TEMİZ ÜRETİM - esinkap.net

Temiz Üretim, Eko-Verimlilik ve Çevre
Dostu Ürünler: Temel Yaklaşım,
Teknikler, Yöntemler ve Bilgi Kaynakları
Prof.Dr. Göksel N. Demirer
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Çevre Mühendisliği Bölümü
Eskişehir Bölgesel İnovasyon Stratejileri ile Kapasite Oluşturma Projesi
Sanayici için Rekabet Odaklı Çevre Eğitimi
Sanayide Eko-Verimlilik ve Rekabet
Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı
19 Ağustos 2008
ESO Konferans Salonu, Eskişehir
Gündelik hayatımızda kullandığımız ürün ve
hizmetlerin çevresel etkilerinden ne kadar haberdarız ?
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
ÇİP ÜRETİMİ
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
ENDÜSTRİYEL ETKİNLİKLERİN ÇEVRE İLE ETKİLEŞİMİNİN
BASİTLEŞTİRİLMİŞ MODELİ
Ürün
Hammadde
Atıklar
Diğer girdiler
Endüstriyel süreç
Arıtma
“Sürdürülebilirlik” kavramı
bu tür bir süreç için somut
olarak ne anlama gelir ?
Doğal Alıcı Ortamlara Deşarj
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Çevre Yönetiminin Tarihsel Gelişimi
Temiz
Üretim
Geri
Dönüşüm
Arıtma
Seyreltme
1960
Kirlilik Kontrolü
1990
Kirlilik Önleme
Temiz Üretim
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Sürdürülebilir
Atık ya da
Çevre
Yönetimini
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
KİRLİLİK ≡ HAM MADDE, SU, ENERJİNİN ETKİN
OLARAK KULLANILAMAMASI KAYNAKLI, ÜRETİM
SÜRECİNi ÜRÜNE/HİZMETE DÖNÜŞEMEDEN TERK
ETMESİ
TEMİZ ÜRETİM/KİRLİLİK ÖNLEME (TÜ/KÖ) ≡ HAM
MADDE, SU, ENERJİNİN ETKİN OLARAK
KULLANILARAK, OLASI EN YÜKSEK ORANDA
ÜRÜNE/HİZMETE DÖNÜŞTÜRÜLEBİLMESİ
TÜ/KÖ ≡ KİRLİLİK AZALTIMI + ENDÜSTRİYEL
VERİM ARTIŞI
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Sanayide “Sürdürülebilirlik”
Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim kavramı
endüstri başta olmak üzere tüm insani
etkinliklerde verimlilik artışı ile atık azaltımını
birlikte gözeten Temiz Üretim, Kirlilik Önleme,
Ekoverimlilik, vd. alanlarda 20 yılı aşkın
süredir yapılmakta olan çalışmaların doğal bir
sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim (STÜ) temel gereksinimlere
karşılık gelen ve yaşam kalitesini artıran mal ve hizmetlerin üretimi
sürecinde;
 doğal kaynak kullanımı,
 toksik ve diğer kirleticiler ve
atık deşarjlarının
diğer tüm emisyonların
yaşam döngüsü perpektifi çerçevesinde azaltılarak, gelecek
kuşakların gereksinimlerinin kesintisiz olarak sağlanabilmesine
yönelik tüm çabaları kapsayan genel bir kavramdır.
Sustainable Consumption Symposium, Oslo, Norway, 19-20 January 1994.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
STÜ Konusunda Avrupa Birliği’nin Politika Strateji ve Enstrümanları
 Entegre Ürün Politikası
 Çevre Teknolojileri Eylem Planı
 Tüketici Politikaları
 Şirketlerin Toplumsal Sorumluluğu
 Kamusal Satın Alma Politikaları
 Ekonomik Enstrümanlar
 Çevre ile İlgili Vergiler
 Çevresel Yatırımlar için Devlet Yardımı
 Emisyon Takası
 Ticari Politikalar
 Enformasyon Araçları
 Eğitim, Bilinç Arttırma, Kamunun Bilgilendirilmesi
 Çevresel Etiketleme
 Tüketicilerin Bilgilendirilmesi
 Avrupa Kirletici Emisyon Kayıt Sistemi
 Analitik Araçlar
 İndikatörler
 Raporlama Mekanizmaları
 Sürdürülebilir Evsel Tüketim Raporu
 Araştırma ve Geliştirme
 6. AB Araştırma ve Teknolojik Gelişim Çerçeve Programı
Sustainable Consumption and Production in European Union, European Comission, 2004.
TEMİZ ÜRETİM
(KİRLİLİK ÖNLEME)
NEDİR ?
Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP):
Bütünsel önleyici bir çevre stratejisinin ürün ve
süreçlere sürekli olarak uygulanması ile insanlar ve
çevre üzerindeki risklerin azaltılması.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
TEMİZ ÜRETİM/KİRLİLİK ÖNLEME NEDİR ?
Prosesler için;
•Hammadde ve enerji kullanımının
•Toksik madde kullanımının
•Üretim ve hizmet süreçlerinden kaynaklanan tüm
emisyon ve atıkların miktar ve toksisitelerinin
Ürünler için;
•Olumsuz çevresel etkilerinin yaşam döngüsü boyunca
(hammadde eldesinden nihai bertarafa kadar)
önlenmesi/azaltılması demektir.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
TEMİZ ÜRETİM NEDİR ?
İşçiler/Halk/Tüketiciler/
Gelecek kuşaklar üzerindeki
Çevresel Riskler
ve
Üretim/Arıtma/Sağlık
Maliyetleri
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Ürün/hizmet kalitesi
ve
verimlilik
TEMİZ ÜRETİM’İN ARAÇ VE METODLARI:
√ İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi,
√ Ekoverimlilik,
√ Atık Denetleme,
√ Enerji Denetleme,
√ Risk Denetleme,
√ Çevresel Yasa Yönetmeliklerle Uyum Değerlendirmesi,
√ Çevresel Etki Değerlendirme,
√ Yaşam Döngüsü Analizi,
√ Teknoloji Değerlendirme,
√ Kimyasal Değerlendirme,
√ Endüstriyel Ekoloji,
√ Çevre için Tasarım,
√ Çevre için ya da “Yeşil” Satın Alma,
√ Çevre Yönetim Sistemleri,
√ Çevresel Performans Değerlendirmesi
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Ekoverimlilik Nedir ?
-
Piyasada rekabetin, yenilenmenin, ve çevreye karşı olan sorumluluğun
arttırılmasını amaçlar
-
Tüm sektör ve tüm şirketlere (KOBİ de dahil) uygulanabilir
-
Problemlere değil, fırsatlara odaklanır
- Boru-sonu çözümler yerine işletim değişiklikleri sayesinde performansı
ve verimliliği geliştirmeyi hedefler
-
Bir şirketin hem eko-nomik hem de eko-lojik koşullarda daha verimli bir
şekilde yönetilmesini amaçlar
“daha çoğunu daha azıyla yap”
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Ekoverimli Üretim
Bir şirketin ekoverimli olabilmesi için:
Mal ve hizmet üretiminde kullandığı hammadde miktarını azaltması
Toksik atık miktarını azaltması
Geri-kazandığı atık miktarını arttırması
Yenilenebilir kaynak ve enerji kullanımını azaltması
Ürün dayanıklılığını arttırması
Enerji ve su kullanımını azaltması
gereklidir.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Ekoverimliliğin Kavramsal Çerçevesi
Eko-Tasarım
Toplam Kalite
Yönetimi
Temiz Üretim
Eko-Verimlilik
Yaşam Döngüsü
Analizi
Çevre Yönetim
Sistemleri
Çevresel Muhasebe ve
Denetim
Yönetim Araçlarının
Belirlenmesi ve EkoVerimlilik Olanaklarının
Seçimi
(EMAS, ISO 14000)
İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına
Yönelik Çevre Yönetimi
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Çevresel Maliyet
Yönetimi
İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi
(Good Housekeeping)
√ Basit, sistematik ve temel bir çevre
yönetimi aracı
√ Eko-verimlilik yolunda ilk adım
√ İşletmelerinizin ekonomik ve
çevresel verimliliğini geliştirmede
kullanılan bir yaklaşım
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi
benimsenen yaklaşım
Bilinç
Gözlem
kontrol listeleri
lojistik
atık
su
muhasebe
enerji
akış şeması
Analiz
Çevresel Performans
İndikatörleri
Eko-haritalama
Öz-değerlendirme
İLKE
İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik
Çevre Yönetimi Kılavuzu Yapısı
İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına
Yönelik Çevre Yönetimi
Kontrol Listeleri
Hesap Tabloları
Akış Şeması
İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi:
İşletmeleri eko-verimlilik hedefine ulaştırabilecek önemli bir ilk-adım
Kolay uygulanabilecek sağduyulu
önlemlerle işletmeleri aşağıdaki hedeflere
ulaştırır:
verimlilik artışı
maliyetin düşürülmesi
çevre etkilerinin azaltılması
Alacakları gönüllü önlemlerle işletmeler;
hammadde, su ve enerji girdilerini daha verimli kullanabilir
atıklarının tehlikelerini ve hacimlerini azaltabilir
hammaddelerini ve ambalaj maddelerini tekrar kullanabilir
ve/veya geri dönüştürebilir
çalışma koşullarını ve iş güvenliği iyileştirebilirler.
İşletme Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik Çevre Yönetimi Kılavuzu:
KOBİ’ler İçin Bir Çevre Yönetim Aracı
• İşletmelerin çevre yönetimi hedefleri için kolay-uygulanabilir,
düşük/sıfır maliyetli seçenekler sunar.
• Kontrol Listeleri, Akış Şemaları ve Eylem Planlarını da içeren
somut sonuçları hedefler.
• Elde edilen sonuçların izlenmesi için uygun bir yönetim aracı
olarak tasarlanmıştır.
• Mali kaynakları kısıtlı KOBİ’ler için özellikle daha uygundur.
• Mevcut kadrolarla, ya da küçük bir dış destekle gerçekleştirilebilecek
uygulamaları kapsar.
Üretim süreçlerine uyarlanabilecek kolay kullanımlı kontrol
listeleri aracılığıyla aşağıdaki konularda gelişmeler sağlanabilir:
1. Hammadde ve Malzemelerin Verimli Kullanımı
2. Bilinçli Atık Yönetimi
3. Malzeme ve Ürünlerin Etkin Taşınımı ve Korunumu
4. Su Tasarrufu
5. Enerji Tasarrufu
Üretim Sürecinin Geliştirilerek Kaynakların Verimli
Kullanımı
Kontrol Listelerinin Kullanımı
Her Kontrol Listesi aşağıdakileri kapsar:
• uygulanabilecek eylemlerin listesi
• Sorumluluk dağılımını gösteren bir sütun
• Öncelikli eylemleri belirleyen bir sütun
• Maliyet tasarruflarını ve diğer faydaları belirten bir kolon
Örneğin:
Su Tasarrufu Kontrol Listesi
Amaç: Suyu Yeniden Kullanmak ve Su Kullanımını Azaltmak
Yapılacak İş
• Su kaçaklarını önleyin.
- Eski contaları değiştirin.
- Su borularındaki kaçakları belirleyin ve
gerekli onarımı yapın.
- Üretim proseslerinde kullanılan su tanklarını
denetleyin ve sızıntıları önleyin.
• Gereksiz akan muslukları kapatın.
• Durulama suyunu tekrar kullanın.
• Tekrar kullanılabilir su kaynaklarının
miktarı, kalitesi ve konumunu belirleyin.
• Pompa ve boruları yeniden düzenleyin.
Evet/
hayır
Sorumlu Kişi Öncelik ve eylem
zamanlaması
Tasarruf
Üretim Sürecindeki Girdi ve Çıktıların Analizi
• Üretim süreci boyunca kaynak akışının değerlendirilmesi
• Üretim sürecindeki her bir basamağın analizi
Hammaddeler:
......................kg
......................kg
......................m
......................m
3
3
İhtiyaç duyulan verilerin birçoğu
idari veya muhasebe kayıtlarında
zaten mevcut olabilir !
GİRDİ
Su.......................m
Atık su...………………....m3
Atık Maddeler:
.................................kg
.................................kg
.................................kg
3
Basamak 1
Üretim Prosesi
Enerji....................kW
Yan malzemeler:
...............................kg
...............................kg
...............................kg
Basamak 2
Emisyonlar.................kg
Atık ısı.......... ...kW
Katı atık:
.................................kg
.................................kg
.................................kg
vb.
ÇIKTI
Ürün:
......................kg
......................m
Tüketici
3
BİLGİ KAYNAKLARI
Prof. Dr. Göksel Demirer
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Çevre Mühendisliği Bölümü
Anasayfa | Temiz Üretim | Temiz Üretim Araçları | Temiz Üretim Sözlüğü | Örnek Uygulamalar | İlgili Kurumlar | Yararlı Kaynaklar
Anasayfa
Temiz Üretim
Temiz Üretim Araçları
Temiz Üretim Sözlüğü
Endüstriyel Uygulamalar
İlgili Kurumlar
Yararlı Kaynaklar
İletişim
Özellikle 20. Yüzyıl’ın ikinci yarısında baş döndürücü bir hıza ulaşan teknolojik ve endüstriyel
gelişmelerin beraberinde getirdiği çevresel değerlerin tahribi ve yenilenemeyen kaynakların hızla azalması
günümüzde ivmelenerek sürmektedir.
Endüstrileşme ve yaşam biçimlerindeki değişmeye paralel olarak ortaya çıkan atıklar, zaman içinde
logaritmik bir artış göstermiş ve bu atıklardan kaynaklı yaşanılan yerel çevre sorunları küresel bir boyut
kazanmıştır. Ozon tabakasındaki delinme, küresel ısınma, asit yağmurları, çeşitli doğal alıcı ortamlara özümseme kapasitelerinin çok üzerindeki miktarlarda- yapılan toksik ve tehlikeli atık deşarjları bu
kapsamda sayılabilir.
http://www.enve.metu.edu.tr/people/gndemirer/links/temizuretim/
EnvE 428 Dersi: Pollution Prevention
Week No
Topic
1
Introduction
2
Historical Development of Waste Management
Elements of Cleaner Production
3
Role of Different Actors of Society in Promoting Cleaner
Production
4
Cleaner Production Tools I (GHK, Environmental Compliance
Audit; Waste Reduction Audit; Environmental Impact
Assessment; Life Cycle Analysis)
5
Cleaner Production Tools II (Chemical Assessment; Green
procurement; Design for Environment; Energy Audit)
6
Cleaner Production Success Stories from Small and Medium
Sized Enterprizes, Local Governments, Industry, Agriculture, and
Service Sectors
7
Waste Reduction Audit: Methodology
8
Waste Reduction Audit: Case Study for Leather Manufacturing
9
Environmental Management Systems
10
Guest Speaker
11
Environmental Performance Indicators
12
Life Cycle Assessment (LCA)
13-14
Presentation and Discussions of the Term Projects
Middle East Technical
University
Ministry of Environment
and Forestry
Regional Activity Centre
for Cleaner Production
Cleaner Production:
A tool for Green Competitiveness in the
Turkish Industry
Workshop and Short Course
Middle East Technical University
Department of Environmental Engineering
Workshop Series
31 March-2 April 2008
Middle East Technical University
Culture and Convention Center
Ankara, Turkey
MICROTRAINING:
SUSTAINABLE TECHNOLOGICAL INNOVATION
PARTNERS
Delft University of Technology, The Netherlands
Technical University of Catalonia, Spain
Aachen University, Germany.
Middle East Technical University, Turkey
Royal Institute of Technology/KTH, Sweden
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
MICROTRAINING: SUSTAINABLE TECHNOLOGICAL INNOVATION
An increasing number of companies find Sustainable Development
(SD) important; this is mainly due to the growing attention from politics
and society.
Nowadays technology and innovation play important roles in the
approaches to sustainability related problems.Exchanging of new
knowledge and insight is therefore important.
Daily practise proves that it is difficult for companies to regularly make
time to transfer knowledge internally. Therefore it is necessary for
companies to have a practical approach on improving the level of
knowledge of Sustainable Technological Innovation (STI) within the
organisation.
MICROTRAINING offers a flexible approach focussed on stimulating
feedback, coupled on various learning styles and participants.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
Related topics are taught in series of
modules of 15 to 30 minutes,. The
choice of topics covered will be
determined by the knowledge
requirements of the employees of the
company.
The MICROTRAINING approach is
developed and tested by six
companies in the Netherlands, Delft
University of Technology and
InnovadersAmsterdam, and in
corporation with BecoRotterdam.
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
MICROTRAINING APPROACH
Prof. Dr. Göksel N. Demirer, Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara
TEŞEKKÜRLER
Prof. Dr. Göksel N. Demirer
Çevre Mühendisliği Bölümü
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Tel: 210 58 67, 210 26 41
Faks: 210 26 46
e.posta: [email protected]