1001-Anatomi-Endokrin-DersPPT-23-10

ANATOMİ
TIP BİLİMLERİNE GİRİŞ
DERS KURULU – I (1001)
GLANDULAE ENDOCRİNAE
(İÇ SALGI BEZLERİ, ENDOKRİN SİSTEM)
Prof.Dr. Yusuf Zeki YILDIZ (2012)
ENDOKRİN SİSTEME GENEL BAKIŞ
• Vücudumuzdaki büyüme, gelişme, üreme, streslere karşı
adaptasyon, vücud iç ortam sabitliğinin (homeostazis)
korunması 2 temel sistem ile sağlanır :
• 1 – Sinir sistemi (telli sistem)
• 2 – Endokrin sistemi / İç Salgı Bezleri (telsiz sistem)
• İki sistem birbirleri ile çok yakın ilişki içindedir.
• Endokrinoloji – iç salgı bezleri ve bunların salgıladığı
hormonların fonksiyonlarını inceleyen bilim dalıdır.
ENDOKRİN SİSTEM ORTAK ÖZELLİKLERİ
• İç salgı bezleri > Kanalsız bezlerdir (özel boşaltma kanalları
yoktur).
• İç salgı bezleri > Hormon adı verilen kimyasal maddeler
(mesaj taşıyıcı moleküller) aracılığı ile organlara etki yapar.
• Salgılarını direkt kana verdikleri için çok fazla kanlanırlar.
• Hormonları özel hedef hücrelerde etki yapar.
• İç salgı bezleri > fonksiyonel bir bütünlük oluştururlar,
anatomik bütünlük içinde değildirler.
• Farklı embriyonel tabakalardan orijin alırlar.
• İç salgı bezleri normalden fazla hormon salgılama
durumunda Hiperfonksiyon,
• Yetersiz salgılama durumunda ise Hipofonksiyon
belirtileri oluşturur.
ENDOKRİN ORGANLAR
• Tüm vücutta dağınık halde yer alırlar.
• Temel endokrin organlar :
• Gl.pituitaria (hipofiz),
• Gl.pinealis (corpus pineale, epifiz),
• Gl.thyroidea,
• Gll.parathyroideae ve
• Gll.suprarenales (böbrek üstü bezleri)
• Endokrin hücreler içeren organlar :
• Pancreas,
Hypothalamus,
Kalp,
Thymus,
Placenta,
Deri ve
Testis (kadında ovarium),
Gastrointestinal mukoza,
Böbrekler.
Temel Endokrin Organlar (Kırmızı renkli)
Corpus pineale (epiphysis cerebri)
Hypothalamus
Gl.pituitaria (hipofiz)
Gl.thyroidea
Gl.parathyroidea
Thymus
Gl.suprarenalis
Pancreas
Ovarium
Testis
GLANDULAE PİTUİTARİA (HİPOFİZ BEZİ)
Cortex cerebri
Epifiz
Nuc.suprachiasmaticus
Chiasma opticum
Hipofiz
Hypothalamus
• 0,5-1 gr ağırlığında, oval şekilli olup fossa hypophysialis
(os sphenoidale) içinde yerleşmiştir.
• İnfundibulum adlı bir sap ile hypothalamus’a tutunur.
• Diğer endokrin bezlerin aktivitelerini, hypothalamus’un
kontrolü altında ve birlikte organize eder.
GLANDULAE PİTUİTARİA (HİPOFİZ BEZİ)
Hypothalamus
İnfundibulum
*Pars tuberalis
*Pars intermedia
*Lobus anterior
Hipofiz bezi
Corpus mamillare
Tuber
cinereum
*Eminentia mediana
*İnfundibulum
*Lobus posterior
(Pars nervosa)
Nörohipofiz
Adenohipofiz
Chiasma
opticum
Fossa hypophysialis Sella turcica Os sphenoidale
Figure 25.3a-c
GLANDULAE PİTUİTARİA (HİPOFİZ BEZİ)
Recessus
infundibularis
Pars tuberalis
İnfundibulum
Pars distalis
Pars intermedia
Pars tuberalis
Adenohipofiz
Pars nervosa
Pars intermedia
İnfundibulum
Pars distalis
Nörohipofiz
Kolloid kist
Kapsül
• Embriyolojik kökenleri farklı olan iki bölümden oluşur:
• Adenohypophysis (lobus anterior) – Rathke kesesi
(oral / yüzeyel ektoderm)
• Neurohypophysis (lobus posterior) – Diencephalon’dan
sarkan nörohipofiz tomurcuğu (nöroektoderm)
ADENOHYPOPHYSIS (LOBUS ANTERIOR)
• Hipofiz bezinin ¾ ’ünü oluşturur.
• Endokrin hücrelerinden salgılanan hormonlar :
• Growth hormon (GH, Somatotrop hormon, büyüme
hormonu)
• Prolaktin (PRL, Mammotropik hormon, Luteotropik
hormon-LTH)
• Thyroid stimulan hormon (TSH, Tirotropin, Tirotropik
hormon)
• Adrenocorticotropic hormon (ACTH, Kortikotropin)
• Follikül stimulan hormon (FSH, Follitropin)
• Luteinizan hormon (LH) / İnterstisyel hücre stimülan
hormon (ICSH)
• Melano stimülan hormon (MSH, Melanotropin)
ADENOHİPOFİZ HORMONLARI
• Büyüme hormonu (GH-somatotropin) –
• Uzunlamasına büyümeyi stimüle eder (Karbonhidrat ve lipid
metabolizmasına etkileyerek dokuların metabolizmasını artırır)
• Prolactin –
• Kadın meme bezi proliferasyonunu ve laktasyonu stimüle eder.
• Tiroid stimulan hormon (TSH) –
• Tiroid bezini aktive ederek T3-T4 sentezini artırır. (O2
tüketimini ve protein sentezini arttırır ; Karbonhidrat ve lipid
metabolizmasını etkiler)
• Adrenokortikotrop hormon (ACTH) –
• Adrenal korteks’deki hormon üretimini stimüle eder
(Kortizolun sentez edilmesini ve serbestleşmesini kontrol eder ;
Su ve elektrolit dengesini etkiler ; Karaciğer’de karbonhidrat
oluşumuna etki eder)
• Follikül stimulan (FSH) & luteinizan (LH) hormonlar –
• Erkek/kadın gonadları üzerine etki eder (FSH > Follikül
olgunlaşması, spermatogenezisi ve östrojen üretimini uyarır ;
LH/ICSH>Ovulasyonu tetikler, follikül proliferasyonunu, testiste Leydig hücreleri üretimini ve progesteron sentezini stimüle)
ADENOHİPOFİZDEN HORMON
SEKRESYONUNUN HİPOTALAMİK KONTROLÜ
Hipotalamusdaki RH salgı hücreleri
Nuc.dorsomedialis
A.hypophysialis
superior
Hypophysial portal
venler
Sekonder
kapiller
damarlar
Venöz
drenaj
Terminal
aksonlar
Nuc.ventromedialis
Primer kapiller
A.hypophysialis
damarlar
superior
Tractus
tuberoinfundibularis
A.hypophysialis inferior
• Hypotahalamus’ta “releasing hormon”lar (RH) ve “inhibiting
hormon”lar (IH) üretilir.
• Bu hormonlar, adenohipofize kan yolu (portal sistem) ile gelir
ve buradan da “tropik hormon”ların salgılanmasını düzenler.
• Tropik hormonlar
• Diğer endokrin bezlerden salgılanan hormonların sekresyonunu
kontrol eder.
NEUROHYPOPHYSIS (LOBUS POSTERIOR)
• Hipofizin ¼ ’ünü oluşturur.
• Yapı olarak hypothalamus’un devamı gibi olup, gerçek bir
endokrin bez değildir.
• Buradaki hücrelere “pituitosit” adı verilir.
NÖROHİPOFİZDEN HORMON SEKRESYONUNUN
HİPOTALAMİK KONTROLÜ
Nuc.supraopticus
(ADH)
Chiasma
opticum
Nuc.paraventricularis
(Oksitosin)
Nuc.paraventricularis
Nuc.supraopticus
Tractus hypothalamohypophysialis
A.hypophysialis superior Portal
Nörohipofiz
kapiller
Kapiller damarlar
damarlar
Venöz drenaj
Tractus hypothalamohypophysialis
A.hypophysialis inferior
• Hipotalamus ile nörohipofiz ilişkisi sinir demetleri ile sağlanır.
• Hipotalamusta üretilen ADH/Vasopressin ve Oksitosin adlı
hormonlar nörohipofizde serbestleşir.
• Antidiüretik hormon (ADH) – böbreklerden suyun geri
emilimini düzenler.
• Oksitosin – doğum sırasında uterusun kasılmasını veFigure
doğum
25.7
sonrası meme bezinden süt salgılanmasını sağlar.
GLANDULAE PİNEALİS
(CORPUS PİNEALE, EPİFİZ)
Cortex cerebri
Epifiz
Nuc.suprachiasmaticus
Chiasma opticum
Hipofiz
Hypothalamus
• Diencephalon’un
tavanında yer alan,
küçük çam kozalağı
şeklinde, 0,1 gr
ağırlığında bir iç salgı
bezidir.
• Işık sinyallerini >
endokrin sinyallere
dönüştürür.
• Bezin aktivitesi
karanlıkta artarken,
aydınlıkta azalır.
• Aktivasyon artışı, etkilediği diğer endokrin bezlerde aktivite
azalışına (inhibisyon) yol açar.
• Pinealosit adlı hücrelerinden melotonin ve serotonin hormonları
salgılanır.
• Bu hormonlar “sirkadiyan ritmi” düzenlerler.
• Vücut ısısı, metabolizma, uyku, immün sistem, üreme sistemi,
lokomotor aktivite .... gibi birçok fonksiyonda rol oynar.
GLANDULA THYROİDEA - LOKALİZASYONU
Larynx
Os hyoideum
Cartilago thyroidea
M.omohyoideus
Cartilago cricoidea
M.sternohyoideus
V.jugularis interna
M.thyrohyoideus
A. carotis communis
M.sternothyroideus
Glandula thyroidea
Trachea
• Boynun ön bölgesinde, larynx ve trachea’nın önünde yer alan
“H” harfi şeklinde 2 loblu bir iç salgı bezidir.
• 25-40 gr ağırlığında olup, temel endokrin organların en
büyüğüdür.
GLANDULA THYROIDEA - LOKALİZASYONU
Os hyoideum
Cartilago thyroidea
A.carotis interna
Epiglottis
A.carotis externa
A.thyroidea sup.
A.carotis communis
A.thyroidea inf.
Gl.thyroidea
Gl.thyroidea
Trachea
Truncus
brachiocephalicus
Aorta
A.subclavia sin.
Gl.thyroidea
(sol lob)
• Cerrahi ve gerçek kapsül (capsula
fibrosa) olarak iki kapsülü vardır.
• Lobuler bir yapıya sahiptir.
Figure 25.8a
GLANDULA THYROİDEA –
YERİ ve GÖRÜNTÜLENMESİ
V.jugularis interna
Lamina pretrachealis
Trachea
V.jugularis interna sinistra
Piramidal
lob
M.thyrohyoideus
A.carotis communis
Cart.thyroidea
Cart.cricoidea
Tiroid
bezi
N.vagus
A.carotis communis
N.laryngeus
Vertebra Oesophagus
recurr. dex. Trachea
İsthmus
lobus
dexter
Gl.thyroidea
(lobus sinister)
Gl.thyroidea
V.jugularis int. dex.
A. carotis communis sinistra V.jugularis interna sinistra
V.jugularis interna sinistra
GLANDULA THYROİDEA- LOBUL YAPISI
• Her bir lobul ; follikulus ve
areolar bağ dokusundan
oluşur.
Parafollikuler hücreler
Folikül
Esas hücreler
epiteli
Kan kapiller
damarı
• Follikuller ;
• Tiroid hormonlarının
(T3, T4) yapıldığı
“esas hücreler” ,
• Kalsitonin hormonunun
yapıldığı “parafollikuler
hücreler”den meydana
gelir.
Kolloid
Areolar
bağ doku
• Kalsitonin hormonu – kanda Ca+2 düzeyini düşürür
Figure 25.8c
GLANDULAE PARATHYROİDEAE - YERİ
Pharynx
(Arka yüz)
Gl.thyroidea
Gll.parathyroideae
Oesophagus
Trachea
• Tiroid bezinin arka yüzünde yerleşmiş,
mercimek şeklinde 4 adet iç salgı bezidir.
Figure 25.9a
• PTH, yaşam için mutlak gerekli bir hormondur.
GLANDULAE PARATHYROİDEAE - YAPISI
Esas hücreler
Oksifil
hücreler
Kan kapiller
damarı
Capsula fibrosa
(Gl.parathyroidea)
• İç yapısı, sinuzoidal kapiller arasında yerleşmiş epitel hücre
kordonlarından oluşmuştur.
• Hücreleri 2 tiptir
• Esas hücreler – parathormon (PTH) salgılar.
• PTH – kandaki Ca2+ düzeyini arttırır.
Figure 25.9c
• Oksifil hücreler – fonksiyonu bilinmemektedir.
GLANDULAE SUPRARENALES
(ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ)
V.cava inferior
Gl.suprarenalis dextra
Ren dexter
Ureter
Oesophagus
Diaphragma
Gl.suprarenalis sin.
Ren sinister
Aorta abdominalis
A.-V. testiculares
Vesica urinaria
• Böbreklerin üst uçlarına lokalize olmuştur.
• Her iki bezin arka tarafında ise diafragma yer alır.
• Yaşam için zorunlu bir çift bezdir.
GLANDULAE SUPRARENALES
(ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ)
Karaciğer
V.cava inferior
Glandula
suprarenalis
dextra
Böbrek (sağ)
Glandula
suprarenalis
sinistra
Pankreas
Böbrek (sol)
• Sağ böbreküstü bezinin önünde karaciğer sağ lobu ve v.cava
inferior yer alırken ;
• Sol böbreküstü bezinin önünde mide, pankreas ve bazen de
dalak yer alır.
GLANDULAE SUPRARENALES
(ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ)
A.phrenica inferior
Aa.suprarenales superiores
Gl.suprarenalis sinistra
Gl.suprarenalis
dextra
A.suprarenalis media
A.suprarenalis inferior
Ren dexter
Aorta abdominalis
V.cava inferior
Ren sinister
• Sağ böbreküstü bezi piramide benzemektedir.
• Sol böbreküstü bezi ise yarım ay şeklindedir.
GLANDULAE SUPRARENALES
(ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ)
ÖNDEN GÖRÜNÜM
Glandula
suprarenalis
dextra
• Fascia renalis’le sıkıca sarılı, 5-10 gr ağırlığındadır.
• 4x3x3 cm boyutlarındadır.
GLANDULAE SUPRARENALES HİSTOLOJİK YAPI
Cortex
Medulla
Medulla
Medulla
Cortex
Suprarenal bezin
Kesitsel Görünümü
Cortex
Capsula adiposa
• Gl.suprarenalis; embriyolojik, anatomik ve fizyolojik olarak farklı
2 ayrı tabakadan yapılıdır.
• Medulla (içte) – sinir dokusu yumağı şeklinde olup, ektoderm
kaynaklıdır.
• Cortex (dışta) – mezoderm kaynaklı olup hipofiz kontrolunde
çalışır.
GLANDULAE SUPRARENALES KESİTİ
Capsula adiposa
C
(Mineralokortikoid) 0
Böbreküstü
Bezi :
R
(Glukokortikoid)
T
E
Böbrek
(Gonadokortikoid)
Adrenalin Noradrenalin
X
M
E
D
U
L
L
A
ADRENAL MEDULLA
• Yapısında; kromaffin hücreler, venöz sinuzoidler
ve sempatik sinir hücreleri bulunur.
• Vücudumuzun en büyük sempatik
paraganglionudur.
• Kromaffin hücreler – modifiye olmuş
postganglioner sempatik nöronlardan oluşur.
• Katekolaminleri salgılar :
• Adrenalin/epinefrin ve
• Noradrenalin/norepinefrin
• Kavga, uçma ve korkma gibi ruhsal
durumlarda aktif olarak yanıt verirler.
• Tansiyon ve nabız yükselir, bazal
metabolizma artar.
Adrenal Medulla
ADRENAL KORTEKS
• Cortex tabakası birçok hormon salgılar.
• Hormonların hepsi kortikoid türüdür.
• Cortex 3 tabakadan ibarettir. Dıştan – içe doğru :
• Zona glomerulosa –
Mineralokortikoidleri (aldosteron) salgılar .
Extrasellüler sıvının su ve elektrolit dengesini ayarlar.
• Zona fasciculata –
Glukokortikoidleri (kortizol) salgılar.
İmmün sistemi zayıflatır, kan şekerini arttırır (özellikle
stres durumunda)
• Zona reticularis –
Gonadokortikoidleri (androjenler - seks hormonları)
salgılar.
ADRENAL KORTEKS
Capsula adiposa
(Mineralokortikoid)
Böbreküstü
Bezi :
(Glukokortikoid)
Böbrek
(Gonadokortikoid)
Adrenalin Noradrenalin
PANKREAS
V.cava inferior
Oespphagus
Dalak
Thorax
* Pancreas
Costa
Hepar
Lien
* *
Gaster
Böbrek
İnen kolon
Duodenum
Colon
İntestinum
tenue
Aorta
abdominalis
• Midenin arkasında, karın arka duvarında yerleşmiş olup
sindirim sisteminde detaylı olarak anlatılacaktır.
PANKREAS
Duodenum
Pancreas
• Endokrin sistem açısından ;
hem ekzokrin hem de
endokrin hücreler içeren bir salgı bezidir.
• Ekzokrin hücreler – salgıladığı sindirim enzimlerini
(tripsinojen, amilaz, lipaz) bir kanal yoluyla ince barsağa
(duodenum) akıtır.
• Endokrin hücreler – Langerhans adacıklarındadır.
PANKREAS
ÖNDEN GÖRÜNÜM
Collum pancreatis
Ductus choledocus
Corpus
pancreatis
Caput pancreatis
Ductus pancreaticus
accessorius
Lobuller
yapı
Ductus
pancreaticus
Papilla duodeni
major
Duodenum (İnce barsaklar)
• Pankreasın 4 bölümü vardır :
Caput - Collum - Corpus - Cauda pancreatis
Cauda
Medulla
pancreatis
PANKREAS
• Langerhans adacıkları :
• Pankreas’ın yaklaşık % 1’i kadardır.
• Endokrin hücre kümecikleri şeklinde pankreasta
dağılmış yaklaşık 1 milyon adacıktır.
Ekzokrin
hücreler
Langerh.
adacığı
Endokrin hüc.
α hücre
β hücre
δ hücreleri
Pankreas’daki Langerhans adası
ENDOKRİN PANKREAS
• 4 tip endokrin hücre içerir :
• α-Alfa (A) hücreleri –glucagon salgılar
• Kan şeker seviyesini yükseltir.
• β-Beta (B) hücreleri – insulin salgılar
• Kan şeker seviyesini düşürür.
• δ-Delta (D) hücreleri – somatostatin (GHIF) salgılar
• A ve B hücrelerinin salgılanımını azaltır.
• F hücreleri – pankreatik polipeptid salgılar
• Ekzokrin pankreas enzimleri ve somatostatin
salgılanımını inhibe eder.
TYHMUS (UYKULUK)
• Sternum’un hemen arkasında,
göğüs boşluğunun üst
kısmında yerleşen iki loblu bir
organdır.
Akciğer
• Çok önemli bir immün
(bağışıklık) sistemi organıdır.
Thymus
• Salgıladığı hormonlar
(Timosin, Timik hormon…) ;
T-lenfositleri ile
Kalp
B-lenfositlerinin gelişiminde
rol oynar.
• Yaklaşık 10-12 gr olan timus, puberte’da 40 gr’a kadar
ulaşabilir, daha sonra kademeli olarak küçülmeye başlar.
• Ayrıca hipofizden salgılanan üreme hormonlarının
salgılanmasını da etkiler.
GONADLAR (TESTİS ve OVARYUM)
• Cinsiyet hücreleri
• Spermium ve Ovum oluşturur.
• Cinsiyet hormonları
• Östrojen, progesteron ve testosteron salgılar.
• Seks hormonlarının esas kaynakları –
• Endokrin testis ve Endokrin ovarium’dur.
TESTİS
Epididymis
Testis
Scrotum
Testis
ENDOKRİN TESTİS
• İntersitisyel (Leydig) hücreler :
• LH (ICSH) etkisiyle androjen hormonları (testosteron ...)
salgılar.
• Testosteron esas olarak
• Spermiumun ve erkek üreme organlarının gelişimine
öncülük eder.
• Sekonder seks karakterlerinin belirginleşmesini sağlar.
• Sertoli hücreleri :
• “inhibin” salgılar – FSH üretimini inhibe ederler.
• Östrojen (az miktarda) salgılar – bunun erkekteki
fonksiyonu tam olarak bilinmektedir.
ENDOKRİN TESTİS – TESTİS İÇ YAPISI
Ductus deferens
Epididymis
İnterstisyel hücreler
Sertoli hüc.
Testis
Scrotum
Spermatogon
Tubuli seminiferi
contorti
Tubuli seminiferi
contorti kesiti
OVARİUM – SAGİTTAL KESİT GÖRÜNÜMÜ
Ovarium
Tuba uterina
Uterus
Vesica
urinaria
OVARİUM – ÖNDEN GÖRÜNÜM
Ovarium
Tuba
uterina
Uterus
Vesica
urinaria
OVARİUM
DIŞ GÖRÜNÜM
İÇ GÖRÜNÜM
Tuba uterina
Ovarium
Uterus
Vagina
ENDOKRİN OVARYUM
• Hipotalamus ve Adenohipofizin kontrolünde olarak
Androgen hormonları (östrojen, progesteron) salgılar.
• Östrojen – Graaf follikülünün çatlamasına kadar olan
dönemde (oogenez – ilk 14 gün) folikülün, teka interna
hücreleri tarafından salgılanır.
• Esas olarak sekonder seks karakterlerinin oluşmasını
sağlar.
• Progesteron – çatlamış Graaf folikülünde oluşan
corpus luteum’dan salgılanır.
• Döllenme oluşursa, gebelik için uterus’u hazırlar
(4.aya kadar > sonrasında plasenta bu işi yapar).
• Döllenme oluşmazsa, 26.günde salgılanımı durur.
OVARİUM OVULASYON SİKLUSU
Primer folikül
Ovum
Sekonder folikül
Corpus albicans
(Dejenere corpus luteum)
Graaf folikülü
Theca interna
Ovulasyon
olmuş ovum
Corpus luteum
Corpus luteum
gelişimi
ENDOKRİN HÜCRELER İÇEREN DİĞER YAPILAR
• Kalp – atrium endokard’ından atriopeptin salgılanır.
• Hedef organları – kan damarları, böbrek, böbreküstü bezi
ve hipotalamus
• Etkisi – kan basıncının kontrolu beraberinde Na, K ve su
atılımını düzenler.
• Gastrointestinal mukoza – hem ekzokrin, hem de
endokrin salgıları vardır.
• Gastro Entero Pankreatik endokrin Sistem (GEPS) de yer
alan bu hücreler iki şekilde de adlandırılır ;
APUD (Amine Precursor Uptake and Decarboxylation)
veya EGI (Endocrinocytus GastroIntestinalis) hücreleri.
• 20’den fazla hormon (gastrin, kolesistokinin, sekretin,
motilin, substans-P, somatostatin ....) salgılanır.
• Beslenme ile ilgili hormonal yanıtlar verir.
• GEPS en büyük endokrin bez olarak kabul edilir.
ENDOKRİN HÜCRELER İÇEREN DİĞER YAPILAR
• Plasenta – fetusu besleyip kuvvet veren bir yapıdır.
• Geçici olarak östrojen, progesteron, korionik gonadotropin, plasenta laktojeni ve relaksin hormonlarını salgılar.
• Böbrek – renin, eritropoietin, 1.25 dihidroksi vitamin D3,
prostoglandin ... isimli hormonlar salgılar.
• Renin – aldosteron salınımını dolaylı yoldan arttırır.
• Eritropoietin – eritrosit üretimini arttırır.
• Deri – modifiye olmuş kolesterol moleküllerini pro-vitamin
D’ye çevirir.
• Hypothalamus – hipofizi kontrol eden hormonlar (RH, IH,
ADH, oksitosin) salgılar.
Endokrin organlar – ÖZET 1
Yerleşim
Hormon
Hedef
Ana Etkileri
Corpus pineale
Melatonin,
Serotonin
Hypothalamus
Tropik
hormonlar
(RH, IH)
Adenohipofiz
Adenohipofiz
Prolaktin,
Growth hormon,
ACTH, TSH,
FSH, LH,MSH
Meme, gl.suprarenalis Süt üretimi, büyüme,
korteksi, thyroid,
kortisol, thyroid
gonadlar
hormonu,
ovum/sperm
üretimi, seks
hormonları
Thyroid
T3, T4,
Kalsitonin
Birçok doku
Metabolizma
Parathyroid
PTH
(parathormon)
Kemik, böbrek
Plazma kalsiyumu
Thymus
Thymosin
Lenfositler
Lenfosit gelişimi
Kalp
Atriopeptin
Böbrekler
Na+ sekresyonunu
artırır
Sirkadian Ritm
Hipofiz
hormonlarının
kontrolü
Endokrin organlar – ÖZET 2
Yerleşim
Hormon
Hedef
Ana Etkileri
Karaciğer
Angiotensin
Adrenal korteks, kan
damarları, beyin
Aldosteron, kan
basıncı
Pancreas
İnsulin,
glucagon,
somatostatin
Gastro-intestinal yol
ve pancreas
Sindirim ve
absorbsiyona yardım
eder
Adrenal (gl.suprarenalis)
korteks
Aldosteron,
kortizol,
androjenler
Böbrek, birçok doku
Glukoz
metabolizması
Adrenal (gl.suprarenalis)
medulla
Adrenalin,
noradrenalin
Birçok doku
Savaş veya kaç
tepkisini uyarır
Böbrek
Erythropoietin,
kalsiferol
Kemik iliği, barsaklar
Eritrosit üretimi,
kalsium
absorbsiyonu
Testis/Ovarium
Androjenler,
östrojenler
Birçok doku
Seks organlarının
kontrolu
BAŞARILAR…
HORMONLAR
• Hormonların sınıflandırılması
• Amino asit karakterindeki hormonlar
• Steroid hormonlar
• Temel hormon aktivasyonu
• Kan damarları ile tüm vücudu dolaşırlar.
• Sadece özel dokuları (hedef hücreleri) etkiler.
• Bir hormon farklı hedef hücrelerde farklı etkiler
oluştururlar.
HORMON SALGILANIMININ KONTROLÜ
•
Sekresyonu üç temel uyarı başlatır.
1. Humoral (vücut sıvıları yolu ile) – en basit
endokrin kontrol mekanizmasıdır.
•
Kandaki iyon ve besleyici elementlerin
seviyelerinin değişimine direkt olarak yanıt
verme sonucu sekresyon oluşur.
HORMON SALGILANIMININ KONTROLÜ
2. Nöral (sinirsel yol ile) – sempatik sinir lifleri
suprarenal medulladaki hücreleri uyarır.
• Adrenalin (epinefrin) ve noradrenalin
(norepinefrin)’in serbestleşmesi sağlanır.
3. Hormonal (hormonlar yolu ile) – diğer salgı
bezlerinden alınan uyarılar ile olur.
• Belirli hormonlar, diğer hormonların
sekresyonunun başlamasını sağlarlar.
HORMON SALGILANIMINDAKİ ÜÇ TEMEL
KONTROL MEKANİZMASI
a- Humoral Yol
b- Nöral Yol
c- Hormonal Yol
Figure 25.2a-c
HORMON SALGILANIMININ KONTROLÜ
• Her zaman feed-back mekanizmaları ile
kontrol edilir.
• Kan konsantrasyonu minimum seviyeye düşerse
• Hormon salınımı artar
• Kan konsantrasyonu maksimum seviyeye
yükselirse
• Hormon üretimi durdurulur