SUNUŞ Çanakkale Cephesi`nin deniz harekâtını konu alan 132

SUNUŞ
Çanakkale Cephesi’nin deniz harekâtını konu alan 132 sayılı Askerî
Tarih Belgeleri Dergisi, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE)
Daire Başkanlığı Arşivindeki belgelerden derlenerek hazırlanmıştır.
Birinci Dünya Savaşı, dünya tarihinin dönüm noktalarından biridir.
İttifak ve İtilaf devletleri arasında 28 Haziran 1914 tarihinde başlayan Birinci
Dünya Savaşı’na Osmanlı Devleti, 11 Ağustos 1914’te İtilaf devletlerine
savaş ilan ederek resmen katılmıştır. Bu savaşta açılan cephelerden biri de
Çanakkale Cephesi’dir. İtilaf devletlerinin Rusya’ya lojistik destek sağlamak,
İstanbul’u ele geçirmek, Osmanlı Devleti’ni savaş içinde çökertmek ve
savaşa girmekte kararsız görünen Bulgaristan’ın Almanya’nın yanında yer
almasını önlemek amacıyla açtıkları bu cephede Türk ordusu, dünyanın en
güçlü donanmasına karşı her yönüyle dünya tarihini etkileyen büyük bir zafer
kazanmıştır.
13 Ağustos 1914 tarihinden itibaren İtilaf devletlerinin savaş gemileri
Çanakkale Boğazı önlerinde görülmeye başlamıştır. Sayıları giderek artan
gemilerin oluşturduğu Birleşik Filo tarafından 3 Kasım 1914’te Çanakkale
Boğazı giriş tahkimatı ilk kez bombardıman edilmiştir. Bu bombardıman,
Rusya’dan sonra İngiltere ve Fransa’nın da Osmanlı Devleti’ne karşı savaş
ilanı mahiyetindedir. Tabyalardaki toplarda ve çevredeki kışlalarda önemli bir
hasara neden olmayan bu bombardımandan sonra Birleşik Filo, giriş
bataryalarını susturmak için 19 Şubat 1915 sabahı tekrar bombardımana
başlamış; ancak istediği sonucu elde edememiş ve buradaki bataryaları
susturamamıştır. Ertesi gün yapılması planlanan ikinci bombardıman
havanın bozması yüzünden 25 Şubat günü yapılabilmiştir. Şiddetli geçen bu
muharebelerden sonra 18 Mart 1915 günü Birleşik Filo asıl taarruzuna
başlamıştır. Bütün gün devam eden çok şiddetli muharebeler sonucunda
Birleşik Filo, büyük zayiat vererek Çanakkale Boğazı’nı terk etmek zorunda
kalmış ve bu büyük Boğaz Muharebesi Türklerin kesin zaferiyle
sonuçlanmıştır.
Askerî Tarih Belgeleri Dergisi’nin bu sayısında; Çanakkale Boğazı
Müstahkem Mevki Komutanlığının Boğazı savunma açısından dört bölgeye
ayıran savunma planı, Birleşik Filonun 3 Kasım 1914’te Çanakkale Boğazı
giriş tahkimatını ilk bombardımanı, 13 Aralık 1914’te Mesudiye zırhlısının
batırılışı, 19 ve 25 Şubat 1915 tarihlerinde Ertuğrul Tabyası’na yapılan
bombardıman ve bunun sonucundaki zayiat, 4 Mart 1915’te Birleşik Filonun
ilk kara çıkarması ve buna karşı yapılan savunma, Nusret mayın gemisinin
Almanya’da denemesi yapıldıktan sonra satın alınarak İzmir’e ve İzmir’den
Çanakkale’ye getirilişi ile 8 Mart 1915 tarihinde Boğaz’a mayın dökmesi, 18
Mart 1915 Muharebesi’ne katılan tabyaların ve topçu bataryalarının raporları
ile bu muharebeye dair İngiliz, Fransız ve Yunan tebliğleri, Hasan Mevsuf
Bataryasının 17 Nisan 1915’te E-15 İngiliz denizaltısını batırışı, bu
denizaltıdan alınan esirlerin ifadeleri ve 30 Ekim 1915’te Fransız Turkuaz
(Müstecip Onbaşı) denizaltısının ele geçirilişine dair belgelerin yanı sıra
Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevki Komutanlığı emrinde bulunan topların
cins, çap ve mevkilerini gösteren cetvel ile 4’üncü Topçu Alayından taltife
değer görülen 56 erin künyeleri ve muharebelerdeki hizmetlerini gösteren
tablo yer almaktadır.
Türk milletine, büyük kuvvetler karşısında direnme gücü ve savaş
kazanma azmi aşılayan, Türk Millî Mücadelesi’nin kaynaklarından biri olan
Çanakkale Muharebesi’nin deniz harekâtının yer aldığı Askerî Tarih Belgeleri
Dergisi’nin 131’inci sayısında 18 Mart 1915 Muharebesi’nin daha iyi
anlaşılabilmesi ve doğru yorumlanabilmesi için muharebeye katılan ve tespit
edilebilen en küçük birliğe ait muharebe raporları dahi ele alınmıştır. Derginin
Çanakkale Muharebesi ile ilgili araştırma yapanlara ışık tutacağı ve gelecek
nesillere yararlı olacağı değerlendirilmektedir.
Bu amaçla aslı ve transkripsiyonu verilen belgeleri, genç nesillerin de
kolayca anlaması için bugünkü dile çevrilmiş hâliyle vermeyi uygun bulduk.
Birinci Dünya Savaşı’nın kaderini etkileyen ve emsalsiz bir zafer
olarak tarihe geçen Çanakkale Muharebesi’ne katılan tüm şehit ve
gazilerimizi minnetle anıyoruz.
Necdet TUNA
Tuğgeneral
ATASE Daire Başkanı