AKREDİTİF ( Letter of credit / das Akkreditiv )

Ali Fuat ÖZBAKIR
Avukat
Marka ve Patent Vekili
SERBEST BÖLGELER
Bir ülkenin, siyasi sınırları içinde bulunan ancak gümrük ve vergi uygulama sınırları
dışında kalan, ticari, sınai ve hizmet faaliyetlerine ivme kazandırmak ve kolaylaştırmak
amacıyla, devlet müdahalesinin en aza indirgendiği, bir bakıma özerk üçüncü ülke statüsü
kazandırılmış alanları Serbest Bölge olarak tanımlayabiliriz.
Serbest Bölgelerin ilk örneklerine İkinci Dünya Savaşı öncesinde Hong - Kong ve
Singapur'da rastlanır. Bu ülkelerde ticari faaliyetin kolaylaştırılması amacı ile oluşturulan
serbest limanlar ile Tayvan, Güney Kore ve Panama gibi ülkelerde kurulan serbest bölgelerin
başarılı sonuçlar elde etmesi, serbest bölge fikrinin bir çok ülkede kabul edilmesinde etkili
olmuştur.
Ülkemizde ise Serbest Bölge fikrinin nüveleri 1850 li yıllarda atılmaya başlamıştır.
Özellikle İstanbul - Beyoğlu Tüccarları tarafından dış ticarette serbest bölgelerin fayda ve
avantajlarının sıklıkla vurgulanması, bu fikrin yaygınlık kazanmasına neden olmuş, 1908
yılından sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti Serbest Bölge kurulması için bir komisyon
oluşturmuş, yapılan inceleme ve araştırmalarda bu girişimin 300 milyon altın Franga mal
olacağı ve bu iş için alınacak olan dış borcun faizini dahi karşılamayacağı hesap edilerek rafa
kaldırılmıştır. 27.11.1928 tarihinde Amerikan Ford Kumpanyası ie Türkiye arasında yapılan
bir anlaşma ve çıkarılan kanunla İstanbul sınırları içinde oluşturulan serbest bölge çalışması
bir yana bırakılırsa 6.6.1985 yılına gelinceye kadar bu konuda yapılan girişimler ya başarısız
olmuş ya da uzun süreli olamamıştır.
6.6.1985 yılında kabul edilen 15.6.1985 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan 3218
sayılı Serbest Bölgeler Kanunu ile 1953 tarihli eski kanun yürürlükten kaldırılarak ciddi ve
yeni bir düzenleme getirilmiştir.
SERBEST BÖLGELERİN YARARLARI
Serbest Bölgelerin yararları 3218 sayılı yasanın Genel Gerekçesinde açıkça ortaya
konulmuştur. Buna göre ;
1- Türkiye'de kurulacak Serbest Bölgelerin diğer ülke ve bölgelerde kurulan Serbest
Bölgeler karşısında karşılaştırmalı avantajlarının artırılması
2- Coğrafi konumu itibari ile bilhassa Ortadoğu'da önemli bir mevki işgal eden
ülkemizde uluslar arası üne sahip ticaret merkezlerinin kurulması
3- Serbest Bölgelerde hiçbir vergi ve resim ödemeden girişimcilerin yurt dışından ve
yurt içinden girdilerini getirebilmeleri ve yerli girişimcilerin yurt içinde stoklamaya
gitmeksizin ihtiyaçlarını devamlı ve ucuz olarak karşılayabilmeleri
4- Serbest Bölgelerde çalışanların gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulmaları
suretiyle girişimcilerin bu bölgelere gelmelerinin sağlanması, böylece bölgenin ve
dolayısı ile o yörenin kalkınmasına imkan sağlaması,
5- Serbest Bölge giriş ve çıkışlarında, malların getirilip, işlemlere tabi tutulup
satılmalarında veya bölge dışına çıkarılmalarında ve tüm faaliyetlerin
yürütülmesinde formalite ve bürokrasinin asgariye indirilmesi,
6- Serbest Bölgelere gelen girişimcilerin ham, yarı mamul veya mamul şeklinde
ortaya çıkan girdilerini Türkiye'den karşılamaları halinde bölgelere gelen malların
ihraç malı sayılmaları nedeni ile daha uygun fiyatla teminine imkan vererek bir
yandan üretimin ve diğer yandan da ihracatın artırılması suretiyle döviz gelirinde
artış sağlanması
7- Türk Endüstrisinin gelişmesine yararlı olabilecek modern teknolojinin getirilmesi
ve yatırım girdilerinin Türkiye'den sağlanması
8- Türkiye'de faaliyette bulunmayan bankaların, sigorta şirketlerinin, serbest
bölgelerde işyeri açarak faaliyet gösterebilmelerine imkan sağlanması ve bu yolla
dünya bankacılık, sigortacılık sektörlerinde ve diğer alanlarda Türkiye'nin ve Türk
Serbest Bölgelerinin tanıtımının yapılması
SERBEST BÖLGELERDE SAĞLANAN TEŞVİK VE AVANTAJLAR
1- Serbest Bölgeler Gümrük sınırı dışında sayılır. Bu bölgelerde vergi, resim, harç,
gümrük ve kambiyo yükümlülüklerine dair mevzuat hükümleri uygulanmaz. Mal ve
hizmetlere ilişkin faaliyetler KDV den istisna edilmiştir.
2- Serbest dolaşım halindeki malların bu nitelikleri, serbest bölgede bulundukları
süre zarfında askıya alınır. Bu malların Türkiye'ye ithalinde ise yalnızca bölgede
yaratılan Katma Değer üzerinden KDV tahsil edilir.
3- Serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme rejimi kapsamında serbest bölgede
işlenmesini müteakip Türkiye'ye ithalinde muafiyet uygulanır.
4- Ticaret Politikasına bağlı üçüncü ülke menşeli mallar herhangi bir izne gerek
duyulmadan serbest bölgelere getirilebilir.
5- Serbest Bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler bir izne veya vergiye
tabi olmaksızın yurt dışına veya Türkiye'ye transfer edilebilir.
6- Türkiye'de tam ve dar gerçek ve tüzel kişilerin serbest bölgelerdeki faaliyetleri
nedeni ile elde ettikleri kazanç ve iratlar Türkiye'nin diğer bölgelerine getirildiğinin
kambiyo mevzuatına göre belgelendirilmesi halinde gelir ve kurumlar vergisinden
muaf tutulur.
7- İşçi ücretlerinden SSk primleri dışında herhangi bir kesinti yapılmaz.
8- Serbest bölgeler ile Türkiye'nin diğer yerler arasında yapılacak ticaret, dış ticaret
rejimine tabidir. Serbest Bölge ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış
ticaret rejimi uygulanmaz.
9- Bir serbest bölgenin faaliyete geçmesinden itibaren 10 yıl süre ile grev ve lokavt
uygulanmaz. Ancak bu süre içinde toplu iş sözleşmesinden ortaya çıkacak
uyuşmazlıklar Yüksek Hakem Kurulunca karara bağlanır.
10- Fiyat, kalite ve standartlarla ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına mevzuat
çerçevesinde verilen yetkiler serbest bölgelerde uygulanmaz. Bölgedeki
faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler dövizle yapılır.
11- Serbest bölgelerde sağlanan teşvik ve avantajlar yerli ve yabancı ayrımı
yapılmaksızın tüm firmalara eşit olarak uygulanır.
NOT : Ancak, Serbest Bölgelerle ilgili mevzuatta ve Vergi Mevzuatında zaman zaman
yapılan bir kısım değişiklikler Serbest Bölgelerin sağladığı teşvik ve avantajları azaltmış
cazibesini yitirmesine yol açmıştır.