Cari açık artışı toparlanma işareti

Cari açık artışı toparlanma işareti!
Uzun bir dönem hem Türkiye'de hem ABD'de büyüyen dış ticaret ve cari işlemler açığı bütün
felaket senaryolarında başrolü oynuyordu. Ancak ABD'de kriz dışarıdan değil, içeriden hem
de dış ticarete konu olmayan konut sektöründen geldi. Kriz döneminde keskin bir şekilde
daralan iç talep sonucunda da ABD'nin dış açığı hızla azaldı. Ardından başlayan ekonomik
toparlanmayla
birlikte
dış
ticaret
açığı
yeniden
artmaya
başladı.
Dış ticaret açığı Türkiye'de de benzer bir seyir izliyor. Türkiye'de konut ve bankacılık
sektörlerinde ABD'deki gibi bir çöküş yaşanmadı ama küresel krizin etkisi ile hem dış talep
hem de iç talep daraldı. Bu dönemde ithalat, ihracattan daha hızlı azalmaktaydı. Bunun
sonucunda da dış ticaret açığı ve cari açıkta keskin bir düşüş gerçekleşti. 12 aylık dış ticaret
açığı krizden önce (Ağustos 2008'de) 76 milyar dolara kadar yükselmişti. Kriz dönemindeki
hızlı düşüşle Ekim 2009'da 12 aylık dış ticaret açığı 36 milyar dolar oldu. Benzer şekilde,
Ağustos 2008'de 49 milyar dolar olan 12 aylık cari açık Ekim 2009'da 12 milyar dolara
geriledi. Bu dönemde tıpkı ABD'deki gibi ithalat ihracattan daha hızlı azalıyordu.
Ekonomide toparlanmanın başlamasıyla bu trend hem ABD'de hem de Türkiye'de tersine
döndü. ABD'de dış ticaret hacmi kriz döneminde hızla azalırken Nisan 2009'dan bu yana %31
gibi hızlı bir tempoda artmakta. Bu oran son üç ayda yüzde 42'ye yükseldi. Yine Nisan
2009'dan bu yana ABD'de ithalat ihracattan daha hız artmakta. İhracat yıllık yüzde 27
oranında artarken ithalatın yıllık artış oranı yüzde 34.5.
ABD'de 2008'de 695 milyar dolar olan dış ticaret açığı, krizin etkisiyle yarı yarıya azalarak
2009'da 380 milyar dolara indi. Mevsimsel olarak düzeltilmiş verilerde kriz öncesinde
(Temmuz 2008'de) 65 milyar dolara kadar yükselen aylık dış ticaret açığı 2009 Mayısı'nda 26
milyar dolara kadar düştü. Ancak mayıstan bu yana Amerikan dış ticaret açığı artış trendinde.
Mevsimel düzeltilmiş verilerle aralıkta 40 milyar dolara yükseldi. Türkiye'de de ekonomik
toparlanmanın etkisini dış ticaret verilerinde görebiliyoruz. İthalatın ihracattan daha hızlı
azalması kasım ayından itibaren ekonomik toparlanmanın etkisi ile tersine döndü. Aşağıdaki
grafik
Türkiye'de
toplam
dış
ticaret
hacminin
izlediği
seyri
gösteriyor.
Kasımda ihracat yıllık bazda yüzde 5 azalırken, ithalat yüzde 4.5 arttı. Aralıkta da ihracat
yüzde 30 oranında artarken ithalattaki artış oranı yüzde 31 oldu. Ekim sonu itibarıyla 36.3
milyar dolar olan on iki aylık dış ticaret açığı aralık sonunda 38.6 milyar dolara yükseldi. Cari
açık da ekim ayı itibarıyla 12.4 milyar dolara gerilemişken, aralık ayında 13.9 milyar dolara
yükselmiş durumda.
Dış ticaret açığını ABD'de ve Türkiye'de etkileyen faktörler hemen hemen aynı. En önemli
faktör olarak ekonominin genelinde, dolayısıyla iç talepte görülen toparlanma ithalatı
yukarıya çekiyor. Bunun yanında, küresel bazda artan talep sonucu petrol fiyatlarında görülen
yükselişler ithalatın maliyetini de artırıyor. Ek olarak, Türkiye büyük oranda hammade, enerji
ve ara malı ithal ediyor. İhracatta görülen artışlar da dolaylı olarak ithalattaki artışa destek
oluyor. Aşağıdaki grafik de ithalatın detayında gerçekleşen yıllık artış oranlarını gösteriyor:
Grafikte açıkça görüldüğü üzere, kriz döneminde en hızlı daralma ara malları ithalatında
yaşanıyor. Bu da zaten hem iç talepte hem de dış talepte görülen azalma sonucunda sanayi
sektörü üretimine yansımıştı. Ancak son dönemde ithalatın alt gruplarında grafik benzer bir
şekilde yukarı yönlü trende işaret ediyor. Bunun sonucunda da ithalatta görülen artışlar,
ihracat artışından daha yüksek oluyor. Özetle, ekonomide toparlanmanın devam etmesiyle dış
ticaret ve cari açık hem ABD'de hem de benzer şekilde Türkiye'de artmaya devam edecek.