temel makroekonom* sorunları ve pol*t*ka araçları

advertisement
TEMEL MAKROEKONOMİ
SORUNLARI VE POLİTİKA ARAÇLARI
EKONOMİK BÜYÜME SORUNU
• Ekonomik büyüme= daha fazla mal ve hizmet
üretilmesi
• Üretim faktörlerindeki artışlar, teknoloji
ilerlemesiyle olur.
• Daha fazla sermaye →istihdam↑ →gelir↑
• tasarruf↑ →girişimcilere ihtiyaç↑
• Nitelikli emek gücü de önemli
• İnsan kaynaklarına yatırım önemli
• Ör: G. Kore ve Japonya
Ekonomik Büyümenin Ölçülmesi:
• Reel GSYH (Y) veya reel GSMH deki
yüzde artış oranı
• gt=
∆𝒀 𝒀𝒕 −𝒀𝒕−𝟏
=
x100
𝒀
𝒀𝒕−𝟏
Aşağıdaki tabloya göre 1981 yılındaki
büyüme oranını hesaplayınız.
Yıl
Reel GSYH
Büyüme oranı
1980
50.296
-
1981
52.739
%4,86
𝑔1981 =
𝑌1981−𝑌1980
𝑌1980
x100=
52.739−50.296
x100=
50.296
% 4,86
2001 krizi
Yıl
Reel GSYH
Büyüme oranı
2000
118.789
-
2001
110.013
-%7,39
Kişi başı düşen GSYH büyüme oranı
Yıl
Reel GSYH
Nufus (bin)
1980
50.296
44.438
1981
52.739
45.540
Kişi başı GYSH büyüme oranı
• gy= %4,86
• 𝑔𝑁 = %2,48
• Kişi başı GYSH büyüme oranı≈𝑔𝑌 -𝑔𝑁 =
4,86-2,48 =%2,38
Yıllık ortalama büyüme oranı
𝒏
𝒀𝒏 =𝒀𝟎 (1+g)
n: sene sayısı
Or.: Yıllık ortalama %10 ile büyüyen bir
ekonomide, Y0 = 50TL ise, 7 sene
sonra ne olur?
𝟕
𝒀𝒏 =𝟓𝟎 (1+0.1) =50x2.14 ≈ 100 TL
Ekonomik (Konjonktürel)
Dalgalanmalar
• Zamanla üretim ve istihdamda düzenli
olmayan devri dalgalanmalar (artışlar ve
azalışlar)
• İki safha: genişleme ve daralma
• İki dönüm nokta: zirve ve dip
• Reel GSYH uzun dönem gelişme trendi
bulunur.
Ekonomik (Konjonktürel) Dalgalanmalar
1981-2001 dönemi ekonomik
dalgalanmalar
Uzun dönem ortalama büyüme trendi %4,28
ENFLASYON SORUNU
• Önemli hedef: Fiyat istikrarı
• Enflasyon= fiyatlar genel seviyesindeki artış
• Olumsuz etkiler: adil gelir dağılımı ve etkinliği
güçleştirir.
• Hiperenflasyon= %50 den büyük enflasyon
Enflasyonun Ölçülmesi
• Bütün mal ve hizmet fiyatlarının ağırlıklı
ortalaması=Fiyatlar Genel Düzeyi= Fiyat
Düzeyi
• Fiyat endeksleri :
• TÜFE Tüketici fiyat endeksi
• ÜFE : Üretici Fiyat endeksi
• GSYH Deflatörü
TÜFE Tüketici fiyat endeksi
• Perakende (satış) fiyatlara göre hesaplanır
• Tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlerden
oluşan bir enflasyon sepeti oluşturulur.
• Sepetteki mal ve hizmetlere orta sınıf bir
vatandaşın bütçesinden ayırdığı paraya göre
ağırlık verilir.
Türkiye'de Enflasyon Sepeti
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), enflasyon sepeti bu yıl, 444
ürünü ve bin 169 ürün çeşidini kapsayacak.
• Enflasyon sepetinde, 27 bin 500 iş yeri ve 4 bin 176
konuttan her ay yaklaşık 375 bin fiyat derlenecek.
TÜİK'in internet sitesinde yer alan duyuruya göre, 2012 yılı
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) hesaplamalarında, 2011 yılı
Aralık ayı temel alınarak, Avrupa Birliği ve Birleşmiş
tarafından geliştirilen Amaca Yönelik Bireysel Tüketim
Sınıflaması'na (COICOP) göre grup ve madde ağırlıkları
güncellendi. Bu yıl, 444 ürün, bin 169 ürün çeşidi
kapsanacak, 27 bin 500 işyeri ve 4 bin 176 konuttan her ay
yaklaşık 375 bin fiyat derlenecek.
Enflasyon sepetine 12 ürün girdi
• Türkiye İstatistik Kurumunca (TÜİK) güncellenen
enflasyon sepetine 12 ürün girdi, 9 ürün
sepetten çıkarıldı.
• Sepete giren ürünler arasında ayran, duş jeli,
araba yıkama ücreti, uçak ücreti, katı meyve
sıkacağı ve cep telefonu görüşme ücreti
bulunuyor.
• Sepetten çıkarılan ürünler arasında ise üzüm
yaprağı, ampul, çamaşır deterjanı, VCD, internet
aylık ücreti gibi ürünler yer alıyor.
Örnek=2013 tüketimini temel alarak
sepetin maliyetini hesaplayalım.
Yıl
Domates
Tüketim
kilo
Peynir
Tüketim
kilo
Ekmek
adet
Tüketim
2013
2 TL
100
10 TL
50
0,5
300
2014
3 TL
75
20 TL
30
1
300
TÜFE hesaplaması
•
•
•
•
•
Sepet Maliyeti 2013 (baz Temel yıl 2013):
2x100+10X50+0,5x300=850 TL
sepet
Sepet Maliyeti 2014=
100 kilo domates
50 kilo peynir
3x100+20X50+ 1x300=1600TL
300 ekmek
TÜFE yi hesaplayalım
• TÜFE 2013
• TÜFE 2014
850
= x100=100 temel
850
1600
x100=100=188
850
• Enflasyon oranı=%88
yıl
• Aylık enflasyon: Şubat 2015 -% 0.2
• Yıllık enflasyon: 2015
%10
ÜFE : Üretici Fiyat endeksi
• Üreticilerin üretip sattığı hammadde, ara mal
ve nihai malların fiyatlarının ağırlıklı ortalaması
Enflasyonun ölçülmesinin ekonomideki
önemi:
• Makroekonomik sorun
• Ev halkı geliri artışı, fiyatlardaki artıştan az ise
reel olarak ev halkının geliri azalacaktır.
• Daha fazla gelir, daha az mal ve hizmet
• Toplu sözleşme, işçiler, zam talebi
Örnek
• Bir ülkede enflasyon oranı %60 ve memur
maaşlarındaki artışın da %40 olduğunu
varsayalım. Bu durumda memurların reel
maaşındaki değişme ne orandadır?
•
1+𝑔𝑌𝑛
𝑔𝑌𝑟 =
-1
1+𝑔𝑝
• 𝑔𝑌𝑟 =reel gelirin artış oranı
• 𝑔𝑌𝑛 =nominal gelirin artış oranı
• 𝑔𝑝=enflasyon oranı
•
1+0,40
𝑔𝑌𝑟 =
-1=
1+0.60
- 0.125= -%12,5
• Bir sene öncesine göre memurların reel geliri
%12,5 azalmıştır.
• 𝑔𝑌𝑛> 𝑔𝑝 → 𝑔𝑌𝑟 >0 reel gelir arttı
• 𝑔𝑌𝑛= 𝑔𝑝 → 𝑔𝑌𝑟 =0 reel gelir aynı kaldı.
• 𝑔𝑌𝑛< 𝑔𝑝 → 𝑔𝑌𝑟 <0 reel gelir azaldı
Enflasyon ve faiz
• Nominal faiz (𝑖𝑁 ): Bankadaki mevduatımıza
ödenen faiz.
• Reel faiz (𝑖𝑅 ): Enflasyondan arındırılmış faiz.
1+𝑖𝑁
𝑖𝑅 =
-1
1+𝑔𝑝
Örnek:
Bir bankaya 1 yıl vade ile 10.000 TL yatırdığımızı
varsayalım. Yıllık faiz %50 olsun. Bu bir yıl içinde
enflasyon oranının da %60 olarak gerçekleştiğini
varsayalım. Reel faizi hesaplayınız.
1+0.5
𝑖𝑅 =
-1=
1+0.6
-%6,25
Dönem sonunda 15.000 TL ile alacağımız mal ve
hizmetlerin miktarı %6,25 daha azdır.
• 𝑖𝑁> 𝑔𝑝 → 𝑖𝑅 >0 artı reel faiz arttı
• 𝑖𝑁= 𝑔𝑝 → 𝑖𝑅 =0 reel faiz 0
• 𝑖𝑁< 𝑔𝑝 → 𝑖𝑅 <0 eksi reel faiz
Oranlar %10 dan küçükse
𝑖𝑅 ≈ 𝑖𝑁 -𝑔𝑝
Reel Faiz= Nominal faiz- enflasyon
İç ve Dış Borçlar Sorunu
• Bütçe ve dış ticaret açıkları, iç ve dış
borçlanmalar
• Borçlanma arttıkça ekonomik hedeflere
ulaşmak zorlaşır, ataklık
• Türkiye, devlet borç anapara ve faiz
ödemelerinde zorluk
• Ekonomik büyüme, adil gelir dağılımı, etkinlik,
istikrar hedefleri olumsuz etkilenir.
Bütçe açıkları ve iç borçlar
• Türkiye’de 1980 den bu yana bütçe açığı
• Devlet her yıl borç alır, faiz öder
• Bazı yıllar faizi ödeyemez, faiz dışı denge açık
verir
• Faiz dışı fazla milli gelire oranı %6 olmalı
• Devletin iç borçları döndürülebilir (ödenebilir)
olur.
• Bütçe dengesi= Toplam gelir-Toplam
Harcamalar
• Toplam Harcamalar= Faiz dışı harcama+ faiz
harcamaları
• Faiz dışı denge=Toplam gelir- Faiz dışı harcama
• Ne kadar faiz dışı fazla verilirse, vadesi gelen
faiz borçları o denli yeniden borçlanmadan
ödendiği anlaşılmalıdır.
• Faiz dışı fazla↑→Borçların artma hızı ↓
• Türkiye’nin net dış borçu $199 milyar (2013)
Ödemeler Dengesi ve Dış Borçlar
• Dış ticaret Dengesi= İhracat- İthalat
• Cari işlemler Dengesi= Dış ticaret Dengesi +
net yatırım geliri+ cari transferler
• Türkiye’de dış ticaret açığı
Makroekonomi Politikasının Temel
Araçları
• Maliye politikası: Hükümetin vergilerde ve harcamalarda
değişiklikler yaparak ekonomiyi etkilemesi
• Ekonomide durgunluk (daralma),ekonomiyi canlandırmak,
vergilerde indirim, devlet harcamalarında arttırım .
• Para politikası: Ekonomideki para miktarının faiz oranlarının
değiştirilmesi
• Ekonomide durgunluk , para miktarı arttırılır., faizler
düşürülür , yatırım ve tüketim harcamaları artar, ekonomi
canlanır.
• Sıkı para politikası, MB yürütür
• Dış ticaret politikaları : Gümrük vergilerinde
değişiklik yapmak, kota koymak, kota kaldırmak,
gümrük mevzuatında değişiklik yapmak
• Döviz kuru politikaları :Döviz kurunda değişiklik
sağlayarak ithalat ve ihracatı etkilemek.
• Döviz kurunda artış, ihracatın artmasına, ithalatın
azalmasına, istihdamda ve ekonomide
canlanmaya neden olr.
Download