Portfolyo Kullanımının Kazandırdıkları
advertisement
ALTERNATİF BİR DEĞERLENDİRME SİSTEMİ “PORTFOLYO” (ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI) Dünyadaki çağdaş eğitim kuramlarını benimseyen ve uygulayan öncü okullar artık klasik kağıt kalem testlerine dayalı değerlendirme sistemlerini terk etmişlerdir. Yapısalcılık, yaratıcılık, probleme dayalı öğrenme, proje tabanlı öğrenme gibi çağdaş eğitim yaklaşımlarına dayalı öğrenme-öğretme süreçlerinde kazandırılan beceriler kağıt kalem testleri ile ölçülememektedir. Diğer taraftan kağıt kalem testleri “Hangi öğrenci daha çok biliyor?” sorusu ile ilgilenirken; portfolyo değerlendirme süreci “bu öğrenci ne biliyor?” sorusu ile ilgilenmektedir. Bir sürecin ürünü olan öğrenmenin tüm aşamalarının değerlendirilmesi gerektiği gerçeği, klasik sonuç değerlendirme yöntemlerinin terkedilmesine neden olmuştur. Son yıllarda programların gelişimi, öğretim yöntemlerinin öğretmen merkezliden, öğrenci merkezliye doğru yönelişiyle çok büyük değişimler göstermiştir. Geleneksel ölçmedeğerlendirme teknikleri değişen bu program ve öğretim teknikleriyle ters düşmüştür. Bunun sonucu olarak da eğitimciler öğrencinin gelişimini değerlendirmek için alternatif yollar aramaya başlamıştır. Diğer yönden bazı eğitimciler ölçme ve değerlendirme işlemlerinde kullanılan standart test teknikleri yerine son yıllarda sıkça kullanılmakta olan performansa dayalı değerlendirme tekniklerinin kullanılmasının daha faydalı olacağını ifade etmektedir. (Lebuffe, 1993). Performans testleri öğrencilerin ödevlerini yaparken öğrendiği temel bilgiyi ne kadar iyi kullandığını ölçmeye çalışmaktadır. Alışılmış değerlendirme yöntemlerinin aksine performansı ölçmeyi amaçlayan yöntemler ise “Alternatif Değerlendirme” olarak adlandırılmaktadır (Gitomer ve Duschl, 1997). Öğrencilerin performans yeteneklerini değerlendirmede genel olarak dört yöntem kullanılmaktadır. Bunlan; yazılı değerlendirme, portfolyolar, sergiler ve gösteri yöntemleridir. Portfolyo, öğrencinin kendi yaptığı her türlü çalışma ve dökümanı içeren, “süreç gelişim dosyası” ya da “tümel değerlendirme” dosyası gibi isimler verilebilen dosyalardır. Öğrencinin kendisine göre en iyi çalışmalarının güç ve zayıf noktalarını göz önüne serer. Bu dosyalar, yıl veya yıllar içinde yapılan ilerlemeyi açıklayarak çocuğun, önceden nerede olduğunu ve neler başardığını göstermektedir. Porfolyolar eğitim programlarıyla birleştirildiği için de bir değerlendirme aracı olarak da kullanılır. PORTFOLYO (ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI) Portfolyo Nedir? “Portfolyo Nedir?” sorusuna cevap arandığında bu konuda değişik tanımlar yapılmaktadır. Ediger (2000) portfolyoyu; dinamik, hedefi belirlenmiş ve sistematik çalışmaların bir derlemesi olarak tanımlamıştır. Diğer bir tanım ise, portfolyo, öğrenciye ve başkalarına öğrencinin bir veya daha fazla alandaki başarılarını sunmak üzere amaçlı olarak öğrenci çalışmalarının yansıtılmasıdır şeklindedir (Arter and Spandel, 1991). Collins (1992) ise bu tanımları daha da kısaltarak; portfolyoyu, hedefi belirlenerek toplanan çalışmaların tümü şeklinde ifade etmiştir. Portfolyo, öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmeye katmalarını, her bir öğrencinin kendi ilerleyişini izlemesini sağlar ve bireysel olarak öğrencilerin performanslarının değerlendirilmesi için bir temel oluşturur (Meisels ve Steele, 1991). Aynı zamanda, öğrencilerin sınıf içerisindeki ve sınıf dışındaki çalışmalarını ve aktivitelerini ortaya koyan bir değerlendirme şeklidir ve “portfolyo kültürü” birbirleriyle etkileşim içerisinde olan bir grup öğrencinin bildiklerini ve yapabileceklerinin sorumluluğunu almalarına dayanır (San Diego County Office of Education, 1997). Portfolyo öğrenci merkezli olup, öğrencinin kişisel çabalarını, ilerlemelerini ve başarılarını, bir veya daha çok öğrenme aralıklarıyla ortaya koymasını sağlar (Collins, 1991). Portfolyo öğretme ve öğrenme aracı olarak temel bilgilerin oluşturulmasında ve araştırma alanlarında kullanılmaktadır (Slater, 1994). Öğretmenler portfolyo çalışması sonucunda elde edilen verileri gelecekteki eğitim hedeflerinin daha kolay ve daha gerçekçi belirlenmesinde kullanırlar. Bu şekilde öğrencileri motive etmeye, öğrenme sorumluluğunu almaya, düşünme ve yazmada gelişmelerine yardımcı olurlar (Murphy and Smith, 1990). Öğrencinin, bir ya da birkaç alandaki çalışmalarını, harcadığı çabayı, geçirdiği evreleri ve başarılarını yansıttığı koleksiyonudur. Öğrencinin gelişimini, velisinin ve öğretmenlerinin izleyebilmesine olanak sağlayan bir çalışma olan ve sınıf içi etkinliklerin bir araya getirilip, yansıtılmasıyla oluşan portfolyo, aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme yöntemidir.Portfolyo, öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmeye katmalarını, her birinin kendi ilerleyişini izlemesini sağlar ve bireysel olarak öğrencilerin performanslarının değerlendirilmesi için bir temel oluşturur (Meisels ve Steel,1991). Aynı zamanda portfolyo öğrenci merkezli olup, öğrencinin kişisel çabalarını, ilerlemelerini ve başarılarını bir veya daha çok öğrenme aralıklarıyla ortaya koymasını sağlar (Collins, 1991). Öğretmenler portfolyo çalışması sonucunda elde edilen verileri gelecekteki eğitim hedeflerinin daha kolay ve daha gerçekçi belirlenmesinde kullanabilirler. Bu şekilde öğrencileri motive etmeye, öğrenme sorumluluğunu almaya, düşünme ve yazmada gelişmelerine yardımcı olabilirler (Murphy and Smith, 1990). Öğrenciler oluşturdukları portfolyolarla kararların çoğunu kendileri alır, çalışmalarını yönetir ve dosyalama konusunda sorumluluk alırlar. Bir portfolyoda öğrencinin yapmış olduğu çalışmanın değişik evrelerini içeren bir veya daha çok çalışma parçacıkları bulunabilir. Örneğin bir öğrencinin portfolyosunda iş mektupları, roman parçacıkları, şiir ve bir araştırmanın taslak, müsvette kağıtları ve bitmiş hali bulunabilir. Bir araştırma ödevi değerlendirilirken hem süreç içerisinde gerçekleşen çalışmalar (taslak, müsvedde kağıtları gibi) hem de son ürün, değerlendirme kapsamına alınabilinir. Portfolyolar matematik ve bilim alanlarında oluşturulabileceği gibi iki veya daha fazla alanı kapsayan projeler için de oluşturulabilir. Genellikle öğrenci kendi portfolyosunda bulunması gerekenlere karar verme işlemine dahil edilir. Bazen portfolyo, örnek alınacak parçaları tasvir etmek amacıyla bir vitrin olarak kullanılır. Fakat, öğrencinin tipik performansını gösteren parçaların toplanması amacıyla kullanılması da iyi sonuç verir. Portfolyo en iyi ve en doğru anlamında, sadece bu performanslara yer teşkil etmekle kalmaz aynı zamanda her bir öğrencinin kendi kendini ifade etme, kendini yansıtma ve kendi kendini analiz etme özelliklerini geliştirmede bir araç olma görevini de yerine getirir . Sonuç olarak portfolyo, öğrencilerin tüm etkinliklerinin içinden, belli bir hedefe yönelik olarak seçtiği örnek çalışmalardan oluşan dosyadır. Yazılı çalışmaların klasörlerde tutulması, öğrencilerin istedikleri zaman bu çalışmaları gözden geçirmelerine, değerlendirmelerine, geliştirmelerine, öğretmen ve sınıf arkadaşlarıyla tartışmalarına olanak sağlar. Bu dosyalar yıl ve yıllar içinde yapılan ilerlemeyi açıklayarak çocuğun, önceden nerede olduğunu ve neler başardığını göstermektedir. Portfolyoların en temel amaçlarından bazıları, öğrencilerin düşünme becerilerini, zaman içerisindeki gelişimlerini, problem çözme becerilerini ve bu konulardaki kendi görüşlerini görebilmektir. Bu ve benzeri amaçlara ulaşabilmek için portfolyolar çok çeşitli şekillerde oluşturulabilir. Literatürde portfolyolar çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır. Bu sınıflamalar genellikle, portfolyonun içeriğine ve içeriğinin kim tarafından oluşturulduğu, portfolyonun amacı göz önüne alınarak yapılmıştır. Portfolyolar, belge porfolyoları; bu tür portfolyolar “çalışma” portfolyosu olarak da bilinir. Belli bir zaman dilimi içerisinde, öğrencilerin hedefler doğrultusunda gelişme ve ilerlemelerini gösteren bütün çalışmaları içerir. Belge portfolyolar beyin fırtınası etkinliklerinden, tasarı, plan, taslak ve müsvette çizimlere müsvette çizimlerden, bitirilmişişlere kadar her şeyi içerebilir. Süreç portfolyoları, öğrencilerin öğrenme sürecine ilişkin tüm kanıtları ve belgeleri toplamayı gerektirir. Bu tür portfolyolar, öğrencilerin bilgi veya becerilerini belli bir amaç doğrultusunda nasıl birleştirdiklerini ve belli bir alan ya da durumda nasıl ilerleme kaydettiklerini görmeyi amaçlar. Etkinlik portfolyosu, öğretim süreci sonunda, bu sürece ilişkin çıktıları içerir. Bu tür portfolyolar değer biçmeye dönük değerlendirme için kullanılabilir. Daha çok öğretim programında yer alan hedef ve davranışların bir çoğunun kazanıldığını gösteren örnek ve en iyi çalışmaları içerir. Lankes (1995), çeşitli amaçlar doğrultusunda kullanılabilecek 6 portfolyo türü ve kullanım amaçlarını tanımlamıştır. Gelişim portfolyoları; bu tür portfolyolar eğitim ve öğretim yılı boyunca öğrencinin belli bir alanda ilerlemesini ve gelişimini gösterir. Öğretmen portfolyoları; öğretmenlerin öğretim süreci içerisinde işlenen konulara ilişkin öğrencilerin ne derece anladıkları ve kavradıkları hakkında bilgi almak için kullandıkları portfolyolardır. Uzmanlık portfolyoları; bilim, teknoloji vb. gibi çeşitli alanlarda, öğrencilerin performansını ve yetkinlik düzeyini yansıtan, rekabete dayalı bir portfolyo türüdür. Etkinlik portfolyosu; eğitim ve öğretim yılı boyunca öğrencilerin (sergilenebilecek) en iyi çalışmalarını içerir. Sanatsal çalışmalar, bitirilmiş araştırma ve projeler, bilimsel deney ve düzenekler gibi öğrencilerin yetenek ve becerilerini temsil eden çalışmalardan oluşturulur. Çalışma becerileri portfolyosu; bu tür portfolyolar öğrencilerin eğitim sürecinde yaptığı çalışmalara bakarak çalışma ve üretme becerileri hakkında bilgi edinmeyi sağlar. Özellikle son yıllarda, iş dünyası ve bazı yüksek öğretim kurumlarıbireylerin eğitim sürecindeki yaptığı çalışmaları değerlendirerek bu tür portfolyolar aracılığıyla, öğrencilerin veya bireylerin iş dünyasında ne kadar başarılı olacaklarını kestirmeye çalışmaktadırlar. Kolej kabul portfolyosu; kolej yada üniversite gibi eğitim kurumlarının endilerine uygun nitelik ve becerilere sahip öğrencileri seçerken kullandıkları portfolyo türüdür. Öğrencilerin önceki eğitim hayatında gösterdikleri yetenek, beceri ve performanslarını gösteren parçalardan oluşur (Lankes, 1995). Bu sınıflamalar dışında Columba ve Dolgos, portfolyoların içeriği ve kim tarafından düzenlendiğine dayalı bir sınıflama geliştirmişlerdir. Columba ve Dolgos (1995)’a göre sınıf kullanımına uygun üç tip portfolyo değerlendirme vardır. Etkinlik portfolyosu: Bu tip portfolyolar öğrencilerin performanslarını en iyi temsil edecek çalışmalar üzerine kuruludur. Bu portfolyolar yeteneği yansıtan sanatçı portfolyolarıyla büyük benzerlik gösterir. Bu sebeple, bu tip portfolyolar oluşturulurken, öğrenciler, kendilerini, yeteneklerini ve bilgilerini en iyi temsil ettiğini düşündükleri çalışmalarını seçerler. Bu tür çalışmalar genellikle ziyarete açıktır. Aileler ve ilgilenenler tarafından görülebilir. Bazı özel okullarda ve kolejlerde düzenlenen ve öğrenci çalışmalarından oluşturulan bilim şenlikleri bu tür çalışmalara örnek teşkil edebilir. Öğretmen-Öğrenci Portfolyosu: Bu tip portfolyolar çalışma dosyası ya da çalışma portföyü olarak adlandırılır. Öğrenci ve öğretmen arasındaki iletişimin gelişmesine yardımcı olan interaktif bir portfolyo tipidir. Bu tür portfolyolar yapılandırılırken öğrenci ve öğretmen portfolyonun kapsamının neler olacağına, nelerin çıkarılıp, nelerin konacağına birlikte görüşerek karar verirler. Alternatif Öğretmen Değerlendirme Portfolyosu: Bu tip bir portfolyonun tüm bileşenleri puanlanır, sıralanır veya değerlendirilir. Öğretmen sadece kendi kullanımı ve değerlendirme aracı olarak öğrencilerin bireysel portfolyolarını tutar. Bu tip portfolyoları değerlendirmede holistik bir yaklaşım benimsenir. Bütün bu tanımlardan ve sınıflamalardan da anlaşılabileceği gibi portfolyolar oluşturulmadan önce amaçlar belirlenmeli ve bu amaçlar doğrultusunda ne tür portfolyoların oluşturulacağına karar verilmelidir. Oluşturulacak portfolyo türüne karar verildikten sonra belirlenen amaçlara (hedeflere) ilişkin performansa ait kanıtları içeren portfolyolar hazırlanmalıdır. Yine yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı gibi portfolyoların belirli bir sınıflaması yoktur. Portfolyoların sınıflaması, her eğitim kurumunun amaçları doğrultusunda yapılabilir. Neden Portfolyo? Çünkü öğrenciler çalışmayı anlamlı, anlaşılır ve amaçlı olduğunda sürdürür. Çocukların okulda yaptığı resimleri, hikayeleri, günlükleri, harita ve benzeri şeyleri dikkatli kontrol etmek çocuğa bireysel bir bakış ve öğrenen bir çevre sağlar. Çocuğun çalışmasına sürekli bir bakış, büyüme grafiği gelişimi görmeyi sağlar. Çocuğun becerisini test skorlarıyla değil çeşitli kanıtlara yönelik ölçme fırsatı yaratır. Portfolyonun Amaçları Portfolyo uygulaması, öğrencinin kendisi, çocuğu eğiten sorumlular ve ebeveyn açısından sayısız ve çok yönlü faydalar sağlayan bir yöntemdir. Portfolyonun temel amaçları şu şekilde sıralanabilir: Programa bağlı olarak gerçekleştirilen yazılı ve sözlü değerlendirmelerin dışına çıkmak, alternatif bir değerlendirme yöntemi geliştirmek, Öğrencinin çalışmalarını değerlendirmesine yardım etmek, Yazma, okuma ve düşünme becerileri arasında bağlantı kurmasını sağlamak, Öğrencinin gelecekteki öğrenmelerine bilgi sunmak ve ışık tutmak , Gerçekte ne öğrendiğinin somut resmini çizebilmek, Öğrencilerin yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmek , Arkadaşlarının portfolyolarını da izleyerek birbirlerine yardımcı olmalarını sağlamak ve böylelikle gelecekte yapacakları ekip çalışmalarının ilk adımını atmak , Çocuğun zihinsel, psiko-motor, duygusal, sosyal ve dil gelişimlerini gözlemlemek, Fiziksel, ruhsal ve sosyal alandaki gelişimlerini fark edebilmesi, seçici olabilmesi ve keyifli çalışabilmesi sağlamak , Olaylara bakış açısını değerlendirebilmesi, çok yönlü düşünebilmesi, yaratıcılık yönlerinin geliştirmesini sağlamak , Öğrencinin mevcut tüm öğretmenlerine ve gelecek sınıftaki öğretmenlerine bilgi sunmak, Veli görüşmelerinde daha etkin iletişim ve değerlendirme aracı olarak kullanmak, Öğrencinin gelişimini daha sağlıklı izleyebilmek, Öğrencinin gerçekte ne öğrendiğini ortaya koymak, Farklı niteliklere sahip öğrencilerden oluşan bir sınıfta, bireyselliğin yitip gitmesini engellemek. Özetle portfolyonun amacı, öğrencilerin güven gelişimlerini desteklemek, öz disiplini ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve değerlendirme becerisi kazandırmaktır. Portfolyo Kullanımının Kazandırdıkları: Kavramları farklı öğrenme modelleri yoluyla tekrar gözden geçirmeye olanak sağlar. Öğrencilerin bir grup ortamında sorumluluk ve grup içindeki bağımsızlıklarını cesaretlendirir. Öğrencilerin yaratıcı enerjilerini ve potansiyellerini tam kapasite de kullanmalarını sağlar. Eleştirel düşünceyi ve değerlendirme becerilerini geliştirir. Başarılı bilimsel deneyim sağlar. Düzenli okul değerlendirmesiyle karnenin bir parçası olur. Öğrencilerin başarılarının onaylanmasında avantaj sağlar. Veli görüşmeleriyle iletişimde mükemmelliğe ulaştırır. Portfolyo Kullanımı: Öğrencinin kendini yansıtması için ( bilişsellik ) Düzenli okul değerlendirmesi / karnenin bir parçası olarak ( değerlendirme ) Veli görüşmelerinde ( iletişim ) Bir sonraki senenin öğretmenine iletmede ( iletişim ) Program planlamada (planlamada) Öğrencilerin başarılarını onaylamada ( motivasyon ) -İşbirliği ile öğrenme aktiviteleri yaratmada ( işbirliği ) PORTFOLYO ÇALIŞMASINDA ÖĞRENCİ, VELİ ve ÖĞRETMENİN ROLÜ Eğitim sürecinde öğrenci, veli ve öğretmen ayrılmaz bir bütün olarak değerlendirilmeli; bu çerçevede sürece ilşkin tüm çalışmalarda bu üç saç ayağının katkısı dikkate alınmalıdır.
