karşılıklı konuşma

DİL VE İLETİŞİM I KARŞILIKLI KONUŞMA
KONUŞMA
Konuşma süreci kelimeler telaffuz edilmeden çeyrek saniye önce
başlar. Bu beynin kişinin söylemek istediği şeyi söylemek için gereken
kelimeleri seçtiği zamandır. Kelimeler seslere çevrilir ve en sonunda
ifade edilir. Bu karmaşık aktivitenin çoğu, genelde beynin sol
tarafında bulunan özelleşmiş dil alanlarında gerçekleşir. Yine de
azınlık sayıda insanda sağda konumlanmış ya da her iki hemisfere
de yayılmıştır. Sağ hemisfer dil baskınlığı sol ellilerde daha yaygındır
(bkz. s. 195)
ÇOĞU İNSAN KONUŞMAYA KENDİLİĞİNDEN DOĞAL YOLLARLA BAŞLAR, AMA BEYİN
İŞLEVLERİ AÇISINDAN YAPTIĞIMIZ AKTİVİTELER ARASINDA EN KARMAŞIK BEYİN AKTİVİTESİ GEREKTİREN İŞLEVLERDEN BİRİDİR. HEM KONUŞMAYA HEM DE DİNLEMEYE, FARKLI
BİLİŞSEL YETİLERİ VE SEVİYELERİ YANSITACAK BİÇİMDE BİRÇOK BEYİN ALANI KATILIR.
DİNLEME
Söylenen kelimelerin sesleri çok kısa bir zamanda – yaklaşık 150 milisaniye- konuşan kişinin
ağzından dinleyicinin kulağına ulaşır, kulak bunu elektriksel sinyallere dönüştürür ve bunu bir
ses olarak işlenmek üzere işitsel kortekse gönderir. Kelimeler sol hemisferdeki Wernicke alanında
çözümlenirler, ama tam anlamıyla anlamanın sağlanması için tonlama, beden dili ve ritimle ilişkili
olan sağ hemisfer bölümleri de dahil olmak üzere birçok farklı alan aktive olur. Bu alanlardan
herhangi biri hasarlanırsa, dinleyen kişi iletiye dair tamamlanmamış bir algıya sahip olacaktır.
Yüz yüze konuşma kelimelerin çözümlenmesinden
daha fazlasını içerir – tonlama ve beden dili de
“anlamanın” bir parçasıdır.
3 250–350 MS
KELİME DİZİSİ ANALİZ EDİLİR VE KELİMELERİN
ANLAMI ÇIKARTILIR
1 50–150 MS
KELİMELER SESLENDİRİLDİKTEN SONRA
SES KAYDEDİLİR
Konuşanın ses işitsel kortekse girer ve
kelimeleri çözümleyen ve beynin
duygu, tonlama ve ritimle ilgili
alanlara dağıtılır
ÖNEMLİ YOLAK
KELİMELERDEN DAHA FAZLA
Konuşma sol hemisferdeki Wernicke (aşağıda
sağda, turuncu) alanında çözümlenir. Daha sonra
her iki hemisferdeki anterior temporal lob
(aşağıda solda, kahverengi) ve inferior frontal
korteks (aşağıda solda, pembe) kelimelerin
anlamını çıkarmaya başlar.
2 –200 MS
KELİMELERDEN FONETİĞE
“Hazırlanan” kelimeler arkuat faskikulus adı
verilen bir sinir lifi demeti aracılığıyla
Broca alanına gönderilir. İnsanlarda diğer
türlere kıyasla daha kalındır ve daha iyi
gelişmiştir ve dilin gelişiminde anahtar bir
rol oynadığı düşünülür.
KARŞILIKLI KONUŞMA I DİL VE İLETİŞİM
KARŞILIKLI KONUŞMA
İŞLEVLERİN YER DEĞİŞTİRMESİ
Konuşma ve anlama problemleri
genelde dil alanlarını hasara uğratan
inmeler sonucu meydana gelir. Eğer
hasar yaşamın erken dönemlerinde
gerçekleşirse, konuşma işlevi diğer
hemisfere geçebilir. Yaşlılarda
bunun başarılı olma ihtimali daha
düşüktür, ama hasar görmemiş
alanlar hasarlanmış alanların
işlevlerini üstlenebilirler.
DİL VE KONUŞMA TERAPİSİ
Bir inme sonucu afaziden muzdarip olan
kişilerin yoğun bir dil ve konuşma
terapisiyle bazı dil işlevlerini geri
kazanabilirler.
Bellekten geri çağırıldıktan
kısa bir süre sonra, kelimeler
işitsel korteksin bitişiğindeki
ve seslerin ayrıştırıldığı
Wernike alanındaki seslerle
eşleştirilir.
3 –150 MS
FONOLOJİDEN HECELERE
Broca alanı beynin konuşmayla
en fazla ilişkisi olan kısmıdır.
Onları seslendirebilmek için
gereken ağız, dil ve boğaz
hareketleriyle kelime seslerini
eşleştirirler.
Wernicke
alanı
4 –100 MS
SOL
HEMİSFER
İFADE
4 400–550 MS
Seçilen kelimeleri ifade
edebilmek için gereken ağız,
dil ve boğaz hareketleri
bedenin bu kısmını kontrol
eden motor korteks
tarafından gerçekleştirilir.
ANLAM BİLİNÇLİ BİR
ŞEKİLDE ANLAŞILIR
Konuşma seslerinin anlamlı bir
diziye dönüştürülmesi
kelimelerin
çözümlenmesinden fazlasını
içerir – kelimeler bütünlüklü
bir anlama sağlamak üzere
bellekle ilişkilendirilmek
durumundadır. Bu kısmen
frontal lobda
gerçekleşir.
1 –250 MS
KONUŞMADAN ÖNCE
KAVRAMLARDAN KELİMELERE
Kelimeler belleğe ve fikirlere bağlıdır
ve beynin bir fikir ifade etmek üzere
doğru olanı seçebileceği “kulplar” gibi
işlev görürler. Kelimelerin kavramlarla
eşleştirilmesi temporal lobda
gerçekleşir.
5 100 MS’NİN
ALTINDA
İFADENİN İNCE AYARI
2 150–200 MS
DUYGUSAL NİTELİK
KAYDEDİLİR
DİNLEYİCİ
Yukarıdaki çizim dinlemeye
katılan beyin alanlarını
gösteriyor. Sıfır kelimenin
telaffuz edildiği zamanı
temsil ediyor. Kalan
zamanlar ise milisaniyeler
(ms) ölçeğinde ölçüldü.
Kelimenin anlamını
algılamak beynin yarım
saniyesini alıyor.
KONUŞMACI
Yukarıdaki çizim konuşmadan hemen önce
aktive olan altı temel beyin alanını gösteriyor.
Sıfır zaman skalasında kelimelerin tam telaffuz
edildiği zamandır; bundan önceki aşamaların
zamanlaması bu nedenle negatif değerlerle
gösterilmiştir.
149
148
Amigdala konuşmanın
duygusal niteliğini anlamada
ve hemen ardından duygusal
bir yanıt üretmede hızlıdır.
Serebellum konuşmanın
zamanlamasını yönetmekten
sorumludur. Sağ beyin hemisferi sol
beyin hemisferine bağlanır ve bu
bölge konuşma sırasında en aktif
olan bölgeyken, şarkı söyleme
esnasında sol beyin hemisferi daha
aktiftir.