Prof.Dr. İzzet Hamdi Öğüş

HORMONLAR
YAPILARIVE
ÖZELLİKLERİ
Prof.Dr.İzzetHamdiÖğüş
YakınDoğuÜniversitesiTıpFakültesi
TıbbiBiyokimyaAnabilimDalı,Le>oşa,KKTC
HORMONLARAGİRİŞ
•  Yüksek yapılı canlılarda farklılaşmış hücreler ve
dokular arasında entegrasyonu sağlamak, görev ve
fonksiyonlarını düzenlemek, içeriden ve dışarıdan
gelen tehlikelere karşı homeostaKk durumu
korumaküzerekontrolmekanizmalarıgelişKrilmişKr.
•  Yukarıdakigörevlersinirsistemivehormonalsistem
aracılığı ile gerçekleşKrilir. Bu amaçla sinir
sistemindekimyasal haberci(mesenger)moleküller
olarak nörotransmitörler; endokrin sistemde ise
hormonlarkullanılır.
HORMONLARAGİRİŞ
•  Sinirsistemindehabercimoleküllersabityapısalbirimler
(hücreler)aracılığıileileKlir:Nörondan-nöronavenörondanefektörhücreyesinyalileKmigibi.
•  Endokrin sistemde ise genel kural olarak haberci molekül
(hormon) salgı bezi taraSndan kan dolaşımına salınır. Hormon
hedefhücreyekandolaşımıileverilir.
Hormonnedir?
•  Hormon:Çoketkin
kimyasalhabercilerdir
veçokküçükmiktar-
lardaüreKlirler.
•  Tipikbirhormon
10-10M(0.1nM)gibi
çokdüşükderişimlerde
fizyolojiketkilerini
gösterir.
•  Hormonderişimiçok
düşükolduğuiçin
çokyüksekaffiniteye
sahipbirreseptör
gereklidir.
SinirsistemiveendokrinsistembağlanMlıçalışırlar
Sinirsistemiileendokrinsistembirbirindentümüyle
bağımsızolmayıp,pekçoknoktadaçakışırlar:
•  Sinirsistemihormonsalgılanmasınıkontrol
edebilir.
•  Epinefrinadrenalmedullanınpostganglionik
hücrelerincesentezlenir.
•  Arkahipofizhormonlarıhipotalamuskaynaklıdır.
•  Nörotransmitörlerinsentezi,depolanmasıve
salgılanmasıbazıhormonlarınkinebenzer.
•  Klasikhormonlarınçoğumerkezisinirsisteminde
debulunur.
RESEPTÖRLERHORMONAÖZGÜPROTEİNLERDİR
•  Reseptör,hormonubağlayanhücreselbirproteindir.
•  Reseptörler-Hormonbağlanması:
Bağlanma(%)
-Aslakovalandeğildir.
-Daimatersinirdir.
-Özgülvedoyurulabilir
niteliktedir.
•  Hormonunreseptöre
bağlanmasıaşağıdakigibi
yazılabilir:
Afinitesi yüksek ligand
Afinitesi düşük ligand
H+R↔HR
KD=[H]x[R]/[HR]
Derişim(nM)
KD(Disosiyasyondeğişmezi),hormonunreseptöreolan
afinitesininölçüsüdür.Genellikle10-9M’dandahaküçüktür.
AfiniteardkçaKDküçülür.
Diyabe]eninsülinegidençe_nveödüllüyol
F.G.Ban_ng,J.J.R.MacLeod,
C.Best,J.B.Collip
1923yılıNobelFizyoloji/TıpÖdülü
İnsülininbulunuşuvediyabeKntedavisi
h#p://tr.wikipedia.org/wiki/İnsülin
FrederickSanger
1958NobelKimyaÖdülü
İnsülinaminoasitdizianalizi
1980NobelKimyaÖdülü
DNAdizianaliziyöntemi
1977NobelFizyolojiveTıpÖdülü
Hipotalamik hormonlarla ilgili
çalışmalar ve pepKd hormonlar
için olağanüstü hassas “radyoimmunoassay(RIA)” yönteminin
gelişKrilmesi
TRH’nınSaflaşMrılmasıve
Tanımlanması
R.GuilleminveA.Schally
TirotropinsalgılaMcıhormonun
(TRH)yapısı
20tonhipotalamus
• 2milyonkoyun
• 1milyondomuz
1977NobelFizyolojiveTıpÖdülü
RADIOIMMUNOASSAY
(RIA)
RadyoakKfişaretlihormon
AnKkor
RadyoakKfişaretli
hormonve
işaretsizhormon
HORMONLARAGİRİŞ
Hormonun hedef hücresi her zaman uzakta olmayabilir. Bu
yöndenhormonlarınüçtüretkisitanımlanabilir:
Telekrin
kimyasaluzakdokuda
habercikapillerhedefhücre
Parakrin
Kimyasal
haberci
Otokrin
kimyasal
haberci
endotelh.
bazalmembran
reseptörler
1. Telekrinetki:
Hedefhücre/dokuendokrinbezindenuzakir.
2. Parakrinetki:
Hedef,komşuhücreveyadokulardır.
3. Otokrinetki:
Hedef,hormonusentezleyenhücreyadadokudur.
ENDOKRİNBEZLERveKAYNAKLARI
Aynı hormon veya hormon grubunu sentezleyen
hücreler bir araya toplanarak bir endokrin bez
oluştururlar.GastrointesKnalhormonlarbirisKsnayı
teşkileder.
Endokrinbezlergenelolarakepitelhücrelerinden
kaynaklanırlar.
Kuraldışıolanlar:
a)  TestosteronüretenLeydighücreleri,veÖstrojenleri
üretengranülosahücrelerimezenşimalkaynaklıdır.
b)  Arkahipofizhormonlarınöronalhücrekaynaklıdır.
ENDOKRİNBEZLERİNYERLEŞİMİ
ENDOKRİNBEZLERİNYERLEŞİMİ
•  Endokrinbezlerinyerleşimirastgeledeğildir.
•  Hormonun plazma derişimi biyolojik cevap için
yetersiz olabilir. Lokal olarak yüksek derişim
sağlamak için endokrin bez ile hedef hücreler
birbirine yakın yerleşmişKr, ya da aralarında özel bir
dolaşımvardır:
• 
• 
• 
• 
• 
Hipotalamus-hipofizilişkisi
Panreashormonları-karaciğerilişkisi
Adrenalmedulla-adrenalkorteks
Seminifertubulleri-Leydighücreleri
Korpusluteum-granülosahücreleri
HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI
1)Endokrinbezegöre:
•  Hipofizhormonları :GH,ACTH,FSH,LH
•  Hipotalamushormonları
:CRH,GnRH,SomatostaKn
•  Pankreashormonları
:İnsülin,Glukagon
•  Adrenalkortekshormonları:KorKzol,Aldosteron
•  Adrenalmedullahormonları:Epinefrin
•  Gastrointes_nalhormonlar :Gastrin,SekreKn,
Kolesistokinin
•  Gonadalhormonlar :Östrojen,Testosteron
•  Tiroidhormonları
:T3,T4
HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI
2)Hormonlarınkimyasalyapısınagöre:
•  Aminoasittürevihormonlar:Epinefrin,melatonin,
Kroidhormonları
•  Pep_dveproteinhormonlar:Bütünhipotalamus,
hipofiz,pankreasvegastrointesKnalhormonlar
•  Glikoproteinhormonlar:
FSH,LH,TSH,HCG
•  Steroidhormonlar:
Progesteron,Östrojen,KorKzol,Aldosteron,
Testosteron
•  Yağasiditürevihormonlar:
AraşidonikasittüreviAykozanoidler(Lökotrienler,
Prostaglandinler,Tromboksanlar).
HORMONLARIKİMYASALYAPILARIVESALGILANMAYERLERİ
SalgılanmaYeri
Aminoasittürevi
KimyasalYapıÖzelliği
Polipep_d
Steroid
Kor_zol,Aldosteron,
Androjenler
Adrenal(korteks)
Adrenal(medülla)
Böbrek
Epifiz(pineal)
Epinefrin,
Norepinefrin
Melatonin
G.İ.S.
Hipotalamus
Hipofiz(Önlob)
Hipofiz(arkalob)
MSS,PSS
Dopamin,serotonin,
nor/epinefrin
Eritropoe_n
Gastrin,Sekre_n,
Kolesistokinin
CRH,TRH,GH-RH,
LH-RH,Enkefalin,
Somatosta_n
ACTH,Endorfin,FSH,LH,
GH,Lipotropin,MSH,
PRL,TSH,
ADH,Oksitosin,
Overler
Östrojen,Progesteron
Glukagon,İnsülin,
Somatosta_n
PTH
hCG
Pankreas
Para_roidler
Plasenta
Tes_s
Tiroid
Bütündokular
(eritrositdışında)
Yağasiditürevi
Testosteron
T3,T4
Kalsitonin
Lökotrien,Tromboksan,Prostaglandin,
HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI
3)Etkimekanizmasınagöre:
A)  İkincilHaberci(Secondmessenger)kullananlar
•  cAMPveyacGMPsisteminikullananlar
•  DAG-IP3-Ca++/PKCsisteminikullananlar
•  Tirozinkinazsisteminikullananlar
B) İkincilhabercikullanmayanlar
•  Lipofilikhormonlar:Tiroidvesteroidhormonlar
C) Etkimekanizmasıtambilinmeyenler
HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI
4)Fonksiyonlarınagöre:
•  Cinsiyethormonları:
Androjenler,Östrojenler
•  Suveelektrolitmetabolizmasınıdüzenleyenler:
ADH,Aldosteron,ANH
•  Ca++/Pimetabolizmasıhormonları:
PTH,Kalsitonin,Kalsitriol
•  Glukoneogene_khormonlar:
KorKzol,Epinefrin,Glukagon
•  Anaboliketkilihormonlar:
GH,İnsülin,Testosteron
•  Kataboliketkilihormonlar:
T3(yüksekd.),Epinefrin
•  Lipoli_khormonlar:
T3,Epinefrin
HORMONLARINSINIFLANDIRILMASI
5) Depolanmavesalgılanmaşekillerinegöre:
•  Depolanamayanlar:
Steroidhormonlar
•  Hücredışıortamdadepolananlar:
Tiroidhormonları
•  Hücredeveziküliçindedepolananlar:
Bütünaminoasittürevi,pepKdveprotein
hormonlar
6) Sentezmekanizmasınagöre:
•  Ribozomalolaraksentezlenenler
•  EnzimaKkolaraksentezlenenler
•  RibozomalveenzimaKkolaraksentezlenenler
HORMONLARINGENELETKİMEKANİZMALARI
GrupI
PepKd
veamin
yapısındaki
hormonlar
hücredış
yüzeyindeki
reseptöre
bağlanırlar.
Hücreiçine
girmeden
reseptör
aracılığıile
etkilerini
gösterirler.
GrupII
Steroidler
veKroid
hormonu
hücreye
girerler.
Çekirdekte
hormonreseptör
kompleksi
oluştururlar
.
HORMONSINIFLARININGENELÖZELLİKLERİ
GrupI
GrupII
Hidrofilik
Lipofilik
Bağlayıcı protein
Yok
Var
Plazma yarıömrü
Kısa(dakikalar)
Uzun(saatler)
Hücreyüzeyi
Hücreiçi
Polipep_dler,proteinler, Steroidhormonlar,_roid
glikoproteinler,
hormonları,re_noidler,
katekolaminler
kalsitriol
Çözünürlük
Reseptör
Aracı
Yanıt süresi
İkincilhaberci
Reseptör-hormon
kompleksi
(cAMP,cGMP,Ca2+vb.)
Hızlıetkilihormonlar: Yavaşetkilihormonlar:
Hücredeönceden Genekspresyonunuve
varolanbirenzim
proteinsentezini
akKvitesinde
etkilerler
değişikliğeyolaçarlar
HORMONLARDÜNYASINDAHİYERARŞİ
Çevredengelenduyusaluyarılar
S.S.S.
Nöroendokrin
kaynaklı
sinyaller
Hipotalamus
Hipotalamikhormonlar
(salınmafaktörleri)
Birincihedefler
İkincihedefler
Önhipofiz
Arkahipofiz
ACTH
Mr 4500
TSH
Mr 28000
FSH
LH
Mr 24000 Mr 20500
Adrenal
korteks
Tiroid
Overler / Testisler
GH
Mr 21500
PRL
Mr 22000
Oksitosin
Mr 1007
ADH
Mr 1040
Pankreas
adacık h.
Kortizol,
Tiroksin, Progesteron, Testosteron
kortikosteron, triiyodo- östradiol
aldosteron
tironin
Sonhedefler
Birçok
doku
Kaslar,
K.C.
Üreme organları
Kan
glukoz
düzeyi
Adrenal
medülla
İnsülin,
glucagon, Epinefrin
somatostatin
K.C.,
kemik
Meme
bezi
Düz
kaslar,
meme
bezleri
Arterioller,
böbrek
K.C.,
kaslar
K.C.,
Kaslar,
kalp
HİPOTALAMİKSALGILAMAFAKTÖRLERİ
Salınmafaktörleri
(releasingfactors,RF)
hipotalamiknöronlarda
sentezlenirvehipotalamo-
hipofizealportalvenlerle
hipofizegönderilirler.
RF’leradenohipofiz(ön
lob)hormonlarınınsentez
vesalınmasınıuyarırlar.
Paraventriküler
nükleus
SupraopKk
nükleus
OpKkkiazma
ADHveoksitosinde
buradasentezlenir
Hipotalamus
İnfundibulum
Hipotalamohipofizealyol
Ön
hipofiz
Arkahipofiz
ADHveoksitosin
buradansalınır
HİPOTALAMİKSALGILAMAFAKTÖRLERİ
Hipotalamiksalgılamafaktörleri
•  CRH :KorKkotropinsalgıladrıcıhormon
•  TRH :Tirotropinsalgıladrıcıhormon
•  GH-RH:Growthhormonesalgıladrıcıhormon
•  GnRH :LüteinleşKricihormonsalgıladrıcıhormone(LHRH)
•  SS
:SomatostaKn,SRIF(somatotropinsalınmasınıinhibe
edicifaktör)
•  PIH
:ProlakKninhibeedicihormon(dopamin)
•  PRF :ProlakKnsalgıladrıcıfaktör
HİPOFİZHORMONLARI
Hipofiz(pituitary)
•  Adenohipofiz(önlob)
–  GH(Somatotropin)
–  PRL(ProlacKn)
–  ACTH(korKkotropin)
–  TSH(Tirotropin)
–  LH(LuteinleşKricih.)
–  FSH(Folliküluyarıcıh.)
–  hCG:(insanKoriyonik
gonadotropin)
ÖNHİPOFİZHORMONLARI
Hipotalamus
Paraventrikülernükleus
SupraopKknükleus
Eminensmedialis
İnfundibulum
Önhipofiz
Arkahipofiz
Kas
Somatotropikhücreler:
Büyümehormonu(GH)
Tirotropikhücreler:
Tiroiduyarıcıhormon(TSH)
Yağdokusu Kemik
Tiroid
Gonadotropikhücreler:
folliküluyarıcıhormon(FSH)
velüteinleş_ricihormon(LH)
Mammotropikhücreler:
Prolak_n(PRL)
Memebezi
Memebezi
TesKsOver
Parsintermediahücreleri:
Melanosit-uyarıcıhormon(MSH)
KorKkotropikhücreler:
adrenokor_kotropik
hormon(ACTH)
Adrenalbez
Melanositler
NÖROHİPOFİZHORMONLARI
Hipofiz(pituitary)
Paraventriküler
nükleus
•  Nörohipofiz(arkalob)
•  ADH(AVP,Vazopressin)
•  Oksitosin
Buhormonlarhipotalamusta
sentezleniphipofizarkalobunda
depolanırlar.
Vazopressin,böbreklerdensuyun
geriemiliminisağlayarakkan
hacminidüzenler.
Oksitosin,memebeziveuterustaki
düzkaslarınkasılmasınıuyarır.
SupraopKk
nükleus
OpKkkiazma
ADHveoksitosin
buradasentezlenir
Hipotalamus
İnfundibulum
Hipotalamohipofizealyol
Ön
hipofiz
Arkahipofiz
ADHve
oksitosin
salınır
AMİNOASİTTÜREVİOLANHORMONLAR
Adı
Öncülü Anasentezyeri
NT.Etki
Dopamin
Tyr
Hipotalamus
Adrenalmedulla
Epinefrin
Tyr
Adrenalmedulla
Norepinefrin
Tyr
Periferalsiniruçları
Adrenalmedulla
Var
Serotonin
Trp
Masthücreleri,simpaKk
siniruçları,plateletler
Var
Melatonin
Trp Pinealbez
?
T3,T4
Tyr
Tiroidbezi
?
Histamin
His
Masthücreleri,bazofiller
Var
Var
Çokaz
KATEKOLAMİNLER-AminoAsitTüreviHormonlar
Tirozin a L-DOPA a Dopamin a
Norepinefrin a Epinefrin
•  KatekolaminleradıalindatoplananDopamin,
Norepinefrin(noradrenalin)veEpinefrin(adrenalin)amino
asittürevihormonlardır.SentezleriKrozindenbaşlar.
•  Beyindevenöraldokulardanörotransmiterolarakgörev
alırlar.
•  Epinefrinvenorepinefrinadrenalbezlerdesentezlenenve
salınanhormonlardır.
•  KatekolaminlersekresyonkeseciklerindederişKrilirlerve
ekzositozlasalınırlar.
•  Stresekarşıfizyolojikyanıinönemlibileşenlerindedir.
PEPTİD,PROTEİNVEGLİKOPROTEİNHORMONLAR
•  40’tanfazlahormonbusınıuadır.
•  3-236arasındaaminoasitiçerirler.
•  Ribozomlardapreprohormonolarakdahabüyükbir
• 
• 
• 
• 
• 
molekülünşeklindesentezlenirler.
PreprohormonlaraminouçlarındabirsinyalpepKdi
(leadersequence)içerirler.
SinyalpepKdidahasonraER’dekoparılırve
prohormonoluşur.
Prohormonlarsekresyonkeseciklerindepaketlenirler.
GerekKğindeprohormon,postranslasyonelişlemlerle
erişkinformuolanhormonadönüştürülür.
Erişkinhormonlarekzositozlasalınırlar.
PANKREASHORMONLARI
•  Langerhansadacıklarındansalgılananinsülin,glukagonve
somatostaKnpolipepKdyapısındadırlar.
•  İnsülinveglukagon,zıtekiliolarak,karbonhidratvelipid
metabolizmasıüzerindeönemlietkileresahipKrler.
•  Somatosta_nbüyümehormonusalgılanmasınıinhibeeder.
Langerhansadacığı
Glukagon
İnsülin
SomatostaKn
PARATİROİDHORMONU
•  ParaKroidbezindensalgılananparathormon(PTH)
vücutakalsiyumvefosforhomeostazınısağlar.
•  PolipepKdyapısındadır.
•  Kemiklerdenkalsiyumvefosforu(fosfathalinde)
mobilizeeder.
•  Böbreklerdenfosfatgeriemiliminiönler.
STEROİDHORMONLAR:GONADLAR
27C
Kolesterol
Yanzincir
kırılması
21C
Progesteron
Menstrüelsiklus,
gebelik
Sodyumvepotasyum
21C Mineralokor_koidler emilimiveaMlımının
düzenlenmesi
Bağışıklık,metabolik
vegelişimseletkiler
21C
Glukokor_koidler
19C
Androjenler
Erkeksekonder
sekskarakterleriningelişimi
Östrojenler
Dişisekonder
sekskarakterleriningelişimi
18C
Tes_s
Over
GONADALHORMONLARVEMENSTRÜELDÖNGÜ
STEROİDHORMONLAR:ADRENALKORTEKS
Zona
glomerulosa
Zona
fasciculata
Zona
re_cularis
Mineralokor_koidler→
Aldosteron:Kandaelektrolit
(Na,K)derişimlerinidüzenler
Glukokor_koidler→Kor_zol:
Önceliklekarbonhidratmeta-
bolizmasınıetkiler(insülinle
zıtyönde).
Sekssteroidleri→Androjenler
veöstrojenler:Esasolarak
üremebezlerindenbolmiktarda
sentezlenirler.
Sekondersekskarakterlerive
üremeüzerindeetkilerivardır.
BirVitamindenDoğanHormon:KALSİTRİOL
RETİNOİDLER
•  Re_noidler,büyümeyi,vehücrelerin
farklılaşmasınıdüzenleyenetkin
hormonlardır.
•  Prohormonre_nolbaşlıcaKC’deVitamin
A’dansentezlenirvedahasonraokside
edilerekre_noikasit(RA)oluşturulur.
•  Re_noidler,embriyonergelişimve
farklılaşmaüzerindeönemliroloynarlar.
β-Karoten
Vitamin A1
(retinol)
Retinoik asit
Aykozanoidler(Eicosanoids)
•  Aykozanoidlerparakrinhormonlardır.Hücrelerarasısıvıya(kanadeğil)salgılanırve
komşuhücrelereetkiyapar.Otakoidleryadalokalhormonlarolarakdaanılırlar.
•  Araşidonikasit,plazmazarınınişkısmındazaragömülüolanfosfa_dilinositolün2C
konumundaesterleşmişolarakdepolanır.
•  Hormonaluyarılarayanıt
olarakfosfolipazA2
(PLA2)taraSndan
koparılaraksitoplaz-
mayasalınırve
aykozanoidlerin
sentezibaşlar.
•  Depolanmazlar.
Nanomolar
düzeyde
etkilidirler.
HORMONLARINSENTEZİ
Hormonlarüçmekanizmailesentezlenirler:
1. Ribozomalsentez
Bütün pepKd ve protein yapısındaki hormonlar ribozomda
sentezlenirler. Önce preprohormon olarak sentezlenen protein
hormon,pro-formundasentezlendiğihücrededepolanırlar.
2.Enzima_ksentez
Aminoasittürevihormonlar,steroidhormonlarveaykozanoidler
enzimaKk tepkimeler sonucu sentezlenirler. Bazı hormonlar
hedefdokudadahaakKfformlaraçevrilirler.
3.Ribozomalveenzima_ksentez
Bazıhormonlarınöncülüribozomalolaraksentezlenir,daha
sonraenzimaKktepkimeleregirerler.
Örnek:Tiroidhormonları
RİBOZOMALHORMONSENTEZİ
Ribozom
SİTOZOL
mRNA
Sinyal
pep_di
Sinyal
pep_di
koparılır
Sinyal
tanıyıcı
molekül
(SRP)
SRP
reseptör
proteini
Translokasyon
kompleksi
SİSTERNAL
BOŞLUK
ERzarı
Protein
RİBOZOMALHORMONSENTEZİ
Proinsulin,pankreaKkβ-hücrelerindedepolanır.Kanglukozu
yükseldiğinde,proinsülinakKfinsülineçevrilerekkanasalgılanır.
RİBOZOMALHORMONSENTEZİ
Bazıdurumlarda,prohormon-
dantekbirpepKdhormon
üreKlir,fakatsıklıklaçeşitli
akKfhormonlaraynıpro-
hormondanüreKlir.
POMC(Pro-opiomelanokor_n)geni258aa’likbüyükbirpolipepKdi
kodlar.AncakfarklıhücrelerdefarklıyerlerdenhidroliKkbölünmelerle
sayılarıdokuzakadarçıkanvefarklıbiyolojikakKviteyesahippepKd
oluşur.
POMCbölünmelerininönemliürünleri:
1)  ACTH(AdrenokorKkotropikhormon)
2)  β-LPH(β-lipotropin)
3)  γ-MSH
ENZİMATİKHORMONSENTEZİ
Enzima_ksentez:
Bazıhormonlaröncülbir
moleküldenenzimaKk
değişikliklerlesentezlenirler.
Örnekler:
•  Kolesteroldensteroidlerin
sentezi
•  Aminoasittürevi
hormonlar
•  Araşidonikasiten
aykozanoidlerinsentezi
RİBOZOMALveENZİMATİKHORMONSENTEZİ
Tiroidhormonları,
ribozomalveenzima_k
olaraksentezlenen
hormonlaraiyibir
örnek_r.
Tiroidepitelh.
T3
Tiroglobülingeni
T4
T3
TiroglobülinmRNA
• Tiroidhücrelerindesentezlenen
Tiroid
follikülü
T4
Tyr
T4
Tyr
T3
T4
Tyr
OlgunTiroglobülin
_roglobülinüzerindeki_rozinlerdenenzimaKkolarakMİT,
DİT,T4veT3sentezlenirve
folliküldedepolanır.
• TSHetkisialindaendositozla
içerialınanfollikülsıvısındaki
Kroglobülinlizozomda
parçalanır,açığaçıkanT3veT4
kanaverilir. ●
MİT├CH-CH2-
DİT ├CH-CH2-
Tyr
Tyr
Tyr
Tyr
Tyr
Tyr
Tyr
Tyr
T3
MİT
Tyr
Tyr
Tiroglobülin
DİT
MİT DİT
Tyr
DİT
Tyr
MİT
DİT
Tyr
T4
├CH-CH2-
├CH-CH2-
-OH
●
-OH
●
●
-O-
-OH
●
●
●
●
●
●
-O-
-OH
MİT-monoiyodo.rozin,DİT-diiyodo.rozin
T3-triiyodo.ronin,T4-tetraiyodo.ronin
HEDEFDOKU
•  Birhormonunözgülreseptörlerinebağladıktansonra
bu hormona yanıt oluşturabilen hücre, o hormonun
hedefdokusudur.
•  Bazıhormonlartekhedefdokudaetkiliiken(TSHgibi)
bazı hormonlar (insülin, T3) çok sayıdaki dokuyu
hedefdokuolaraketkilerler.
•  Bazı hormonlar tek türden biyolojik yanıt
oluştururken, bir kısım hormonlar farklı dokularda
birbirinden farklı ve birden fazla biyolojik yanıt
oluşumunusağlayabilirler.
HORMONLARINKANDADOLAŞIMLARI
•  Pep_d,proteinveaminoasittürevihormonlarkanda
serbestformdabulunur.Derişimleri10-15-10-9M
arasındadeğişir.Ömürleriçokkısadır.IGF(insuline-like
growthfactor)proteinebağlıolaraktaşınır.
•  Hidrofobikyapıdakihormonlariseözeltaşıyıcı/bağlayıcı
proteinebağlıolaraktaşınır.PlazmadakiKroid
hormonlarının%99’u,testosteronun%90’ıproteinlere
bağlıdır.
TaşıyıcıProtein+hormon↔Hormon-Proteinkompleksi
•  Hormonuntaşıyıcıproteinebağlanması:
a) Hormonunömrünüuzair.
b) Hormonundolaşımdaki“depo”formunuoluşturur.
RESEPTÖRveTAŞIYICIPROTEİNLER
Özellik
Derişim
Reseptör
Transportproteini
Çokdüşük
Çokyüksek
(birkaçbin/hücre) (yaklaşık109/ml)
Afinite
Çokyüksek
Düşük
Bağlanmaözgüllüğü
Çokyüksek
Düşük
Fizyolojikderişimde
satürasyon
Evet
Hayır
Bağlanmatersinirliği
Evet
Evet
Sinyalile_mi
(biyolojikcevap)
Var
Yok
HORMONLARINDEPOLANMASI
•  Lipofilikyapıdakihormonlardepolanmaz.
•  Pep_d,polipep_dyapıdakiveaminoasittürevi
hormonlarzarsalvezikülleriçindedepolanırlar.
•  Özeldepoformuolmayanhormonlarınsentezi
devamlıdır.
•  Yenisentezolmazsa;adrenalkortekste3dakikalık,
overlerde10dakikalık,tesKslerdeise18dakikalık
ihKyacayetecekkadarhormonvardır.
•  TiroidhormonlarıKroiddokusundahücredışı
ortamdapro-hormonformundadepolanırlar.
HORMONSALINIMIveSALINIMINKONTROLÜ
•  Depolanamayanlipofilikhormonlarpasifdifüzyonla
sentezlendikleridokuyuterkederler.
•  Zarsalvezikülleriçindedepolananhormonlar
kalsiyumbağımlıekzositoziledolaşımasalınırlar.
•  Hormoneğerprohormonformundadepolanmışsa,
salınımdanönceproteolizileak_fhaleçevrildikten
sonrasalgılanır.
•  Hormonsalınımkontrolalindadır.Salınımdevamlı
olmayıp,darbeler(pulse)halindeolur.
•  Kor_zolgibibazıhormonlarınsalınımında
“circadian”birritmvardır.
POZİTİFFEEDBACKKONTROL
Hipotalamusönvearka
hipofizeoksitosinve
prolak_nsalgılamaemrini
gönderir.
Emme
hipotalamusa
dürtülergönderir.
Uyarı:bebek
memebaşını
emer
POZİTİF
FEEDBACK
DÖNGÜ
Bebekbeslenirve
emmeyedevameder
(pozi_ffeedback)
Kanasalınanoksitosinve
prolak_nmemebezlerini
sütsalgılamasıiçin
uyarır.
Ağrı
Korku
Uyarılar
NEGATİFFEEDBACK
KONTROL
Enfeksiyon
Hipotalamus
Kanama
Hipoglisemi
⊗
CRH(ng)
Ý
⊗
CRH,KorKkotropinsalgılaicı
hormon
ACTH,AdrenokorKkotropik
hormon
Hipofiz
önlobu
ACTH
Ý
(µg)
Kor_zol
Çizgilikas
(mg)
Karaciğer
Adrenal
Böbrek
Yağdokusu
HORMONAGONİSTveANTAGONİSTLERİ
•  Reseptörlerbüyükbirafiniteveözgüllüklekendi
hormonlarınıbağlarlar.
•  Ancakyapıolarakhormonlarabenzeyenbileşiklerde
reseptörlerebağlanabilir.Buligandlaragonistyada
antagonistdiyeadlandırılır.
Agonist
:Reseptörebağlanıncahormonbenzeri yanıtoluşturur.
Antagonist:Reseptörebağlanıncahormonayanıin oluşumunuönlerler.
AgonistveAntagonistler:
•  Reseptörlerintanımlanmasıvesınıflandırılmasında,ve
•  Endokrinhastalıklarıntedavisindekullanılırlar.
RESEPTÖRAKTİVİTESİNİNKONTROLÜ
Hormonlarınhedefhücrelerdeaşırı(zararlı)
etkilerininönlenmesiiçinreseptörlerinakKvitesi
kontrolalindatutulmalıdır:
1- ReseptörsayısınıazalMcıdüzenleme(down
regula_on):
Hormon-reseptörkompleksipinositozlahücreiçine
alınır.Hücreyüzeyindeyanıtverecekreseptörsayısı
azalilır.
2- KovalentModülasyon:
Reseptörsitoplazmikbölgelerdenfosforileedilerek
hormonaluyarıyaduyarsızhalegeKrilir.
RESEPTÖRSAYISININKONTROLÜ
1.HomologRegülasyon
Hormonkendireseptörlerininsayısınıkontroleder.
a) YanıtazalMcıdüzenleme(downregula_on)
İnsülin,EGF,Katekolaminler.
b) YanıtarMrıcıdüzenleme(upregula_on)
ProlakKn,AnjiotensinII
2.  HeterologRegülasyon
Hormon,başkahormonlarınreseptörlerini
düzenleyebilir.
GH:İnsülinreseptörlerininsayısınıazalir.
TiroidHormonları:β-adrenerjikreseptörlerin
sayısınıardrır.
YEDEKRESEPTÖRLER
•  Zarsal reseptörlerde, gerekli biyolojik cevabın sağlan-
ması için bütün reseptörlerin hormonu bağlamasına
ihKyaçyoktur:
•  GranülosahücrelerindeLHreseptörlerinin,
•  Karaciğerhücrelerindeinsülinreseptörlerinin,
•  Kasta katekolamin reseptörlerinin %1’inin hormon
bağlamasımaksimumbiyolojikcevabısağlar.
•  Yanıtoluşumunakatkıdabulunmayandiğerreseptörlere
“yedekreseptör”denir.
•  Hücre içi reseptörleri kullanan hormonlarda hormon
derişimiilebiyolojikcevabınşiddeKarasındadahayakın
ilişkivardır.
HORMONLARIKİMYASALYAPILARIVESALGILANMAYERLERİ
SalgılanmaYeri
Aminoasittürevi
KimyasalYapıÖzelliği
Polipep_d
Steroid
Kor_zol,Aldosteron,
Androjenler
Adrenal(korteks)
Adrenal(medülla)
Böbrek
Epifiz(pineal)
Epinefrin,
Norepinefrin
Melatonin
G.İ.S.
Hipotalamus
Hipofiz(Önlob)
Hipofiz(arkalob)
MSS,PSS
Dopamin,serotonin,
epinefrin,
norepinefrin
Eritropoe_n
Gastrin,Sekre_n,
Kolesistokinin
CRH,TRH,GH-RH,
LH-RH,Enkefalin,
Somatosta_n
ACTH,Endorfin,FSH,
GH,LH,Lipotropin,
MSH,PRL,TSH,
ADH,Oksitosin,
Overler
Östrojen,Progesteron
Glukagon,İnsülin,
Somatosta_n
PTH
hCG
Pankreas
Para_roidler
Plasenta
Tes_s
Tiroid
Bütündokular
(eritrositdışında)
Yağasiditürevi
Testosteron
T3,T4
Kalsitonin
Lökotrien,Tromboksan,Prostaglandin,
Kısaltma Hormonadıvesinonimleri
Sentezyeri
ACTH
ADH
CRH
FSH
GH
GH-RH
hCG
LH
LH-RH
MSH
PGXy
PRL
PTH
SS
T3
T4
TRH
TSH
Hipofizönlob
Hipotalamus
Hipotalamus
Hipofizönlob
Hipofizönlob
Hipotalamus
Plasenta
Hipofizönlob
Hipotalamus
Hipofizönlob,deri
Bütünhücreler
Hipofizönlob
ParaKroid
Pankreas,hipotalamus
Tiroid
Tiroid
Hipotalamus
Hipofizönlob
AdrenokorKkotropikhormon,korKkotropin
AnKdiüreKkhormon,vazopressin,AVP
KorKkotropinsalgıladrıcıhormon
Folliküluyarıcıhormon,follitropin
Büyümehormonu,somatotropin
Büyümehormonusalgıladrıcıhormon
İnsankoriyonikgonatotropini
LüteinleşKricihormon,luteotropin
LüteinleşKricihormonsalgıladrıcıhormon
Melanosituyarıcıhormon,melanotropin
Prostaglandin(örn.PGE2)
Laktojenikhormon,prolakKn
Parathormon
SomatostaKn
TriiyodoKronin
Tiroksin,tetraiyodoKronin
Tirotropinsalgıladrıcıhormon
Tiroiduyarıcıhormon,Krotropin