Alzheimer Hastalığının Tedavi Yöntemleri - Demenz

Alzheimer Hastalığının Tedavi Yöntemleri
Hastalar ve Yakınları için Alzheimer Hastalığına Bağlı
Demansta (Bunama) Tedavi Yöntemini Belirleme Rehberi *
Aşağıda bulacağınız bilgiler size Alzheimer hastalığına bağlı demans (bunama) tedavisi
yöntemlerine karar vermenizde yardımcı olmak için hazırlanmıştır. Tedavi yöntemleri,
özellikle de ilaç kullanımı, tek tek avantaj ve dezavantajları ile açıklanmaktadır. Burada
bulacağınız bilgilere, demans hastalığı ile başa çıkarken size yardımcı olacak ipuçları ve
daha fazlasına ulaşmak için internet sayfamızı ziyaret edebilirsiniz (www.demenzleitlinie.de).
Mümkün olan en iyi tedaviyi bulmak için doktorunuzla işbirliği yapmanız çok önemlidir.
Hastanızın sağlık durumunu en iyi bilen kişi doktorunuz olduğu için tedaviyle ilgili kararları
doktorunuzla birlikte almanız gerekmektedir.
1.
Alzheimer hastalığına bağlı demans ile ilgili neler bilmelisiniz?
Demans yaşlılıkta en sık görülen sendromlardan biridir. Hafızanın, diğer zihinsel
faaliyetlerin, duyguların ve sosyal yeteneklerin zayıflayıp giderek kaybolması
anlamına gelir. Alzheimer hastalığı demansın en sık görülen sebebidir. Alzheimer
hastalığına bağlı demansın başlıca özellikleri şöyle sayılabilir: güçlü bir şekilde
ruhsal olarak kısıtlanma, giderek öğrenilen yetenek ve becerilerin kaybı ve büyük
ölçüde yaşam aktivitelerini yerine getirememek.
* Burada sunulan içerik Freiburg ve Hamburg-Eppendorf Üniversite hastaneleri tıp ve psikoloji bölümleri çalışanlarının
ortaklaşa yürüttükleri bir projeden derlenmiştir. Proje; Almanya Federal Sağlık Bakanlığı tarafından finanse
edilmektedir. Taraflar içerik konusunda uzlaşma içindedir.
1 / 10
Temmuz 2010
Alzheimer hastalığına bağlı demansta üç derece vardır:
Ağırlık
Dereceleri
Hafif
Hafıza, Dil,
Planlı Düşünme,
Muhakeme
Yeteneği
Yaşam Biçimi,
‘Gündelik Beceriler’
Karmaşık günlük işler
veya boş zaman
aktiviteleri yapılamaz
hale gelir (örn.
Hazırlanması
karmaşık yemekler).
Bağımsız yaşamak
her ne kadar
kısıtlanmış olsa da
‘‘temel düzeyde’’
hala mümkündür.
Olayları Algılayış ve
Davranış:
Hareket isteği ve ruh
halinde olası
bozukluk ve tepkisel
davranışlar,
örneğin:
 Spontan




Orta
İleri
2 / 10
davranışlarda
eksiklik
Depresyon
Hareket isteksizliği
Kolay tepki
gösterme, hırçınlık
Dengesiz ve
değişken ruh hali
Sadece basit
faaliyetler
sürdürülebilir,
diğerleri hatalı, eksik
veya uygunsuz
biçimlerde
yapılmaktadır.
Bağımsız yaşam
sadece kısmen
mümkündür, hastalar
günlük yaşamlarında
dışarıdan yardıma
muhtaçtırlar.
 Huzursuzluk,
Sadece asgari
düzeyde planlama
gerektiren
faaliyetlerin
uygulanması dahi
bağımsız olarak
yapılamaz (örn. Saç
yıkama). Anlaşılır bir
iletişim artık
kurulamamaktadır ve
çoğu zaman da
düşünceleri
anlaşılamaz.
Bağımsız yaşam
tümüyle ortadan
kalkmıştır.
 Huzursuzluk,
tedirginlik
 Öfke patlamaları
 Agresif davranışlar
tedirginlik
 Kurcalama
 Bağırma
 Gece - gündüz
düzeninin
bozulması
Temmuz 2010
2. Demans nasıl teşhis edilir?
Demans tanısı doktor tarafından muayene sonucu konulur. Demans şüphesiyle
yapılan muayene şu aşamalardan oluşmaktadır: hastalıktan etkilenen kişi ve
yakınlarıyla detaylı bir görüşme, hafıza ve diğer zihinsel yeteneklerin analizi ve
fiziksel muayene.
3. Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Alzheimer hastalığına bağlı demansın tamamen tedavisi mümkün değildir.
Tedavi mümkün olabildiğince uzun süre günlük becerilerin devamını sağlamak ve
mağdurlar ile yakınlarının ihtiyaçlarını daha iyi karşılamayı amaçlamaktadır.
Zihinsel performansın biraz daha uzun süre korunması ve günlük hayatın
yönetilmesi üzerinde olumlu etkisi olan bazı ilaçlar vardır.
Hastalar ve yakınlarının yaşam kalitesini yükseltmek ve tepkisel davranışları
hafifletmek için ilaçlar dışındaki yöntemler çok yararlı olabilir. İlgi göstermek,
aktif ve meşgul etmek, tepkisel davranışlarla baş ederken makul olmak ve
hastanın yaşam alanını ona göre düzenlemek demans hastaları için özel önem
taşır.
Hastalar ve yakınlarının gereksinimleri ve davranış biçimleri her bir ayrı vaka için
farklıdır ve dolayısıyla hastalığın gelişimi de her bir hasta için farklı olabilir. Bu
nedenle, demans ile başa çıkmak için evrensel bir yaklaşım yoktur. Daha çok her
bir ayrı vaka için yararlı olabilecek yöntemler denenmelidir. Burada önemli olan
hasta ve yakınlarının iyiliğidir.
Hastanın bakımını üstlenen yakınlarını genellikle yıllara yayılan zor ve sorumluluk
gerektiren bir görev beklemektedir. Kimse bu zor görevi uzun süre tek başına yerine
getiremez ve getirmemelidir. Tedavinin amacı hasta ile birlikte geçirilen zamanı
mümkün olduğunca hoş ve dolu geçirmek olmalıdır. Bu nedenle özellikle önemli
olan, doktor ve hasta yakınlarının, sosyal çevre ve bakıcı personel ile ortaklaşa
çalışmalarıdır.
3 / 10
Temmuz 2010
Bakımı üstlenen hasta yakınlarının tedavi yöntemlerine katılımı son derece
önemlidir. Hastanın sınırlarının fazla zorlanması belirli bir yük yaratır. Bu yükün
önlenmesi için, tedavi, yakınlara yeterli bilgi sağlanmasını ve diğer yardım
seçeneklerini de içermelidir.
Tedavide aşağıdaki alanlara dikkat edilmelidir:
3.1 Demans hastalarının bakımında temel olarak ne önemlidir?
 Hastaları gözlemleyin ve davranışlarını anlamaya çalışın.
 Hastalara hatalarını göstermek, düzeltmek ve eleştirmekten kaçının.
 Onlara sevgi ve güven duygusu verin ve tutarlı bir günlük rutin sunun.
 Bakım esnasında hastaların tercihlerini, sevdikleri ve sevmedikleri durumları
göz önünde bulundurun.
 Bağımsız olmalarını onlara fazla yüklenmeden teşvik edin.
 Basit ve yavaş bir dil kullanın.
 Yaşam alanını tehlikeleri en aza indirecek ve yer yön bulmalarını
kolaylaştıracak şekilde düzenleyin.
 İmkanları bakımı üstlenen hasta yakınlarının üzerindeki yükü azaltmak için
kullanın.
4 / 10
Temmuz 2010
3.2 İlaç kullanmak dışında ne gibi tedavi yöntemleri vardır?
İlaç kullanmak dışındaki tedavi yöntemlerinin amacı hastaların mevcut becerilerini
koruyabilmelerini ve olabildiğince geliştirmelerini sağlamaktır. Bu nedenle tedavinin
belirli bir ağırlık merkezi olması ve kapsamlı bir terapi yaklaşımı gerekir. Günlük
yaşam aktivitelerini geliştirmeye yönelik alıştırmalar hastalığın ilerleyişi üzerinde
olumlu etki yapabilir. Diğer tedavi yöntemleri üzerindeki akademik çalışmalar henüz
zayıf kalmaktadır ve bu nedenle kesin tavsiyeler vermek mümkün değildir.
Uygulanan tedavi yönteminin niteliği birçok nedene bağlıdır, bunlar; hastalığın tipi,
evresi, hastaların ve bakımı üstlenen yakınlarının gereksinimleri ve bunun yanı sıra
da bakım imkanlarının bölgesel ve finansal erişilebilirliği gibi nedenlerdir.
3.2.1 Fizyoterapi
Demans tedavisinde fizyoterapi uygulanması ön planda bulunan fiziksel belirtilere
dayanır. Örneğin demans hastalarında önemli ölçüde artan düşme riski azaltılmaya
çalışılır. Fizyoterapi önlemleri özellikle hareketlere dönük bir tedaviyi içerir. Buna
tamamlayıcı olarak, hareket bozuklukları, kas ve iskelet bozuklukları ve kaslarla
sinirler ararsındaki bozuk etkileşimin iyileştirilmesine yönelik fiziksel tedaviler de
uygulanmaktadır.
3.2.2 Ergoterapi
Ergoterapinin amacı, hasta ve yakınlarının günlük faaliyetlerini yapma konusunda
güçlendirilmeleridir. Gündelik işlere ve iş yapabilmeye yönelik egzersizlerin önemi
büyüktür (bu egzersizler genellikle literatürde „Activities of daily living“ (ADL)Egzersizleri olarak tanımlanır). Demans sendromu gösteren hastalarda özellikle
başlarda yoğun ergoterapi uygulamaları hastanın bakıma muhtaç hale gelmesini
önler veya en azından geciktirir. Hasta yakınlarına, hastaya ve hastalığın etkilerine
karşı nasıl davranacaklarına ilişkin danışma ve eğitim desteği verilir. Bu sayede
hastanın kendi başına işlerini görme süresi uzatılabilir.
3.2.3 Davranış Terapisi
Davranış terapisi özellikle depresif olan demans hastalarında ve sadece hastalığın
erken evrelerinde etkilidir. Hastalığın başlangıç evrelerinde, tedavinin merkezinde
hasta yer alır. Ancak ileri safhalarda ana odak hasta yakınlarına yardımcı olacak
önlemlerin alınmasına dönüşür (örn. kendi kendine beslenebilmesini ve kişisel
hijyenini yerine getirebilmesini teşvik etmek şeklinde).
5 / 10
Temmuz 2010
3.2.4 Diğer İlaçsız Tedavi Yöntemleri
Tedavi Prensipleri
Koşullar
Bilimsel Temel
Hafıza Egzersizleri
Konsantrasyon
egzersizleri, Dikkat
oyunları, Zihinsel
esneklik
egzersizleri


Yeterli zihinsel etkinlik
Hastalarda oluşabilecek
hayal kırıklığını önlemek için
kişiye özel program



Etkisi bilimsel olarak
kanıtlanmış değil
Öğrendiklerini çoğu
zaman başka alanlara
aktaramazlar
Sadece başlangıç
evresinde geçerlidir
Müzikle Terapi
Birlikte müzik yapmak,
Şarkı söylemek, Dans
etmek


Öncelikle duygusal düzeye
odaklanır
İyi yetişmiş terapistlerce
yapılmalıdır



Çok açık bir etkisi
yoktur, ama:
Eğilim pozitif etki
yönündedir
Her evre için geçerlidir
Gerçeğe Uyum Egzersizleri (ROT)
Bireysel veya gruplar
için: Hastalara rehber
bilgiler sunulur (Tarih,
yer, v.b.)


Yeterli bilişsel etkinlik
Hastalarda oluşabilecek aşırı
zorlanmayı önlemek için
kişiye özel program



Zihinsel fonksiyonlar ve
davranışlarda hafif bir
iyileşme olur
Etkisinin ne kadar
sürdüğü tam olarak
bilinmemektedir
Sadece başlangıç
evresinde
Hatırlatma Terapisi / Reminisan Terapi
Bireysel veya gruplar
için: Hatıraların
canlandırılması,
özellikle geçmiş
deneyimlerin işlenmesi


Korunmuş eski bellek;
Hatıraların Kullanılabilirliği
Örneğin Ergoterapi
çerçevesinde uygulanabilir



Çok açık bir iyileşme
görülmemiştir, ancak:
Eğilim pozitif etki
yönündedir
Başlangıç ve ileri evrede
Onaylama (Validasyon) Terapisi
Terapist kendi
davranışlarını hastalığın
evresine uzumlu hale
getirir, ana odak
hastaların ihtiyaçlarıdır

İyi yetişmiş terapistlerce
yapılmalıdır



Çok açık bir iyileşme
görülmemiştir, ancak:
Eğilim pozitif etki
yönündedir
Her evre için geçerlidir
Duyu egzersizi (Snoezelen)
Duyusal düzeyde çok

çeşitli aktiviteler: duyular
ışık, ses, duygu, koku
ve tat alma yönünden
uyarılır
6 / 10
Öncelikle duygusal düzeye
odaklanır


hafif bir iyileşme
görülebilir
Her evre için geçerlidir
Temmuz 2010
Tedavi Prensipleri
Koşullar
Bilimsel Temel
Aroma Terapisi
Eter içeren yağlar ile
deriye masaj
uygulanarak gevşeme
sağlanır, banyo ya da
oda kokusu da
kullanılabilecek
yöntemler arasındadır

Öncelikle duygusal düzeye
odaklanır


Ajitasyon durumunda
iyileşme olasılığı vardır
Her evre için geçerlidir
Temel Duyu Uyarımları
Duyuların uyarılmasıyla
sözsüz iletişimin
geliştirilmesi (örneğin
bedensel temas ile)

Tedirgin davranışların
azaltılması ve kendi bedenini
algılamada iyileştirme
(özellikle yatalak hastalarda)


Anlamlı bir sonuç
çıkarmak için henüz çok
az akademik çalışma
bulunmaktadır
Özellikle ileri seviyede
Kaynak: DEGAM-Kılavuz No:12 Demans (DEGAM-Leitlinie Nr. 12: Demenz)
3.3 İlaçla tedavi yöntemleri nelerdir?
Demans türü hastalıklar genellikle ilerleyen bir seyir gösterir, bu da hastaların
durumunun giderek kötüleştiği anlamına gelir. Hastalığın ilerlemesini durdurabilen
hiçbir tedavi yöntemi yoktur. Bazı ilaçlar en azından ilerlemenin erken aşamalarında
altta yatan hastalık sürecini yavaşlatabilir ya da geçici belirtiler ve hastaların işlevsel
yeteneklerini iyileştirebilir.
İlaçla
tedavide
önemli
olan
göstergelerin
duruma
göre
özel
olarak
değerlendirilmesidir (bu, belirli bir tedavi yönteminin, belirli bir hastalığa mı yoksa
hastalığın belirtilerine mi uygun olduğunun analizi anlamına gelir). Ayrıca ilaçla
tedavinin iyi bakım ve ilgi, destekleyici ilaçsız tedaviler ve sürekli doktor gözetimini
içeren genel bir yaklaşımla bütünleştirilmesi gerekmektedir.
İlaçla tedavi esnasında düzenli kontroller yapılması ve Alzheimer belirtilerinin
şiddetinin yeniden değerlendirilmesi çok önemlidir. Kullanılan ilaçlar hastalığın
ilerlemesine ve değişen belirtilerine uyum sağlayacak şekilde sık sık ayarlanmalıdır.
Özellikle hasta kendi durumu hakkında konuşamayacak aşamaya gelmişse, hasta
yakınları ya da bakımını üstlenen kişiler ilaçların yan etkilerine ya da hastanın
ilaçlara gösterebileceği olumsuz tepkilere dikkat etmelidirler.
7 / 10
Temmuz 2010
3.3.1 Alzheimer hastalığında ne gibi ilaçla tedavi yöntemleri vardır?
3.3.1.1 Hafif ve orta derecede Alzheimer Demansı için Kolinesteraz İnhibitörleri:
(Donepezil (Aricept®), Rivastigmin (Exelon®) ve Galantamin (Reminyl®))
Yararları

Sakıncaları
Hafıza performansının

Hastalığın ilerlemesini durduramaz
iyileştirilmesi mümkündür,

Davranış bozuklukları üzerinde etkili
böylece hastalar günlük
aktivitelerini belirli bir süre için
değildir ya da çok az etkisi görülür

Olası Yan Etkileri – genellikle zayıf
belirtiler olarak gözlenir:
daha kolay yapabilirler
-
Bulantı
-
İshal
-
Kusma
-
Mide sorunları
-
Karın ağrısı
-
İştah ve kilo kaybı
-
Nadiren: Uyku bozukluğu, Yorgunluk,
Kas krampları
3.3.1.2 Orta dereceden şiddetli dereceye kadar gözlenen Alzheimer-Demansı için
Memantin: (Axura®, Ebixa®)
Yararları

Sakıncaları
Günlük yaşam faaliyetleri ve

Hastalığın ilerlemesini durduramaz
becerilerinde ayrıca bilişsel

Kolinesteraz inhibitörlerine kıyasla
(düşünmeyle ilgili) faaliyetlerde
daha az bilimsel araştırmaya konu
düşük düzeyde iyileşmeler ve
olmuştur
bakım ihtiyacında azalma

Böbrek sorunları olanlar kullanmamalıdır
olması mümkündür

Olası Yan Etkileri – genellikle zayıf
belirtiler olarak gözlenir:
8 / 10
-
Baş Dönmesi
-
Kafa karışıklığı
-
Baş ağrısı
-
Kabızlık
Temmuz 2010
3.3.1.3 Diğer İlaçlar:
İlaçlar
Yararları
Antidepresanlar

Ruh halinin stabilize
Sakıncaları

Yan etkiler

Ölüm riskinin artması
edilmesi
Nöroleptikler (Sinirleri

gevşetici ilaçlar)
Yatıştırıcılar

Endişe, heyecan ve
saldırgan
(ilacın bu yöndeki etkisi
davranışların
kesin olarak
azaltılması
bilinmemektedir )
Tedirginlik, endişe,

heyecan, saldırgan
Bilimsel araştırmalar
yeterli düzeyde değildir
davranışlar ve uyku

Yan etkiler
sorunlarının

Düşme riskinin artması
azaltılması

İnme riskinin artması
Endişeli, saldırgan ya da diğer tepkisel davranışları ilaçla tedavi etme yolunu
seçmeden önce bu tür davranışların neden kaynaklandığı ya da nereden teşvik
bulduğu anlaşılmaya çalışılmalıdır. Aynı durum Alzheimer hastalığının başlangıç
evresinde ortaya çıkan depresyon için de geçerlidir. Depresyon genellikle
muhakeme yeteneğinin kaybolmasına karşı bir tepki olarak yorumlanmaktadır.
Birçok davranış şekli hastaların perspektifinden bakıldığında anlam kazanır. Bu
durumu kavramak, hasta davranışlarını olumlu yönde etkilemede ve onlarla uygun
bir şekilde başa çıkabilmede yardımcı olabilir. Amaçsızca etrafta dolaşmak,
huzursuzluk ve akşamüstleri telaşlı ve tedirgin olmak gibi bazı davranış biçimleri
ilaçla tedaviye her zaman cevap vermez. Tepkisel davranışların nedenlerini
anlamaya çalışmak, ilaç tedavisine başlamadan önce olduğu kadar, tedavi
esnasında da çok önemlidir.
4. Tedaviye Karar Verilmesi
Alzheimer hastalığının tedavisine karar verilirken, tıbbi tavsiyeler kadar hastalar ve
yakınlarının ihtiyaçları da önemlidir. Tedavi eden doktorla görüşmelerde; kişisel
istekler ve ilgili tıbbi bilgiler arasında ilişki kurulmalı ve her bir tedavi yönteminin
yararları ve sakıncaları değerlendirilmelidir. Böylelikle tedavi konusunda ortak
kararlar alınabilir.
9 / 10
Temmuz 2010
Tıbbi Tedavi ve Terapi Üzerine Tavsiyeler

Tedavi Kararını Vermede Kişisel Sorular
Demans hastalarının duygusal ihtiyaçlarına

Hangi belirtilere tedavi uygulanmalıdır?

Hastalığın mevcut evresinde, bu belirtilerin
dikkat eden ve yaşam çevresini onların
ihtiyaçlarına göre dönüştüren bakım
yöntemlerinin olumlu etkisi vardır. (B)*

Doktor, hasta ve
Günlük hayat aktivitelerini geliştirmeye yönelik
yürütülen tedavi yöntemleriyle mümkün müdür?
Yakınlarının
çalışma yapılmasının hastalığın ilerlemesi
Tedavi Üzerine
üzerinde yararlı etkileri olduğu kanıtlanmıştır.(B)*

kontrol altına alınması ya da iyileştirilmesi
Bilimsel araştırmalar belirli bir ya da daha çok

ihtiyaçlarına en iyi şekilde cevap verebilir?
Hep Birlikte
yöntemi öne çıkarmak için yeterli değildir, bu
Karar Vermeleri
nedenle bölgenizde bulunan ve erişiminiz olan
Hangi tedavi yöntemleri hasta ve yakınlarının

Hangi tedavi yöntemleri uygulanabilir?

Bölgenizde ne gibi tedavi imkanları
yöntemler tercih edilmelidir. (C)*
Bilişsel olmayan bozukluklar (örneğin; depresyon,
bulunmaktadır?
saldırganlık, huzursuzluk) ya da Tepkisel
Davranışlarda tedavi aşağıdaki üç adıma göre

yapılandırılmalıdır (C)*:
İlaçların yararları yan etkilerine kıyasla daha ağır
basmakta mıdır?
1. Optimal yaşam alanı ve bakım (ilaçlar ve ağrılar
gibi tetikleyici etkenlere dikkat edilmelidir)
2. Tepkisel davranışlarla başa çıkma gibi ilaçsız
terapi yöntemleri, basit günlük hayat becerilerini
geliştirmeye yönelik çalışma yapılması, vb.
3. İlaçla terapiye en son tedavi yöntemi olarak
başvurulmalıdır
* Bilimsel temeller; dayandıkları
noktalara göre A‘dan C’ye kadar
derecelendirilmiştirr: A yüksek
kaliteli bilimsel çalışmalar
temelinde mümkün olan en iyi
kanıtlara, C ise uzman görüşü
temeline dayanmaktadır.
10 / 10

Tedavi giderleri her bir tedavi için ne kadardır?
Ve bu giderleri kim üstlenmektedir?

...
Temmuz 2010