İçindeliler: 1. Giriş 2. Xdsl Nedir? 3. Dsl Türleri ADSL SDSL HDSL VDSL IDSL CDSL RADSL 4. DSL Nasıl Çalışır? Veri Aktarımını Etkileyen Faktörler XDSL Erişiminde Kullanılan Cihazlar Kullanım ve Uygulama Alanları Avanatajları 5. Sonuç 6. Kaynakça 1. GİRİŞ Bilginin sayısal gösterimi ile birlikte gelişen teknoloji, bilgisayarların gelişip ve güçlenmesinin yanısıra veri iletişiminde hızlı ve hemen hemen hatasız aktarım teknolojilerini ortaya çıkarmıştır. İçinde yaşadığımız dünya üzerinden, her an her çeşit bilgiyi (elektronik posta, kaliteli ses, görüntü, videokonferans, mali bilgiler,bankacılık işlemleri, kredi kartı bilgileri, askeri harekatlar, dersler, tıbbi konsültasyonlar, sanat, gazete, dergi, fotoğraf, rezervasyon işlemleri) taşıyan, bir ikil(bit) seli akmaktadır. Yaşamımızı bir bilgi sağanağı altında sürdürmekteyiz. Hızlı ve güvenli bilgi alışverişini sağlamak amacıyla, birçok kullanıcı yüksek hızlı veri transferi için kolay uygulanabilir, taşınabilir nitelikli transmisyon ortamlarına gereksinim duymaktadır. Hedef, her türlü verinin , bütünleşmiş sistemler üzerinden hızlı, aynı zamanda da güvenli bir biçimde aktarılması ve işlenmesidir. Modemler, bir iletişim hattı üzerinde elektrik işaretlerini sayısal işaretlere ya da sayısal işaretleri elektrik işaretlerine dönüştürmek için kullanılan aygıtlardır. Modemler, seri halindeki ikilleri kodlayarak veya kodlanmış olanları çözerek telefon hattı üzerinden sıklıklar(frekanslar) halinde iletir. Kullanılacak modemlere gelince; ses sınıfı yani kablo modemler ciddi bir alternatif olmasına rağmen, mevcut yapıların 2 yönlü veri trafiğini kaldıramaması ve bant genişliğinin paylaşılması nedeniyle kullanıcı sayısı arttıkça bandın daralması bir dezavantaj olarak karşımıza çıkmaktadır. Mevcut modem teknolojisi en fazla 56 kbps (V.34 ile 33.6 kbps) iletebilmektedir. Bu hızlarda, yoğun metin ve grafik dosyalarını göndermek ya da internet üzerinden ses ve görüntü göndermek pratik olarak mümkün değildir. Sonuç olarak, abonelerin yüksek hızda internet'e erişebilmesi, uzak LAN erişimi sağlayabilmesi ve ısmarlama video hizmetini alabilmesi ve bütün bunların basit, ekonomik ve kısa sürede sunulması hedeflenmektedir. Bu hedefi sağlayacak teknoloji, hız/performans faktörleri göz önüne alınarak araştırıldığında karşımıza en iyi seçenek olarak DSL (sayısal abone hattı) teknolojileri çıkmaktadır. 2. xDSL nedir? XDSL, sayısal abone hattı teknoloji ailesine verilen isimdir. DSL aslında sadece teknolojinin adını ifade eder ve kullanım alanlarına göre alt gruplar farklı bir isimlendirmeye tabi tutulur. xDSL olarak kısaltılan terimin başındaki x harfi, değişik tipteki sayısal abone hatlarının özelliklerinden dolayı aldıkları farklı adlarla ilgilidir ve bu hatların genel adını temsil etmek amacıyla kullanılmaktadır. DSL’in başına eklenen I, V, S, A, H ve RA harfleri ile ifade edilen bu alt gruplar, kendi aralarında teknik, mesafe, kullanılan kablo çifti sayısı, download-upload (downstreamupstream) bant genişliği (hız) gibi özellikleri yönünden birbirlerinden ayrılırlar (HDSL, SDSL, G.SHDSL, VDSL, IDSL, RADSL, ADSL v.b.) DSL, lokal bölgede telekom santrali ile kullanıcı arasında telefon için çekilen alt yapıda kullanılan bir çift bakır tel üzerinden, yüksek hızda veri (data) ve ses (voice) iletimini aynı anda sağlayabilen, 1997’nin ikinci yarısında kullanıma sunulan geniş bantlı erişim teknolojisidir. Sayısal abone hatları ikiye ayrılır: Simetrik ve asimetrik. Bir hattın simetrik olması o hat üzerinden yapılan veri aktarımı sırasında, verinin şebekeden kullanıcıya ya da kullanıcıdan şebekeye aynı biçimde en yüksek hızla ulaşabiliyor olmasıdır. Asimetrik bir hatta ise sözü edilen bu iki veri akışı sırasında ulaşabilen en yüksek hızlar farklı olmaktadır. 3. Dsl Türleri ADSL ADSL (Asymetric Digital Subscriber Line}, ev ve ofis kullanıcıları arasında en çok kullanılan DSL formudur. ADSL'nin asimetrik özelliği, yükleme ve indirme için ayrıayrı hızlara sahip olmasından ileri gelir. Bant genişliğinin küçük bir kısmı Yükleme (upload) için kullanılırken büyük bir kısmı indirme (download) için kullanılmaktadır. Son kullanıcıların Internet ortamında, indirme hız genellikle yükleme hızından çok daha önemlidir. Alınmak istenen bilgi, gönderilenden genellikle daha fazladır. Bu servisin diğer yüksek hızlı alternatiflere göre (kablo modemler. vb.) en ciddi avantaj bant genişliğinin garanti edilmesinde yatmaktadır. Diğerlerinde mevcut olan bant genişliğini komşularınızla paylaşırken ADSL'de ödediğiniz Ücret ölçüsünde garantili bir erişim hızı bulunmaktadır. Türkiye de TTnet ile birlikte bağlayan DSL varyant da ADSL'dir ve Farklı upload/download hızlarında farkl tarifelerle ücretlendirilmektedir. CDSL Consumer DSL, ADSL'den biraz daha yavaştır ancak kullanıc tarafına sinyal bölücüsü gerektirmediğinden kurulumu daha ucuzdur. CDSL Rockwell tarafından geliştirilen özel bir çözümdür ve kendi taşıyıc teknolojisine sahiptir. G.Lite veya DSL Lite G.Lite, sinyal bölücü istenmeyen daha yavaş bir ADSL dir. Bu telefon şirketlerine merkezi yönetim kolaylığı getirir. Resmi ITU-T standard 1.544-6 Mbps indirme ve 128384 Kbps yükleme hız öngörmüştür. ABD başta olmak üzere hızla yayılan G.lite n tüm dünyada en yaygın teknoloji olması beklenmektedir. HDSL DSL in ilk varyantı olan HDSL (High bit-rat DSL) her iki yönde eşit hıza sahip teknolojidir. Genellikle kurumsal bağlantılar için tercih edilir. Ancak simetrik olması maksimum iletim hızını düşürür. Bir bakır kabloda taşınabilecek veriyi azami olarak taşır. IDSL ISDN DSL, DSL den çok ISDN teknolojisine yakındır. 128 Kbps ve daha yüksek hızlarda çalışır. RADSL RADSL (Rate-Adaptive DSL), Westell şirketi taraf ndan geliştirilen bir ADSL teknolojisidir. Yazılım aracılığıyla hattın durumuna göre veri hızını ayarlamak mümkündür. ADSL nin erişebileceği azami hızların üzerine çıkma olanağı bulunmaktadır. UDSL Unidirectional DSL, tek yönlü bir HDSL varyantıdır. Bazı Avrupa şirketlerince geliştirilmiş ve Kullanılmaktadır. VDSL Very High Data Rate DSL, çok yüksek hızlar vaat eden gelişen bir teknolojidir. 300 metreye kadar olan mesafelerde 51-55 Mbps aras hızlara erişmek olanaklıdır. ADSL nin yaygınlaşmasına paralel olarak onunla birlikte kullanılacağı düşünülmektedir. Transmisyon teknolojisi ve etkinliği bazı ortamlarda henüz denenmemiştir. Standart belirleyicileri üzerinde çalışmaktadır. 4. DSL nasıl çalışıyor? POTS olarak adlandırılan geleneksel telefon servisi, ev veya işyerini, twisted pair olarak adlandırılan, birbirine sarılmış bir çift bakır kablo üzerinden telefon şirketine bağlar. Telefon hatları, aynı anda hem karşıdakiyle konuşulabilen, hem de dinlenebilen bir özelliğe (full duplex) sahiptir. Bu nedenle bir çift bakır kablodan oluşmaktadır. Telefon servisi, başka telefon kullanıcıları ile haberleşmeyi sağlayabildiği gibi modemlerin kullanımıyla, veri iletişimine de olanak tanır. Bu sistemin kullandığı sinyaller analog sinyallerdir. Alıcı-vericiler (telefonlar) akustik ses dalgalarını, farklı yüksekliklere sahip elektrik sinyallerine çevirirler. Modemler bilgisayardan gelen sayısal sinyalleri analog sinyallere, telefon hattından gelen analog sinyalleri de sayısal sinyallere çevirir. Böylece telefon hattından analog sinyaller aktarılır ve sayısal sinyallere çevrilerek bilgisayarın anlaması sağlanır. Analog transmisyon, bakır kablonun kapasitesinin çok küçük bir bölümünü kullanır. Bilgisayarın veri alma yeteneği, telefon şirketinin modemden sayısal olarak gelen veriyi analog forma çevirmesi ve bu şekilde geri gönderildikten sonra modem tarafından tekrar sayısal forma çevrilmesinden dolayı kısıtlanmaktadır. Bir başka deyişle analog aktarım ev veya işyerindeki telefon ile telefon şirketi arasındaki bant genişliğinde bir darboğaz yaratır. DSL, sayısal verinin analog forma ve tekrar geriye çevrilmeyeceğini varsayan bir teknolojidir. DSL, modemleri sinyallere çevirmez bunun yerine verileri sayısal olarak yollar ve alır. Sinyalleri çevirmeye gerek kalmadığından veriler normal modemlerden çok daha hızlı iletilir. Sayısal veri, bilgisayara doğrudan doğruya bu şekilde gelerek telekom şirketinin aktarabileceği bant genişliğini kat kat artırır. Eğer sinyalin ayrılması sağlanırsa, bant genişliğinin bir bölümü analog sinyallerin transferi için de ayrılabilir; böylece telefon ile bilgisayarın aynı hatta, aynı anda kullanımı mümkün olabilir. Veri aktarımını etkileyen faktörler Ev veya işyerinin, DSL hizmetinin sunulduğu şebekeye yakınlığı, hatta kullanılan bakır kablonun çapı, kullanılan modemin tipi, alınacak servisin kalitesi ve hızını doğrudan etkiler. 8 Mbps’a varan hızlarda veri iletimi mümkün olabilmektedir. Bu hız, video, ses, hareketli 3D grafikler v.b. çoklu ortam bilgisinin kesintisiz alınabilmesi için yeterlidir. Bir DSL kurulumunun azami uzaklığı tekrarlayıcı kullanılmadığı takdirde yalnızca 5.5 km ile sınırlıdır. Bundan daha fazla uzunluğa sahip bir kablo üzerinden verilen bir servisin hem kalitesi, hem de hızı düşer. Eğer telefon şirketi yerel DSL döngüsünü fiber optikle takviye ederse 5.5 km’nin ötesinde DSL kullanma olanağı doğacaktır. xDSL erişiminde kullanılan cihazlar DSLAM (Digital Subscriber Line Access Mul-tiplexer-Sayısal Abone Hattı Erişim Çok-layıcıları): Birden fazla DSL kullanıcısını yüksek hızlı bir omurgaya bağlamak için telefon şirketleri DSL erişim çoklayıcıları kullanırlar (DSLAM). Bu cihazlar, üzerinde xDSL hizmetlerine ait portların bulunduğu, ATM (Asynchronous Transfer ModeEşzamansız İletim Modu) şebekeleri üzerinden birbirine bağlanan, abonelerden gelen trafiği toplayarak istenen yönlerde iletebilen cihazlardır. DSL teknolojisinin kullanım ve uygulama alanları İnternete yüksek hızlarda bağlantıya olanak tanıyan DSL teknolojisi, birleşik intranetlerin kurulması, daha gelişmiş sanal alışveriş, video oyunları ve farklı iletişim seçenekleri gibi birçok avantajı da kullanıcıya ulaştırıyor. Günümüze dek yararlanılan diğer internet erişim biçimlerinden çok daha fazla özellik sunan DSL, yüksek kalitede video yayını, video konferans, yüksek hızda veri transferi için gereken hızı sağlayan en iyi alternatif olma özelliğini de elinde tutuyor. Bunun yanı sıra internete sürekli bağlı kalmanın getirdiği diğer yazılım avantajlardan da yararlanılabiliyor. Özellikle IP multicast gibi streaming uygulamalarının da kullanılmasıyla iş, eğlence ve en önemlisi eğitim alanlarında da büyük gelişmeler elde edilebiliyor. DSL teknolojisinin avantajlı yönleri • Dünya üzerinde kurulu 800.000’den fazla lokal santral bölgesinde telefon kullanımı için çekilmiş olan bakır alt yapıyı kullanması, ekstra alt yapı yatırımı gerektirmemesi, • Sinyalizasyonda özel bir dijit kullanmaması (ses için 4 kHz olan standart, DSL’de 1.2 MHz’e ulaşmaktadır), • Komünikasyon teknolojisinde kullanılan mevcut ve yeni çıkabilecek yöntemlerin DSL üzerinde uygulanabilmesi, • Kullanılan donanımların aynı servisi sağlamada kullanılan donanımlarla karşılaştırmalı bir maliyet avantajına sahip olması, • Simetrik ve asimetrik veri aktarımının mümkün olması, • Mevcut bakır tel yatırımının, düşük maliyetle yüksek hızlara çevrilmesi. 5. SONUÇ Günümüzde birçok iletişim teknolojilerine alternatif olarak kullanılmaya başlayan DSL teknolojisi; iletişime önemli katkılar ve avantajlar getirmiştir. Dünyada kurulu yüzbinlerce lokal santral bölgesinde telefon kullanımı için mevcut bakır altyapının değişimine ihtiyaç duyulmamaktadır. Veri iletiminde çok yüksek bant genişliği sağlaması, Sinyalizasyonda özel bir digital kodlama kullanması (voice için 4 kHz olan standart, DSL de 1.2 MHz e ulaşmıştır), İletişim teknolojisinde varolan ve yeni çıkabilecek hizmetlerin DSL üzerinde uygulanabilmesi, Kullanılan donanımların aynı servisi sağlamada diğer donanımlara göre belirgin maliyet avantajları sağlaması gibi birçok sebebten dolayı DSL teknolojisi iletişimde önemli bir yer oluşturmaktadır. Bunların yanında, veri hızı iletiminde hız karşılaştırması yapıldığında, bugünün en hızlı analog medeminden 200 defa daha hızlı erişim imkanı sağlaması, internetle ilgili hizmetlerde genişbant erişim olanağı, Hızla gelişen ve çok büyük hacimlere erişmesi beklenen e-Devlet, e-Türkiye uygulamalarında önemli bir teknoloji olarak değerlendirilebilecektir. Dünyaya genel bakış Dünyadaki telekom şirketlerinin çoğu DSL servisi vermektedir. Gelişmiş telekom pazarlarından olan Japonya ile İngiltere DSL servis sağlayıcılarına en geç katılanlardır. DSL servis ücretlerinin, bölgesel bazda sıralanışı ucuzdan pahalıya doğru şöyledir: - Asya Pasifik - Amerika - Avrupa 1998’de önde gelen telefon şirketlerinin internet erişimi için ADSL hizmeti vermeye başladığı görülmektedir. ISP’ler telefon şirketlerinden ayrı olarak HDSL hizmetleri vermektedirler. ISP’lerin HDSL, SDSL, IDSL ve ADSL’den oluşan geniş bir portföy oluşturmaları beklenmektedir. xDSL’in dünyada kullanımı 2002 yılından itibaren büyük oranda yaygınlaşacaktır. ADSL önde olacak, diğerleri de pazardaki yerlerini alacaklardır. DSL ailesinin pazarı 1991/1992 (H)DSL piyasaya tanıtıldı 1993 (A)DSL piyasaya tanıtıldı 1994 VoD büyümeye başladı 1995 VoD azalmaya başladı 1996 İnternet büyümeye başladı 2000 Çoklu ortam uygulamaları başladı (multimedya) 2001 DSL ailesi yayılmaya başladı. Dünyada xDSL’in başlayışı Kuzey Amerika-Kanada Firma Tarih BC Telekom 1998 Bell Kanada 1998 Island Telecom 1999 MTS 1997 MTT, NB Telecom 1998 New Tel., Norveç Tel. 1999 Teus planet 1999