cagdas_makale_ozet

Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu
BATILI ARAŞTIRMALARDA İSLAMÎ UYANIŞ OLGUSU: Tahlilî ve Tenkitçi Bir Yaklaşım

Yetmişli yılların başlarında İslam Devletlerinde “İslamî Uyanış/Diriliş” olgusu zuhur etmiştir.
Bu İslamî oluşun muhtelif aşamaları, kökleri, sebepleri, tarihî, düşünsel, ekonomik, sosyal,
siyasî ve ahlakî aşamaları (ve nedenleri) vardır. Bu Batılı araştırmalardada önemli yer iştigal
etmiş, birçok araştırma konusu olmuştur (hem AKADEMİK hem de SİYASÎ). = Akademik ve
SİYASÎ merkezlerin en önemli “problemi” konusu haline gelmiştir.
Bu makalenin amacı vakıayla ilgili batılı araştırmacıların yaptığı bir kaç araştırmanın tahlil ve
değerlendirmesini yapmaktır.Bu çalışmada göz önünde bulundurulması gereken metodik
ilkeler:
Batıda kaleme alınmış kitaplar, makaleler
Bu araştırmada Fransızca ve Almanca sayısızca çalışma olmasına rağmen İngilizce ve Arapça
kaynaklara başvurulmuştur
Olayları çeşitli coğrafi bölgelerden ele alan çalışmalar. Bazıları Devletler bazında ele alır
İlmi veya teknik tahlil değil, eserleri tesbit ve eğilimleri zikretme

1.
2.
3.
4.
Bu makale 2 bölüm (dür)
I.
II.
Birçok farklılıkları ele alarak batılı araştırmalarda “diriliş olgusu” nasıl ele alınmıştır?
Zayıf ve güçlü noktalarını aydınlatmak amacıyla bunların eleştirisini yapmak
(1.bölümdekilerin eleştirisini)
I.
Bölüm: Batılı Çalışmalarda İslamî Uyanış Olgusunun Tahlili:
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
Vakıayı tanımlamak için kavramlar kullanılır
Vakıanın işaretleri ve yansımaları zikredilir
Vakıa yorumlanır
Vakıanın bir parçası olan siyasî İslam cemaatler tahlil edilir
Vakıa değerlendirilir ve geleceği hakkında fikir (tahmin) beyan edilir
i.
Vakıayı tanımlamak için kullanılan kavramlar:
a) İslamı tanımlamak için kullanılan Kavramlar:
Makalenin geneline ve özellikle Tasnife, vakıayı tanımlamak için kullanılan
kavramlara eleştiri:
Batılılar İslamı, İslamî uyanışı, müslümanları kendi tespit ettikleri kavramlara göre
tasnif etmiştir. Bu yaklaşım ön yargılı, ve belirli ideolojiler tarafından sürdürülmüştür.
İslamı kendi içinde değil, düalist, kendi kafalarına göre tasnif etmişlerdir. Oysa İslam
mükemmel bir kişilik bilinci, uygarlık ve hayat biçimi ön görmektedir. Burada islam
bizatihi kendisi olarak değil, müslümanların, ve sadece batının seçtiği, “problemli” az
fırkalar örnek alınarak İslam dini bir nevi tanıtılmaya çalışılmıştır.
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com
1
Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu
Türkçe
Arapça
Kullanımı
Siyasî İslam
İngilizce (orjinal
kullanım)
Political İslam
‫االسالم السياسي‬
İlerici İslam
Progressiv İslam
‫االسالم التقدمي‬
Devrimci İslam
Revolutionary İslam
‫االسالم الثورى‬
Radikal İslam
Radical İslam
‫االسالم الراديكايل‬
Halk İslam
Tabanın İslamı
Çoğunluğun İslamı
Popular İslam
İslam from Below
İslam of Masses
‫االسالم الشعيب‬
‫االسالم من اسفل‬
‫االسالم اجلماهري‬
İster iktidar, ister
muhalifler, islam’ı
tanımlama uslüpları,
hareket noktaları için
kullanılır
Sosyalizmin tatbik
imkanlarını içerir
İslam dünyasında hakim
olan siyasi yapıda köklü
değişik isteyen...
Devrimci islam
kavramına yakın
anlamda
Çoğunluğun nazarında
hakim olan İslam
tasavvuru
Resmi İslam
Official İslam
‫االسالم الرمسي‬
Veya
Or
Tavanın İslamı
İslam from Up
‫او‬
‫االسالم من االعال‬
Geleneksel İslam
Traditional İslam
‫االسالم التقليدي‬
Modernist İslam
Modernist İslam
‫االسالم التحديثي‬
Ortadoğu İslamı
İslam of Middle East
‫االسالم الشرق الوسط‬
Uyanış İslamı
Resurgence İslam
‫االسالم الصحوة‬
Militan İslam
Militant İslam
‫االسالم املسلح | النضايل | القتايل‬
İSLAMIC VİOLENCE
‫العنف االسالمي‬
(Silahcı, direnişci,
savaşcı)
İSLAMÎ ŞİDDET
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com
Siyasî
yönetimlerin,meşruiyyet
kazanmak için, İslama
karşı tavırlarını ve onu
kullanma şeklini ifade
eder
Yenilikler, laiklik ve
moderniteyle çelişen,
maziye yönelik eyilimi
olan + gelenekleri
savunan...
Çağdaş ilkeleri, bilimi vs
reddetmeyen...
İslamı sınırlı bir bölge
açısından ele alanların
kullandığı kavram.
Batılılar, din ile devlet
işlerinin içiçe olduğunu
gözlemlerler
Bazıları İslam’la, İslamî
uyanışı birbirine
katmaktadır
Kurulu düzeni tekfir eden,
cahiliye ile kıyaslayan,
mevcut nizamı yıkmak
isteyen ve yerine Kur’an ve
Sünnetin doğrudan
emirlerinden yola çıkarak
2
şiddete başvuran...
İslamî cemaatlerde
şiddetle=İslam’da şiddet
Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu
b) inceleme Konusu Olguyu Tanımlamada Kullanılan Kavramlar:
Türkçe
İslamî Uyanış
İngilizce
İslamic Resurgence
‫الصحوة االسالمية‬
Kullanım
İslamî Uyanış olgusu
İslamî Diriliş
İslamic Revival
‫االحياء االسالمي‬
‘’
Direnişci- Silahlı
İslamÎ cemaatler
Yeni İslamî
Köktencilik
İslamî Kızgınlık
Militan İslamic Groups
‫االسالمية النضالية ىو املسلحة‬
‘’
New İslamic
Fundamentalism
İslamic Anger
‫االصولية االسالمية اجلديدة‬
‘’
Dini Aşırılık
Religious Extremism
‫اهلياج الديين‬
Bu olguya engel olma
çabasında bulunma
‘’
Yeniden Islah
New Orthodoxy
‫االصالح اجلديد‬
Olguyu yeniden ıslah
Yeniden İslam’a
Dönüş
İslamî Öğretinin
Uyanışı
İslamÎ
Kavramlardan
Oluşmuş Özgün
Kimlik
Halkçı Dini Uyanış
Return of İslam
‫عودة جديدة لالسالم‬
Revival of İslamic
Teaching
Self İdentification in
Religious Terms
‫احياء للتعاليم االسالمية‬
‫زايدة يف الوعي الديين‬
İslamÎ kavramlardan
oluşmuş özgün kimlik
Popular Religious
Revival
‫صحوة دينية شعبية‬
İslamic political
Revival
İslamic Resurgence or
New Prophethood
‫صحوة سياسة اسالمية‬
Bu olguyu halklar veya
ulusal seviyede
kullananlar veya
muhalefetin siyasî
çekişmede iktidar ,çin
güç ve meşruiyet
dayanakları bulmada
dine sığınma
Halkçı dini uyanışın bir
tezahürü
Bazı batılılar bu ayrımı
gözetemiyor!!!
İslamî Siyasî Diriliş
İslamî Uyanış veya
Yeni Peygamberlik
arapça
‫الغضب االسالمي‬
‫صحوة اسالمية ام نبوءة جديدة‬
‘’
c) Bu Olgunun Sosyal Bünyesi, Oluşturan Üyeleri Tanımlamada Kullanılan Kavramlar


Müslüman Köktenciler (muslim fundamentalists) kavramı islamî ilkelerin tatbik edildiği ideal
dönem olan HÜLEFA-İ RAŞİDİN dönemine benzer islamî bir yönetim kurmaya çalışırlar. Bruce
Lawrence “köktenci” (usuliyye) ingilizce fundamentalist kavramının kullanılmasının yanlış
olduğunu söyler. Hiçbir kaynağı yoktur. Ancak Batıda bu kavram çok kullanılmaktadır
Hatta bazı batılılar, Militan İslam, silahli ve Direnişçi İslam kategorisine girenleride
FUNDAMENTALİST kavramıyla açıklar. Bu batının tasnif yapmaktaki amacını gösterir. Bu
grupların islamla bir alakası yok, protesto gruplarıdır...
3
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com
Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu
Müslüman ve İslamcı kavramlarını ayırdılar:
 Müslüman= islam dinini benimseyen ve İslamî kimliği olan
 İslamcı= hareket hedefleri arasında islamî devlet kurma fikrine sahip kişi1
ii.
İslamî Diriliş Olgusunun Göstergeleri ve Yanısmaları:
 Halk, resmî, ekonomik, siyasî, sosyal ve askeri alanlarda yansımaları ve göstergeleri vardır
 Resmî politikada meşruiyyeti sağlamak için. İslamın yasama (teşri’) ve idarenin (hükm)
temel kaynağı olduğunu ve İslamla çelişmediğini vurgular. Bazıları bu yöntemi kullanır.
Bazıları kendi politikalarına dinde kaynak arar. Mesela Batı tarzı sosyalizm İslamla
çelişmez.
 Dış politikada diriliş olgusu İslam Konferansı çerçevesinde destekleme ve dayanışma
yoluyla olmuştur
 Halk düzeyinde: halkın arasında ve özellikle Üniversitelerde İslamî cemaatlerin
yaygınlaşması
 Bazı guruplar zuhur etti, mevcut durumu eleştiren, protesto edenler vs. Kur’an ve
Sünnete dayanarak bir toplum kurmak için silahlı mücadeleye kadar varabilen düşünceler
ve oluşumlar
 Bu yüzden bu oluşumlar-yansımalar (siyasî islamcı gruplar), İslam devletlerinde mevcut
nizamlara karşı ciddi tehlike olmuştur. İran modeli İslam isteme arzusu. Kadın için
“HİCAB” erkek için “ CİLBAB”- islamî kıyafetler isteği + sakal +mescdilere rağbet tarzında
tepki ve istekler
 Bunun neticesinde İslamî ekonomik ve sosyal kurumlar ve faaliyetler oluşmuştur: İslamî
bankalar, islamî şirketler, zekat fonları, poliklinikler vs
3. İslamî Uyanış Olgusunun Yorumu
İslamî Uyanış
Olgusunun
yorumu
Dahili sebepler
1
Bölgesel ve
Uluslararası
sebepler
Batılıların İslamdan ne kadar çok korktuğunun delaletidir bu.
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com
4
Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu





a) İslamî Uyanış olgusunun Dahili Sebepleri: İslam devletlerinde ekonomik, siyasî
sosyal kültürel ve dini konularla ilgili
Siyasî yönetimlerin zayıf, adaletsiz, başarısız olmalarından kaynaklanan sorunlar. Sosyal,
kültürel, ekonomik vb sorunlar... Meşruiyyetini kaybeder... Halk islami ile resmî islam ayrımı
söz konusudur! Her iki taraf da islamı kullanır. Devlet güç ve kuvvet aracı olarak, halk
protesto için kullanır (herkes yaptığı işin kaynağını dinde arar ve dinle meşrûlaştırmaya
çalışır)
Halk ayrı şey istiyor, devlet ayrı muamele ediyor
Sosyal hayatta çöküşler hayatta çöküşler, kötü ekonomi uyanışa ve yönetime direnişe sevk
ediyor
Bazı toplumsal tepkilerin batılılaşma eylemine karşı oluştuklarını ileri sürer batılı araştırmalar
Köyden gelenler, gecekondularda yalnızlığa ve sefalete sevkedilen köylüler islam dinine
sığındılar. Mescdiler şehirlerde güven merkezi haline gelmiştir. Bu yüzden bazı
araştırmacılara göre islamî hareketler çoğu kere şehirlerde değil, şehir kenarlarında
oluştuğunu söylerler
Kısacası batılı araştırmalara göre İÇ SEBEPLER şunlardır:
 Kimlik bunalımı. Sosyal, ekonomik ve siyasî olumsuzluk, başarısız batılılaşma eyiliminde
hoşnutsuzluk
 Meşruiyyet sıkıntısı (devlet yönetimlerin eksikliği ve zaafı)



b) İslamî Uyanışın Bölgesel ve Uluslararası Sebepleri:
Bazılarına göre: İrandaki İslam devrimi diriliş olgusunu ateşleyen olaydır
Bazılarına göre de: Mısırın 1967’de İsraile karşı yenilgisi: Bu yenilgi arap yönetimlerine
güvensizlik, zaafiyet vermiş, geniş halk kitlelerine sosyal kızgınlık vermiştir. YENİLGİNİN
SEBEBİ İSLAM’DAN AYRILMA, DOLAYISIYLA İSRAİL’İ YENEBİLME- KARŞI KOYABİLME
İSLAM’A DÖNMEKLE OLUR ANCAK. Başka çaresi yoktur!2. O yüzden batılı araştırmalara göre
Enver Sedatın barış anlaşmaları İslamî grupların zuhur etmesine sebep teşkil etmiştir. İhvan-ı
Müslümîn, Cihad Örgütü gibi cemaatler buna karşı bir tepki olarak zuhur etmiştir.
Petrol gelirleri, İslamî diriliş olgusunu bir çok bakımdan etkilemiştir. Suudi Arabistan bazı
cemaatları desteklemiştir
4. İslamî Cemaat ve hareketlerin Uyanış Olgusunun Boyutlarından Biri Olarak Tahlili:

İrandaki İslam devrimi örneği, Mısır’da İhvan’ı Müslimîn, Tekfir Cemaati, Tunusta İslamî
Yöneliş hareketi...
a) Bu Cemaatlerin Sosyal Temellerinin Tahlili:
 İslamî diriliş, esas itibariyle şehirlerde özellikle de, bu şehirlerin etrafındaki kenar
mahellelerde yaygınlaşmış medeni (kentsel) bir olgudur ve köylerden şehirlere göçenler, bu
cemaatlerin sosyal bünyesini oluşturan asıl unsurdur
2
Bu müslümanlarda, bazi zihniyetlerde bir kompleks haline gelmiş ve herşey bu sebebe dayandırılmıştır
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com
5
Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu

Genç kesim- özellikle üniversite ve enstitü talebeleri yaygındır. Teşkilatların omurgasını teşkil
ederler
b) Bu Cemaatlerin Örgütsel ve Fikri Çerçevelerinin Tahlili:
 Din ve devlet problemi, devletler ve siyasî birimlerin politikaları ve ideolojileri olarak batıya
karşı tavır gibi temel problemler sorunlardan başlayarak cemaatlerin fikri kaynaklarını tespit
eder
 Batılılar islamcı cemaatlerin fikrî kaynaklarını araştırır. Baş mütefekkirler: İbn Teymiyye,
Hasan el Benna, Seyid Kutub ve Mevdudî’dir
 Kur’an ve Sünnetin yönetim biçimi: şura, adalet, eşitlik, iyiliği emredip kötülükten
nehyetmek..
 Batılı araştırmalar liderlerin rollerine odaklanırlar. Üyelerin itaat kültürü ve lidere
bağımlılıkları.
c) Siyasî İslamî Cemaatlerin Faaliyet Çevrelerinin Tahlili:
 Şiddet ve kuvvet ön plana çıkarılmaktadır. İran devrimindeki şiddet, Enver Sedata suikast,
Suud’da 1979’da Mekke işgaline vurgu yapılmakta.
 İslamî devletlerinin genelinde İslamî hareketlere karşı 3 yöntem/tavır:
i.
Kanunî Yöntem: Siyasî islamî cemaatleri yasaklayan ve ceza uygulayan kanunlar yapılır
ii.
Emniyet Tedbirleri: Emniyet halletmeye çalışır. Bu yüzden kanlı çatışmalar olur. Hapislere
düşer ve burada örgütleşirler aslında
iii.
Solcu güçleri engellemek için İslamî cemaatleri kullanan devletler var: ancak bu ters tepmiş ve
bu islamî oluşumlar yönetime başkaldırmıştır
5. İslamî Uyanış Olgusunun ve Geleceğinin Değerlendirilmesi:
 Amerika ve Avrupalılar İslamın ne olduğunu bilmiyorlar
 Şehirlere daha iyi hayat sürebilmek için gelen köylülerden oluşur bu hareketler. Kenar
mahallelerde ve gecekondularda
 Bazılarına göre bu genel İSLAMÎ KIZGINLIK neticesindedir der. O yüzden islamî cemaatler
doğar diyenler var
 Hülefa-i Raşidin modelini oluşturma arzusu vardır müslümanlarda bu arzu onları teşvik eder
 BATILI ARAŞTIRMALAR BU İSLAMÎ OLUŞUMLARIN GELECEĞİ HAKKINDA (araştırmalarında,
tespitlerinde oldukları gibi) ÖN YARGILIDIR.:
A) Bu çalışmalar İran’daki gibi olamaz, başarıyla sonuçlanamaz
B) Bu hareketler islamı esas almalarına rağmeni ülkerlerinin zayıf yönetimi, siyasali ekonomik ve
güçsüzlüklerinden dolayı başarılı olamayacağını söylerler
C) Birçok cemaatlerin yeraltı faaliyetleri çoğalacaktır ve mevcut yönetimler bu durumu kontrol
altına alabilecek ve bu gibi oluşumlara mahal vermeyecektir.
D) Bu oluşumların geleceği İran devrimin geleceğinine bağlıdır.
E) Bu oluşumların geleceği toplumdaki diğer grupların geleceğine de bağlıdır
= Yani batılı araştırmacılara göre İslamî uyanış örgütleri/cemaatleri İran modelindeki gibi başarılı
olamayacak, İktidara gelemeyecek. Bazı devletlerde iktidara gelseler bile gerekli siyasî, ekonomik ve
sosyal planları olmadıkları için tutunamayacaklardır.
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com
6
Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu
İKİNCİ BÖLÜM: İLERİ SÜRÜLEN GÖRÜŞLERE ELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM:
 Tenkidçi yaklaşımın çerçevesi:
1. Batılı politikacı ve akademisyenler bu İslamî dirilişe neden bu kadar önem veriyor?
A) Oryantalizm,
o Sömürgeci siyasetin bi devamı olarak Oryantalizm. İslam’ın tehlikeli olduğunun mesajı
verilmek istenir
o Müsteşrikler islamı, İslamî diriliş vakıasını objektif ele almazlar
o Bu tarz araştırmalardaki amaç Batı’nın üstünlüğünü göstermek, herşeyin, olumlu olan
herşeyin, ilim, medeniyetin BATIDA var olduğunu göstermeyi hedeflerler
o Amaç: Müslümanların İslama olan güvencesini kırmak. O yüzden bu olguya: “İslamî kızgınlık”
derler
B) Siyasî-Stratejik
o İslam aleminin kalbi olan Arap topraklarında Batı için vazgeçilmez bir kaynak var: PETROL!+
Stratejik noktalar, geçitler (İsrail’e tehdit gözükmesi bütün batıyı endişelendirir)
o Bundan dolayı Batı her zaman yönetime el atmıştır, kendi çıkarlarını savunanları yönetime
getirmiştir.
o Arap ülkeleri bağımlı hale getirilmiştir (hürriyetleri yoktur aslında, batının istekleri
doğrultusunda)
o Arap ülkelerini (genel olarak müslüman ülkeleri) birbirine düşürmekte Batı’nın en önemli
planlarındandır
o İsrail’in bölgedeki süper güç olması için, siyonist emellerin gerçekleşmesi için Batı tam destek
vermiş ve buna yönelik çalışmalar yapmıştır
o Bu yüzden bu İslamî uyanış Batılıların emellerini ve stratejilerini engellemektedir. Çünkü bu
vakıa Batı’ya karşı tepkilidir, Batı’yı düşman olarak görür, kendi hürriyetini ister. Batı’nın
belirlediği politika değil kendi politikalarını ve yöneticilerini istiyor, bu ise Batı’nın hoşuna
gitmeyen durum. O yüzden islamî diriliş cemaatlerin kurulmasını ve oluşmasını istemezler
o İslamî örgütlenme, şeriata bağlı bir fikrî yapının hakim olması Batı’nın korkulu rüyasıdır
C) Akademik-İlmî gerekçelerden dolayı
o Akademik emelleri genellikle siyasî güçlerce finanse edilir, hatta teşvik edilir. Bölgeyi iyi
tanımak için
2. Bu araştırmalar çerçevesinde kullanılan kaavramları tenkit:
o
o
o
o
o
Kullanılan kavramlar tarafsız değil
Birden fazla kavram kullanılmakta, çok çeşit kavram var, bunlar karışıklığa sebep oluyor
İslam dinini tanımlamada kullanılan kavramlar farklılık arzeder. İslam’a parçacı bir yaklaşımla
yaklaşır batı. Herkes istediği şekilde kavram kullanmakta ve islamı tanımlamakta
Bazen bilerek kargaşa oluşturmak için kavram çeşitliliği oluşturulmuştur. Halbuki İslam dini
tekdir. ilahî kaynaklıdır, temeli Kur’an ve Sünnettir.
“İslamî sol” kavramı islamın solcu veya marksist yorumundan bahseder. Bazen halkın ve
sufilerin İslam dininin özününden son derece uzak bulunan İslam’la ilgili bakış ve yorumlarını
ihtiva eder.
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com
7
Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu
İslamî Köktencilik kavramı (Muslim Fundamentalism):

Usuliyye (Köktencilik) olarak arapçaya çevrilmiştir FUNDAMENTALİZM. Bu kavram 19.asrın ilk
başlarında kullanılır. ABD’de faaliyet gösteren Protestan hareketi için kullanılan bir kavram.
Fikrileri: İlk Hıristiyan dogmalarına dönmek, Kitab-ı Mukaddes’deki emirlere harfiyyen uyma ve
İsa’nın geri geleceğini müjdeleme. Fundamentalistler kendilerin 2. Dünya Savaşından sonra
İNCİLCİLER (Evangelicals/el incilliyyun) ismini verdiler. Şuan CONSERVATİVE BAPTİSTE
ASSOCİATİON cemiyeti olarak ABD bulunmaktadırlar. Sözlük anlamı: “ Bilimsel bilgiden etkilenmiş
Modern Hıristiyan düşüncesinin aksine, Hıristiyan kilisesinin bir dizi öğretilerine ve özellikle de
İncil ayetlerinin mutlak doğruluğuna inanmak ve onu desteklemek.”3 Bu köktenciler içki, sıgara vs
içmez, dans etmez, tiyatro ve sinemeya gitmez. 4
- Usuliyye kelimesi arapçadan gelir ASL kelimesinin çoğulu USÛL kelimesinin nisbesidir. Asl= bir
şeyin esası, özü, kökü,kaynağı. Batı’da İran’da İslam devrinden sonra ortaya çıkmıştır. GERİ
KALMIŞLIK; GERİCİLİK, ŞEKİLCİLİK VE ŞİDDET anlamlarında kullanılır.
- Usuliyye kavramının ne İslam tarihiyle ne de islami diriliş olgusuyla hiçbir ilgisi yoktur.
Böyle bir isimde hiçbir cemaat bulunmamıştır.
- Muhammed Abid el Cabiri’ye göre: ‘Fundamentalizm’ kelimesi Selefi hareketine- Afgani ve
Abduh- selefiliğini ifade etmek için kullanılmıştır. Batıda SELEFİYE kavramının tercümesi yok.
Avrupalılar Afgani ve Abduh kareketinin muhtevasını “ Tarditionalism” (Gelenekci) ve
“Nationalism İslamique” (Ümmet.i İslam)cı olarak isimlendirmiştir ancak bu da tam anlamıyla
bu anlamı karşılamamıştır. O yüzden ENVER ABDÜLMELİK 1965 yılında “Muhtarat mine’lEdebi’l Arabi’l Muasır” adlı eserinde Efgani ve Abduh’un hareketine FUNDAMENTALİZM
kavramının kullanılmasını önermiş, Batıda bu hemen kabul görmüştür. Arap mütercimler
bunu “USULİYYE” diye geri çevirdiler, dolayısıyla kelime döndü dolaştı ve bize YABANCI bir
kelime olarak geri geldi.
o Bazı oryantalistlerin İslamı karalamak amaçlı faaliyetleri çerçevesinde İslamÎ Şiddet, Dini
Aşırılık, İslamî Kızgınlık, Savaşcı İslam, Aşiri İslamcılar vb gibi kavramlar kullanılmıştır. Bu gibi
akımlar islamın ana akımlarıymış gibi gösterilir. Bu imkansızdır. Kardavî İslamın ana akımını
“İslamcı Mu’tedil Akım” olarak isimlendirir.= Bu akım selefilikle modernizmi birleştirir,
değişenleriyle değişmeyenleri bir araya getrir, uzlaştırıcıdır. GÜNÜMÜZDE İSLAMÎ
HAREKETTE EN BÜYÜK KESİM ILIMLILIĞI (İ’TİDALİ) BENİMSER.
o Şiddet sadece bir toplumun özelliği değil, insan tabiatına baağlı evrensel ve insanî bir
olgudur. Şiddete başvurma sebebleri ülkeden ülkeye farklılaşır
o Şiddet devamlı istenilen bir olgu değildir. Bazı durumlarda başvurulur.
3. Batılı Araştırmaların görmezden geldiği metodik noktalar ve Objektif Boyutlar?
o
o
Oryantalist bir bakış açısı sergilenmektedir. Bütüncül değil parçacı bakış. Oryantalist bakış
hakkında görüş bildirildi. Tek boyutlu ve parçacı bakış. Şiddet eyilimli grupları örnek
göstererek islama ve islamî uyanış olgusuna yaklaşım sergilerler.
Bu olgunun TARİHİ BOYUTUNU İHMAL EDERLER (batılı araştırmacılar- Oryantalist bakış açısı
sebebiyle) Halbuki Hülefa-i Raşidin döneminden itibaren tarihi gelişimi anlamak bilmek
3
Fundamentaslisstlerin 6 temel inancı: 1. Hatadan masum İncil Vahyine iman, 2. The Virgin Birth, 3. Günahların
affedilmesi, 4. Yeniden diirlme Resurraction, 5. Mesih’in mucizevi gücüne iman, 6. İsa’nın dünüşüne iman
4
Böyle bir yapıya ve fikirlere sahip bir kilisenin (dini grubun) İslamî diriliş olgusuyla bir tutmak Batı’nın
zihniyetini ortaya koymaktadır herhalde....
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com
8
Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu
o
o
o
elzemdir. 5 Hülefa-i Raşidin’den Emeviler, Abbasiler, Osmanlı, Afganiden Abduh’dan, Hasan
el Benna’dan günümüze gelmiştir bu olgu: Sudan’da Mehdilik, ArapYarımadasında
Vehhabilik, Mısır’da İhvan-i Müslimîn Hareketi, bu diriliş olgusunun günümüze
uzantılarıdır!!!
Peki neden Batılı araştırmalar bu tarihi gelişmeyi göz önünde bulundurmuyorlar? –
yetersizlikten, - görmezlikten geliyorlar, - parçacı bakışa sahip olduklarından, - işine geldikleri
gibi yorumlamak istediklerinden, - batılıların bu olgunun tarihini araştırmadaki dil problemleri
Batıda layiklik esastır, islamda ise böyle birşey düşünülemez. İslam insanların her türlü
sorununa çare bulmakta, çözüm üretmekte, batıda ise insanlar burhan içindeler.1BATI
MEDENİYETİNİN HASTALIKLARI”.
O yüzden Batılı araştırmalar incelemelerinde islamî diriliş olgusunun“İtikadi ve kültürel
boyutlarına” yer vermemektedir!
4. Vakıayı yorumlamadaki gizli değişken nedir?islamî Uyanış Olgusuyla ilgili Yorumlarda
Görülen Eksiklikler:
o
o
o
o
İçerisinde canlılık ve süreklilik unsuru bulunduran İslam dininin ayrıcalığı ve tabiatı ile ilgili
boyut eksiktir
İslam dini ve müslümanlar kendini sürekli yeniler. Muamelat alanındaki genişlikler rahatlık
veriri. Diğer taraftan da İslam dininin temel ilkelerine itaat eden ve uyugulayan müslümanlar
her zaman canlılık ve Allah’ın inayetini hisseder. Resulullah’ın hayatı, hayatından rivayetler,
islam kahramanların hikayeleri müslümanı canlı tutar ve sürekli ilim, cehd ve efor sarfetmeye,
sürekli ilerlemeye teşvik eder.
Batılı araştırmacılar islam dininin tabiatına en küçük ihtimamı bile göstermedi
Değişim sloganı atan solcu pek çok örgüt varken neden gençler islamî cemaatlerin içinde yer
alır? İslamın mesajı kolay anlaşılır, insana hitab eder. İkna gücü vardır.
5. Geleceğe aşırı kötümser bakışın nedeni?
o
o
o
o
o
İran modeli bir daha tekrarlanamaz inancına sahipler
İslam ülkeleri dışa bağımlıdır, islamî cemaatler arasında birlik ve beraberlik yok (inancına
sahip batı)
Siyasî istikrarsızlık
Kimlik bunalımı, siyasî ve soyal dengesizlik
Batılılara göre İslamî cemaatler bireylerin problerine çözüm bulmakta başarısız olacaktır
9
5
Tarihe bakmadan ne Hal ne de İstikbal bilinir ve anlaşılır!
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com
Mehmet Ümit – Çağdaş İslam Akımları – Batılı Araştırmalarda İslamî Uyanış Olgusu
6. Bu Vakıayla ilgili Arapça Araştırma ve İncelemeler: Mısır’lı Düşünür ve Araştırmacıların
İnceleme ve Araştırmalarında Yer alan Belli Başlı Düşünceler
o
o
o
o
o
o
o

Bu konuda arapça çalışmalar az
Batılı çalışmalar için geçerli olan tenkitler bu çalışmalar için daha şiddetli geçerlidir. Kavram
kargaşası mevcuttur
İdeolojiler ve yönlendirmelerle araştırma yaparlar
Tarihi yönü eksik ve çok boyutlu değildir
Bir grup olguyu rededer, olumsuz bir hava yansıttığı için.
Bir grup araştırmacı gözle bakar. Onları bu olguyu canlılık olarak fark etmekte. (Yusuf Kardavİ,
Rıdvan Seyid, Adil Hüseyin gibiler).
Üçüncü eğilim: bu olgunun özelliklerini ortaya çıkarmak ve tahlilini yapmak ister.
Şu da bir gerçek ki her batılı araştırma ön yargılı ve kötümser yaklaşmıyor bu vakıaya. Bazıları
İslam’ın bireylerin hayatlarında çok önemli rol oynadığını ve olumlu yaşam tarzına sebeb
olduğunu bilirler. Bu araştırmalarda akademisyenler, politikacıların ve gazeteceilerin ön yargılı
çalışmalarını tenkit ederler. Yani sırf sübjektif değil objektif ve hür araştırmalarda mevcuttur
batıda.
= Araştırmalar nitelik ve nicelik bakımından yetersiz kalmakta.
10
Makale Özeti | www.ti-entertainment.com