MULTİPLE SKLEROZ(MS) Multiple skleroz, merkezi sinir sistemini

MULTİPLE SKLEROZ(MS)
Multiple skleroz, merkezi sinir sistemini oluşturan beyin ve omuriliği
tutan otoimmün (özbağışıklık) bir hastalıktır. Kısaca MS olarak anılır.
Beyin ve omurilik travmalarından sonra genç erişkinlerde en sık görülen
nörolojik bozukluktur. Hastalığın nedeni tam olarak anlaşılmamış olmakla
birlikte genetik ve çevresel etkenlerin biraraya gelmesiyle ortaya çıktığı
düşünülmektedir.
Hastalık sıklıkla 20-40 yaş arası erişkinlerde görülür. Kadınlarda görülme
sıklığı erkeklerin iki katıdır. Hastalığın coğrafyası da, ekvatordan kutuplara
doğru gidildikçe artar. En yaygın görüldüğü alan Kuzey Avrupa dır.
Hastalıktaki temel mekanizma bağışıklık sistemindeki(immün sistem)
savunma amaçlı elemanların, nedeni henüz anlaşılamamış bir şekilde, sinir
hücrelerinin (nöronlar) çevresinde bulunan kılıf olan myelin denilen yapıyı
vücuda yabancı bir madde olarak algılamasıyla yok etmeye çalışmasıdır. Bu
durumun sonucunda da merkezi sinir sisteminde plak denilen yapılarak oluşarak
çeşitli sinir sistemi belirtileri ortaya çıkmaktadır. Bu belirtiler bazen geçici
bazen kalıcı olmaktadır.
Hastalığın adı iki sözcükten oluşmaktadır:
1. Multipl: Birçok bölgede, birçok belirtinin olması
2. Skleroz: Vücudun savunma elemanlarının sinir kılıfına( myelin)
saldırması sonucu, bu kılıfı sertleştirerek işlevsiz duruma getirmesi
Bu skleroz sonucunda plak adı verilen doku bozukluğunun oluşması MS'i
oluşturur
Hastalığın seyri genellikle beş gruba ayrılmaktadır.
1. Selim (iyi seyirli) MS (Benign MS): Hafif ataklar ve iyileşmelerin tam ya
da tama yakın olduğu MS tipidir. Her ataktan sonra ya hiç sekel kalmaz
ya da kalan sekeller çok hafif yetersizliklere yol açabilir.
2. Tekrarlayan-Düzelen MS (Relapsing-Remitting MS): MS hastalarının
yaklaşık %20'si bu gruptadır. Ataklar ve iyileşmelerle seyreder.
Tekrarlayan ataklar sonrasında bazı sekeller kalabilir.
3. İkincil İlerleyen MS (Sekonder Progresif MS): Başlangıçta RelapsingRemitting seyredip sonra kötüleşen tiptir. Tekrarlayan ataklar sonrası
düzelme zorlaşır yada olmayabilir.
4. Birincil İlerleyen MS (Primer Progresif MS): Ataklarla birlikte ya da
atak olmaksızın seyreder. Giderek artan bir ilerleme söz konusudur.
5. İlerleyen Yineleyen MS (Progresif Relapsing MS): Başlangıçta belirgin
bir atak olup tam bir düzelme olmaz. Ataklar beraberinde ilerleme devam
eder
Şikayet ve Bulgular:
İsmindende anlaşıldığı gibi MS de birçok şikayet ve bulgu olabilir.
Bulanık ya da çift görme,konuşma bozukluğu, dengesizlik, kol ve bacaklarda
güçsüzlük, dengesizlik ve baş dönmesi sıklıkla görülen şikayetlerdir. Ayrıca kol
ve bacaklarda uyuşukluk, idrar kaçırma veya yapamama gibi şikayetlerde
sıklıkla gözlenmektedir. Optik nevrit olarak tanımlanan genellikte tek gözde
görme azalması şeklinde ortaya çıkan göz sinirinin enflamasyonu bazen MS in
tek belirtisi olabilir. Bu şikayetlerin karşılığı olarakta nörolojik muayenede
babinski belirtisi, derin tendon refleklerinde artış, ataksi(dengesiz yürüme),
nistagmus(istemsiz göz hareketleri) gibi bulgular saptanabilir.
Teşhis ve Tedavi:
MS in tanısı için öncelikle hastanın şikayetleri ve nörolojik muayene çok
önem arz etmektedir. Tanı için uluslarası tanımlanmış kriterler mevcuttur.
Teşhisi kesinleştirmek ve desteklemek amacıyla kullanılan temel tetkik
MR(magnetik rezonans görüntülemesi)dır. Ayrıca beyin omurilik
sıvısının(BOS) bel bölgesinden lomber ponksiyon yapılarak alınması ve
birtakım özel incelemelere tabi tutularak değerlendirilmesi teşhisi desteklemek
için kullanılmaktadır. Uyarılmış potansiyel olarak tanımlanan özel cihazlar
kullanımı ile görme, işitme ve duyu yollarının değerlendirilmesini sağlayan
tetkiklerde teşhis açısından değerlidir.
MS’in şu anda bilinen kesin tedavisi yoktur. Şu andaki tedavi temel olarak
iki gruba ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi atak tedavisi, ikincisi de atak
tekrarını engelleme tedavisi yani koruyucu tedavidir. Atak tedavisinde ana
tedavi pulse tedavi olarak tanımlanan 5-7 gün süresince yüksek doz(1 gr/gün)
kortizon(metil prednizolon) vermektir. Atakları engellemek için çok sayıda
tedavi ajanı olmakla birlikte sıklıkla inteferon beta1a, interferon beta1b ve
gletamir asetat içeren ilaçların ilaç cinsine göre günlük, günaşırı, haftada 3 kez,
haftada bir kez olmak üzere cilt altı(subkutan) ve kas içine(intramuskuler)
enjekte edilmesinden oluşmaktadır. Bu ilaçlarla ilgili yan etki ve etkisizlik söz
konusu olursa alternatif olarak damar yolu ya da ağızdan alınan başka ilaçlar
kullanılmaktadır.
Sonuç olarak MS günümüzde nedeni tam olarak aydınlatılamamış,
tedavisi kesin olarak yapılamamakla birlikte; yönetilebilen ve yön verilebilen
kesin tedavi açısından yoğun çalışmaların yapıldığı bir hastalıktır.