öğretmenin notları

3.KISIM
ÖĞRETMEN NOTLARI:
Sürtünme kuvveti, temas halinde olan iki nesnenin arasında oluşan ve harekete karşı koyan kuvvete
verilen isimdir. Bu kuvvetin ortaya çıkması için hareket gerekmez ancak hareketin olduğu durumlardaki
(kinetik) sürtünme kuvveti, hareketin olmadığı durumdan (statik) farklıdır.
Bir masayı yatay olarak hareket ettirmeye çalıştığımızı düşünelim. Önce biraz zorlanırız ama masa
hareket etmeye başladığında kolay bir şekilde onu sürükleyebiliriz. Bu, hareketliyken sürtünme
kuvvetinin durgun iken göre daha az olduğunu gösterir ayrıca bu sonuçtan, sürtünmeyi kinetik
sürtünme kuvveti ve statik sürtünme kuvveti olmak üzere ikiye ayırmak gerektiği anlaşılır.
Yapılan deneyler göstermiştir iki sürtünme kuvveti iki şeye bağlıdır:

İki yüzey arasındaki etki-tepki kuvveti

Sürtünen yüzeylerin cinsi
Etkileri:
Sürtünme kuvveti, cisimlerin yüzeyde tutunmasına yardım eden bir etkendir. Eğer sürtünme kuvveti
var olmasaydı birçok yaşamsal faaliyet mümkün olmazdı. Yolda yürüyemez, bir yerde oturamaz,
yemek yiyemez, yazı yazamaz, araç kullanamazdık. Örneklerde de görüldüğü gibi her türlü hayati
olayın gerçekleşmesinde sürtünme kuvvetinin etkisi vardır. Araba örneğini biraz açacak olursak, yolda
hareketine başlayan bir aracın durması sürtünme kuvvetinin etkisi ile oluşmaktadır. Bu kuvvet
olmasaydı frenler tutmayacağı için araba sürekli hareket ederdi.
Buzun sürtünme kuvvetinin toprak veya asfalta göre daha düşük olduğu bilinmektedir. Kışın buzlu
yollarda araçlar daha fazla kaymakta ve frenlerin etkisi daha az olmaktadır. Bu nedenle kışın meydana
gelen kazalar, diğer zamanlara göre daha fazla olmaktadır. Bu nedenle kışın buzun erimesi için tuz
kullanılması (suyun donma sıcaklığını düşürür) veya toprak atılması bu sürtünme kuvvetini artırmak
içindir.
Makineler çalışırken, içerisindeki parçalar birbirine sürtünürler. Sürtünen bu parçalar zamanla aşınarak
kullanılmaz hale gelirler. Makinelerin yıpranmasını engellemek için sürtünme kuvvetini düşürücü
önlemler almak gerekir. Yani sürtünme kuvvetinin çok büyük yararları olmakla beraber bazı zorlukları
da vardır.
Sürtünme kuvvetini artırmak ve azaltmanın yolları:
Sürtünme kuvvetini artırma yollarından bazıları şunlardır:

Kışın araba lastiğine zincir takılması

Sporcuların ayakkabılarının altına dişler yaptırılması

Dik yollarda ulaşımı kolaylaştırmak için önlem alınması.
Sürtünme kuvvetini azaltma yollarından bazıları şunlardır:

İş makinelerinin tekerlerinde dişlerin büyük olması

Büyük cisimlerin altına tekerlek konması

Makinelerin ve kapı menteşelerinin yağlanması