Slayt Başlığı Yok - Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü

KALP-DAMAR HASTALIKLARINDA
BESLENME
ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR VE PROGRAMLAR ŞUBESİ
KALP DAMAR HASTALIKLARI
Dünyada ve Türkiye’de ölüm nedenleri arasında 1. sıradadır.
Küresel ölümlerin %30’unu oluşturur. (İnme ve kalp krizi)
Ölümlerin %80’i düşük-orta gelirli ülkelerde meydana gelmiştir.
KALP-DAMAR HASTALIKLARI
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Koroner kalp hastalıkları
Serebrovasküler hastalıklar
Hipertansiyon
Periferal arter hastalığı
Romatizmal kalp hastalıkları
Konjetinal kalp hastalıkları
Kalp yetmezliği
Kardiyomiyopati
Aterosklorizis
Arteriosklorizis
Myokard Enfarktüsü
Angina Pektoris
Aterosklorizis ve Arteriosklorizis
Aterosklorizis
Arteriosklorizis (Damar sertleşmesi)
Her ikisi de arter duvarlarının sertleşmesi, kalınlaşması ve
lipitlerin birikmesi sonucu oluşur.
Lipitlerin(kolesterol, trigliserit) yanısıra karbonhidratların,
fibrin ve bazı kan elementlerinin arter duvarında birikmesi
aterom plaklarını oluştururlar.
Myokard Enfarktüsü
Trombusların(pıhtıların)sayılarının
çoğalması, damarın tamamen
tıkanmasına bağlı dokuları
oksijensiz kalarak beslenemez ve
oradaki hücreler ölür.
Bu ölü hücrelerin bulunduğu
dokuya enfarkt,bu olay kalp
Kasındam olursa myokard
enfarktüsü adını alır.
Angina Pektoris
Genellikle 40 yaş üstü erkeklerde
görülen, birden bire göğüste sıkışma,
sol omuzda ağrı ve parmaklarda
uyuşma şeklinde ortaya çıkar.
Damarların intima tabakasında önce
kireçlenme sonra bağ dokusu oluşur ve
dolaşımda kan miktarının azalmasına,
yeterli kan gidememesine neden olarak
Hastada ağrı görülmesi artar.
KORONER ARTER HASTALIKLARINDA
GÖRÜLEN BELİRTİLER
•
•
•
•
•
•
•
Dispne : Zor solunum yapma, nefes darlığı
Gögüs ağrısı
Senkop: Bayılma, ani, kısa süreli geçici şuur kaybı
Palpitasyon: Kalp çarpıntısı, yorgunluk,
Ödem: Vücutta su toplanması
Siyanoz: Morarma, deride rengin koyu gözükmesi
Hemoptizi: Kan tükürmek
KORONER ARTER HASTALIKLARINDA
GÖRÜLEN BELİRTİLER
•
•
•
•
•
•
•
•
Hipoksi: Solunan havadaki oksijen azlığı
Üfürüm: Kalp seslerine eklenen ses
Görme bozuklukları
Kanamalar
Boyun venlerinde(damarlarında) dolgunluk
Yutma güçlüğü
Ses kısıklığı
Karın ağrısı
KORONER ARTER HASTALIKLARININ
OLUŞUMUNDA RİSK FAKTÖRLERİ
•Erkek ≥45 yaş
•Kadın≥55 yaş veya erken menapoz
•Ailede kalp hastalığı öyküsü
•Sigara
•Stres
•Fazla alkol tüketimi
• Hipertansiyon
(140-85 mmHg)
•Hiperkolesterolemi: 200 mg/dl 
•HDL Kol  ( 35 mg/dl )
•LDL Kol  (160 mg  )
•Trigliserit ( 200 mg/dl  )
KAN YAĞLARI
Normal Sınırda
Yüksek
Kan Kolestrol Düzeyi
(mg/dl)
200 ↓
200-239 240↑
Kan LDL-kolestrol Düzeyi
(mg/dl)
130 ↓
130-159 160 ↑
Kan Trigliserid Düzeyi
(mg/dl)
200 ↓
200-400 400-1000
Yüksek
Çok
Yüksek
1000↑
•Diabetus Mellitus (Şeker hastalığı)
•Şişmanlık BKI (ağırlık kg/boy² cm²) ≥27
•Apolipoprotein B yüksekliği
•Hareketsiz Yaşam: Egzersiz HDL (iyi) kolesterolü yükseltir.
Hareketsizlik kalp-damar hastalığı riskini artırır.
•Kişilik özellikleri: Serebrovasküler veya periferal hastalık
hikayesinin olması.
•Sigara: Serbest radikal oluşturan en önemli
kaynaklardandır.
İçilen sigaranın sayısı arttıkça
risk artar.
Sigara bırakılınca riskin %50 azaldığı
bildirilmiştir.
HDL Düzeyine Etki Eden Etmenler:
Arttıranlar
Azaltanlar
Zayıflık
Şişmanlık
Östrojen
Androjen, progesteron
Egzersiz
Erkekte puberte
Alkol
Sigara
Hipogliseridemik ajanlar
Trigliserit düzeyini arttıran ajanlar
Ailesel hiperalfalipoproteinemia
Tip II Diabetes Mellitus
HDL/LDL 1/3 veya  ise risk azdır.
KALP DAMAR HASTALIKLARININ
BESLENMEYLE İLİŞKİLERİ
Diyet Proteini: Hayvansal kaynaklı proteinlerde (doymuş yağ yüksek
olduğu için) risk yüksektir.Bitkisel kaynaklı proteinlerde
(kurubaklagiller) risk düşüktür.
Diyet Karbonhidratı: Fazla alınan karbonhidrat yağ şeklinde
depolanarak şişmanlık, diyabet ve aterosklorozise,
hiperkolesterolemi ve hipertansiyona neden olmaktadır.
KALP DAMAR HASTALIKLARININ
BESLENMEYLE İLİŞKİLERİ
Diyet yağı: Diyet yağının fazla olması aterojenik (damar
tıkayıcı) etki yapmaktadır.
•Doymuş yağ asitlerinin etkisi (tereyağ, içyağ gibi):
Diyette doymuş yağlar karaciğerde çok düşük dansiteli
lipoproteine (VLDL) dönüşerek dolaşıma geçer, LDL
düzeyi artar.
Apolipoprotein B yapımı artar.
KALP DAMAR HASTALIKLARININ
BESLENMEYLE İLİŞKİLERİ
•Doymamış Yağ Asitlerinin Etkisi:
Çoklu Doymamış Yağ Asitleri
( ayçiçekyağı,mısırözü, soya yağı, balık, balık yağı):
Besin içindeki EPA-DHA lipid peroksidasyonu önler,
doğal direnç oluşur.
Yaşlılarda hastalık insidansını düşürür.
Kan basıncını düşürür.
Tekli Doymamış Yağ Asitleri
(zeytinyağı, fındık yağı):
LDL düşürür trombosit toplanmasını azaltır.
KALP DAMAR HASTALIKLARININ
BESLENMEYLE İLİŞKİLERİ
Diyet Kolesterolü: Kolesterol diyetle alınmakta
(ekzojen kolesterol) ve organizmada (endojen kolesterol)
yapılmaktadır.
Kolesterol fazla alındığında damar çeperlerinde kolesterol
yerleşir ve birikir.
Apolipoprotein B yükselir.
Diyetle verilen kolesterol miktarı sıfırlandığında
vücutta karaciğer endojen kolesterol yapmaya başlar.
Diyet Posası: Posa kolesterol yapımını azaltır,
lipit düzeyini düşürür.
KALP DAMAR HASTALIKLARININ
BESLENMEYLE İLİŞKİLERİ
Vitaminler:
E vitamini: eritrositlerde peroksidasyonu önler.
A vitamini: Peroksidasyonu ve pıhtılaşmayı önler.
C vitamini: Kolesterolü düşürür.
Mineraller:
Kalsiyumun: Aşırı alınması kan kolesterolve
trigliserit düzeyini azaltır.
Demir: Araştırmalara göre ağır anemide kan lipitleri
yükselmekte, hafif anemide ise kolesterolü azalır.
Bakır: Yetersizliği kan kol. Artar, HDL düzeyi düşer,
hepatik kolesterol yapımı artar.
KALP DAMAR HASTALIKLARININ
BESLENMEYLE İLİŞKİLERİ
Çay, kahve: Kafein kalp hastalarının
kontraksiyonunu artırır. Kan trigliserit
düzeyini düşürür, kolesterolü yükseltir.
Yeşil çaydaki polifenoller antioksidant
olarak LDL oksidayonu önler.
Alkol: Az alındığında HDL artar,
kolesterol ve trigliserit düşer. Fazla
alındığında trigliserit ve kan basıncı
yükselir.
KALP DAMAR HASTALIKLARINDA
DİYET İLKESİ
1.Vücut ağırlığı normal ağırlığa getirilmelidir.
(BKI: 20-24.9 arasında)
2.Yağ miktarı, enerjinin %25-30 u olmalı;
n-3 yağ asitleri: haftada 2 kez balık tüketilmeli.
n-6 yağ asitleri: mısırözü, ayçiçek yağı tüketilmeli.
n-9 yağ asitleri: zeytinyağı, fındık yağı tüketilmeli.
Tereyağı, margarin mümkün olduğunca
tüketilmemeli.
KALP DAMAR HASTALIKLARINDA
DİYET İLKESİ
3.Karbonhidrat miktarı enerjinin %55-60’ ı olmalı;
Kompleks CHO lardan zengin olmalı:
•Kepekli ekmek, kepekli makarna
•Yulaf/mısır gevrekleri
•Kurubaklagiller
Basit CHO lardan( un, beyaz şeker, nişasta)
fakir olmalıdır.
4.Posa bol miktarda olmalı.
En az 5 porsiyon sebze ve meyve
tüketilmelidir.
5.Günlük tuz tüketimi azaltılmalı. Yemekler tuzsuz veya az
tuzlu, ekmek tuzsuz olmalıdır.
KALP DAMAR HASTALIKLARINDA
DİYET İLKESİ
6.Vitamin ve mineraller yeterli olmalıdır.
7.Kolesterol miktarı günde 200 mg’ı
aşmamalıdır.
•Süt ve süt ürünleri ½’lı, yağsız
tüketilebilir.
•Et ürünleri yağsız tüketilmelidir.
8.Öğün sayısı arttırılmalıdır. (4-6 öğün)
KALP DAMAR HASTALIKLARINDAN KORUNMAK
İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
1) Yağ azaltılmalıdır.
•Kızartmalardan kaçınınız.
•Yemekleri susuz fırında ya da az suda
kapalı tencerede pişiriniz.
•Bir kiloluk sebze yemeğine 2-3 yemek
kaşığı sıvıyağ katınız.
•Etin yağlı kısımlarını, tavuğun derisini
yemeyiniz.
•Etli sebze yemeklerine yağ ilave
etmeyiniz.
KALP DAMAR HASTALIKLARINDAN KORUNMAK
İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
2) Şeker azaltılmalıdır.
•Reçel, bal, marmelat gibi tatlıları az
tüketiniz.
•Kek, kurabiye, pasta gibi hamur
işlerini azaltınız.
•Kolalı içecekler, hazır meyve suları
yerine taze meyve ve taze sıkılmış
meyve sularını tercih ediniz.
•Öğün aralarında tatlı yiyeceklerin
yerine taze meyve ve meyve suları
tercih edilmelidir.
•İçilen çay ve kahve sayısını ve bunlara
konulan şeker miktarını azaltınız.
KALP DAMAR HASTALIKLARINDAN KORUNMAK
İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
3)Posalı besinler daha fazla
tüketilmelidir.
•Kepekli ekmek tercih ediniz.
•Kurufasulye, nohut ve mercimek gibi
posalı besinlerin yenilmesine özen
gösteriniz.
•Günde 3 porsiyon meyve tüketiniz.
•Günde en az 2 porsiyon sebze
tüketiniz.
•Özellikle koyu yeşil yapraklı (ıspanak,
tere, roka, marul, dereotu, semizotu
vb…) sebzeleri tüketiniz.
KALP DAMAR HASTALIKLARINDAN KORUNMAK
İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
4) Günlük fiziksel aktivite
arttırılmalıdır.
(Örneğin, her gün en az 45 dakika
kendinizi zorlamayacak orta hızda
tempolu yürüyüş yapınız.
5) Stresten kaçınınız.
6) Alkol en aza indiriniz
veya kullanılmayınız.
7) Sigara içmeyiniz..
HİPERTANSİYON
Tansiyon, kanın damarlardan geçerken
gösterdiği basınçtır.Küçük kan damarları
(arterioller) ya genişler yada kasılır (kontraksiyon).
Damarlar daraldığında kanın geçişinde
zorlama olur ve basınç meydana gelir.
Diyastolik (küçük) kan basıncı 85 mmHg
Sistolik kan basıncı 140 mmHg’nın
altında olması normaldir.
Gelişmiş ülkelerde toplam nüfüsun 1/5 i belirli nedene
bağlı olmayan birincil (esansiyel) hipertansiyonludur.
Bunun büyük çoğunluğu (%68) hafif hipertansiyondur.
Diğer hastalıkların komplikasyonu olarak ortaya çıkan
ikincil (sekonder) hipertansiyon ise %4-8 arasında görülür.
Ülkemizde hipertansiyonun görülme sıklığı
%11-43 arasındadır.
Hipertansiyon felç, böbrek hastalıkları, koroner kalp hastalıkları
için önemli risk faktörüdür.
HİPERTANSİYONUN BELİRTİLERİ:
•Baş ağrısı
•Bellek bozukluğu
•Kalp, böbrek, göz ve koroner damarlara
ilişin bozukluklar
HİPERTANSİYONUN KOMPLİKASYONLARI
•Beyin damarlarında bozukluk,
kusma, felç, bilinç kaybı
•Böbrek yetmezliği
Brain
Esophagus
Lungs
Heart
•Göz dibinde papil ödemi,
kanama, körlük
Stomach
Liver
Pancreas
Large intesti ne
Smal l intestine
•Anevrizmalar
Bladder
•Sol ventrikülde kalınlaşma
•Sol kalp yetmezliği
•Damar duvarında bozukluklar
PA RA SYMPA THETIC NE RV OUS S YS TEM
HİPERTANSİYONUN NEDENLERİ
•Kalıtımsal yatkınlık
•İleri yaş
•Hava kirliliği, sigara
•Duygusal stres
•Beyin lezyonları
•Gebelik Toksemisi
•Beslenme
•Bazı hastalıklar (böbrek, damar hastalıkları,
endokrin hastalıkları)
•Bazı ilaçlar (doğum kontrol hapları, steroidler,
• antienflamatuarlar)
HİPERTANSİYONUN TEDAVİSİ
1) İlaç Tedavisi
2) Diyet Tedavisi
3) Egzersiz
4) Psikolojik Destek
DİYET TEDAVİSİ
•Hasta normal ağırlığına
getirilmelidir. (BKİ 20-25)
•Günlük tüketilen yiyecekler
posadan zengin olmalıdır.
•Süt, yoğurt gibi yiyecekler
az yağlı ya da yağsız
tüketilmelidir.
•Tereyağı, içyağı gibi
doymuş yağ asitleri içeren
yağlat yerine bitkisel
sıvıyağlar kullanılmalıdır.
•Yoğun tuz içeren besinler verilmemelidir.
-Konserve ürünler
-Hazır ürünler
-Ev yapımı salçalar
-Kuruyemişler
-Pastırma, sucuk
-Cips, kraker, bisküvi
-Turşu
-Yemek sodalı, kabartma tozlu besinler
•Günde en fazla 1 çay kaşığı tuz (4-6 gr) yemeğe
atılmalıdır.Ekmek tuzsuz tüketilmelidir.
Fiziksel aktivite arttırılmalıdır.
Çay şekeri azaltılmalıdır.
Alkol, sigara, kafeinli (çay,
neskafe, kahve, kola) içecekler
sınırlanmalıdır.