bios özellikleri

1
UEFI nedir? UEFI ne işe yarar?
UEFI, BIOS'un yerine alması düşünülen teknolojidir. BIOS, işletim sistemi devreye girene kadar
donanımı kontrol eden, anakart üzerinde bir çipte gömülü olarak çalışan bir yazılım.
Örnek bir BIOS yazılımının resmini aşağıda görebilirsiniz.
UEFI, BIOS'dan farklı özellikler ve faydalar ile geliyor. Bu sebepten BIOS yerine kullanılebilecek
daha iyi bir alternatif.
UEFI ne vaad ediyor?

Öncelikle UEFI daha güvenilir. "Güvenli açılış" özelliği ile BIOS ve işletim sistemi arasına Rootkit
gibi zararlı yazılımların girmesine engel oluyor. Rootkitler hakkında daha fazla bilgiRootkit nedir? adresinden
alabilirsiniz.

BIOS malum yavaş açılıyor. UEFI dah hızlı açılış sağlıyor.

BIOS'un desteklediği Hardisk yani sabitdisk boyutlarında limit var. UEFI 2.2 terabyte (TB)
kapasiteden daha yukarı kapasiteye sahip diskleri destekliyor.
UEFI görüldüğü gibi pek çok özellikle geliyor. Günümüz anakartlarının tamamına yakını UEFI
destekliyor.
UEFI Boot nedir?
UEFI destekleyen sistemlerde BIOS'a benzer bir arayüz vardır. Aşağıda UEFI arayüzünü
görebilirsiniz.
2
UEFI arayüzünde BOOT bölümünde Secure Boot olarak adlandırılan bir seçenek vardır.
UEFI boot, yani Secure boot açıksa, UEFI bilgisayarı UEFI yazılımının içine işlenmiş işletim sistemi
ile açar.
Örneğin yeni bir bilgisayar aldığınızda ve üzerinde Windows 8 varsa, varsayılan olarak bu işletim
sistemi UEFI içine dahil edilir ve secure boot yani güvenli açılış bunun üzerinden yapılır.
Windows 7, Linux kuracaksanız UEFI içinden Secure Boot'u kapatmalısınız.
UEFI BIOS ayarları nasıl yapılır?
Bu yanlış bir tabir. UEFI arayüzüne girmek için Windows 8 aşağıdaki işlemleri yapabilirsiniz
şağıda Windows 8 ve Windows 8.1 işletim sistemlerinde BIOS'a nasıl ulaşılır farklı bir yöntem
bulacaksınız.
1.
Windows 8, Windows 8.1 açıkken masaüstü ekranında Windows ve R tuşlarına birlikte basın.
2.
Açılan çalıştır ekranına CMD yazın ve enter tuşuna basın.
3.
Komut istemi ekranına şu komutu yazın ve enter tuşuna basın:
shutdown.exe /r /o
4.
Bilgisayarınız yeniden başlayacaktır.
3
5.
Bilgisayar yeniden başladığında karşınıza kurtarma seçenekleri gelecek.
6.
Bir Seçenek Belirleyin ekranında "Sorun Gider"i tıklayın.
7.
Sorun Gider penceresinde "Gelişmiş Seçenekler"i tıklayın.
8.
Gelişmiş Seçenekler penceresinde "UEFI Bellenim Ayarları" düğmesini tıklayın.
9.
Yeniden Başlat düğmesini tıklayın.
10.
Bilgisayar yeniden başladığında UEFI ekranı açılacaktır.
UEFI arayüzü BIOS'a çok benzer. Eğer Windows 8'den Windows 7 veya Linux'a geçecekseniz,
UEFI üzerinden Secure Boot'u kapatmalısınız.
Güvenli Önyükleme (Secure Boot) seçeneğini kullanabilmeniz için anakartınızın UEFI BIOS
2.3.1 ve üstü UEFI BIOS'a sahip olması gerekiyor. Daha da açarsak Güvenli
Önyükleme aslında bir UEFI özelliği, Windows 8 özelliği değil. Ama Windows 8'de
de Güvenli Önyükleme özelliği var ve UEFI'nin Güvenli Önyükleme özelliğini baz alarak
çalışıyor.
İşte nispeten eski bilgisayarlara ( 1+ yıl) Windows 8'i yükseltme kurulumu ile
yüklemeye çalıştığınızdaaldığınız Güvenli Önyükleme kişisel bilgisayarınızla uyumlu
değil bilgilendirmesinin bahsettiği Güvenli Önyükleme'de bu yazıda anlatmaya çalışcağım konu;
Güvenli Önyükleme (Secure Boot) Nedir?
Windows 8'in en çok tartışma yaratan ve şüpheyle yaklaşılan yeniliklerinden biri Güvenli
Önyükleme(Secure Boot) oldu. Bunun sebebi ise Microsoft'un bu özelliği ilk duyurduğunda
konunun ve pratikte nasıl çalışacağının tam anlaşılamaması oldu. İlk etapta çoğu kişi Windows
8 yüklü bilgisayarların diğer işletim sistemlerine karşı kilitli geleceğini ve diğer işletim
sistemlerini (Özellikle Linux dağıtımlarını)kuramayacaklarını düşündiler. Ama gerçekte bu
asılsız bir korku. Neden asılsız olduğunu anlamak için ise "Güvenli Önyükleme (Secure Boot)
nedir?" bunu bilmek gerekiyor...

Güvenli Önyükleme (Secure Boot) ne yapıyor?
Çok basit olarak Güvenli Önyükleme (Secure Boot) bilgisayarınızı sadece
yetkilendirilmişişletim sistemlerinin başlatabilmesini sağlıyor.
Klasik bir bilgisayarda bilgisayarınızın güç düğmesine basıp bilgisayara güç verdiğinizde ilk
4
olarak BIOS devreye girer ve donanımın sağlam olup olmadığını kontrol eder. Herşeyin sağlam
olduğuna kanaat getirirse görevini Önyükleme Yöneticisi'ne (Önyükleme Yöneticisi her işletim
sistemi için farklıdır) devreder.
Burada kısaca geçiyorum çünkü tüm süreci burada ayrıntılarıyla anlattım. Meraklı
okuyucular linki okuduktan sonra devam edebilirler.
Güvenli Önyükleme (Secure Boot) bu sürece bir güvenlik katmanı ekliyor. Yani Güvenli
Önyükleme (Secure Boot), BIOS görevi Önyükleme Yöneticisi'ne (Bootloader) devretmeden
önce Önyükleme Yöneticisi'ne gömülmüş bir dijital imzayı kendi içerisinde gömülü bir veri
tabanı ile karşılaştırıyor ve eğer imza uyuşmazsa Önyükleme
Yöneticisi'nin (Bootloader) bilinmeyen işletim sistemini yüklemesinin önüne geçiyor. Bunun
anlamı ise şu: Windows 8 önyüklenmiş olarak alınan bir bilgisayarda (Kasada Windows 8 etiketi
bulunur) Windows 8 sorunsuzca yüklenecektir ama Önyükleme Yöneticisi'nin sahip olduğu
dijital imza farklı ise (İmzanın farklı olması başka bir işletim sistemi olduğu anlamına
geliyor) BIOS görevi Önyükleme Yöneticisi'ne devretmeyecek ve sistemin başlatılmasını
engelleyecektir:
Güvenli Önyükleme(Secure Boot) Devre dışı veya yok

Güvenli Önyükleme(Secure Boot) Etkin

Sanırım konunun neden insanları tedirgin ettiğini anladınız. Ancak burada anlaşılması
gereken önemli bir nokta daha var:
Güvenli Önyükleme'yi (Secure Boot) kullanmak zorunda değilsiniz. BIOS'tan
basitçedevre dışı bırakmanız yeterli.
Ayrıca güncel UEFI BIOS'larda istediğiniz işletim sisteminin imzasını veri tabanına
ekleyebileceksiniz. Yani Örneğin, Windows 7, Windows 8 ve Ubuntu'yu beraber kullanmak
istediğiniz bir bilgisayarınız varsa UEFI BIOS'a girip bu işletim sistemlerinin Önyükleme
yöneticilerinin imzalarını "İzin verilen işletim sistemleri" listesine ekleyebilecek (Ya da
silebilecek)ve bunların dışında "birşeyin" bilgisayarınızı başlatabilmesinin önüne
geçebileceksiniz -ki bu ileride de görebileceğiniz üzere çok iyi birşey.
Tabii tam tersini yapmanız da mümkün olacak; Örneğin, Windows 8 yüklü gelen bir
bilgisayarın Windows 8 sertifikasını silip Ubuntu'yu ekleyebileceksiniz ki bu Windows 8 yüklü
gelen bir bilgisayarı Windows 8 yüklenemeyecek ya da Windows 8'den başlatılamayacak şekilde
ayarlayabileceğiniz anlamına geliyor. Ancak bu tip gelişmiş UEFI BIOS'ların yaygınlaşması
zaman alacaktır.
Güvenli Önyükleme'nin (Secure Boot) pratikte yararı ne?
5
Pratikte yararı 2 türlü:
1.
Rootkit'lerden koruma; Rootkitler sisteminizdeki Önyükleme
Yöneticisi'ni değiştiren ya da onun yerine geçen zararlı yazılımlardır. Bu tip bir
enfeksiyona maruz kaldığınızda Önyükleme Yöneticisi'nin yerine geçen ya da onu
değiştiren bir Rootkit işletim sisteminizi hiçbir anormal belirti göstermeden tamamen
normal olarak başlatabilir. Bu durumda bu Rootkit tamamen görünmez ve saptanamaz
olacaktır. Sonuçta BIOS, yönetimi verdiği şeyin Önyükleme Yöneticisi'mi yoksa zararlı
bir kod mu olduğunu bilemez.
Sisteminize yerleşen bir Rootkit daha Windows yüklenmeden istediği gibi kodlarla
oynayabileceği için sistem ayarlarınızı değiştirebilir, verilerinizi internet bağlantısı yoluyla
dünyanın öbür ucuna gönderebilir veya veri kaybetmenize sebep olabilir. Ve bütün
bunları anti-virüs yazılımlarını atlatarak yapabilir.
2.
Yetkisiz işletim sistemlerinin önyüklenmesini önlemek: Daha önce Bilgisayar
Mahremiyetinizi Nasıl Korursunuz? adında bir yazı yazmış ve size Windows kullanıcı
hesabı parolasının ne kadar kolay aşılabileceğini anlatmıştım.
Bir özet geçmek gerekirse; Bilgisayarınıza erişimi olan herhangi biri -Windows
hesabınızı en güçlü parolalar ile korusanız bile- bilgisayarınızı kolayca USB flash
sürücüye attığı canlı bir işletim sistemi ile açabilir ve diskinizdeki her byte veriyi
kopyalabilir. Gerçi bunun önüne -linkte anlattığım gibi- Güvenli Önyükleme (Secure
Boot) olmadan da -başka yöntemlerle- geçilebilir ama sıradan bir ev kullanıcısı için bu
korumanın bilgisayarla gelmesi önemli ve gerekli.
Nasıl devre dışı bırakacağız?
Windows 8 yüklü gelen bilgisayarıma Windows 7 yükleyemiyorum!
Bu son derece kolay;
1.
Bilgisayarı yeniden başlatın. (Windows 8 klasik kapanma komutlarıı
kullanmadığı için zaten kapalı olan bir bilgisayarı açtığınızda BIOS'a giriş için
kullanılan tuş çalışmayabilir. Bu durumda bilgisayarı başlattıktan sonra yeniden
başlatmalısınız)
2.
BIOS'a girin.
3.
BIOS'da Secure Boot diye bir ayar arayın. (Bu ayar her marka/modele göre
değişebildiği için net bir yol gösteremiyorum) Bulduğunuzda bunu devre dışı
bırakın. Eğer bu ayarı bulamazsanız F9 ile BIOSayarlarını varsayılana geri
6
yüklemeyi (Setup Defaults) deneyin;
Ayrıca bazı marka/modellerde Gelimiş Başlangıç Menüsü'ne üreticinin
eklediği UEFI ayarları olabilir ve bunu kullanabilirsiniz;
Bazı BIOS modellerinde ise SecureBoot ayarı olsa bile devre dışı bırakmak yeterli
olmayabiliyor. Örneğin altta gördüğünüz bir Asus dizüstü bilgisayara ait BIOS'da hiçbir şekilde
görünmeyen Windows 8 kurulum medyası Windows Boot Manager'i devre dışı bıraktıktan
sonra görünmeye başlıyor:
7
Disable seçeneği ile Windows Boot Manager devre dışı bırakılır.
Windows Boot Manager devre dışı bırakıldığında daha önce
görünmeyen yükleme medyası artık görünür olur.
Daha sonrasında Windows Boot Manager etkinleştirilse bile kullandığımız medya bir kere tanıtıldığı için
artık hep görünecektir. (Tabii bilgisayara takılı ise)
Yine bazı bilgisayarlarda Launch CSM ayarını Enabled yapmak gerekebilir. Bunun için
direkt Launch CSM ayarı enabled olarak ayarlanabileceği gibi (4) bazı BIOS modellerinde bu
ayarı etkinleştirebilmek için biraz uğraşmak gerekebilir.
Sizde de Launch CSM ayarı etkin değilse yani değiştirilemiyorsa önce Secure
Boot (1) ve Fast Boot(2) ayarlarını devre dışı (Disabled) olarak ayarlayıp kaydeerek BIOS'dan
8
çıkın. (3) Ardından tekrar BIOS'a girdiğinizde bu ayarı değiştirebileceğinizi göreceksiniz; (4)
Sistemimin Güvenli Önyükleme'yi destekleyip desteklemediğinii,
9
destekliyorsa etkin olup olmadığını nasıl bilebilirim?
 SecureBoot (Güvenli Önyükleme) Etkin mi, Değil mi?
Peki ya Windows RT?
Windows RT'de ise işler tamamen değişiyor. ARM işlemci kullanan cihazlarda yüklü
gelen Windows RT'de Güvenli Önyükleme'yi (Secure Boot) devre dışı
bırakamıyorsunuz. Ancak piyasadaki diğer oyuncuların cihazlarında da aynı şeyin geçerli
olduğunu ve bunun sebeplerinin olduğunu düşündüğümüzde bu üzerinde durulacak bir konu
değil.