3-I. Selim Dönemi

OSMANLI DEVLETİNDE YÜKSELME DÖNEMİ
Yükselme Dönemi Padişahları
1-II.Mehmet Dönemi “Fatih” (1451-1481)
2-II.Bayezid Dönemi “Sofu” (1481-1512)
3-I. Selim Dönemi “Yavuz” (1512-1520)
4-I.Süleyman Dönemi “Kanuni”(1520-1566)
5-Sokollu Mehmet Paşa
(1566-1579)
(II.Selim-III.Murat)
II.MEHMET DÖNEMİ
Döneminin en önemli olayı İstanbul’un Fethidir.İlk seferi
Karaman Seferidir.(1451)Sefer sonunda doğu sınırlarının
güvenliği için Karamanoğulları ile antlaşma yapılmıştır.
İstanbul’un Fethi (1453)
Nedenleri:
1-Ekonomik Neden:Ticaret yolları üzerinde önemli bir merkez olması
2-Siyasal Neden:Bizans’ın ;Osmanlının siyasal bütünlüğünü bozması
Avrupa Devletlerini Osmanlılara karşı kışkırtması(Doğudaki son kale)
Anadolu beyliklerini kışkırtması
Osmanlı şehzadelerini koruması ve kışkırtması
3-Askeri Neden:Anadolu ve Rumelideki askeri bütünlüğün sağlanmak
istenmesi
4-Dinsel Neden:Hz. Muhammed’in İstanbul’un alınmasıyla ilgili
hadisinin etkisi
Fetih İçin Yapılan Hazırlıklar:
-Doğu ve batıda antlaşmalar yapıldı,güvenlik sağlandı.
-Askeri düzenlemeler yapıldı.
-Rumeli Hisarı yaptırıldı.
-Edirne’de (şahi)büyük toplar döktürüldü.
-Gelibolu tersanesinde 400 parçalık donanma oluşturuldu.
-Mora’ya sefer düzenlenerek Bizans’a gelebilecek yardım
önlendi.
Bizans’ın Hazırlıkları:
-Surlar onarıldı.
-Haliç,eski gemiler zincirlenerek kapatıldı.
6 Nisan 1453’de başlayan kuşatma 29 Mayıs 1453’de
başarı ile sonuçlandı.
İstanbul’un Alınmasının Türk Tarihi Açısından Sonuçları
1-İstanbul başkent yapıldı.
2-İstanbul boğazı Osmanlıya geçti.
3-Karadeniz Ticaretinin (İpek Yolu) denetimi sağlandı.
4-Anadolu ve Rumeli toprakları birleşti.İmparatorluk
dönemi başladı.
5-Osmanlı Yükselme Dönemi başladı.
Dünya Tarihi Açısından Sonuçları:
1-Ortaçağ sona erdi,Yeniçağ başladı.
2-Feodalizm büyük bir darbe aldı.
3-Coğrafi keşiflerin başlamasında etkili oldu.
4-İtalya’ya giden Bizans’lı bilginler Rönesansın
başlamasında etkili oldu.
5-Ortodoks Kilisesi Osmanlının himayesine
geçti.Fakat;kilisenin haklarına hiç dokunulmadı.Bunun
nedeni;yerli halkın güvenini kazanmak,balkan fetihlerini
kolaylaştırmak,haçlı birliği çalışmalarını önlemektir…
Anadoludaki Gelişmeler:
Amaç:Anadoluda Türk birliğini sağlamak
Fırat’a kadar ilerlemek
-1459 Amasra Cenevizlilerden alındı.
-1460 Sinop alındı.Candaroğulları Beyliğine son verildi.
-1461 Trabzon alındı.Trabzon Rum İmp. ortadan
kaldırıldı.Bizans’ın varislerinden biri daha yok edildi.
-1463-1466 Konya,Karaman alındı.
-1473 Akkoyunlu Devleti ile Otlukbeli Savaşı yapıldı.
Savaşın sonucunda;Akkoyunlu Devleti yıkılma sürecine
girdi.Doğu’da ilk defa top kullanıldı.Erzincan ve çevresi Osmanlıya
geçti.(Safevi Devleti tehlikesi)
Not:Fatih’in son dönemlerinde Osmanlı- Memlük ilşkileri
bozuldu.(Hicaz su yolları sorunu)
Batıdaki Gelişmeler:
-1453-1459 Sırbistan toprakları alındı.
-1460 Mora Yarımadası alındı.Bizans’ın varislerinden biri daha
yok edildi.
-1462 Eflak alındı.
-1463-1465 Bosna-Hersek alındı.Dalmaçya kıyıları ele geçirildi.
-1476 Boğdan egemenlik altına alındı.
-1479Arnavutluk ele geçirildi.
-1463-1479 Osmanlı-Venedik savaşları başladı.
Savaşın sonucunda;1479’da antlaşma yapıldı.Venediklilere ilk
defa ayrıcalık verildi.
Amaç:Ticareti geliştirmek,Avrupa hıristiyan
birliğini bozmak.
Denizlerdeki Gelişmeler:
-1456-1470 Ege adalarından Taşoz,Eğriboz,Limni
Semadirek,İmroz,Midilli ele geçirildi.(TELSİM)Böylece;
Boğazların güvenliği sağlandı,önemli ticaret yolları ele
geçirildi.
-1475 Kırım Osmanlı egemenliğine girdi.Böylece;İpek yolu
denetim altına alındı.Rusya’nın güneye inişi önlendi.Karadeniz
Türk gölü haline getirildi.
-1480 Rodos kuşatıldı.Fakat alınamadı.
-1480 Yunan adaları Zenta,Kefalonya,Ayamavra alındı.
-1480-1481 İtalya Seferine çıkıldı.Otranto kalesi
alındı.II.Bayezıt Döneminde elden çıktı.
Diğer Önemli Gelişmeler:
-İlk altın para bastırıldı.
-Kazasker ve Defterdar sayıları ikiye çıkarıldı.
-Devlet adamı yetiştirmek amacıyla Enderun Mektebi açıldı.
-Topkapı Sarayı yaptırıldı.
-Ortodoks Kilisesi egemenlik altına alındı.
-Kardeş Katli yasası çıkarıldı.İlk Osmanlı Kanunnamesi
“Kanunname-i Ali Osman” hazırlandı.
-Divan’a vezirazam başkanlık etmeye başladı.(Kasr-ı Adl)Kafes
Arkası olayı başladı.
-İlk kez yeniçerilere cülus bahşişi verildi.
II. BAYEZIT DÖNEMİ
Bu dönem Yükselme dönemi içinde Duraklama dönemi özelliği
taşır.
Cem Sultan Olayı(1481-1495):
Dönemin en önemli olayıdır. II. Bayezit yeniçerilerin desteğini
alarak sultan olmuştur.Türk kökenli devlet adamları ise Cem’i
desteklemişlerdir.Cem Kanunname gereğince öldürülmekten
çekindiği ve babasının kendisinin tahta geçmesini istediğini
düşündüğü için II. Bayezit’ten Anadolunun yönetimini istedi.İsteği
kabul edilmeyince Türkmenlerle birlikte ayaklandı.Bursa’yı alarak
adına hutbe okuttu,Bursa’da Bayezit’le yaptığı savaşı
kaybetti.Sırasıyla;Memluklulara,ardından Karamanoğullarına
,sonra Rodos Şövalyelerine sığındı.Sonrada İtalya ve Fransa’ya
verildi.Böylece;Cem Olayı Osmanlının iç sorunu olmaktan çıkarak bir
dış sorun haline geldi.
Not:Cem olayının nedeni;iktidara gelmenin esaslarının
belirtilmemesidir…
II.Bayezit, bu dönemde Batıya karşı etkili bir politika
izleyemedi.(II.Bayezit savaştan hoşlanmayan,zamanın büyük bir
bölümünü din kitaplarıyla geçiren bir yapıdadır.)
Dönemin Önemli Olayları
-Memluklularla savaşıldı.(1485-1491)
Nedenleri:Hicaz su yolları sorunu
Memlukluların Cem’i desteklemeleri
Sonuç olarak;Her iki tarafta önemli bir başarı elde edemedi.
Çukurova ikiye ayrıldı.
-Venediklilerle savaşıldı.(1499-1502)
İnebahtı,Navarin,Modon,Koron gibi yerler alındı.Venedik’e karşı denizlerde
üstünlük sağlandı.
-Karamanoğulları beyliğine kesin olarak son verildi.(1487)
-Boğdan Seferi gerçekleşti.(1484)
Kili ve Akkerman kaleleri alındı.Tuna’nın denetimi büyük ölçüde sağlandı.
-Pasif yönetim nedeniyle;Safevi devleti başkanı Şah İsmail Anadolu’ya Şii
din adamı göndererek Teke Yarımadasında Şahkulu İsyanının çıkmasını
sağladı.(1511)II. Bayezit bu isyanı güçlükle bastırdı.
Önemi:Anadolu’daki ilk dinsel nitelikte isyandır.(Sünni-Şii çatışması)
Ayaklanmanın güçlükle bastırılması,II. Bayezit’in yetersizliğini ortaya
çıkarmıştır.Oğulları arasında taht kavgaları hızlanmıştır.
Yavuz’un Tahta geçişi:Yeniçeri ayaklanmasıyla tahta geçen ilk Osmanlı
sultanıdır.Rumelide ilk sancak verilen sultandır.
I.SELİM DÖNEMİ(YAVUZ)
Yavuz tahta geçtikten sonra kardeşlerini ve yeğenlerini öldürerek
saltanatını güvence altına aldı.Devrinde doğuya yönelik seferler düzenledi.
Doğu’ya sefer düzenleme nedenleri:
-Mezhep çatışmaları
-Sınır çatışmaları
-Tebriz ile Halep,Tebriz ile Bursa arasındaki ipek yolu egemenliğini ele
geçirme isteği
-Baharat yolunun egemenliğini ele geçirme isteği
-***İslam dünyasının liderliğini ele geçirme isteği
Dönemin Önemli Olayları:
-Çaldıran Savaşı(1514):
Nedenleri:
1-Şii sorunu (Mezhep çatışmaları)
2-Her iki sultanın ticaret yolları üzerinde egemen olmak istemeleri
Sonuçları:
1-Şah İsmail savaşı kaybetti.
2-Şii tehlikesi geçici olarak önlendi.
3-İpek yolu üzerinde İran’ın etkisi azaldı.
NOT:I.Selim Safevi devletini yendi, fakat;bu devlete son vermedi.Bununda
nedeni;bölgenin dağlık olması,Şiilerin lideri olmasıdır…
-Turnadağ Savaşı(1515):
Bu savaşla Dulkadiroğulları ortadan kaldırıldı.Böylece;Anadolu Türk Birliği kesin
olarak sağlandı.(1345-1515)
Osmanlıya savaşla katılan son beyliktir.
-Mısır Seferi(1516-1517):
Nedenleri:
1-Hicaz su yolları sorunu
2-Mısır’ın zenginliklerini ele geçirme isteği
3-Baharat yolunu ele geçirme isteği
4-*Yavuz’un İslam dünyasının liderliğini ele geçirmek istemesi
1516 Mercidabık Savaşında elde edilen başarıyla Suriye- Filistin
(Kudüs)Osmanlıların eline geçti.
1517 Ridaniye Savaşı sonunda Mısır alınarak Memluk Devletine son verildi.
Sonuçları:
1-Halifelik Osmanlılara geçti.Osmanlı Devleti İslam dünyasının lideri oldu.
2-Baharat yolunun kesin denetimi sağlandı.
3-Mısır’ın zenginlikleri ele geçirildi.
4-Kıbrıs’ta bulunan Venedikliler,Memluklulara verdiği vergiyi Osmanlılara vermeye
başladı.
5-Kutsal Emanetler ve Mısır’daki birçok sanat eseri İstanbul’a getirildi.
NOT:Halifelik makamı Osmanlıya geçince;Devlet Teokratik (dinin etkili olduğu
devlet anlayışı )niteliği kazandı.
I.SÜLEYMAN DÖNEMİ(KANUNİ-MUHTEŞEM)
Kardeşi olmadığı için sorunsuz sultan olmuştur.En uzun saltanat
süren Osmanlı Padişahıdır.(46yıl)En parlak dönemdir.İlk yıllarında
iç isyanlarla uğraşmıştır.
İç Ayaklanmalar:
1-Canberdi Gazali Ayaklanması(1521):Memluk devletini yeniden
kurmak için ayaklandı.(Siyasi)
2-Ahmet Paşa İsyanı(1524):Mısır’da kendi devletini kurmak için
ayaklandı.(Siyasi)
3-Kalenderoğlu İsyanı(1527):Şii kökenli bir ayaklanmadır.(Dinsel)
4-Baba Zünnun Ayaklanması(1527):Vergi yüzünden çıkan bir
ayaklanmadır.(Ekonomik)
5-Şehsuvaroğlu Ali Bey İsyanı:Dulkadiroğulları Beyliğini yeniden
canlandırmak için ortaya çıkmıştır.(Siyasi)
Batıdaki Gelişmeler:
-Belgrat’ın Alınması(1521):Orta Avrupa’da önemli bir konumda olması
nedeniyle;Tuna’dan ve Karadan kuşatılarak
Belgrat alındı.Sonucunda;önemli bir üs elde edildi.Macaristan’ın alınmasına
ortam hazırlandı.
-Mohaç Meydan Savaşı(1526):Osmanlılarla Macarlar arasında yapılmıştır.
Nedenleri:
1-Osmanlının Orta Avrupa’da ilerleyerek Macaristan’ı almak istemesi
2-Kanuni’nin Fransa Kralına yardım etmek istemesi
Sonuçları:
1-Budin ele geçirildi.
2-Macaristan toprakları ele geçirilerek Osmanlılara bağlı krallık durumuna
getirildi.(Yanoş Kral yapıldı.)
3-Osmanlı-Fransız dostluk ilişkileri başladı.
-I.Viyana Kuşatması(1529):Mohaç savaşı sonunda Osmanlı-Avusturya
ilişkileri gerginleşti.Osmanlı ordusu Viyana’yı kuşattı,fakat alamadı.Bunun
nedeni:Kuşatma toplarının gecikmesi ve kışın başlamasıdır…
-Büyük Alman Seferi(1532):Ferdinant’ın Budin’e saldırması
üzerine Kanuni harekete geçmiştir.Sonucunda;Osmanlı-Avusturya
arasında İbrahim Paşa(İstanbul)Antlaşması(1533)
imzalandı.Buna göre;
-Ferdinant,Yanoş’u Macar kralı olarak tanıyacak.
-Avusturya hükümdarı,Osmanlı sadrazamına eşit olacak.
Önemi:Avusturya ile imzalanan ilk antlaşmadır.
Osmanlı Devleti Avusturya’ya karşı siyasal ve askeri üstünlüğünü
kanıtlamıştır.
-Zigetvar Seferi:Kanuni’nin son seferidir.Zigetvar kalesi alındı.Kanuni bu
sefer sonucunda öldü.
Osmanlı-Fransız İlişkileri
Osmanlı Devleti Fransa ile olan ilişkilerin gelişmesi üzerine dostluk ve
ticaret antlaşması yapmıştır.
1535’te imzalanan bu antlaşma Fransa’yla yapılan ilk
antlaşmadır.Antlaşmayla;Fransa’ya Kapitülasyon
(ticaret,gümrük,hukuk)verilmiştir.
Amaç:Akdeniz Ticaretini yeniden canlandırmak
Avrupa Hıristiyan birliğini engellemek
Bu antlaşmaya göre;
1-Fransız gemileri Osmanlı denizlerinde serbestçe dolaşabilecek.
2-Fransızlar arasındaki davalara Fransız yargıç bakacak,Türkler ve
Fransızlar arasındaki davalara Türk yargıçlar bakacak.
3-Fransız tüccarlardan %5 gümrük vergisi alınacak.
4-Bu antlaşma, her iki hükümdar sağ kaldığı müddetçe
geçerli olacak.
NOT:Kanuni’nin ölümünden sonrada kapitülasyonlar yürürlükte
kalmış,1740’da sürekli hale gelmiştir.
Doğudaki Gelişmeler
Sık sık meydana gelen sınır ve mezhep çatışmaları nedeniyle
Kanuni İran Safevi Devleti üzerine üç sefer düzenlemiştir.
1-Irakeyn Seferi(1533)
2-İran Seferi(1548)
3-Nahçevan Seferi(1553)
Bu savaşların sonucunda İran antlaşma istedi.
Amasya Antlaşması(1555):
İran’la imzalanan ilk antlaşmadır.Tebriz,Erivan,Irak ve Doğu Anadolu
Osmanlılara geçmiştir.
Denizlerdeki Gelişmeler:
-Rodos alındı.(1522)Anadolu’nun güvenliği için Bodrum alındı.
-Cezayir alındı.(1533)Barboros Hayrettin Paşa Kaptan-ı Derya oldu.
-Preveze Deniz Savaşı yapıldı.(1538)
Nedeni:Kanuni’nin ve Şarlken’in Akdeniz egemenliğini ele geçirmek
istemeleri
Sonucu:Akdeniz egemenliği Osmanlıların eline geçti.
Akdeniz Türk gölü haline geldi.
-Trablusgarp alındı.(1551)
-Cerbe Deniz savaşı yapıldı.(1559)Cerbe adası alındı.
-Malta adası kuşatıldı.Fakat alınamadı.(1565)
Hint Deniz Seferleri(1538-1553)
Nedenleri:Hint deniz yolunda denetim kurma ve buradaki Portekiz
egemenliğine son verme düşüncesi.
Hint Müslümanlarına yardım etmek
Bu nedenlerle Hindistan’a dört sefer düzenlendi.
Sonuçları:Akdeniz tipi gemilerle giden Osmanlı devleti Portekizlilere
karşı başarılı olamadı.
Baharat yolu açılamadı.
Osmanlı bu seferlere gereken önemi vermediğinden ekonomik getiri
elde edememiştir.
Yemen ve Habeşistan kıyıları ele geçirilerek Kızıldeniz Türk Gölü
haline getirildi.
SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ
Sokollu Mehmet Paşa Kanuni,II.Selim ve III. Murat dönemlerinde sadrazamlık
yapmıştır.Devşirme kökenli (Hırvat) Enderun’da yetişmiştir.
Siyasi Olaylar:
-Sakız Adası alındı.(1566)Ege kıyılarının güvenliği sağlandı.
-Yemen’in tamamı Osmanlıya geçti.(1568)
-Kıbrıs Adası alındı.(1570-1571)
Doğu Akdenizin güvenliği ve Kıbrıs’ın ekonomik kaynaklarından yararlanmak için
Venediklilerden alınmıştır.
Sonucunda;Doğu Akdenizin güvenliği sağlanmış,İnebahtı savaşına neden
olmuştur.
-İnebahtı Deniz Savaşı.(1571)
Haçlılarla Osmanlı arasında yapıldı.Osmanlı savaşı kaybetti.Bundan
sonra;Osmanlı donanmasını güçlendirdi.
-Tunus alındı.(1574)
-Lehistan himaye altına alındı.(1575)
-Fas Osmanlıya geçti.(1577)
Portekizlilerle yapılan Vadi-üs Sebil Savaşında başarılı olundu.Kuzey Afrika’nın
fethi tamamlandı.
Kanal Projeleri
1-Don- Volga Kanal Projesi:
Don ve Volga ırmaklarını birleştirmek,
İpek yolunu yeniden canlandırmak,
Orta Asya Türkleriyle ilişki kurmak amacı güdüldü.
Ekonomik nedenlerle ve Rusya’nın engellemeleriyle gerçekleşmedi.
2-Süveyş Kanal Projesi:
Baharat yolunu yeniden canlandırmak,
Hint Müslümanlarına yardım etmek amacı güdüldü.
Ekonomik nedenlerle gerçekleşmedi.
3-Marmara Kanal Projesi:
Boğaz trafiğini rahatlatmak,
İç ticareti canlandırmak amacı güdüldü.Fakat;gerçekleşmedi.
Sokulunun ölümüyle yükselme dönemi sona erdi. Duraklama
dönemi başladı.