LYS Biyoloji MF Föy
advertisement
BÝREY DERSHANELERÝ SINIF ÝÇÝ DERS UYGULAMA FÖYÜ (MF) LYS BÝYOLOJÝ - 23 D E R S H A N E L E R Ý KALITIM - I Ders anlatým föyleri öðrenci tarafýndan dersten sonra tekrar çalýþýlmalýdýr. Adý Soyadý :............................................................... Bu kitapçýðýn her hakký saklýdýr. Tüm haklarý bry Birey Eðitim Yayýncýlýk Pazarlama Ltd. Þti.’e aittir. Kýsmen de olsa alýntý yapýlamaz. Metin ve sorular, kitapçýðý yayýmlayan þirketin önceden izni olmaksýzýn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayýt sistemiyle çoðaltýlamaz yayýmlanamaz. KALITIM - I Kalýtým: ..................................................... kendi yavrularýna aktarýlmasý olayýna denir. UYGULAMA • Aþaðýda genotipleri verilen canlýlarýn fenotiplerini yazýnýz. Kromozom: ..................... ve ..................... oluþan genetik bilgi taþýyan hücredeki yönetimi ve kalýtýmý saðlayan yapýlardýr. Gen: DNA nýn ..................................................... þifre veren bölümüne gen denir. ............................ üzerinde bulunurlar ve ............................ gösterilirler. AaBbDD : ................................................................ EeddKk : ................................................................ TtMmPprr : ................................................................ AabbmmKkSS : ................................................................ VvYycceeFfLl : ................................................................ UUhhEeGgZz : ................................................................ SSKkPpTtaallEE : ................................................................ Lokus: Kromozomlar üzerinde ............................ bulunduðu yerlerdir. • Aþaðýda verilenlerin karþýlarýna homozigotluk veya heterozigotluk durumlarýný belirtin. Alel Gen: ........................................................ karþýlýklý noktalarýnda bulunan genlerdir. Canlýda bir gen çifti bir karakteri kontrol eder. Dominant (Baskýn) Gen: Etkilerini her zaman ......................... ............................... genlerdir. Büyük harflerle gösterilir. A gibi. Resesif (Çekinik) Gen: Etkisini dýþ görünüþte ............................ genlerdir. Bu genin etkisini gösterebilmesi için baskýn genle taþýnmamasý gerekir. Küçük harfle gösterilir. a, aa vb. Aa : ................................................................ bb : ................................................................ AaBB : ................................................................ AAbb : ................................................................ AabbCc : ................................................................ eeDDFFgg : ................................................................ AaKkLlmm : ................................................................ • Aþaðýda verilen terimlerin karþýlarýna açýklamalarýný yazýnýz. Homozigot (Arý döl=Saf ýrk): Bir karakteri kontrol eden genler birbirinin ............................ ise homozigottur. AA, bb vb. Lokus: Heterozigot (Melez döl=Hibrit): Bir karakteri kontrol eden genler birbirinden ............................ ise heterozigottur. Aa, AB gibi : ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... Genotip: Bir canlýnýn sahip olduðu .......................................... Örneðin; AA, bbccdd yazýlýmý bireyin homozigot genotipli olduðunu, Aa, BbCcDd yazýlýmý bireyin heterozigot genotipli olduðunu gösterir. Resesif gen : ..................................................................... Fenotip: Bireyin ............................ ve ............................ dýþ görünüþüdür. Örneðin; AA ve Aa genotipindeki bir bireyin fenotipi “A” yani baskýn özellik, aa genotipli bireyin fenotipi “a” yani çekinik özelliktir. Fenotip: ..................................................................... ..................................................................... : ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... 1 UYGULAMA • Aþaðýda verilen gösterimlerin karþýsýna uygun ifadeleri yazýnýz. Her canlýnýn fenotipi, ..................... ve .......................................... karþýlýklý etkisi sonucu ortaya çýkar. Bb Monohibrit: Bir canlýnýn ............................ bir karaktere etki eden genlerinin ............................ olmasý durumudur. Örnek; Aa veya Bb. Dihibrid: Bir canlýnýn ............................ karaktere etki eden genlerinin ............................ olmasý durumudur. Örnek; AaBb a B b C E e F f G g AaBb : ......................................................... : ......................................................... e : ......................................................... DdEeFf : ......................................................... E Baðýmsýz gen: Alel genlerin ............................ kromozomlar üzerinde bulunmasý durumudur. A : ......................................................... c Baðlý gen: Bir kromozom üzerinde ............................ genin bulunmasýdýr. A a B b C c • Aþaðýda verilen örneklerin mutasyon ya da modifikasyon olup olmadýðýný altlarýnda verilen boþluklara yazýnýz. Gamet: ............................ sonunda oluþan hücrelerdir. ............................ kromozom sayýsýna sahiptir. Her gamette gen çiftlerinden yalnýz birer tane bulunur. – Sperm hücrelerinin X ýþýnlarýna maruz kalmasý sonucu nükleotit sýralarýnýn deðiþmesi ......................................................................................... Parental Çaprazlama: ............................ çaprazlamasýdýr. Filial Döl: ........................................................ meydana gelen bireyleri ifade eder. Çaprazlama sonucu oluþan ilk döle F1, ikinci döle F2 dölü denir. – Sirke sineklerinin sýcaklýða baðlý kanat yapýsýnýn deðiþmesi ......................................................................................... Mutasyon: DNA da meydana gelen ............................ ............................ denir. – Erkek çocuklarýn sünnet olmasý Modifikasyon: Çevre etkisiyle .................................................. meydana gelen deðiþikliklere denir. ......................................................................................... – Bakterinin konulduðu besi ortamýndaki kimyasal maddelerin DNA sýnýn yapýsýný deðiþtirmesi • Modifikasyonlar ..................... deðildir. Sýcaklýk, ýþýk, nem ve besin gibi faktörlerle ortaya çýkar. ......................................................................................... • Mutasyonlarýn kalýtsal olabilmeleri için .......................... hücrelerinde görülmesi gerekir. – Diþi bal arýlarýnda beslenmeye baðlý olarak üreme yeteneðinin deðiþmesi ......................................................................................... 2 ÖNEMLÝ MODÝFÝKASYON ÖRNEKLERÝ: • Döllenmiþ arý yumurtalarýnýn hepsi diþi olmasýna raðmen larvalardan arý sütüyle beslenen .........................................., çiçek özüyle beslenen ........................................... olur. • Himalaya tavþanlarýnda doðal kürk rengi kulak, kuyruk ve burunda ........................., diðer kýsýmlarda ise .......................... Pigment birikimini saðlayan enzim yalnýz 30 °C nin altýnda aktiftir. Bu hayvanlarda sivri kýsýmlarýnda Himalaya Tavþaný 30 °C nin altýnda sýcaklýk görülür. Eðer bu hayvanlarýn siyah tüyleri yolunup sýcak su torbalarý baðlanýrsa buradan beyaz tüylerin çýktýðý görülür. Ya da beyaz tüyleri yolunup soðuk su torbasý baðlanýrsa, buradan siyah tüylerin çýktýðý görülür. • Çuha çiçeði (Primula sinensis) bitkisi kýrmýzý çiçekli bir çeþidi sýcaklýðý ......................... olan bir ortama alýndýðýnda ......................... açar. Eðer beyaz çiçekli bitki ......................... olan bir ortama alýnýrsa ayný bitkinin ......................... çiçekler açtýðý görülür. Çuha Çiçeði • Kývrýk kanatlýlýk özelliðini kontrol eden gene sahip arý döl sirke sineði larvalarý eðer ......................... lik bir ortamda yetiþtirilirse ......................... kanatlý sirke sineði oluþur. Eðer ......................... bir ortamda tutulursa sineklerin kanatlarý ......................... olur. Oysa düz kanatlýlýk genine sahip sirke sinekleri ......................... geliþtiklerinde hep düz kanatlý olurlar. Buna göre ......................... kanatlýlýk oluþumunda sadece genlerin etkili olduðu, ................................. oluþumunda ise genlerin ve çevrenin ortak bir etkisi olduðudur. Sirke sineði • Tek yumurta ikizlerinin genotipleri birbirinin týpatýp .......................... Ancak çevresel faktörlerle belirlenen boy, zeka, kilo gibi karakterler farklý olabilir. • Müslüman ve Yahudi çocuklarýnýn sünnet olmasý da modifikasyona örnektir. Tek yumurta ikizleri 3 GENETÝK VE OLASILIK 1) Þansa baðlý olaylar birbirinden baðýmsýz olarak meydana gelir. Yani baðýmsýz bir olayýn bir kere denenmesinden ortaya çýkan sonuç sonraki denemelerin sonucunu etkilemez. 2) Ýki ya da daha fazla baðýmsýz olayýn birlikte olma olasýlýðý, onlarýn ayrý ayrý olma olasýlýklarýnýn çarpýmýna eþittir. GAMET ÇEÞÝDÝ BULMA AABB AA A A A A A A A A A A A A A A A B B B B ....................... ....................... ....................... A A A A ....................... ............................................. A A A A B B B B B A B A B ............................................. AaBB AaBb AB AB ABC aBC aB Ab ABc aBc aB AbC abC ab Abc abc ............................................ AaBbCc ............................................ Oluþacak farklý genotip sayýsý: 3n Oluþacak farklý fenotip sayýsý: 2n n: Hibrid sayýsý 4 ............................................ A B UYGULAMA: 1) 7 tane erkek, 4 tane kýz çocuðu olan bir ailenin 12. çocuðunun kýz olma ihtimali kaçtýr? ÇÖZÜM: 2) Ayný zamanda doðum yapacak üç bayandan ikisinin kýz birinin erkek çocuðu olma olasýlýðý nedir? ÇÖZÜM: 3) KKeeSSMM genotipli bir canlý kaç çeþit gamet oluþturabilir? ÇÖZÜM: 4) BbCcdd genotipli bir canlýnýn BCd gametini oluþturma olasýlýðý nedir? ÇÖZÜM: 5) Bir canlý türünde kromozomlar üzerinde bazý genlerin dizilimi aþaðýdaki gibidir. K1 K1 E1 E1 B B T T c c D d Bu canlýnýn K1E1TBcDsM genotipli gameti oluþturma olasýlýðý nedir? ÇÖZÜM: 5 S s M m 6) Genotipi BBccddeeFFggTT olan bir erkek kaç çeþit gamet oluþturabilir? ÇÖZÜM: 7) EeGgKkNn genotipindeki bir canlýnýn sahip olduðu kromozom sayýsý ve karakter sayýsý kaçtýr? ÇÖZÜM: 8) AaBbCcdd genotipli bir bireyin abcd gametini oluþturma olasýlýðý kaçtýr? ÇÖZÜM: 9) CcDdKkHhXRXr genotipli bir canlýda oluþacak gametlerden kaç çeþidi Xr taþýr? ÇÖZÜM: 10) Yanda bir erkek arýnýn genlerinin kromozomu üzerindeki diziliþi verilmiþtir. Bu erkek arý kaç çeþit gamet oluþturur? ÇÖZÜM: B c d E 11) PpKkTtHhUuK1K2 genotipli bir canlýda pKtHUK1 gametinin oluþma olasýlýðý nedir? ÇÖZÜM: 6 KONU TESTÝ 1. Karahindiba bitkisi ovada yetiþtirildiði zaman büyük yapraklý, daðda yetiþtirildiði zaman küçük yapraklý olur. 5. Yumurta Sperm Birey Dershaneleri Bitkide görülen bu durum aþaðýdakilerden hangisiyle açýklanýr? Birey Dershaneleri KALITIM - I A) Mutasyon B) Modifikasyon Zigot Birey Dershaneleri C) Adaptasyon D) Seleksiyon 2. Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri E) Genotip I. Sýcaklýk Yukarýda verilen faktörlerden hangilerinin deðiþmesi modifikasyona yol açar? A) Yalnýz I B) I ve II D) II ve III C) I ve III E) I, II ve III Birey Dershaneleri III. Besin Birey Dershaneleri II. Nem I II Yukarýda oluþum þekilleri verilen I ve II numaralý bireylerin, I. cinsiyetleri, II. göz renkleri, 3. Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri III. boylarý, I. Göz rengi II. Saç þekli IV. Rh faktörleri özelliklerinden hangileri kesinlikle aynýdýr? A) I ve II B) I ve III D) I, II ve III C) III ve IV E) I, II ve IV Yukarýda verilen özelliklerden hangilerinin ortaya çýkmasýnda sadece genotip etkilidir? A) Yalnýz I B) I ve II C) III ve IV E) I, II, III ve IV Birey Dershaneleri D) I, III ve IV Birey Dershaneleri IV. Kilo Birey Dershaneleri III. Zeka 6. Modifikasyonla ilgili, I. Kalýtsal deðildir. 4. TtEeGgXY genotipli bir canlý kaç çeþit gamet oluþturur? (Genler baðýmsýzdýr.) Birey Dershaneleri II. Genin yapýsý deðiþir. III. Genin iþleyiþi deðiþir. ifadelerinden hangileri doðrudur? A) 2 B) 4 C) 8 D) 16 E) 32 Birey Dershaneleri A) Yalnýz I 7 B) I ve II D) II ve III C) I ve III E) I, II ve III KONU TESTÝ 7. Aþaðýda verilen genotip çeþitlerinden hangisine sahip canlý tek çeþit gamet oluþturur? Birey Dershaneleri KALITIM - I 11. Birey Dershaneleri A) AaBbCcDD B) AabbccDd C) aaBbCcdd D) AABBCCdd Birey Dershaneleri E) AabbCcDd Zigot M L 8. Genotipi BbTtKkccEe olan bir canlýnýn fenotipi aþaðýdakilerden hangisidir? Zigot Birey Dershaneleri A) BTKce Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri K Zigot B) BTKcE C) bTKcE D) btKcE Birey Dershaneleri E) btkce P Yukarýda ayný zamanda dünyaya gelen 4 kardeþin oluþum þekilleri gösterilmiþtir. Birey Dershaneleri Buna göre bu dört kardeþten hangilerinin göz rengi kesinlikle aynýdýr? B) 1 C) 1 2 D) 1 4 E) 1 8 B) L ve K Birey Dershaneleri D) K, M ve L C) P ve M E) K, M ve P Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri A) 0 A) K ve M Birey Dershaneleri 9. 3 erkek, 5 kýz çocuðu olan bir ailenin 9. çocuðunun erkek olma olasýlýðý nedir? 10. I. AaBBccdd II. EeKKMmnn 12. Bir canlýnýn I. karakter için fenotipi R, II. karakter için fenotipi p ise; bu karakterler açýsýndan genotipi aþaðýdakilerden hangisi gibi olmalýdýr? III. PPttyyvv A) Yalnýz III B) Yalnýz IV D) III ve IV 2-E 3-B C) I ve II E) I, II, III ve IV 4-D 5-E Birey Dershaneleri Yukarýda genotipleri verilen canlýlardan hangileri tüm karakterleri açýsýndan homozigottur? Birey Dershaneleri IV. KkSsoorr 1-B II I 6-C 7-D 8 A) RR pp B) Rr pp C) RR veya Rr pp D) rr Pp E) Rr Pp 8-B 9-C 10-A 11-A 12-C
