Bölüm II. Sistemleri Analiz Edebilmek için Metotlar ve Çatı

YÖNETİM BİLİŞİM
SİSTEMLERİ
Prof.Dr. Orhan Torkul
Arş.Gör. Tijen ÖVER
Arş.Gör. Fatih ÇALLI
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
Çalışma Soruları
• Bilişim sistemlerinin analizinde bir çatıya
sahip olmak niçin önemlidir?
• İşletme ve işletme süreç sistemlerinden
ne anlaşılır?
• İşletme süreçleri ve bilişim sistemleri
arasında ki ilişkiler nelerdir?
• İşletme süreçleri içinde bilişim
sistemlerinin rolüyle ilgili altı eleman
nedir?
• Sistem analizinde ki aşamalar nelerdir?
• Profesyoneller bilişim sistemleri analizi
için İMA çatısını nasıl kullanırlar?
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
1. Çatı ve Model için İhtiyaçlar
•
•
Çatı
Model
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
2.
İşletme Süreçleri ve İşletmelerin
Sistem Bakış Açısıyla İncelenmesi
• Sistem nedir?
•
•
•
•
•
•
Sistem
Sistemin
Sistemin
Sistemin
Sistemin
Sistemin
Amacı
sınırları
Çevresi
Girdileri
Çıktıları
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
• Sistem nedir?
Bir sistem, bir amacı gerçekleştirmek için
bütünleştirilmiş elemanlar grubudur. Firma gibi
bir kurum veya bir işlevsel alan bu tanıma uyar.
İşletme, firma; yöneticilerin veya girişimcilerin
özel amaçlarını gerçekleştirmek için çalışan
kaynaklardan oluşmuştur.
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
• Sistemin Girdileri:
Sistem girdileri, gerek organizasyonun içinden
gerekse dış çevresinden sisteme dahil olan her
şeydir. İşlem ise, sisteme dahil olan her şeyi daha
anlamlı bir hale getirmektir.
• Sistemin Çıktıları:
Sistemin çıktıları ise işlenerek daha anlamlı hale
getirilmiş, insanlara fayda sağlayacak şeyler olarak
tanımlayabiliriz.
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
Tedarikçiler
Satın alınan
parçalar
Çevre
Tedarikçiye
giden siparişler
Bitmiş ürünler
Tasarım
Ürün
tasarımı
Üretim
Firma içi
Satış
Gerçek ve
tahmini
siparişler
Siparişler
Teslim
Servis
Bitmiş ürünler
Müşteri
Servis isteği
Tercihler
Ekipman bilgisi
Şekil 2.3. Sistem Bakış Açısıyla bir Firmaya Bakış
Şekil 2.1. İşletmeler işletme süreçlerinden oluşan
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
• Değer Zinciri
• Temel Süreçler
• Destek Süreçleri
• İşletme Süreçleri ve İşletme
Fonksiyonları
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
•
•
•
•
DEĞER ZİNCİRİ
Değer Zinciri, firmaların müşterileri için
değer oluşturmada
kullandığı işlemler setine verilen isimdir.Değer zinciri, ana prosesler
ve destek prosesleri olmak üzere 2 tip prosese sahiptir.
Şekil 2 de bir restoran ele alınmış olup,değer zincirindeki bazı
prosesler görülmektedir.Bu ana prosesler, satın alma,sipariş alma ve
yemek servisini kapsar.Şekil 2 de mutfak temizliği, işçi alımı,vergi
ödeme ve restoran yönetimi gibi bazı ana proseslerden
bahsedilmemiştir.Yönetim, destek prosesi gibi görülebilir çünkü
müşteri değeri için yapılan işlerle direk ilgisi yoktur.1980li yıllarda
işçi başına düşen yönetici sayısında düşüşün sebebi daha az yönetici
ile firmaların müşterileri için değer hesaplarını daha rahat
yapmasıdır.
Değer zinciri fikri önemlidir, çünkü bir firmada organize edilen iş
prosesleri yolu firma müşterileri için firmanın sağladığı değerlerle
arasında bağlantı olması gerekir.Şekil 2 deki değer zinciri bir fastfood restoranına ait değildir.Çoğu fast-food restoranında yemeği
sipariş gelmeden hazırladığı için ve ücreti yemeği servis etmeden
aldığı için bu modele uymaz.
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
Yemek
Satın alımı
Yemeği
Saklama
Yemeği
Pişirme
Müşteri
oturma
yerleri
Yemeğin
Servisi
Siparişlerin
Alımı
Fatura
Oluşturma
Ödeme
Şekil 2.2.Bir restoran için ana prosesler
Ana proseslere
göre yapılmış
şekildeki değer
zinciri yemekleri
sipariş olmadan
pişiren fast-food
restoranlara göre
değildir.
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
3. Bilişim Sistemleri ve İşletme Süreçleri
• İşletme Sistemlerinde Bilişim Sistemlerinin
Rolü
• Bilişim Sistem Yapısını Oluşturan Elemenlar
•
•
•
•
•
•
Müşteriler(İçsel ve Dışsal Müşteriler)
Ürünler
İşletme Süreçleri
Paylaşımcılar(Katılımcılar)
Bilgi
Teknoloji
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
• İşletme Süreçleri ve fonksiyonel iş alanları
•
Fonksiyonel alanlarla çakışan başlıca süreçler, yeni bir ürünü
oluşturmak, işin tamamında koordineli bir plan yapmak ve müşteri
siparişlerini yerine getirmektir.
•
Süreçler spesifik fonksiyonel alanlarla ilişkilidir.Ürün imalatı gibi
başlıca süreçler, potansiyel müşterileri tanımlama ve vergileri
ödeme diğerlerinden farklı bir fonksiyonel alana bağlı gibi
gözükür.Bu prosesleri ve onları destekleyen bilişim sistemlerini
öğrenmenin en iyi yolu bilişim sistemlerinden önce fonksiyonel
alanları öğrenmektir.
•
Spesifik fonksiyonel alanlarda aktiviteler ve alt prosesler.Bu
aktiviteler ve alt prosesler diğer insanlarla iletişim, veri analizi,
yapılacak işin planlanması ve çalışanların geribeslemesinin sağlanması
olarak sayılabilir.
Şekil 2.4.Birçok fonksiyonel alanlardan koordineli çalışma ihtiyaçlı iş prosesleri
Yeni Ürün oluşturma
Bütün işler için koordineli plan
Müşteri taleplerini yerine getirme
ÜRETİM
SATIŞ VE
PAZARLAMA
MÜHENDİSLİK
MUHASEBE VE
FİNANS
Malzeme Alımı
Potansiyel
Müşterileri
Saptamak
Yeni metotların
araştırılması
Finansal işlemlerin
yapılması
Ürünlerin nasıl
üretileceğine karar
verilmesi
Finansal
hesapların
oluşturulması
Çalışacak İnsan
bulunması ve
kiralanması
Market fırsatlarının
belirlenmesi
Vergilerin
Ödenmesi
İşçilere işyeri
operasyonlarının
anlatımı
Müşterilerin ürünü
alması için ikna
edilmesi
Nakit Yatırımı
Satış işlemlerinin
yerine getirilmesi
Finans işlemleri
Ürünün montajı
veya kurulması
Müşterilerin istediği
metotların
Belirlenmesi
Üretim proseslerinin
geliştirilmesi
Ürünün Dağıtımı
Ürünün servisi ve
müşteri desteği
İNSAN
KAYNAKLARI
Kiralama
ihtiyaçlarının
Kararlaştırılması
İşçilere ödeme
İşçi kazançlarının
İdaresi
Disiplin
hareketleri ve
İşten çıkarmalar
Bütün fonksiyonel alanlarda proses ve aktiviteler
Diğer insanlarla iletişim
Veri analizi
Çalışanların motivasyonu
Yapılacak işin planlanması
Tamamlanmış işlerin izlenmesi
Çalışanlardan geribesleme alınması
İşletme Süreçlerinde Bilişim Sistemlerinin Rolü
Tablo 2.1 İş proseslerinde alt sistem olarak Bilişim sistemleri
Bilişim Sistemleri
Bilişim Sistemlerinin Desteklediği
İş Prosesleri
Barkot tarayıcıları ve
satılan malları teşhis eden
ve faturaları hesaplayan
bilgisayarlar
Havayolu rezervasyon
sistemleri
Müşteri ödeme yerlerinin
yapılması
Havayolu
rezervasyonlarının
yapılması
Revize etmek ve yazmak
için kelime işlem
sistemleri
Kitap yazılması
Organizasyonların
performansını
yöneticilerin görmesi için
interaktif sistemler
Organizasyonel
performansın ölçülmesi
İnsanları ses çıktılarına
göre tarayıp analiz eden
sistemler
Sınırlı alanlara izinsiz
girişlerin önlenmesi
Bilişim Sistemlerine
Dahil Olmayan İş Süreçleri
Müşterilerle kişisel
iletişim kurma ve
malzemelerin çantalara
yerleştirilmesi
Nereye ve ne zaman
gideceğinin belirlenmesi
Kitapta neyin
yazılacağına ne nasıl
yazılacağına karar
verilmesi
İnsanlarla ne olup bittiği
hakkında bakış açılarını
öğrenmek için konuşma
İnsan
korumalar,kameralar ve
diğer güvenlik ölçüleri
Şekil 2.3 WCA framework elemanlarının tanımları
MÜŞTERİLER
İş proseslerinin dahili
ve harici müşterileri
ÜRÜNLER
İş prosesindeki
müşterilerin direk
olarak kullandıkları
spesifik proses çıktı
veya sonuçları
İŞ PROSESLERİ
Müşteri için önem taşıyan birbiriyle ilişkili aktiviteler
KATILIMCILAR
Prosese giren insanlar
veya iş prosesinin bir
kısmını bilişim olarak
kullanan insanlar
BİLİŞİM
İş proseslerinde
kullanılan
sayılar,metin,sesler
veya resimler
TEKNOLOJİ
İş proseslerinde
kullanılan
Telekominikasyon
veya bilgisayar
donanım ve yazılımları
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
4. Bir Profesyonelin Bakış açısıyla Bilişim
Sistemlerinin Analizi
• Sistem Analizinde Genel Kavramlar
• Sistem Analizi
• Karar Verme Süreci
− Analiz Amacını ve Sistemin Alanını Belirleme
− Bilgi Toplamada Önemli Konuları Belirleme ve Mevcut
Durumu Tanımlama
− Alternatifleri Geliştirme
− En İyi Alternatifin Seçimi
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
4. Bir Profesyonelin Bakış açısıyla Bilişim
Sistemlerinin Analizi
• Sistemlerin İş-Merkezli Analizi
Beş farklı bakış açısından hareketle işletmede
mevcut yada arzu edilen sistemi anlama
•
•
•
•
•
Mimari
Performans
Altyapı
İçerik
Risk
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
• Bilişim Sistem Analizinde Aşamalar
• Analizi Amacı ve Alanını Belirleme
• Mevcut Durumun tanımlanması
• Mimari:
Sistemin bileşenleri ve bu bileşenlerin birlikte nasıl yönetileceği
konusuyla ilgilidir
• Performans:
Sistemin işleyişinin ne derece iyi olduğu konusuyla ilgilidir
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
• Altyapı:
Temel kaynakların diğer sistemlerle paylaşımıyla ilgilidir
• İçerik:
Personel, organizasyonel ve teknik çevreyi çevreleyen sistemdir
• Motivasyon
• Politikalar ve pratikler
• Paylaşımcılar
• Riskler:
• Kazalar ve arızalar
• Bilgisayar suçları
• Proje hataları
Bölüm II. Sistemleri Analiz
Edebilmek için Metotlar ve Çatı
• Potansiyel gelişmeleri Tasarlama
• Alternatifler Arasından Seçme