cinsel yolla bulaşan hastalıklar (cybh)

-Arkadaşlar, ders 41. slayttan başlıyor.Oral
Kontraseptif, Kondom ve Rahim İçi Araç
kullanımlarının avantajları ve dezavantajlarından ve
progestron haplarının etki mekanizmasından soru
çıkabileceğini söyledi, diğer kısımları da okudu.
TOPLUMSAL YÖNÜYLE
ÜREME SAĞLIĞI
VE
AİLE PLANLAMASI
Doç.Dr.Türker TÜRKER
1
Üreme…
neslin sürdürülmesi.....
2
Bir toplumun en önemli kaynağı insandır.
Üreme sağlığı; ülke gelişimi ve bireysel sağlık
3
açısından hayati bir konudur.
Üreme Sağlığı Kavramı
“Üreme Sağlığı” kavramı;
• İlk kez 1994’te Kahire’de yapılan Uluslararası
Nüfus ve Kalkınma Konferansında ifade edilmiş,
• Tüm dünya tarafından kabul görmüş,
• Devletlerin;
• üreme sağlığı hizmetleri dâhil tüm sağlık
hizmetlerine ulaşılabilirliğin sağlanması için
• gereken bütün önlemleri alması gerektiği ilkesi
kabul edilmiştir.
4
Üreme Sağlığı
“Üreme sistemi, işlevleri ve süreci ile ilgili sadece
hastalık ve sakatlığın olmaması değil, tüm bunlara
ilişkin fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden tam bir iyilik
halinin olmasıdır”.(DSÖ)
Üreme Sağlığı aynı zamanda;
insanların doyurucu ve güvenli bir cinsel
yaşamlarının olması,
üreme yeteneğine sahip olmaları,
üreme yeteneklerini kullanıp kullanmayacakları ve
ne zaman, ne sıklıkta kullanacakları konusunda karar
verme özgürlüklerinin olması demektir.
5
Üreme ile ilgili sağlık sorunları
-Anne ölümleri ve hastalıkları (anemi, infertilite,
pelvik hasar, depresyon, kronik infeksiyon)
-Bebek ölümleri
-Düşükler
-Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
-Diğer sorunlar (erkek bebek tercihi, babasız doğan
çocuklar, kadın ticareti)
-İstenmeyen gebelikler ve adolesan gebeliği
6
*
T.C. Sağlık Bakanlığı Birinci Basamak
Antenatal (Gebelik) Bakım Protokolü
• İlk 12 haftada gebeliği sapta
• En az 4 kez izle/gerekirse daha sık
• Öykü, fizik muayene, tartı, ÇKS, ödem,
tam idrar, Hb, kan grubu, kan şekeri ve
gereken diğer tetkikleri yaptır
• Tetanoz aşılaması yap
• Meme bakımı, beslenme, hijyen, giyim, dinlenme
alışkanlıklar vb. öneriler
7
*
Doğum Sonrası Bakım
24 saat içinde bir kez,
2. Hafta bir kez
4. Hafta bir kez
olmak üzere toplam 3 kez yapılır.
8
M9/S1
CİNSEL YOLLA BULAŞAN
HASTALIKLAR (CYBH)
9
CİNSEL YOLLA BULAŞAN
HASTALIKLAR
Neden İlgilenmek
Zorundayız?
*Komplikasyon riski yüksek
*Bulaşıcılığı fazla
*Belirtisiz seyir yaygın
*Risk Grupları çok geniş
10 10
Tanım
Cinsel ilişki ile hasta veya mikroorganizmayı
taşıyan kişiden, sağlıklı kişiye bulaşan bir
grup hastalıktır.
Bulaşma Yolları
• Erkekte meni, kadında vajina sıvısı
mikroorganizmayı taşır.
• Cinsel ilişki sırasında bulaşır
11
Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonların Önemi
• Cinsel aktivite içindeki herkes risk altındadır
• Dünya’da;
– her gün ort. 1 milyon yeni CYBH
– Yılda 1 milyondan fazla HIV/AİDS vakası ortaya
çıkmaktadır.
• Vakaların 1/3’ü 25 yaş altındadır
• İnsanlar bu enfeksiyonları gizlemeye çalışırlar.
• Tedavi edilmediği takdirde:
–
–
–
–
Erkekte ve kadında kısırlık,
Rahim ağzı kanser riski,
Kadında hastalık ve anne ölümleri,
Yeni doğan bebekte kalıcı sakatlıklar ve ölümler,
12
Cinsel Yolla Bulaşan
Enfeksiyonların Belirtileri
Erkeklerde;
 Sık idrara çıkma
 Penisten idrar yaparken
yanma ve ağrı
 İdrar sonrası veya
sürekli akıntı
 Penis yüzeyinde ağrılı
yaralar
 Kasıklarda elle
hissedilen sertlikler
Kadınlarda;
 Sık idrara çıkma
 İdrar yaparken ağrı
ve yanma
 Hazneden koyu
renkli ve kötü
kokulu akıntı
13
Cinsel Yolla Bulaşan
Enfeksiyonların Belirtileri
Her iki cinste ;
*Üreme organlarında siğiller, uçuğa benzer
döküntüler ve şiddetli ağrı
*Makat veya perine (bacakların arasında kalan ve üreme
organlarını örten kas dokusu) bölgesinde apseler
*Cinsel organlarda cinsel birleşme sırasında ya da
sürekli ağrı
*Cinsel ilişkiden sonra kanama
*Sık ölü doğumlar
14
Sık Görülen Cinsel Yolla
Bulaşan Enfeksiyonlar
• AIDS (Sonradan Edinilmiş İmmun Yetmezlik
Sendromu)
• Bulaşıcı Sarılık (Hepatit-B)
• Bel soğukluğu (Gonore)
• Frengi (Sifiliz)
15
AIDS
• Bağışıklık sistemini tutar, en sık cinsel yolla
bulaşır
• Anneden bebeğe geçebilir
• Kesin tedavisi yok
16
CYBH ve HIV arası ilişki
CYBH
HIV
Bulaşma +
Korunmasız
Cinsel temas
17
HIV Türkiye’de bulaşma yolları;
%50.9 heteroseksüel cinsel temas,
%7.55 homoseksüel cinsel temas,
%6.92 damar içi madde bağımlıları,
%2.87 transfüzyon alanlar,
%1.4 anneden bebeğe geçiş,
%0.63 hemofili hastaları ve
%29 ise bilinmeyenler
18
Primary HIV Infection
Rash
Küçük pembe maküler döküntüler
Mukozal Lezyonlar
Oral ülserler
19
(Kahn, NEJM, 1998)
Oral Candidiasis
• Eritamatöz
• Pseudomembranöz
20
Hepatit-B
• Kadın ve erkekte sistemik
enfeksiyon, kronikleşme
• Mikrop kişilerin kanında, genital
akıntılarında, süt, tükürük, ter,
gözyaşında+
• KC kanserleri
• En iyi koruma aşı ve kondom
21
Bel Soğukluğu (Gonore)
• Cinsel ilişki yoluyla(vajinal, oral, anal) bulaşır.
• Erkeklerin%80’inde kadınların %40’ında
semptom yok
• Erkekde idrar yaparken ağrı
• Kısırlık
22
Frengi (Sifilis)
• Gonoreden daha nadir ama daha tehlikeli
• Mikro organizma sifilis yarasına temasla geçer
• Yaralar hazne, makat, ağızda görülür, ağrısızdır.
• Anneden bebeğe geçer
23
Diğer Sık Görülen CYBE lar
• Kandidiyazis: Peynirimsi beyaz vajinal akıntı
• Bakteriyel vajinozis: Balık kokulu grimsi,
yapışkan vajinal akıntı
• Trikomonas: Köpüklü sarı yeşil renkte kötü
kokulu vajinal akıntı
• Klamidya: Tanı koymak zor. Karanlık saha
mikroskobisi ile tanı konur.
24
CYBH’ların komplikasyonları
• Kronik karın ağrısı ve infertilite;
• Sepsis, ektopik gebelik, servikal kanser,
kendiliğinden düşük nedenli ölüm;
• Erkeklerde üretral yapışıklıklar;
• Erkeklerde infertilite
• AIDS bulaşmasında artış
• Çocuklarda pnömoni ve körlüğe kadar giden
göz enfeksiyonarı;
25
Cinsel Yolla Bulaşan
Enfeksiyonlardan Korunma Yolları
• Cinsel tek eşlilik tercih edilmeli,
• Hastalık ihtimali olan kişilerle cinsel ilişkiden
kaçınılmalı,
• Her cinsel ilişkide kondom kullanılmalı,
26
Cinsel Yolla Bulaşan
Enfeksiyonlardan Korunma Yolları
 Cinsel ilişkisi sonrası idrar yapılmalı,
 Hemen sağlık kurumuna başvurulmalı,
 Tedavi sonuçlanana kadar cinsel perhiz
uygulanmalı,
 Eşin tedavisi sağlanmalıdır.
27
Önemli Mesaj!!!
HER CİNSEL İLİŞKİDE YENİ BİR KONDOM
KULLANILMALI VE KONDOM BİR KERE
KULLANILDIKTAN SONRA ATILMALIDIR.
28
Önemli Mesaj!!!
Her Cinsel
İlişkide Ayrı
Bir Kondom
Kullanın!
29
Önemli Mesaj!!!
Cinsel eş
sayısının
artmasının,
hastalık
bulaşma
riskini de
arttırdığını
unutmayın!
30
Önemli Mesaj!!!
Hastalık belirtisi
olmadan da
bulaşma
olabileceğini
unutmayın!
31
Önemli Mesaj!!!
Alkol ve
uyuşturucunun
cinsel ilişki
sırasında
olumsuz
davranışlara
neden
olabileceğini
unutmayın!
32
Önemli Mesaj!!!
Size
nakledilecek
kanda
gerekli testlerin
yapılıp
yapılmadığını
sorun!
33
AİLE PLANLAMASI
34
AİLE PLANLAMASI NE DEMEKTİR?
Ailelerin
istedikleri
zaman,
istedikleri
sayıda çocuk sahibi olabilmeleri için sunulan
hizmetlerin tümüne verilen isimdir.
AMAÇLARI NELERDİR?
* Çiftlere gebeliği önleyici yöntemler hakkında bilgi
vermek,
* İstenmeyen gebelikleri önlemek,
* Sık doğurmayı önlemek,
* Bedenen ve ruhen sağlıklı çocuklar yetiştirmek,
* Çocuk sahibi olamayan annelere yardımcı olmak,
Aile Planlaması Hizmetlerinde
Öncelik Verilmesi Gereken
Riskli Gruplar
- Gebelik aralığı iki yıldan az olanlar
- Yaşı 35 ve üzerinde olanlar
- Yaşı 18 ve altında olanlar
- Sistemik hastalığı olanlar (diabet, kalp hastalığı vb.)
- Anemik olanlar
- Daha önce zor doğum öyküsü olanlar
Riskli Gebelik ve Doğum Sonrası
Bebeklerde Sık Görülen
Sağlık Sorunları
- Düşük doğum ağırlığı ve prematüre bebek,
- Doğum anomali riskinde artış,
- Çocukluk döneminde beslenme sorunları,
- Zeka düzeyinin ve okul başarısının düşük olması,
- Fiziksel büyüme gelişmenin yavaşlaması.
Aile Planlamasının Ana Sağlığı
Açısından Yararları
 Gebelik, düşük ve doğuma bağlı anne ölümleri azalır,
 Annenin jinekolojik hastalıkları azalır,
 Gebelik ve doğum komplikasyonları azalır,
 Düşük ve kürtaj sayısı azalır,
Aile Planlamasının Çocuk Sağlığı
Açısından Yararları
- Bebek ölümleri azalır,
- Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebekler az görülür,
- Beslenme bozuklukları azalır, zeka düzeyleri gelişir,
- Konjenital anomaliler daha az görülür,
GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ YÖNTEMLER/
(DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ)
41
A.Etkili Kontraseptif yöntemler
•Hormon hapları
•Hormon enjeksiyonları
-Etki derecesi sınırlı
yöntemler, geleneksel
•Norplant
yöntemlerdir.
•Kondom (prezervatif, kaput, kılıf)
•Rahim içi araç (RİA)
•Cerrahi sterilizasyon
•Vajinal uygulamalar (Spermisid, Diyafram ve
servikal başlık)
B.Etki Derecesi Sınırlı Yöntemler
•Takvim yöntemi (ovülasyon günlerini belirleme)
•Geri çekme
42
Düşük Doz Kombine Oral Kontraseptifler
(KOK)
(etki mekanizması)
• Ovulasyonu durdurur
• Servikal mukusu kalınlaştırarak spermin
geçmesine engel olur
-KOK’un etki mekanizması
önemli arkadaşlar.
-Progestron ile endometrium
kalınlaşır ve spermin geçişine
engel olur.
43
Düşük Doz Kombine Oral Kontraseptifler
(etkinlik/avantaj)
• Etkili ve geri dönülebilen bir yöntemdir.
Doğru ve uygun kullanıldığında çok etkilidir:
Birinci yılda gebelik olasılığı %0.1
• En kuvvetli etki için her gün alınması gerekir.
• Çocuk sahibi olsun/olmasın her yaştaki kadın
kullanabilir
• Haplar istendiği zaman kesilebilir.
Kesildikten sonra doğurganlık geri gelir.
-Bu grubun avantaşlarını ve
dezavantajları
önemlidir,çıkabilir.
44
Düşük doz kombine oral kontraseptifler
(dezavantaj)
• Yan etkiler vardır, ancak ciddi yan etkiler nadirdir:
Düzensiz vajinal kanama, lekelenme, baş ağrısı, hafif kilo alma, mide
bulantısı gibi. Tehlikeli değildir ama sıkıntı verir.
• Çok nadiren inme, bacak venlerinde kan toplanması veya kalp krizi
yapabilir. (Özellikle 35 yaş üstünde, hipertansiyonlu ve günde 20
adetten fazla sigara içenlerde)
• Her gün kullanılması gerekir. Her gün alınmayınca
etkisi azalır. Yanlış kullanımda gebelik risk artar.
• Emziren annelere önerilmez, sütü azaltır.
• Her 28 günde yeni paket elde olmalıdır.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyucu
değildir. -35 yaş üstü bayanlarda stroke yapma ihtimali artığı için 35 yaş
üstü bayanlarda tercih edilmez
-Her gün alınmak zorunda olduğu için alınımı bazı günler
unutulabiliyormuş.
45
Sadece Progesteron İçeren Haplar
(etki mekanizması)
• Servikal mukusu kalınlaştırarak spermin
geçmesine engel olur
• Menstrüel siklusun yaklaşık yarısında
ovulasyonu durdurur
(emzirme de aynı yollarla gebeliği önler)
-2 madde de önemli
arkadaşlar bilinmesi
gerekiyor
46
Sadece Progesteron İçeren Haplar
(etkinlik/avantaj)
• Doğumdan 6 hafta sonra emziren annelerde
kullanılabilir. Emziren kadınlarda çok etkilidir
• En iyi etki her gün aynı saatte alındığında görülür.
Kadınlar ara vermeden her gün tek hap alırlar
(unutma riski daha az)
• Östrojen yan etkisi (kalp krizi ve stroke) yoktur.
• Progesterona bağlı yan etki (akne ve kilo alma)
KOK’lere göre daha azdır.
• Selim meme hastalığı, endometrium ve over
kanseri, pelvik inflamatuar hastalıklara karşı
koruyucudur.
-2. ve 3. madde önemli
47
Sadece progesteron içeren haplar
(dezavantajları)
• Emzirmeyenlerde birkaç saat gecikme bile
gebelik riskini artırır.
• 2 veya daha fazla hapı unutmak riski büyük
oranda artırır.
• Dış gebeliği önlemez.
-1. madde önemli
48
Depo-medroksipregesteron asetat
enjeksiyonları
(etki mekanizması)
• Temel olarak ovulasyonu durdurur
• Servikal mukusu kalınlaştırarak spermin
geçmesine engel olur
-Okudu
49
Norplant implant
• 6 plastik küçük kapsülden oluşur.
• Her kapsül küçük kibrit çöpü büyüklüğündedir.
cilt altına yerleştirilir.
• Kapsüller progesteron içerir; çok yavaş olarak
salınır. Östrojen içermezler.
• Çok etkilidir, şişmanlar dahil kullanabilir
• Beş yıldan fazla gebeliği önler, geri dönebilir.
• Takıldıktan sonraki 24 saat içinde etkisi başlar.
• Doğurganlık kapsüller çıkar çıkmaz geri döner.
-Okudu
50
Norplant implant
(Etki Mekanizması)
• Servikal mukusu kalınlaştırarak spermin
geçmesine engel olur
• Mentsrüel siklusun yaklaşık yarısında
ovulasyonu durdurur
-Okudu
51
Kadın sterilizasyonu
• Artık çocuk istemediğinden emin
olan kadınlarda kullanılır.
• Devamlıdır (Küçük bir işlemle
yaşam
boyu, güvenli ve çok etkili aile planlaması)
• Güvenli, basit bir işlemdir.
Lokal anestezi ile yapılabilir.
• Fallop tüpleri bağlandığı için
overden salınan yumurtalar uterusa
geçememektedir.
• Kadınlar menstruel siklus görmeye
devam ederler.
-Okudu.
-Bu yöntemin geri dönüşü zor ve çok
pahalıdır.Yapacak olan kararı verirken
iyi düşünmesi gerekiyor
52
Kadın sterilizasyonu
(dezavantaj)
• İşlemden sonra ağrı olabilir.
• Nadir cerrahi komplikasyonlar olabilir.
• Eğer nadiren gebelik olursa dış gebelik
ihtimali yüksektir.
• Özel eğitimli biri tarafından muayene ve
girişim gerekir.
• Geri dönüş ameliyatı zor, pahalıdır ve geri
dönüş kesin değildir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı
koruyucu değildir.
-Okudu
53
Vazektomi
• Artık çocuk istemediğinden emin olan erkeklerde
kullanılır.
• Çok etkilidir. Devamlıdır.
• Kullanım kolaylığı vardır.
• Cinsel performansa, testislere
• etkisi yoktur.
• Güvenli, basit bir işlemdir. Lokal anestezi ile yapılabilir.
Eğitimli biri tarafından cerrahi girişim gerekir.
• Tüp ligasyonuna göre; biraz daha etkilidir, uygulaması
daha kolay, daha ucuz, daha güvenlidir.
• 20 ejakülasyondan sonra veya üç ay sonra tamamen
etkilidir. O zamana kadar başka bir metot kullanmak
gerekir.
54
-Okudu
Vazektomi (etki mekanizması)
• Skrotumda açılan küçük bir
açıklıktan girilerek tüpler bağlanır.
• Testiste üretilen spermler semene
(uretraya) geçemezler.
• Ereksiyon ve ejakülasyon aynen
devam eder.
Etkinliği
•Doğru kullanımda çok etkilidir. (İlk 3 ayda veya
20 ejakülasyonda kondom kullanmak.)
•Emin olmak isteyenler, semen muayenesi yaptırabilir.
-Okudu
55
Kondom
• Kondomlar
gebelik yanında
cinsel yolla
bulaşan
hastalıkları da
önlerler (HIV/
AIDS dahil)
• Kondomlar her
seferinde doğru
kullanılırsa etki
gösterirler.
56
Kondom
• Etkili olması için doğru ve her zaman kullanılması
gerekir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemeye yardım eder.
• Plastiğe veya kayganlaştırıcı maddeye allerji olabilir.
• İlişki sırasında kayabilir veya yırtılabilir.
• Uzun süre ısı, güneş ışığı veya nem olan ortamda
bekletilmişse zayıflar ve yırtılabilir.
• Satın almak, kullanmak, çıkarmak ve bir tarafa atmak
kullanıcı açısından problem oluşturabilir.
-Hepsini okudu arkadaşlar.
-Cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemeye yardımcı olması diğer oral
kontraseptiflere nispeden avantajlı.
57
Rahim İçi Araçlar (RİA)
• Çok etkili, uzun etkili,
geri dönüşlü.
• Rahime yerleştirmek için
özel eğitim almış personel
gerekir.
• Doğumdan hemen sonra
uygulanabilir.
• Anne sütünü etkilemez.
• CYBE riski olan kadınlar için
iyi bir yöntem değildir.
-.Rahim içi araçlarda
mikroorganizmalar üreyebiliyor.
58
Rahim İçi Araçlar (RİA)
• RİA genellikle küçük, esnek plastik çerçevelidir.
• Temel olarak sperm ve ovumun karşılaşmasına
engel olur.
• Spermin uterus duvarına yerleşmesine de engel
olur.
• Çeşitli tipleri vardır:
– en çok bakır üzeri plastik kaplamalı olanlar
kullanılmaktadır.
– Daha az kullanılan ve hormon salan tipleri vardır.
– Sadece plastik veya paslanmaz çelikten yapılan tipleri
de vardır.
-Tipleri üzerinde durmadı
diğerlerini okudu.
59
RİA (dezavantajları)
• Sık görülen yan etkiler; menstruel kanama
değişiklikleri
• Daha az görülen yan etkiler; yerleştirildikten sonra ilk
3-5 günde ciddi kramp ve ağrı, periyodlar arası ağır
kanamalar ve buna bağlı anemi, uterus duvarı
perferasyonu.
•
Kişi kendi başına son veremez.
•
Farkında olmadan rahim dışına düşebilir.
•
Kadının zaman zaman RİA ucunu yoklaması
gerekir.
-2. maddeye değinmedi.
60
Vajinal metotlar
• Spermisidler, diafram ve servikal başlıklar bu
grupta yer alır.
• Kadın ihtiyaç duyduğunda kontrol edebildiği
yöntemlerdir.
• Güvenlidir.
• Genel kullanımda kısmen koruyucudur. Doğru ve
uygun kullanımda etkisi artar.
• Cinsel ilişkiyi keserek bu yöntemleri kullanmak
zordur.
• Bazı STD leri önleyebileceği düşünülmektedir.
-Okudu
61
Takvim yöntemi
• Kadın doğurgan olduğu zamanı ve bitişini nasıl
belirleyeceğini öğrenir.
• Bu bilgi ile ilişkiye girmezler veya bir bariyer yöntemi
kullanarak girerler.
• Genel kullanımda koruma azdır. Doğru kullanılırsa etki
artar.
• Fiziksel yan etki yoktur.
• Ateş ve enfeksiyon olan dönemlerde, doğumdan sonra
veya emzirirken takibi zordur.
-Okudu
-Bu yöntemde korunma
oranı azdır.
62
Takvim yöntemi
1
14
28
63
Mukus gözlem yöntemi
64
TEŞEKKÜRLER
65