özel sektör çay fabrikaları genel çevresel değerlendirme raporu

ÖZEL SEKTÖR ÇAY
FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL
DEĞERLENDİRME
RAPORU
ŞUBAT 2013
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
Çay fabrikanızda Çevre Kanunu’nun ilgili yönetmelikleri kapsamında
yapılan değerlendirmeler ve teknik incelemeler sonucu elde edilen bilgiler ve
bulgular doğrultusunda bu Çevresel Değerlendirme Raporu hazırlanmış olup
tarafınıza sunulmuştur.
Saygılarımla.
Mehmet ERDOĞAN
Rize Ticaret Borsası
Yönetim Kurulu Başkanı
2
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
ÇAY FABRİKALARININ
DEĞERLENDİRİLMESİ
İLGİLİ
ÇEVRE
MEVZUATLARI
KAPSAMINDA
1-Çevre Denetim Yönetmeliği Kapsamında Değerlendirilmesi
Çay
fabrikaları
Çevre
Denetimi
Yönetmeliği
Madde-5
kapsamında
değerlendirilmektedir. Çevre Denetimi Yönetmeliği Madde-5 te “ Ek-1 ve Ek-2 listesinde yer
alan tesis veya faaliyetler çevre denetimi kapsamındadır.” denilmektedir. İlgili yönetmelik
kapsamında çay fabrikaları siyah kuru çay fabrikası ve siyah kuru çayın üretilmesi için gerekli
olan buharın üretildiği kazan dairesi olarak iki tesisten oluşmaktadır. Siyah kuru çay
fabrikasının Çevre Denetimi Yönetmeliği Ek-2 listesi 8.Gıda Endüstrisi ana başlığı altında
8.18.Çay fabrikaları kapsamında değerlendirilmektedir. Kazan dairesi ise Çevre Denetimi
Yönetmeliği Ek-2 listesi 2.Enerji Endüstrisi ana başlığı altında 2.1.Termik santraller ve diğer
yakma tesisleri, 1 MW’tan fazla 50 MW’a eşit yada daha düşük ısıl gücü olan elektrik, ısı,
buhar ya da sıcak su üretim tesisleri kapsamında değerlendirilmektedir.
2-Çevre Kanunca Alınması Gereken İzin ve Lisanlar Hakkında Yönetmelik
Kapsamında Değerlendirilmesi
Çay fabrikaları Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında
Yönetmelik madde 4 (1) bendi b) fıkrası ve madde 4 (2) bendi kapsamında
değerlendirmektedir. Çay fabrikaları Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar
Hakkında Yönetmelik Madde 4 (1) Bendinde “(1) Bu Yönetmelik kapsamında çevre iznine
veya çevre izin ve lisansına tabi işletmeler, çevresel etkilerine göre sınıflandırılmıştır b)
Çevreye kirletici etkisi olan işletmeler (Ek-2 Listesi)” denilmektedir. Çay fabrikaları Çevre
Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Madde 4 (2) Bendinde
“(2) Ek-1 ve Ek-2 listelerinde yer alan işletmelerin, çevre izni veya çevre izin ve lisansı
alması zorunludur.” denilmektedir. Çay fabrikaları siyah kuru çay fabrikası ve siyah kuru
çayın üretilmesi için gerekli olan buharın üretildiği kazan dairesi olarak iki tesisten
oluşmaktadır. Siyah kuru çay fabrikasının Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Lisanslar
Hakkında Yönetmelik Ek-2 listesi 7.Gıda Endüstrisi, tarım ve hayvancılık ana başlığı altında
7.20 Çay fabrikaları* kapsamında yer almaktadır. Kazan dairesinin ise Çevre Kanununca
Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Ek-2 listesi 1.Enerji Endüstrisi ana
başlığı altında 1.2.1.Katı (Kömür, kok, kömür briketi, turba, odun, plastik veya kimyasal
maddelerle kaplanmamış ve muameleye tabi tutulmamış odun artıkları, petrol koku) ve sıvı
(fuel-oil, nafta, motorin, biyodizel ve benzeri) yakıtlı tesislerden toplam yakma sistemi ısıl
gücü 1 MW ve daha büyük 100 MW’tan küçük olan tesisler kapsamında
değerlendirilmektedir.
3
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
A)ÇAY FARİKALARININ HAVA KİRLİLİĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
1) Emisyon Kaynakları
03.07.2009 Tarihli ve 27277 Sayılı Resmi Gazete’ de (30.03.2010 Tarihli ve 27537
Sayılı, 10.10.2011 Tarihli ve 28080 Sayılı, 13.04.2012 Tarihli ve 28263 Sayılı, 16.06.2012
Tarihli ve 28325 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan değişiklik) yayımlanan Sanayi
Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yapılan değerlendirmeler
sonucunda;
Çay fabrikalarındaki emisyon kaynakları olarak yakma ünitesine bağlı olan kazan
bacaları, fırın ünitelerine bağlı olana toz çöktürme odasına ait toz bacaları veya kuru tip toz
siklon filtre sistemleri ve tasnif, paketleme vb. ünitelerde kullanılan ortam tozsuzlaştırma
sistemleri bulunmaktadır.
a) Yakma Ünitesinden Kaynaklanan Emisyon Sorunları
Yakma ünitesine bağlı bacaların yükseklikleri Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği hükümlerini sağlamamaktadır. Yakma ünitelerinde bulunan kuru tip toz filtre
sistemlerinde tutulan tozların sürekli ve düzenli bir şekilde alınmasını sağlayan otomatik
helezon sistemi veya otomatik döner hava kilit sistemi bulunmamaktadır. Otomatik toz alma
sistemlerinin eksikliği kuru tip toz filtre sistemlerinin verimliliğini düşürerek atmosfere ilgili
yönetmeliklerce sınırlanan toz salınım değerlerinin üzerinde toz salınımı olmaktadır. Bu
nedenle yapılan emisyon ölçümlerinde toz değerlerinin ilgili yönetmelik standartlarını
sağlayamayacağı ortadadır. Ayrıca yakma ünitesine bağlı kuru tip toz filtre sistemi ve baca
bağlantı noktalarında kaçak emisyona neden olan zarar görmüş zamanla tahrip olmuş
yırtıklıklar bulunmaktadır. Bunlarda kaçak emisyon kaynağı oluşturarak sistemin verimli
çalışmasını engellemektedir. Yakma ünitelerine bağlı kuru tip toz filtre sistemlerinde tutulan
tozların düzensiz depolanması sonucu çevresel etkilere (rüzgarla taşınım vb.) maruz kalarak
çevre kirliliği oluşturmaktadır. Hepsinde olmamakla beraber bazı çay fabrikalarında yakma
ünitesine bağlı kuru tip toz filtre sistemleri bulunmamaktadır. Yakma ünitelerinde görevli
olan personelin yetkin personel olmayışı nedeniyle doğru yakma tekniklerinin
kullanılmamasının sonucu olarak yakma veriminin düşmesine ve çevre kirliliğinin artmasına
neden olmaktadır.
b) Proses Ünitesinden Kaynaklanan Emisyon Sorunları
Çay fabrikalarında proses ünitesi olarak fırın üniteleri değerlendirilmektedir. Çay
fabrikaları proses ünitelerinde toz tutma sistemi olarak iki metot kullanılmaktadır. Bu
metotlardan biri toz çöktürme odaları ve toz çöktürme odalarına bağlı fırın toz bacaları diğeri
ise kuru tip toz filtre sistemleridir.
4
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
Fırın ünitesine bağlı fırın toz bacaları yükseklikleri Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliği hükümlerini sağlamamaktadır. İstisnai olarak bazı çay fabrikalarında
fırın toz odalarına bağlı fırın toz bacaları bile bulunmamaktadır. Çay fabrikalarında fırın toz
odaları tozların çöktürülmesi için yeterli büyüklükte alana sahip olmamakla beraber toz
odalarında toz çöktürme veriminin arttırılması için engelleyici bir sistem veya şaşırtmalı bir
yapı mevcut değildir. Fırın toz çöktürme odalarında fırın bacası çekişini artırmak amacıyla
fırın toz odalarında kaçak emisyona neden olabilecek açıklıklar bulunmaktadır. Fırın toz
çöktürme odasında çöken tozlar kapalı bir alanda alınması gerekmektedir. Ancak çay
fabrikalarında genellikle bu tozlar açık alanda toplanılarak çevresel kirliliğe neden olmaktadır.
Fırın ünitesine bağlı kuru tip toz filtre sistemlerinde tozların sürekli ve düzenli bir
şekilde alınmasını sağlayan otomatik helezon sistemi veya otomatik döner hava kilit sistemi
bulunmamaktadır. Otomatik toz alma sistemlerinin eksikliği kuru tip toz filtre sistemlerinin
verimliliğini düşürerek atmosfere ilgili yönetmeliklerce sınırlanan toz salınım değerlerinin
üzerinde toz salınımı neden olmaktadır. Ayrıca fırın ünitesine bağlı kuru tip toz filtre sistemi
bağlantı noktalarında kaçak emisyona neden olan zarar görmüş zamanla tahrip olmuş
yırtıklıklar bulunmaktadır. Bunlarda kaçak emisyon kaynağı oluşturarak sistemin verimli
çalışmasını engellemektedir. Fırın ünitelerine bağlı kuru tip toz filtre sistemlerinde bulunan
otomatik toz alama sistemleri elektrik maliyetleri düşünülerek çalıştırılmamaktadır.
c) Proses Dışı Ünitelerden Kaynaklanan Emisyon Sorunları
Proses dışı üniteler olan tasnif ve paketleme ünitelerinde genel olarak kırık cam,
havalandırma amaçlı pencerelerin acık tutulması, havalandırma amacıyla kullanılan yatay
fanlar, kapıların açık tutulması vb. kaçak emisyon kaynakları bulunmaktadır. Ayrıca tasnif ve
paketleme ünitelerinde ortam tossuzlaştırma sistemleri bulunmaktadır. Ortam tossuzlaştırma
sistemlerinde tutulan tozlar filtre edilmeden alıcı ortama (atmosfere) verilmektedir.
2) Emisyon Kaynaklı Sorunlar İçin Çözüm Önerileri
a) Yakma Ünitesinden Kaynaklanan Emisyon Sorunları İçin Çözüm Önerileri
Çay fabrikanın yakma ünitesinden sorumlu personellerinin yakma konusunda
deneyimli personellerden seçilmesi, gerekli kurallara uyması, gerek yakma verimi gerekse
çevre kirliliğine etkisi açısından çok önemlidir. Yakma ünitesi sorumlularının, gerek
duyulması durumunda; iş güvenliğinin sağlanması, hava kirliliğinin azaltılması ve enerji
tasarrufu sağlanması amacıyla, yakma ünitesinin deneyimli ve ehliyetli personellerce işletilme
için sorumlu personellerin bu konuda ilgili yönetmelik gereği eğitimden geçirilmesi ve
“Kazancı Belgesi” bulunur hale getirilmesi gereklidir.
Yakma ünitelerinde kullanılması ön görülen yakıt türü dışında farklı niteliklere sahip
yakıtların yakılmaması gerekmekte olup bu duruma azami şekilde uyulması gerekmektedir.
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’ nde belirtilen emisyon sınır
değerleri yakıt türüne göre belirlenmekte olup yakma ünitesinde kullanım dışı yakıtların
yakılması durumunda emisyon değerlerinde değişim gözlemlenmektedir. Bu sebeple emisyon
5
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
kaynaklarında yapılabilecek herhangi bir ölçümde uygun değerlerin sağlanamaması
durumunda idari para cezası yaptırımı ile karşı karşıya kalmak mümkün olabilmektedir. Böyle
bir uygunsuzluğun tespit edilmesi halinde 12 Ocak 2012 Tarihli ve 28171 Sayılı Resmi
Gazete’ de yayımlanan 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına
İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ gereği 37.696 TL ile 75.394 TL arası
idari para cezası ile karşı karşıya kalmak mümkün olabilir.
Yakma ünitelerine bağlı kuru tip toz siklon filtre sistemlerinde tutulan kömür
tozlarının tozuma oluşturmayacak şekilde alınması gerekmektedir. Tutulan kömür tozlarının
tehlikeli atık olma özelliğinden dolayı, kapalı bir ortamda biriktirilerek muhafaza edilmesi ve
belediyelerin belirlediği düzenli depolama alanlarına dökülmesi gerekmektedir. Bunun için
düzenli depolama yapan belediyeler ile protokol yapılması gerekmektedir. Böyle bir
uygunsuzluğun tespit edilmesi halinde 12 Ocak 2012 Tarihli ve 28171 Sayılı Resmi Gazete’
de yayımlanan 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin
Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ gereği 939 TL ile 37.696 TL arası idari para
cezası ile karşı karşıya kalmak mümkün olabilir.
Yakma ünitelerine bağlı filtre sistemlerinin sürekli olarak çalıştırılması gerekmektedir.
Herhangi bir arıza nedeniyle sistemin geçici olarak çalıştırılmaması halinde bu durumun
uzman personellerce incelenip rapor edilmesi gerekmektedir. Böyle bir uygunsuzluğun tespit
edilmesi halinde 12 Ocak 2012 Tarihli ve 28171 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 2872
Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğde Değişiklik
Yapılmasına Dair Tebliğ gereği 37.696 TL ile 75.394 TL arası idari para cezası ile karşı
karşıya kalmak mümkün olabilir.
Yakma ünitesine bağlı filtre sistemleri arasında geçiş sağlayan bağlantı noktaları ve
taşıma kanallarından kaçak emisyona neden olacak yıpranmış veya zarar görmüş alanların
tadilat ve tamiratlarının yapılması gerekmektedir. Eğer yakma ünitesinde ve yakma ünitesine
bağlı filtre sistemleri arasında geçiş sağlayan bağlantı noktaları ve taşıma kanallarında bu
nitelikte bir sorun varsa bu sorunlar giderilip, çalışmaya bu sorunlar giderildikten sonra
devam edilmelidir. Böyle bir uygunsuzluğun tespit edilmesi halinde 12 Ocak 2012 Tarihli ve
28171 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek
İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ gereği 37.696 TL
ile 75.394 TL arası idari para cezası ile karşı karşıya kalmak mümkün olabilir.
b) Proses Ünitelerinden Kaynaklanan Emisyon Sorunları İçin Çözüm Önerileri
Çay fabrikalarında bulunan fırın ünitelerinin bağlandığı toz çöktürme odalarında
biriken atık çay liflerinin, toz çöktürme odalarındaki toz çöktürme verimini azaltmaması için
oluşan atık çay liflerinin sürekli olarak kapalı bir şekilde alınması ve depolanması
gerekmektedir. Ayrıca toz çöktürme odalarında kaçak emisyona neden olabilecek açıklıkların
tadilat ve tamiratlarının yapılması gerekmektedir. Böyle bir uygunsuzluğun tespit edilmesi
halinde 12 Ocak 2012 Tarihli ve 28171 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 2872 Sayılı
Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğde Değişiklik
6
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
Yapılmasına Dair Tebliğ gereği 37.696 TL ile 75.394 TL arası idari para cezası ile karşı
karşıya kalmak mümkün olabilir.
c)Proses Dışı Ünitelerden Kaynaklanan Emisyon Sorunları İçin Çözüm Önerileri
Çay fabrikalarında bulunan tasnif üniteleri diğer ünitelerden bağımsız ve kapalı bir
alana sahip olması gerekmektedir. Ayrıca çay fabrikalarında tasnif ve paketleme ünitelerinde
kullanılan ortam tozsuzlaştırma sistemleri filtre sistemleri kullanılmadan alıcı ortama
(atmosfere) verilmektedir. Tasnif ve paketleme ünitelerinde bulunan ortam tozsuzlaştırma
sistemleri ile tutulan tozlar filtreleme sistemleri ile filtre edilerek tozların düzenli bir şekilde
uzaklaştırılması gerekmektedir. Böyle bir uygunsuzluğun tespit edilmesi halinde 12 Ocak
2012 Tarihli ve 28171 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 2872 Sayılı Çevre Kanunu
Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ
gereği 37.696 TL ile 75.394 TL arası idari para cezası ile karşı karşıya kalmak mümkün
olabilir.
B) ÇAY FARİKALARININ SU KİRLİLİĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
1) Atıksu Kaynakları
Çay fabrikalarının bazılarında yakma ünitelerinden kaynaklı gaz ve toz emisyon
salınımlarını, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’ nde belirtilen
emisyon sınır değerlerinin altında tutmak ve bununla birlikte çevre ve insan sağlığına zararlı
etkilerini azaltmak için kuru tip toz siklon filtre sistemlerinin yanında kapalı devre sulu filtre
sistemleri de kullanılmaktadır.
Ayrıca çay fabrikalarındaki kazan ünitesinden kaynaklanan kondens ve blow suları
sıcak su olması nedeniyle Çevre Mühendisliği literatüründe endüstriyel atık su olarak
değerlendirilmektedir.
Çay fabrikalarının yakma ünitelerinde kullanılan katı yakıtlar üstü açık olarak
depolanmaktadır. Açık depolanan katı yakıtlara yağmur sularının teması etmesi ile endüstriyel
atıksular oluşmaktadır.
Çay fabrikalarında çalışan personellerin evsel faaliyetleri (duş, tuvalet, mutfak vb.)
sonucunda oluşan evsel atık sular çay fabrikalarının bulunduğu lokasyona göre ya fosseptik
çukurlarında biriktirilmekte ya da belediyelerin mevcut alt yapı sistemlerine deşarj
edilmektedir.
2) Atık Su Kaynaklı Sorunlar İçin Çözüm Önerileri
Çay fabrikalarında yakma ünitesinden kaynaklanan gaz ve toz emisyon salınımlarını
azaltmak amacıyla kullanılan sulu filtre sistemlerinden kaynaklanan endüstriyel atık su
oluşmaktadır. Oluşan atık sular hiçbir arıtım metodu kullanılmadan alıcı ortamlara (dere,
nehir,toprak) deşarj edilmektedir. Ancak çay fabrikalarındaki kuru tip toz filtre sistemlerinin
düzgün bir şekilde çalıştırması sonucunda emisyon için ilgili standartları sağlayacağı
7
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
aşikardır. Eğer sulu filtre sistemleri kullanılmak isteniyorsa oluşan endüstriyel atık su
Kimyasal Atık Su Arıtma ünitesi ile arıtıldıktan sonra alıcı ortamlara deşarj edilmesi
gerekmektedir. Aksi halde; Böyle bir uygunsuzluğun tespit edilmesi halinde 12 Ocak 2012
Tarihli ve 28171 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca
Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ gereği
94.244 TL idari para cezası ve aynı konuda ikinci bir cezada hukuki işlemler ile (6 aya kadar
varan hapis cezası) karşı karşıya kalmak mümkün olabilir.
Çay fabrikalarında günde ortalama 24 saat ve 3 vardiyada olarak çalışılmaktadır. Çay
fabrikalarında tek vardiyada çalışan kişi sayısı 84 kişinin altında ise oluşan evsel atıksular
fosseptik çukurunda biriktirilebilmektedir. Çay fabrikalarında tek vardiyada çalışan kişi sayısı
84 kişinin üstünde ise oluşan evsel atıksular için evsel atıksu arıtma tesisi kurulması
gerekmektedir. Çay fabrikalarında bulunan fosseptik çukurları 19.03.1971 tarihli 13783 sayılı
resmi gazetede yayınlanan Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılan
Çukurlara Ait Yönetmelik hükümleri gereğine göre inşa edilmesi gerekmektedir. Fosseptik
çukurlarında biriktirilen evsel atıksular düzenli olarak çektirilmesi için ilgili kuruluşla
protokol yapılıp ücret makbuzlarının alınması ve 5 yıl süreyle saklanması gerekmektedir. Çay
fabrikalarında fosseptik çukurları ilgili yönetmelik hükümlülüklerine uyulmamakta ve ilgili
kuruluşla yapılmış protokol ve düzenli olarak çektirildiğine dair makbuzlar bulunmamaktadır.
Aksi takdirde; Böyle bir uygunsuzluğun tespit edilmesi halinde 12 Ocak 2012 Tarihli ve
28171 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek
İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ gereği 9.420 TL
idari para cezası ile karşı karşıya kalmak mümkün olabilir.
Çay fabrikalarında yakma ünitelerinde yakıt olarak kullanılan katı yakıtlar yağmur
suyu ile temas etmeyecek şekilde depolanmalıdır. Aksi halde; Böyle bir uygunsuzluğun tespit
edilmesi halinde 12 Ocak 2012 Tarihli ve 28171 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 2872
Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğde Değişiklik
Yapılmasına Dair Tebliğ gereği 94.244 TL idari para cezası ve aynı konuda ikinci bir cezada
hukuki işlemler ile (6 aya kadar varan hapis cezası) karşı karşıya kalmak mümkün olabilir.
C) GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
1) Gürültü Kaynakları
Çay fabrikaları 29.04.2009 Tarihli ve 27214 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan
Çevre Kanununca alınması gereken İzin ve Lisanslar hakkında Yönetmelik Ek-2 listesi 7.20
Çay fabrikaları* kapsamındadır. Yine aynı yönetmeliğin Madde 1 (2) fıkrasında belirtilen EK1 ve EK-2 listesinde yer alan (*) işaretli faaliyet veya tesisler Çevre İzninin gürültü kontrol ile
ilgili hükümlerinden muaftır. Ancak bu durum gürültü ile ilgili bütün yükümlülüklerinin
ortadan kaldırıldığı anlamına gelmediğinin bilinmesi gerekmektedir.
8
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
Çay fabrikalarında baskın gürültü kaynakları olarak soldurma fanları tanımlanmakta
olup, diğer gürültü kaynakları olarak traf makineleri, kıvırma makineleri, rotervan makineleri,
ctc makineleri, tasnif elekleri, siyah çay dağıtma makineleri ve kazan fanlarıdır.
2) Gürültü Kaynaklı Sorunlar İçin Çözüm Önerileri
Çay fabrikalarında oluşan gürültü ile ilgili şikayetlere istinaden İl Çevre ve Şehircilik
Müdürlükleri tarafından gürültü ölçümlerinin yaptırılması ve bu ölçümler sonucunda Çevresel
Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporu ve Akustik Rapor hazırlatılması istenilebilmektedir.
Bu raporların değerlendirilmesi sonucunda ilgili mevzuattaki hükümleri sağlamaması
durumunda İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından ilgili önlemlerin alınması
istenilebilmektedir.
Gürültü konusunda herhangi bir uygunsuzluğun tespit edilmesi halinde 12 Ocak 2012
Tarihli ve 28171 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca
Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ gereği
18.847 TL idari para cezası ile karşı karşıya kalmak mümkün olabilir. Ayrıca 3 yıl içerisinde
fabrikanın gürültü konulu iki idari para cezası yaptırımı alması durumunda hukuki işlemler ile
(6 aya kadar varan hapis cezası) karşı karşıya kalması mümkün olabilir.
D) KATI ATIKLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
1) Katı Atık Kaynakları
Çay fabrikalarından çalışan personellerden kaynaklanan evsel katı atıklar (çöpler),
fabrikanın yakma ünitesinden kaynaklanan kömür cürufları, proses ünitelerinden kaynaklanan
atık çay lifleri ve çeşitli faaliyetler sonucu kullanım amacını yitirmiş ve atık olma özelliği
kazanmış katı atıklar bu kapsamda değerlendirilmektedir.
2) Katı Atık Kaynaklı Sorunlar İçin Çözüm Önerileri
Çay fabrikalarından kaynaklanan evsel katı atıklar (çöpler), fabrika dışında bulunan
Belediyelere ait çöp konteynerlerinde biriktirilmesi ve Belediyeler tarafından periyodik olarak
alınması gerekmektedir. Bu nedenle konu ile ilgili olarak evsel katı atıkların (çöpler)
Belediyeler tarafından alındığını gösteren Katı Atık Toplama Protokolünün yapılması
gerekmektedir. Çay fabrikalarının genelinde katı atıkların toplatılması için belediyelerle
yapılmış herhangi bir protokol bulunmamaktadır.
Çay fabrikalarında yakma ünitesinden kaynaklanan kömür cürufları, kuru tip toz
siklon filtre sisteminde tutulan kömür tozları çevresel etkilere (rüzgarla taşınım vb.) maruz
kalmayacak şekilde kapalı bir hacimde biriktirilmesi gerekmektedir. Birinci çözüm önerisi
olarak kömür cüruflarının alınması için ilgili belediyeyle iletişime geçilip çöp alanlarına
dökülmesi için protokol yapılabilir. Diğer bir çözüm önerisi ise, kömür cürufları dolgu
malzemesi olarak kullanılabilmektedir. Bu nedenle ihtiyaç olması durumunda Çevredeki kişi
9
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
veya çeşitli kurum ya da kuruluşlara uygun bir teslim- teselllüm belgesi düzenlenerek
verilmelidir.
Çay fabrikalarında proses ünitelerinden kaynaklanan atık çay lifleri çevresel etkilere
maruz kalmayacak şekilde kapalı bir hacimde depolanmalı veya çay lifi yakma özelliğine
sahip kazanlarda yakılarak bertaraf edilmelidir. Çay fabrikalarından oluşan atık çay tutanak
karşılığında gübre amaçlı olarak halka verilebilmektedir. Bu atık çay liflerinin yakma
ünitelerinde kömür ile birlikte yakılması uygun değildir. Çünkü atık çay liflerinin yakılması
sonucu açığa çıkacak enerjinin kömürün atık çay lifleri ile birlikte yakılması sonucu açığa
çıkacak toplam enerjinin % 10 undan daha az olacağından Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin
Kontrolü Yönetmeliği’nde belirtildiği gibi tek yakıtlı olarak ele alınarak kömüre ait sınır
değerlere tabi olmaktadır. Bu nedenle atık çay liflerinin kömürle birlikte yakılması sonucu
sınır değerleri sağlamamaktadır. Atık çay liflerinin ayrı bir yakma ünitesinde yakılması daha
avantajlıdır. Çünkü atık çay liflerinin tek yakıt olarak kullanılması ilgili sınır değerleri
sağlaması açısından daha kolay bir yöntemdir. Böylece hem atık çay liflerinin bertarafı
sağlanmış olup, hem de azda olsa fabrika bünyesinde enerji verimliliği ve tasarrufu sağlanmış
olabilmektedir.
F) SONUÇ DEĞERLENDİRMESİ
Yukarıda belirtilen eksikliklerin çözülmemesinin nedenleri;
- Çay fabrikası sahiplerinin ve personellerinin çevresel konuda duyarsızlıkları,
- Çay fabrikalarındaki alt yapı ve mali yetersizlikleri,
- Çay fabrikalarında yetkin personelin olmayışı,
- Çay fabrikaları sahipleri ve personelleri tarafından çevresel konuda yapılacak çalışmaların
ve masrafların gereksiz ve önemsiz görünmesi, olarak görünmektedir.
Şunu unutmayalım ki yukarıda belirtilen eksiklikler çevresel acıdan önemsiz değildir.
Hatta büyük önem arz etmektedir. Çünkü çay fabrikalarının yukarıda bahsedilen
eksikliklerinden dolayı kaynaklanan kirlilikler çevresel koşullar üzerinde olumsuz etki
yaparak doğaya ve bu doğa içerisinde yaşayan insan, fauna ve flora üzerinde olumsuz etki
yaratmaktadır. Ayrıca çevre koşulları üzerindeki olumsuz etkiler iklim koşullarının
değişmesine neden olmaktadır. Bu konuyu şöyle örneklersek:
Çay fabrikalarından kaynaklanan COx, NOx, SOx türevli gazlar kontrol altına
alınmadığında küresel ısınma ve asit yağmurları gibi çevre üzerinde olumsuz etkilere sahip
olaylara neden olmaktadır. Bu etkilerden küresel ısınma iklim değişikliklerine neden olarak
çay fabrikalarımız için hammadde olan çay bitkisinin yetişme verimini zamanla düşürecek ve
hatta en kötü senaryoyu düşünürsek yok edecektir. Diğer bir etki olan asit yağmurları yine çay
fabrikalarımız da ham madde olan çay bitkisinin zamanla tahrip olmasına neden olacaktır. Bu
nedenle çay bitkine dayalı bölge ekonomisi zarar görecektir.
Ayrıca yukarıda bahsedilen etkiler sonucu belki de en önemlisi olan insan sağlığı
olumsuz yönde etkilenecektir. Bu etkilenme sonucu insan üzerinde çeşitli sağlık
problemlerinde (astım, kanser vb.) artışlar olacaktır.
10
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
Çay fabrikalarından kaynaklanan evsel atık su sorunları kontrol altına alınmadığında
içme suyu kaynaklarının kirlenmesi ve bu su kaynaklarının kirlenmesi sonucunda
hastalıkların artmasına neden olmaktadır. Örneğin fosseptik çukurlarının sızdırmaz olmaması
nedeniyle evsel atıksuların içme sularına karışması sonucu evsel atık sularında bulunan nitrit
iyonları çocuklarda mavi bebek sendromu denilen hastalığa ayrıca tifo, dizanteri, veba vb.
salgın hastalıklara neden olabilmektedir. Çay fabrikalarında sulu filtre sistemlerinin
kullanılması sonucu oluşan endüstriyel atık su sorunları kontrol altına alınmadığında alıcı
ortamda bulunan flora ve fauna üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Örneğin sulu
filtre sistemlerinde oluşan endüstriyel atık sular asidik olduğundan çay bitkisinin köklerinin
tahrip olmasına ve zamanla yok olmasına neden olmaktadır. Eğer alıcı ortam göl, nehir, dere
vb. gibi bir ortamsa burada yaşayan canlıların zamanla yok olması neden olmaktadır.
Bu gibi çevre sorunları ekolojik dengenin bozulmasına ve ekolojik çevrimin
halkalarının kopmasına neden olarak doğal yaşamı olumsuz yönde etkilemektedir.
29.04.2009 Tarihli ve 27214 Sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan Çevre Kanununca
Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Ek-1 ve Ek-2 listelerinde yer alan
işletmelerin, Çevre İzni veya Çevre İzni ve Lisansı alması zorunludur. Çay fabrikaları bu
yönetmeliğin Ek-2 listesi,

1.2.1 Katı (Kömür, kok, kömür briketi, turba, odun, plastik veya kimyasal maddelerle
kaplanmamış ve muameleye tabi tutulmamış odun artıkları, petrol koku) ve sıvı (fuel-oil,
nafta, motorin, biyodizel ve benzeri) yakıtlı tesislerden toplam yakma sistemi ısıl gücü 1
MW ve daha büyük 100 MW’tan küçük olan tesisler.
 7.20 Çay fabrikaları.* kapsamında değerlendirilmekte olup, Çevre İzni alması
zorunludur.
Bölgemizdeki çay fabrikalarının yukarıda bahsettiğimiz sorunlardan dolayı çoğunun
Çevre İzni bulunmamaktadır. Bölgemizde Çevre İzin Belgesi bulunan 13 adet ve Geçici
Faaliyet Belgesi bulunan 4 adet özel çay fabrikası bulunmaktadır.
Çay fabrikalarına çevre izni alması için;
Çay fabrikaları için Geçici Faaliyet Belgesi başvurusunda kullanılmak üzere Çevre
Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Ek-3B Özel Belgeler
adı altında Emisyon için istenilen ve fabrikada İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü personelleri
tarafından yapılacak olan denetleme sonucu düzenlenen “İl Müdürlüğü Uygunluk Yazısı” nın
alınması gerekmektedir. İlgili yazı alınmadan başvuru yapılması mümkün değildir. İl
Müdürlüğü Uygunluk Yazısı alındıktan sonra Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve
Lisanslar Hakkında Yönetmelik Ek-3B de belirtilen diğer belgelerle beraber internet
ortamında yapılan başvurular neticesinde alınabilmektedir. Bu belgenin geçerlilik süresi bir
yıldır. Ancak altı ay içerisinde Çevre İzin Belgesine müracaat yapılması zorunludur. Çevre
İznine başvurulabilmesi için emisyon ölçümlerinin yaptırılarak hazırlanan emisyon ölçüm
11
ÖZEL SEKTÖR ÇAY FABRİKALARI GENEL
ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME RAPORU
raporu ve İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğünce hazırlanan Valilik Tespit Raporunun internet
ortamında sisteme yüklenmesi gerekmektedir.
Eğer çay fabrikalarında sulu filtre sistemlerinin kullanılması düşünülüyorsa
endüstriyel atık su arıtma tesisi yapılması zorunluluğu vardır. Eğer endüstriyel atıksu arıtma
tesisi yapılacaksa yönetmeliğin Ek3B Özel Belgeler adı altında Atıksu Deşarjı için istenilen
ve yetkili mühendislik firmaları tarafından 15.03.2012 tarihli ve 2012/9 sayılı Atıksu Arıtma
/Derin Deniz Deşarjı Tesisi Proje Onayı Genelgesi’nde belirtilen formatta hazırlanmış olan
Atıksu Arıtma Tesisi Proje Onayı (27.4.2004 tarihinden sonra inşaatı başlamış atıksu arıtma
tesisleri için) veya muaf olduğuna dair belge (27.04.2004 tarihten önce kurulan veya inşaatına
başlanılan atıksu arıtma tesisleri için) dosyasının alınması gerekmektedir.
12