PowerPoint Sunusu

advertisement
BÖLÜM-5.3
SOĞUK DEPOLAR
SOĞUK DEPOLAMAYA
DUYULAN İHTİYAÇ
•Hayvansal ve bitkisel besin maddelerinde
üretim sonrası oluşan özellik değişmelerine,
mikroorganizma (bakteri, mayalar ve küfler)
faaliyetleriyle ürün yapısında meydana gelen
biyo-kimyasal olaylara yönelik olan enzim
faaliyetleri, oksitlenme ve diğer kimyasal olaylar
neden olmaktadır.
•Böylece ürünlerde oluşan yapısal değişikliklerle,
hızlı solunum, su kaybı, bozulma ve çürümeler
ortaya çıkmaktadır.
•Üretilen ürünlerin soğuk ortamlarda
depolanmasıyla üretici ve tüketici korunmuş
olmaktadır.
•Kısaca,soğuk hava depolarında ürünlerin
muhafaza edilmeleri sonucunda nitelik ve
nicelik yönünden oluşacak kayıpları önlemek
mümkün olmaktadır.
Soğuk zinciri
TAZELİK İÇİN GEREKLİ ORTAM
•Yaş meyve ve sebzelerin fiziksel ve kimyasal
değişimleri üzerinde ortamdaki hava, ışık,
sıcaklık ve rutubet etkili olmaktadır.
•Besin maddelerinde bakteri, küf ve mayalar gibi
mikrobiyolojik faktörlerin en uygun çalışma
sıcaklıkları 25-35C arasında olup, bu sıcaklıklar
0C’ye düşürüldüğünde söz konusu küçük
canlıların aktiviteleri yavaşlamakta ve daha
düşük sıcaklıklarda ise mikroorganizmaların
türlerine
bağlı
aktiviteleri
büyük
ölçüde
durdurulmuş olmaktadır.
•Meyve ve sebzelerin donması durumunda
hücreleri çatlar ve depodan çıkarıldıktan sonra
oksitlenme
olayı
ile
daha
çabuk
bozulduklarından donma istenmeyen bir
durumdur.
•Soğuk ortamlarda depolanan yaş meyve ve
sebzelerin donma derecelerinin üstünde
muhafaza edilmesi gerekmekte olup bu
sıcaklıklar
–1C
ile
+15C
arasında
değişmektedir.
•Sebze ve meyvelerin kuruma (aşırı nem
kaybetme) sebebiyle bozulmasına karşı en iyi
önlem bağıl nem seviyelerini yeterli düzeyde
tutmaktadır.
•Ayrıca, havanın sirkülasyon şekli ile maddelerin
paketleme tarzı ve fiziksel ölçüleri de su
kaybında etkili olmaktadır.
•Soğuk odada muhafazası gereken bağıl nem
seviyeleri çeşitli gıda maddeleri, sebze ve
meyveler için tablolar halinde verilmiş olup, nem
seviyesi artışı bu tablo değerlerinin %3-%5’i
sınırları içinde kalmalıdır.
SICAKLIK DEĞİŞMELERİNDE SOĞUK
DEPODA OLUŞABİLECEK PROBLEMLER
•Büyük depolardaki sıcaklık değişmeleri soğutma
sisteminin arızalanması, kontrol devresi arızaları,
servis kapılarının açık kalması gibi nedenlerle
meydana gelir.
•Bu değişmeler muhafaza edilen maddelerin
cinslerinde ve soğutma sıcaklıklarına göre
değişebilen şekilde zararlı etki yaparlar. Mesela taze
sığır eti +1C’de 1-6 hafta kadar dayanabilir. Şayet
herhangi bir nedenle depodaki sıcaklık +10C’ye
çıkarsa bu süre 3-4 güne iner
•Yine taze kuzu eti 0/+1C’de 5-12 gün dayanmakta
iken bu süre 1-2 güne iner.
•Atmosferdeki sıcaklık değişmeleri soğuk depodaki
çalışma düzenini etkiler. Kışın soğuk havalarda
termostat
kompresörü
çok
uzun
aralıklarla
çalıştırdığında kompresör ve yağlama düzeni,
hareketli elemanlar bu durumdan olumsuz etkilenir.
•Yaz aylarında ise durum kış aylarındakinin tam
tersidir. Bu defa termostat soğutma yüküne bağlı
olarak kompresörün aşırı şekilde yüklenmesini
sağlar. Bu aşırı yükleme, yağlama yağın viskozitesini
düşürür. Yağ filmi incelir. Ve kompresör aşırı şekilde
ısınmaya başlar. Bu aşırı ısınma yağlama yağında ve
soğutucu akışkanda asit teşekkülü gibi istenmeyen
durumlara neden olur.
NORMAL ÇALIŞMA VE BUZ ÇÖZME
PERİYOTLARINDA HAVA SİRKÜLASYONU
•Normal çalışma zamanında hava sirkülasyonu
Şekil 4.2’ deki gibi, soğuyan havanın aşağıya
inmesi, ısınan havanın yukarı ya çıkması
şeklinde oluşur.
•Ancak defrost sıcak hava ile yapılıyorsa defrost
esnasında fanlar durdurulmaz. Üst kısımda
biriken sıcak hava evaporatör yüzeyinden
geçilerek buzlar çözülmüş olur. Elektrik ısıtıcı ile
defrost yapılıyorsa bu esnada fan durur. Hava
dolaşımı da durmuş olur.
SOĞUK DEPODA ÖLÇME
VE KONTROL İŞLEMLERİ
Taze meyve ve sebzelerin soğutulmasında
kullanılan depoların başarılı olabilmesi, işlem
sıcaklığının tam bir doğrulukla kontrol
edilmesine, depodaki havanın başarılı şekilde
kontrol edilmesine, depo içindeki nem ve
sıcaklık ile birlikte O2 ve CO2 yoğunluğunun
da doğru bir metotla ölçülmesine bağlıdır.
SOĞUK DEPODA KARARLI
SICAKLIK SEYRİNİN ÖNEMİ
•İdeal muhafaza süresi için soğuk depolarda sıcaklık
seviyelerinin otomatik kontrol cihazları ile uygun
toleranslara ayarlanması gerekir. Ayrıca defrost anında
iç sıcaklığın pek fazla değişmemesi, servis sırasında
oda kapılarının fazla açık tutulmaması ve bu işlemler
için insanların depoda mümkün mertebe az zaman
harcamaları, kararlı sıcaklığın sağlanması için
önemlidir.
•Çok değişken kapasiteli soğuk depoların modülasyon
soğutma sistemleriyle teçhiz edilmeleri kararlı bir
sıcaklık seyri ve sistemin güvenli çalışması için faydalı
olacaktır.
TAZE HAVANIN DOĞRU
DOLAŞIMASININ ÖNEMİ
Soğuk depolarda taze hava hareketi öyle olmalıdır
ki tüm hacimde eşit bir sıcaklık ve nem seviyesi
muhafaza edilmelidir. Aşırı bir hava hareketi,
hasattan sonraki ilk soğutmada gerekecektir.
Sonraki uzun muhafaza döneminde ise aşırı bir
hava hareketi nem kaybına neden olabilir, hem
gereksidir, hem de zararlıdır. Ancak, iyi bir hava
dağıtımı faydalı ve gereklidir. İstifleme kötü
yapılmış ve hava dağılımını engelliyorsa karmaşık
bir hava dağıtım sisteminden fayda beklemenin
boşuna olacağı unutulmamalıdır.
UYGUN TAKILMIŞ KAPAK VE
CONTALARIN ÖNEMİ
•Soğuk depolarda kapıların sızdırmazlığı, ev tipi
soğutucu
dolaplara
benzer
şekilde
birçok
problemlere neden olur. Bu problemler;
Hava sızıntısı sebebiyle ısı kazansının artması,
soğutmanın yükünün artmasına neden olur ki bu da
içerde yeterli soğutma derecesinin elde edilmesine,
kompresörün aşırı yüklenmesine neden olur.
Hava sızıntısı ile muhafaza edilen malzemeler için
gerekli bağıl nem oranı, sıcaklık ve düzenli hava
hareketi sağlanamaz.
Birbiriyle irtibatlı soğuk oda sistemlerinde bazı
istenmeyen kokular diğer bölümlere yayılabilir.
Mesela meyveler üzerinde et kokusunun sinmesi
BAKTERİ VE KÜF OLUŞMASINI
ÖNLEME YÖNTEMLERİ
•Soğuk depoya konulan maddelerin üzerinde taşınmak ve yahut
ta dıştan gelip içine girmek suretiyle bazı mikroorganizmalar
depo içine girebilir ve hareketiyle tüm hacme yayılır.
•Bozulduğu görülen maddeler hemen alınıp soğuk depodan
uzaklaştırılmalı ve bunların bulunduğu kap, kutu vs. dezenfekte
edici solüsyon ile (%0.25 kalsiyum hipoklorür solüsyonu veya
buharı ile) 2-3 dakika süreyle iyice temizlenmelidir. Soğuk
deponun duvar, tavan ve döşemelerinde küflenme görülürse,
sodyum hipoklorür veya trisodyum fosfat ihtiva eden temizleyici
bir madde ile iyice fırçalandıktan sonra bol temiz suyla
yıkanmalıdır. Kokunun giderilmesi için oda havalandırılmalı ve
aktif karbonlu tip arıtıcılarla oda havası temizlenmelidir.
ÇEŞİTLİ SOĞUK DEPO ÜNİTELERİ
•Soğuk oda yapımlarında en çok dikkat edilmesi
gereken husus, hücrenin alanı ve hacmidir. Büyük
tesislerde tabanın kare şeklinde olmasını, tercih
etmek gerekir. Kare tabanlı hücrelerde ısı kazancı
daha azdır. Küçük hücrelerde bu durum çok
aranmaz.
•Hücre alanı tespit edilirken geçiş koridorlarını da
hesaba katmak gerekir. Koridor genişliğinin kapı
genişliğine yakın değerde olması faydalıdır.
•Soğuk depolarda hücre kapılarını ana giriş kapısına
yakın yapmak servis ısı kazancını arttıracağı için
uygun değildir.
Portatif soğuk depo
•Hücre yükseklikleri, depolama süresine ve
soğutulacak
maddeye
bağlıdır.
Uzun
süre
depolamalar ve büyük soğuk hava depoları için
h=2.5 ila 3.5 m’ dir. Ticari soğutucular gibi küçük
hücrelerde de depo yüksekliğinin 1.75-2.00 m olması
yeterlidir.
•Hücre yükseklikleri, depoda saklanacak
malın
durumuna göre de tayın edilir. Ortalama olarak, 1m3
hacme, 200kg mal konulur. Mallar için 2 metre istif
yüksekliği düşünülürse m2 yüzeye 350-400 kg mal
konulacağı dikkate alınır. Doğal olarak bu durumda
hücre yüksekliğinin 2m’den biraz daha fazla olması
gerekir. Genel olarak düşünülen yükseklik de 2.202.30 m’ dir. Ayrıca geçiş koridorları için yer
düşünülmesi ve istif alanına eklenmesi gerekir.
Normal olarak, koridorlar depo istif alanının %15-20
arasındadır. Hücre kapısının sayısı arttıkça, bu oran
%30’a kadar yükselir.
•Et, et cinsleri, tere yağ, peynir, yumurta, konserveler
ve şişe içindeki meşrubatların 150-200 kg. için 1 m2
alan hesaplanır. Yüzeye konulacak malzeme miktarı,
sezona bağlıdır. Tabldot yemekler veren fabrika
kantini, hastane, yatılı okul vb. gibi yerlere, tesis
edilecek soğutma hücreleri için kişi başına günlük
gıda maddesi miktarı 250-300 g olarak kabul edilir.
•Hücrenin soğutma alanı 5-15m2 ise hücreyi iki
bölüme ayırmak gerekir. Bunlardan biri ön hücre
olup sıcaklığı +6/+8C diğeri esas hücre (ana oda,
ana hücre) olup sıcaklığı +2/+4C’ dir. Ön hücrenin
alanı, toplam alanın ½-1/3 kadar olmalıdır. Soğutma
alanı 15 m2 den fazla olan hücreler için üç bölüm
önerilir. Bunlardan biri; toplam alanın ¼-1/3 kadar
olup, ön hücreyi oluşturur. Et cinsinden olan
maddeler esas hücreye, süt, yumurta, sebze ve
meyveler 2. veya 3. hücreye konur.
DEĞİŞİK UYGULAMALAR İÇİN SICAKLIK AYARI DEĞERLERİ
Uygulama cinsi Muhafaza edilen madde Soğutucunun Sıcaklık Ayarı
Ev Tipi Soğutucu Muhtelif meyve, sebze, peynir, t.yağı, yumurta, et -13C ila –20 C
(Donma bölümünde)
Meşrubat ve Su Soğutucular
Muhtelif meşrubat ve su +1 ila +5C
Dondurma ve Donmuş Muhafaza Kabini
Donmuş et, tavuk, balık, dondurma 20C ila -32C
Süt Soğutucu
Süt
-3 ila +5C
Servis Soğutucu Peynir, yumurta, tereyağı +10 ila +15C
Muhafaza (depolama) Soğutucusu Peynir, yumurta, tereyağı 0 C ila 3C
Servis Soğutucu (dolap) Et ve tavuk
+1 ila 3C
Servis Soğutucu (vitrin)
Et ve tavuk
+3 ila 6C
Donmuş Muhafaza
Et ve tavuk
-15 ila –20C
Soğuk Muhafaza Dolabı Sebze ve meyve +2 ila 7C
Soğuk Muhafaza Dolabı Süt, krema, ayran, yoğurt +2 ila 4.5C
Soğuk Muhafaza Dolabı Bira
+2 ila 7C
Soğuk Muhafaza Dolabı Kürk (Şok sıcaklığı)
-9 ila -12C
Soğuk Muhafaza Dolabı Dondurma
-20 ila -23C
Dondurma Serleşmesi
Dondurma
-28 ila -30C
Kapı ve perde tasarımları
Sürgülü kapı tasarımı
Kapı tasarımları
4.BÖLÜMLE İLGİLİ SORULAR
1.Soğuk depolamaya niçin ihtiyaç duyulur?
2. Büyük sıcaklık değişmelerinde soğuk depoda oluşabilecek
problemler nelerdir?
3.Soğuk depolarda hava dolaşımı nasıl düzenlenir?
4.Soğuk depolarda uygulanan ölçme ve kontrol işlemleri nelerdir?
5.Soğuk depoda bakteri ve küf oluşması nasıl önlenir?
6.Soğuk depolarda taze havaya niçin ihtiyaç duyulur?
Download