Bilgisayar Destekli Takdimler

Çağ Üniversitesi
Hukuk Fakültesi
1/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
2/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Uluslararası Kişilik Kavramı
Bir hukuk düzeni içinde hak ve yükümlülüklere
sahip olma yeteneğini belirtmektedir.
Günümüzde uluslararası hukukun kişilerinin iki
özelliği olduğu kabul edilmektedir:
- Uluslararası hukuktan kaynaklanan haklara ve
yükümlülüklere sahip olma yeteneği,
-
Uluslararası hukuktan doğan haklarını
uluslararası düzeyde doğrudan koruyabilme
yeteneği.
3/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Bu kapsamda daha önce tanımladığımız;
1. Devletler,
2. Hükümetlerarası Uluslararası Örgütler
(BM, NATO Vb.)
3. Ara Birimler (Vesayet altındaki devletler,
ulusal kurtuluş hareketler vb.)
4. Hükümetler Dışı Uluslararası Örgütler
(UEFA, Uluslar arası Olimpiyat Komitesi
vb.)
5. Ulusal Hukuk Kişileri (Gerçek ve Tüzel
Kişiler)
4/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Uluslararası Kişilik Kavramı
Bu tanım çerçevesinde, aksi görüş olsa da,
uluslararası hukuk kurallarının yöneltildiği her
birim bir uluslararası kişi olarak kabul
edilmemektedir.
Uluslararası kişiliğe sahip olabilmek için ayrıca,
bu kurallardan herhangi bir aracıya gereksinme
duymadan,
doğrudan
doğruya
yararlanma
yeteneği gereklidir.
5/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Uluslararası Kişilik Kavramı;
- Uluslararası alanda hak ve borç sahibi olmayı,
- Haklarını doğrudan doğruya uluslararası alanda
koruma ehliyetini ve
- Uluslararası sorumluluğun doğabilmesini ifade eder.
6/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Uluslararası Kişilik Kavramı
Bu çerçevede,
- Ulusal devletlerine bağlı “özel hukuk kişileri” ile
- Dış ilişkileri yabancı devlet tarafından yürütülen
“devlet
niteliği
kazanmamış
örgütlenmiş
topluluklar” da bu tanımın dışında kalmaktadır.
Buna karşılık;
- Uluslararası mekanizmaları haklarını korumak için
harekete geçirebilen “devletler” ve
- “Uluslararası örgütler” uluslararası hukukun kişisi
niteliğine sahip bulunmaktadır.
7/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Uluslararası Kişilik Kavramı
Ancak, sadece devletlerin ve uluslararası
örgütlerin uluslararası kişiliğe sahip olduğunun
bildirilmesi de bunların her birinin aynı kapsamda
bir hukuk kişiliğine sahip oldukları anlamına
gelmemektedir.
En başta, devletler;
- tam bir uluslararası kişiliğe sahip olan “tam
yetkili devlet” ve
- sınırlı uluslararası kişiliğe sahip, “yetkileri sınırlı
devlet” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
8/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Uluslararası Kişilik Kavramı
İkinci olarak ise, uluslararası örgütlerin hepsi
zorunlu olarak uluslararası kişiliğe sahip değildir.
Bunun için kendisini oluşturan üye devletlerden
yeterli ölçüde ayrı ve sürekli bir iradeye sahip
olması gerekmektedir.
Bir uluslararası örgütün uluslararası kişiliği,
örgütün kurucu andlaşmasında açıkça belirtilmiş
olabilir.
Aksi durumda, ilgili örgütün amaçları ve
donatıldığı
yetkilere
bakarak
uluslararası
kişiliğinin
bulunup
bulunmadığına
karar
9/54
verilmektedir.
Uluslararası Hukukun Kişileri
Uluslararası Kişilik Kavramı
Uygulamada bu kişiliğin kanıtı olarak şu
yetkilerden bir bölümünün var olup olmadığına
bakılmaktadır:
- Anlaşma yapma,
- Temsil ilişkileri kurma,
- Örgütün iç düzenlemesini serbestçe oluşturma,
- Örgütün ve görevlilerinin devletler nezdinde
ayrıcalık ve dokunulmazlıklara sahip olması,
- Uluslararası sorumluluğa sahip olma ve öteki
kişilerin sorumluluğunu ileri sürebilme…
10/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Uluslararası Kişilik Kavramı
Böylece, her uluslararası örgütün uluslararası
kişiliği onun amaçları ve kurucu devletlerin
kendisine tanıdığı yetkilerle sınırlıdır.
Sonuç olarak, uluslararası kişi kavramı, kapsamı
değişen genel bir kavram niteliğindedir.
Özet olarak, uluslararası kişilik kavramı, dar ve
teknik anlamda değerlendirildiğinde,
- sadece “devletlere” ve
- “uluslararası örgütlere” haklarını uluslararası
düzende koruma olanağı tanıyan bir kavramdır.
11/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Uluslararası Kişilik Kavramı
Bununla birlikte, aralarındaki yetki farklarını
unutmadan, “uluslararası hukukun kişileri”
terimini
uluslararası
hukuk
kurallarının
yöneltildiği bütün birimleri kapsar bir biçimde
değerlendirmek en doğru yöntem olarak
görünmektedir.
Çünkü, uluslararası toplumsal gerçekler ve
uygulanan uluslararası hukuk, devlet ya da
uluslararası örgüt niteliği göstermemekle birlikte,
uluslararası hukuk düzeyinde etkili faaliyetlerde
bulunan daha bir çok birimin varlığını
göstermektedir.
12/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Devletler
Uluslararası hukukun statüsünü ve ilişkilerini
düzenlediği
temel
birimi
devletler
oluşturmaktadır.
a. Devletin Kurucu Unsurları
Devlet en az üç temel
gelmesinden oluşmaktadır:
öğenin
bir
araya
- İnsan Topluluğu,
- Ülke,
- Kendi üstünde herhangi bir otoriteye bağlı
olmayan bir siyasal yönetim, egemenlik.
13/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Devletler
(1) İnsan Topluluğu
- Sürekli olmalı,
- Nicelik önemli değil: Eşit oy
* 10 bin de olur 3 milyar da olur
Ör: Andora ve Çin
- Nitelik önemli: Millet: Uyrukluk: Vatandaşlık;
* Bireyleri belli bir devlete bağlayan sürekli hukuki ilişki
14/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Devletler
Self determinasyon
Bu ilkenin iki yanı bulunmaktadır.
1. Birinci Yönü
- Bir halkın dilediği yönetim biçimini, herhangi
bir dış baskı olmadan, seçmesi hakkı:
* Siyasal yönetim biçimi
* Devletlerin doğal kaynaklar üzerindeki sürekli
egemenliği
15/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Devletler
Self determinasyon
Bu ilkenin iki yanı bulunmaktadır.
2. Birinci Yönü
- Bir halkın bağımsız bir devlet kurmak dahil,
dilediği devlete bağlı olmayı seçme hakkı
Şartları:
* Sömürge altında bir halkın varlığı :
sSCB
ve Yugoslavya örneği farklı olmuş???? (AY’larında bu
ömgörülmüş)
16/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Devletler
Self determinasyon
- BM Genel Kurulunun 24.10.1970 tarihli ve 25625 (XXV) sayılı BM Andlaşmasına Uygun
Olarak Devletler Arasında İşbirliğine ve Dostça
İlişkilere İlişkin Uluslararası Hukuk İlkeleri
Bildirisi
- 25.6.1993 tarihli ve A/CONF. 157/24 sayılı İnsan
Hakları Dünya Konferansında kabul edilen
Viyana Bildirisi ve Eylem Programı
Hiçbir ayırım yapmadan tüm toplumu temsil eden bir
hükümete sahip devletlerde self determinasyon ilkesinden
yararlanılamayacağı öngörülmüştür.
17/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Devletler
Self determinasyon
a contrario bir yorum
Tüm toplumun temsil edilmediği demokratik
olmayan devletlerde halkların self determinasyon
hakkını kullanarak ayrılabileceği
Tartışmalı
BM Md. 2
18/54
Uluslararası Hukukun Kişileri
Devletler
(2) Ülke
- Kara
- Deniz: Tam egemen olduğu alanlar
- Hava
* Elçilikler:Ayrıcalıklı hukuki rejimleri var
* Gemiler: Bayrak devletinin yetkisine tabi
* Tanınmama önemli değil
* Coğrafi bütünlük aranmaz
*Sınırların değişmesliği ilkesi (BM Md. 2)
* Sahipsiz ülke (terra nullis)
19/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
A. Devletin Ülkesel Yetkisi
a. Genel
Devletin ülkesel yetkileri, niteliği bakımından;
- Her türlü yasama,
- Yürütme ve
- Yargı işleminin kapsamaktadır.
20/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
A. Devletin Ülkesel Yetkisi
a. Genel
Kişiler ve eşyalar bakımından ise,
- Devlet ülkesi içinde sürekli ya da geçici yaşayan
herkes (yurttaş ve yabancı) ve
- Ülkede bulunan herşey (taşınır ve taşınmaz)
devletin bu yetkilerinin konusunu oluşturur.
21/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
A. Devletin Ülkesel Yetkisi
a. Genel
Yabancılar: * İzin: vize
* Sığınma: İltica
* Bulunulan ülke kuralları uygulanır; kişisel statüsüne ilişkin
kendi devletinin kuralları devam eder.
* Sınırdışı
* Suçluların ger verilmesi konusunda yetki ona ait
* Yabancıların eşyası bulunulan devletin hukukuna tabi ama
zarar vermeme ilkesi, kamulaştırmada yabancıya zarar verme
kastı olmamalı
22/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
A. Devletin Ülkesel Yetkisi
b. Sınırlamalar
(1) Başka devletlere
vermeme yükümlülüğü,
ve
yurttaşlarına
(2) Başka devletlerin ülkesel
işlemlerine saygı yükümlülüğü
yetkileriyle
zarar
ilgili
* Palmas Adası Davası’na ilişkin 4.4. 1928 tarihli
hakemlik kararında ve
* UAD’nin Korfu Boğazı Davasında belirtilmektedir.
* Kendi ülkesini bir başka devlete zarar verecek fiiller
için kullandırmama yükümlülüğü
23/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
A. Devletin Ülkesel Yetkisi
c. Kuraldışılıklar
- Yabancı devletlerin ve uluslararası örgütlerin
bağışıklığı,
- Devletin ülkesinden başka devlet ülkesine geçiş
hakkı tanınması,
- Devlet ülkesinin askerden ve silahtan arındırılması,
- Devletin tarafsızlaştırılması.
24/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
A. Devletin Ülkesel Yetkisi
c. Kuraldışılıklar
Barış zamanındaki bu kuraldışılıklar;
- Kapitülasyonlar,
- Yönetim hakkının devri,
- Koruma altında devlet statüsünün kabulü,
- Yabancı askeri üslere ve kuvvetlere tanınan bazı
ülkesel statünün kabulü,
- Yabancı konsoloslukların kimi görevleri.
- Ayrıca savaş zamanında bir devlet ülkesinin askeri
işgali sonucu ilgili ülkede yabancı devletin ülkesel
25/54
yetkileri kullanmasını da bunlara eklemek gerekir.
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
A. Devletin Ülkesel Yetkisi
c. Kuraldışılıklar
- Yabancı devletlerin ve uluslararası örgütlerin
dokunulmazlığı ve bağışıklığı
- Geçiş Hakkı
* Zararsız geçiş
* Transit anlaşması: Doğu ve Batı Almanya arasında
- Askerden ve Silahtan Arındırma: Ege Adaları
- Yabancı Askeri Kuvvetler ve Üsler: İncirlik
26/54
GAYRİ ASKERİ STATÜDEKİ DOĞU EGE ADALARI
TAŞOZ
TAŞOZ, BOZBABA ve
İPSARA ADALARI
13 Şubat 1914 tarihinde
Yunan Kraliyet Hükümetine tebliğ
edilen Altı Büyük Devlet Kararı ve
bu kararı onaylayan Lozan Barış
Andlaşması md. 12.
SEMADİREK
LİMNİ
BOZBABA
SARUHAN ADALARI
13 Şubat 1914 tarihinde Yunan
Kraliyet Hükümetine tebliğ edilen
Altı Büyük Devlet Kararı, Lozan
Barış Andlaşmasının 12 ve
13 ncü maddeleri.
MENTEŞE ADALARI
VE MEİS ADASI
Menteşe Adaları’nın silahsızlandırılmış
statüsü, 10 Şubat 1947 tarihli Paris Barış
Andlaşması’nın 14 ncü maddesi
27/79
BOĞAZÖNÜ ADALARI
13 Şubat 1914 tarihinde Yunan
Kraliyet Hükümeti’ne tebliğ edilen
Altı Büyük Devlet Kararı, Lozan
Barış Andlaşması md. 12,
Lozan Boğazlar Sözleşmesi md. 6
MİDİLLİ
İPSARA
SAKIZ
SİSAM
AHİKERYA
İLERYOZ
BATNOZ
KELEMEZ
İSTANKÖY
SÖMBEKİ
İSTANBULYA
İNCİRLİ
RODOS
İLEKİ
MEİS
HERKE
KERPE
ÇOBAN
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
B. Devletin Ülke Dışı Yetkileri
(1) Devletin
Uzanması
Ülkesel
Yetkisinin
Ülke
Dışına
(2) Devletin Kişisel Yetkisi
28/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
B. Devletin Ülke Dışı Yetkileri
(1)
Devletin Ülkesel Yetkisinin Ülke Dışına Uzanması
Bu iki durum var:
- Devletin Uluslararası Alanlarda Ülkesel Nitelikli Yetkileri
* Bitişik bölge, * Balıkçılık bölgesi vb.
- Devletin Başka Ülkelerde Ülkesel Nitelikli Yetkileri
* Sömürgelerde
* Başka devlette bazı haklar: Kapitülasyon vb.
* Savaş zamanında işgal: ABD’nin Irak’taki durumu
*Suçluların izlenmesi: “izleme hakkı (right of hot pursuit)” değil,
** Anlaşma ya da izin ile olur. Ör: Irak’a Türkiye’nin girmesi
** Otorite boşluğu varsa kendi güvenliğini savunma (self-help)”
29/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
B. Devletin Ülke Dışı Yetkileri
(2) Devletin Kişisel Yetkisi
Devlet kendisine hukuksal bağlarla bağlı bulunan
kişiler ve araçlar üzerinde de kamu gücünü oralara
kadar götürmeden ülke dışında bir takım yetkilere
sahip olmayı sürdürmektedir.
Bu yetkinin ana dayanağı “uyrukluk” bağıdır.
Ancak kural dışı olarak bir devletin uyrukluk bağı
dışında da ülkesi dışında bir takım yetkileri
kullandıkları söz konusudur.
30/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
B. Devletin Ülke Dışı Yetkileri
(2) Devletin Kişisel Yetkisi
- Uyrukluk: hukuksal bağdır.
* Yetki ilke olarak devlete aittir.
* Bir ülke parçasının el değiştirmesinde uyrukluk
seçme hakkı: hakk-ı hıyar
* Deniz ve hava araçları da yararlanır
Şu hakları verir:
* Yurttaşlarının statüsü,
*Ceza yargı yetkisinin kullanılması,
* Diplomatik vb.
31/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
B. Devletin Ülke Dışı Yetkileri
(2) Devletin Kişisel Yetkisi
- Devletin Uyrukluğa Bağlı Olmayan Ülke Dışındaki
Kişisel Yetkileri
* Devlet güvenliğine karşı işlenen suçlar ile (TCK Md.4)
* Uzay araçlarına ilişkin bulunmaktadır.
32/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
C. Devletin Ulusal Yetkisi ve Öteki Devletlerle
Paylaştığı Yetkileri
Ulusal Yetki: uluslararası hukukun kurallarından
etkilenmemektedir.
- Devletlerin uyrukluklarını verme ve
- Anayasal düzenin saptanması
- Bunlarla sınırlı değildir
- BM Andlaşmasının 2/7. maddesi ile ortaya çıkmıştır.
- Ulusal yetki içindeki işlere BM karışmaz, ancak VII.
Bölüm istisna
33/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
C. Devletin Ulusal Yetkisi ve Öteki Devletlerle
Paylaştığı Yetkileri
Ulusal Yetki
BM çerçevesinde “ulusal yetki” kavramı;
- BM Andlaşması “özü itibariyle” bir devletin ulusal
yetkisine giren konularda bile, eğer sorun VII. Bölüm
çerçevesinde
alınan
zorlama
tedbirlerinin
uygulanmasını gerektiriyorsa, bir kuraldışılık olarak,
BM organları yetkili olacaktır.
34/54
Uluslararası Hukukta Devletin Yetkisi
C. Devletin Ulusal
Paylaştığı Yetkileri
Yetkisi
ve
Öteki
Devletlerle
Devletlerin Ortak ve Yarışan Yetkileri Sorunu
Devletlerin sahip oldukları bazı yetkilerin aynı anda
birden çok devletin kullanımına olanak verir niteliktedir.
Ör: Açık denizlerde deniz haydutluğu
* Yarışan Yetki:
anlaşmalar var:
yetki
çatışması
nedeniyle
bazı
Avrupa Konseyi çerçevesinde imzalanan 1972 tarihli Ceza
Kovuşturulmalarının Aktarılması Konusunda Avrupa Sözleşmesi gibi.
35/54
Devlet Türleri
Bağımsızlık
Durumuna Göre
Örgütlenme
Biçimlerine
Göre
Yetkilerin
Kapsamına
Göre
36/54
Devlet Türleri
Bağımsızlık Durumuna Göre
Bağımsız (Egemen)
Devletler
Bağımlı
Devletler
Koruma
Altında Devlet
Vesayet Altında
Devlet
Vasal Devlet
Koruma Altında
Devlet
Ortak Yönetim
Altında Devlet
Vekaletle Yön.
Devlet
37/54
Devlet Türleri
Yetkilerin Kapsamına Göre
Tam Yetkili
Devletler
Yetkileri Sınırlı
Devletler
Sürekli Tarafsız
Devlet
Vasal Devlet
Koruma Altında
Devlet
Minyatür Devlet
38/54
Devlet Türleri
Örgütlenme Biçimlerine Göre
Basit/Tekil/Üniter
Devlet
Merkezi
Adem-i Merkezi
Bileşik/Mürekkep
Devlet
Devlet (Monarşi)
Birlikleri
Kişisel Birlik
Hakiki (Maddi) Birlik
Devlet Toplulukları
(Federatif Birlikler)
Konfederasyon
Federasyon
39/54
Basit/Tekil/Üniter Devlet
 Devletin ülke, millet ve egemenlik unsurları ve
keza yürütme ve yargı organları bakımından teklik
özelliği gösterdiği devlet şeklidir.
 Tek devlet veya basit devlet de denir.
-Türkiye
- Fransa
- İtalya
- Hollanda
- Japonya
40/54
Basit/Tekil/Üniter Devlet
Bölgesel Devlet
Avrupa’da üniter yapılı bazı devletler, yerinden
yönetimi daha ileriye götürerek, farklı bir yapıda
oluşmaktadırlar.
Bölgesel devlet, içinde “bölgesel yasama” yetkisi
dahil bazı önemli yetkilere sahip özerk bölgelerin
bulunduğu üniter devlete verilen isimdir.
İtalya, Portekiz ve İspanya tipik örneklerdir.
41/54
Basit/Tekil/Üniter Devlet
Bölgesel Devlet
Bu sistemde;
- Devletin üniter (tekil) olduğu, bu kapsamda,
egemenliğin tüm millete ait olduğu, bölünmez
olduğu,
- Milliyetler kendi kültürlerini geliştirme ve koruma
hakkına sahiptirler, ama kendi kaderlerini belirleme
yetkisi reddedilir.
- Kendi anayasaları yoktur; yani bir kurucu iktidara
sahip değildirler. Bölgesel devletlerde (İspanya ve
İtalya) tek bir Anayasa vardır; o da ulusal devletin
42/54
anayasasıdır.
Basit/Tekil/Üniter Devlet
Bölgesel Devlet
Bu sistemde;
- Özerk bölgelerin ulusal devletin yasama organına
bir devlet olarak katılmaları söz konusu değildir. Bu
ülkelerdeki Senatolarda özerk bölgeler değil, yine
halk temsil edilir.
- Özerk bölgelerin işlemleri ulusal devletin
denetimine tâbidir. Bu denetim hem hukukîlik, hem
de yerindelik bakımındandır.
- Bu özellikleri bakımından bölgesel devlet üniter
devlete benzemektedir . Denilebilir ki üniter
43/54
devletin daha ileri aşamasıdır.
Devlet Toplulukları (Federatif Birlikler)
 Devlet Toplulukları (Federatif Birlikler);
- İki veya daha fazla devletin bir araya gelmesiyle
oluşturdukları bileşik devletlerdir.
Devlet toplulukları (Federatif Birlikler);
- “Konfederasyon”,
- “Federasyon” olmak üzere ikiye ayrılır.
44/54
Federasyon ile Konfederasyon Arasındaki Farklar
KONFEDERASYON
FEDERASYON
Kaynak
Uluslararası andlaşmayla
kurulur
Anayasayla kurulur
Bağın Niteliği
Üye devletler arasındaki bağ
akdidir.
Anayasal niteliktedir.
Ayrılma Hakkı
Üye devletler üyelikten
çıkabilir
Ayrılma hakkı yoktur
U.Arası Kişilik
Üye devletlerin de var
Sadece federal devletin var
Dış ilişkiler
Üye devletler bağımsızdır
Federe devletler federal
devlete bağlıdır
Zorlama Gücü
Konfederasyonun zorlama
gücü yoktur
Federasyonun zorlama gücü
vardır.
Vatandaşlık
Sadece üye devletlerin
vatandaşlığı var
Federal+federe vatandaşlık var
45/54
Federal Devlet ile Basit (Üniter)
Arasındaki Farklar
ÜNİTER DEVLET
FEDERAL DEVLET
Tek Devlet var
Bir federal devlet+birden çok
federe devlet var
Hukuk Düzeni
Tek bir hukuk düzeni var
Federal devlet ile federe
devletlerin ayrı hukuk
düzenleri var
Y.Y. Organları
Tek yasama yürütme ve yargı
organı var
Federal devlet ile federe
devletlerin ayrı organları var
Yetki
Paylaşımı
Merkei idare ile yerinden
yönetim arasında kanunla
yapılır.
Federal devlet ile federe
devletler arasında anayasa ile
yapılır.
Devlet Sayısı
46/54
Sürekli Tarafsız Devlet
- Bağımsız bir devlet olup, olağan olarak bir
devletin sahip olduğu bütün yetkilere sahip
bulunmasına karşılık, bir konuda
bunun
sınırlandığı devlet türüdür.
- Başka devletler arasında çıkan savaşlara
katılmama ve barış zamanında da ittifak
andlaşmalarına taraf olmama yükümü altında
bulunmaktadır
47/54
Minyatür Devletler
- Bir ya da iki büyük devletin ülkesi tarafından
çevrilmiş coğrafi bakımdan küçük devletlerdir.
- Ör: Monako, Liechtenstein, San Marino ve
Andora.
- Coğrafi olarak küçük ve az nüfusa sahiptir.
- Çevrili devletlerle tarihi ilişkileri vardır.
48/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
- Papalık
- Kıbrıs Cumhuriyeti
49/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Papalık
- Papalığın statüsü 1929
Andlaşması ile belirlenmiştir.
tarihli
Latran
- Papalık; “ülke”, “insan topluluğu” ve “siyasal
otorite” unsurlarına sahiptir; “egemenlik” de
Latran andlaşmasıyla tanınmıştır.
- Devletler/örgütlerde
vardır.
diplomatik
temsilcileri
- Uluslararası örgütlere üyeliği vardır.
- Dinsel konulara ilişkin andlaşmalara taraftır.
50/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
- Kıbrıs 1878 tarihinde bir Protokol ile geçici
olarak İngiltere yönetimine bırakılmıştır.
- Kıbrıs 1923 tarihli Lozan Barış Andlaşması ile
1914 tarihinden itibaren İngiltere egemenliğine
bırakılmıştır.
- 1950’li yıllardan itibaren sömürgelerin
bağımsızlığı çerçevesinde 1959-1960 yıllarında iki
toplumlu bir devlet olarak Kıbrıs Cumhuriyeti
kurulmuştur.
51/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
- Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını sağlama
yolunda ilk andlaşma 1959 tarihli Zürih
Andlaşması’dır.
- Zürih Andlaşması;
* Türk ve
imzalanmıştır.
Yunan
başbakanları
arasında
* Devletin yapısını düzenleyen bir andlaşma ile
Kıbrıs,
Türkiye
ve
Yunanistan
arasında
imzalanmış bir ittifak andlaşmasını kapsar.
52/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
- Zürih Andlaşmasına İngiltere taraf olmadığı
için, bu verilerin İngiltere’ye, Kıbrıs Türk ve Rum
toplumlarına
sunulması
yoluna
gidilerek,
sonuçta, bu konuda bütün tarafların rızasını
içeren
1959
tarihli
Londra
Andlaşması
gerçekleştirilmiştir.
53/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
- 1960’da bu iki andlaşma temel alınarak, Türkiye,
Yunanistan, İngiltere ve Kıbrıs Cumhuriyeti
arasında Lefkoşa Andlaşmaları imzalanmıştır.
- Bu andlaşmalarla
statüsü belirlenmiştir.
Kıbrıs
Cumhuriyeti’nin
54/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
- Lefkoşe
önemlileri;
Andlaşmaları
17
tane
olup,
en
* Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kurulmasına Dair Andlaşma,
* İttifak Andlaşması,
* Garanti Andlaşması’dır.
- Bu andlaşmalar ile bunlara bağlı olarak
oluşturulan Anayasa Kıbrıs Cumhuriyeti’nin
hukuksal statüsünü belirler.
55/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
- Bu çerçevede Kıbrıs Cumhuriyeti;
* İki toplum üzerine oturtulan,
* Türkiye, İngiltere ve Yunanistan’ın garantörlüğü altına konan,
* Yetkileri kısıtlı bir devlet örneğidir.
56/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
- Bu andlaşmalar ve anayasal düzen devletin
egemenliğine içte ve dışta bazı sınırlamalar
getirmektedir:
* İçte; Cumhurbaşkanı ve yardımcısının
durumu, dilleri, bayrağı gibi konular,
*
Dışta;
hiçbir
devletle
birleşmemesi;
Yunanistan ve Türkiye’ye en çok gözetilen ulus
muamelesi yapma zorunluluğu; askeri gücün
2000 kişi ile sınırlı olması ve ayrıca 650 Türk, 950
Yunan askeri bulundurma zorunluluğu gibi.
57/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
- Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bu durumu;
* 1963’de Rumların Türklere karşı başlattığı
kanlı eylemler,
* 1974’de
Yunanistan’a
bozulmuş,
Sampson darbesi ile Kıbrıs’ın
bağlanması isteği sonucunda
* 1974’de Türkiye’nin Kıbrıs harekatını
yapmasına neden olmuş ve fiilen Kıbrıs
Cumhuriyeti ortadan kalkmıştır.
58/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
1974 Kıbrıs Barış Harekatı sonrasında;
- 1975 yılında
kurulmuş,
Kıbrıs
Türk
Federe
Devleti
- 1983 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ilan
edilmiştir.
59/54
Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler
Kıbrıs Cumhuriyeti
- Bugün, Türkiye 1960 statüsünün sona erdiğini
kabul etmekte, ama güneyde mevcut Rum
Yönetimi ise, Kıbrıs Cumhuriyeti’ni kendisi temsil
ettiğini iddia etmektedir.
- KKTC’nin statüsü Kıbrıs Türk halkı ve Türkiye
için varlığını korumaktadır.
60/54
Devlet Türleri
- Vasal devlet: Dış ilişkileri bağlı olduğu devlet tarafından
yönetlir: Osmanlı döneminde Mısır
- Koruma altında devlet: Vasal devlet gibidir. Bağımsız bir
devlet veya özerk bir ülke anlaşma ile bir devletin
egemenliği/koruması altına girer: Tunus (1881’de Fransa’nın
koruması), İngiltere’nin Mısır üzerindeki koruması (1914)
- Ortak yönetim altında devlet:
- Vekaletle yönetilen devlet (Manda): I. Dünya Savaşı
sonunda 1919 Versailles Anlaşması ve Milletler Cemiyeti
Anlaşması ile ortaya çıkmıştır. Ör: Osmanlı’dan ayrılan Arap
Yarımadsı ülkelerinin Batılı devletlerin mandasına alınması
- Vesayet Altındaki ülkeler: BM Andlaşması ürünü:
Bağımsızlığını
kazanmamış
devletlerin
kazanana kadar başka devletçe yönetilmesi
bağımsızlıklarını
61/54
Çağ Üniversitesi
Hukuk Fakültesi
62/54