Dış Ticaret - Fevzi APAYDIN
advertisement
DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ YÖNETİMİ Ögr. Gör. Salim KÖKSAL Osmaniye-2015 DIŞ TİCARET KONU BAŞLIKLARI Dış Ticaretin Gelişimi, Dış ticarette temel kavramlar Dış ticarette kullanılan belgeler Dış ticarette teslim şekilleri Dış ticarette ödeme şekilleri İhracat bedelinin tahsili işlemleri İthalat Ve İhracat işlemleri Serbest Bölgeler Dış Ticarette Finansman Teknikleri Dış Ticaret işlemlerinde vergileme Kambiyo işlemleri Dış Ticarette Devlet Yardımları Dış Ticaret İşlemlerinde Diğer Rejimler Avrupa Birliği Ve Diğer İktisadi Birleşmeler Dış ticaretle ilgili kurum ve kuruluşlar Dış Ticarette Temel Kavramlar Ticaret Nedir? Ticaret Türleri? Ticaretin Tarafları? Dış Ticaret Nedir? Dış Ticarette Temel Kavramlar Ticaret, mal ve hizmetlerle para ile ifade edilebilen değerlerin alım ve satım işleri olarak tanımlanabilir. Kısaca Üretilen mal ve hizmetlerin alınıp satılmasına ticaret denir. Ticaret 3 gruba ayrılabilir. 1-Perakende Ticaret 2-Toptan Ticaret 3- Dış Ticaret Başka bir ayrıma göre Ticaret ise; İç ve dış ticaret olmak üzere ikiye ayrılabilir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Dış Ticaret, • Dış ticaret, üretilen mal ve hizmetlerin belirli bir ücret karşılığı son kullanıcılarına ulaştırılmasını sağlayan alımsatım faaliyetlerinin tümü olarak tanımlayabiliriz. • Dış ticaret yaygın olarak dar anlamda dış ticaret ve geniş anlamda Dış ticaret olarak iki şekilde kullanılmaktadır. • Dar anlamda dış ticaret bir ülkenin diğer ülkelere mal satması veya alması olarak ifade edilmektedir. Kısaca ihracat ile ithalat işlemlerinden oluşmaktadır. • Geniş anlamda ise dış ticaret ülkeler arasında mal alım ve satımına ilaveten uluslararası hizmet ticareti ile uluslararası sermaye hareketlerini kapsamaktadır. (Yatırım, gelir-gider, sermaye hareketleri) Dış Ticarette Temel Kavramlar • Uluslararası ticaretin tarihçesi eskidir. Ortaçağda yapılan en önemli ticaret İpek yolu ticareti idi. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Dış ticaret Malların ve sermayenin ulusal sınırların dışına akışıyla ilgilidir. • İhracat ve ithalat olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. • İhracat, üretimi gerçekleştirilen bir malın o ülkenin mevzuatına uygun bir şekilde başka bir ülkeye gönderilip, bedelinin yurda getirilmesidir. • İthalat ise, bir malın bedelinin ödenerek yurda getirilmesidir. İhracatta para akışı içeri, mal akışı dışarı doğrudur. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Dış ticaret uluslar arası ekonomik işlemler içerisindeki özel öneminin yanı sıra belki de asıl önemi bir ülkedeki makro ve mikro ekonomik yapı ile yakından ilişkili olmasıdır. • Dış ticaret ülke içerisindeki arz fazlasını dış pazarlara göndererek ülkeye döviz getiren aynı zamanda yurt içinde pahalı veya yetersiz olan mal veya hizmetlerin karşılanmasını sağlayan • İşlevleri önemli işlevleri bulunmaktadır. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Dış Ticaret İç Ticarete göre Neden Karışık? • Dış ticaret denildiğinde; • Farklı dil, kültür, hukuk, mevzuat, para cinsleri, farklı ülkelerin farklı gümrük uygulamaları ve genellikle yurt içi ticarette söz konusu olmayan ve Uluslararası Ticaret Odası (ICC) vb. kurumlar tarafından oluşturulan dış ticarete yönelik uluslararası bilinmesi gereken kurallar devreye girer. • Bu faktörler de; dış ticaretin yurt içi ticarete oranla daha karmaşık ve daha riskli olmasının başlıca nedenlerindendir. Dış Ticarette Temel Kavramlar Dış Ticaretin Tarafları Dış Ticarette Temel Kavramlar Ticaretin birden çok tarafı bulunur. Bunlar, •Üreticiler, satıcılar •Tüketiciler, alıcılar •Aracılar, Komisyoncular •Devlet ve Devlet kurumları (Dış ticaret, Gümrük gibi) •Bankalar • Sigorta İşletmeleri • Nakliye İşletmeleri • Sivil toplum kuruluşları •Onay kurumları •Uluslararası Kuruluşlar Dış Ticarette Temel Kavramlar Dış ticaret işlemlerinde bir çok şahıs, kurum ve kuruluş rol almakla birlikte, dış ticaret işlemlerinin temelini 4 önemli taraf oluşturur. Dış Ticaret ve Temel Kavramlar • Dış Ödemeler Bilançosu • Bir ülkede yerleşik kişilerin bir yıl içerisinde diğer ülkelerdeki yerleşik kişilerle yaptığı tüm uluslar arası ekonomik işlemlerin sistematik olarak tutulan kaydına ülkenin Dış Ödemeler Bilançosu denir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Dış ödemeler bilançosu ya da dengesi (balance of payments) ülkelerin belirli bir dönem içindeki dış ekonomik ve mali ilişkilerinin durumunu gösteren tablodur. • Ülkenin mal, hizmet ve sermaye akımları ile ilgili işlemler dolayısıyla dış dünyadan sağladığı gelirlerin dışarıya yaptığı ödemelere eşit olup olmadığını ortaya koyar. • Dış ödemeler dengesi, uygulanan ekonomik ve mali politikaların bir sonucudur. • O bakımından hükümetlerin ekonomik politika uygulamalarındaki başarılarının bir göstergesi olarak değerlendirilmesi de doğaldır. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Dış ödemeler bilançosundaki bir açık veya fazla, ülke ekonomisi üzerinde oldukça geniş kapsamlı etkiler doğurur. • Örneğin ülkedeki milli gelir ve çalışma düzeyi, kalkınma hızı, döviz kurları, enflasyon oranı, ücret artışları gelir dağılımı ve dış borçlar gibi temel ekonomik değişkenler dış ödemeler dengesiyle sıkı sıya ilişkilidir. Dış Ticarette Temel Kavramlar Dış ödemeler bilançosu çift kayıtlı muhasebe sistemine göre tutulur. Ülkede yerleşik kişilere yabancıların ödeme yapmasını sağlayan işlemler alacak, yabancılara ödeme yapılmasına yol açan işlemler ise borçlu olarak kaydedilir. Dış ödemeler bilançosuna kaydedilen işlemler Otonom işlemler ve Denkleştirici işlemler olmak üzere ikiye ayrılır. Otonom işlemler, doğuş nedeni ithalat, ihracat, yabancı yatırımlar, turizm gibi ödemeler bilançosuyla ilgili olmayan kalemlerden oluşur. Bu kalemler, genellikle cari işlemler, sermaye hareketleri ana hesap gruplarından oluşur. Denkleştirici işlemler, ödemeler bilançosu açık veya fazlalarından doğar. Bu kalemler bir dış açığın finansmanıyla ya da bir dış fazlanın sonucuyla ilgilidir. Altın ve döviz rezervlerindeki bir artış veya azalış buna örnektir. Dış ödemeler bilançosunun otonom işlemler toplamı, dış ödemeler bilançosu açık yada fazlasını gösterir. Buna “Dış Denge” denir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Ülke ekonomisinin kalkınmasında ihracat önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle ülkelerde ihracatın artırılması, ithalatın azaltılması önemli hedefler arasındadır. Ülkelerin bu hedeflere ulaşmak için aldıkları kararlar ve tedbirler dış dış ticaret politikasını oluşturur. • Dış ticarette ülke tanıtımı , ürün, hizmet, marka, imaj büyük rol oynamaktadır. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Döviz Nedir? • Bir ülkenin parası sadece o ülke içindeki alım satım işlemlerinde kullanılır. • Örneğin, Türkiye’deki bir şirketin, Avrupa ülkelerinden ithalat yapmak için Euro’ya ihtiyacı vardır. Bu nedenle ithalatçı Türk Lira’sı vererek Euro almak zorundadır. Bu sebeple, dış ekonomik ilişkiler döviz kullanımını gerektirir. • Döviz tıpkı bir mal gibi alınır ve satılır. • Döviz kuru, ulusal paranın yabancı para birimi karşısındaki değerini ifade eder. Kısaca döviz, yabancı ülke parasına verilen isimdir. • Herhangi bir döviz türünün fiyatı, o dövize olan arz ve talep seviyesine uygun olarak serbest şekilde veya söz konusu dövizin ait olduğu ülkenin merkez bankasının, piyasadan para satın alarak yada piyasaya para satarak yaptığı müdahaleler çerçevesinde belirlenir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Efektif Nedir? • Banknot yani kağıt para şeklindeki bütün yabancı paralara efektif denir. Döviz kavramı içinde, yabancı para cinsinden düzenlenmiş her türlü kâğıt (bono, poliçe, kredi mektubu, havale ve benzeri varlıklar ) ve hesap girerken, efektif kavramı içine sadece nakit yabancı paralar girmektedir. • Başka bir ifade ile Nakit şeklinde olan eldeki paraya “efektif”, nakde dönüştürülebilir herhangi bir araç şeklinde olanlara (banka havalesi, ödeme emri, döviz poliçeleri, mevduat sertifikaları, seyahat çekleri vb.) da “döviz” adı verilmektedir. • Efektif dövizden daha dar bir kavramdır. Her efektif dövizdir, fakat her türlü efektif döviz değildir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Kur • Ulusal paranın yabancı paralar karşısındaki değerine, fiyatına kur denir. – Kur iki türlüdür. • Alış Kuru: • Döviz ve efektif alışlarında uygulanan kurlara denir. Döviz alışlarında uygulanan kurlara döviz alış, efektif alışlarında uygulanan kurlara efektif alış kuru denir. • Satış Kuru: • Döviz ve efektif satışlarında uygulanan kurlara denir. Döviz satışında uygulanan kurlara döviz satış kuru, efektif satışlarda uygulanan kurlara efektif satış kuru denir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Dış ticarette kullanılan para birimleri farklıdır. Dış ticarette, bir borcun ödenmesinde her para birimi karşı tarafça kabul edilmeyebilir. Böylece ithalatçının, ihracatçıya olan borcunu ödeyebilmesi için kendi ülkesinin parasını, ihracatçının kabul edebileceği bir para birimine dönüştürmesi gerekir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Döviz; çek, poliçe, emre yazılı senet, hazine bonosu, hisse senedi ve tahvil şeklindeki araçlar konvertibl para rejimlerinde döviz olarak kullanılır. Özellikle bankacılık uygulamalarında nakit yabancı paralara karşılık olarak, bu gibi para yerine geçen ödeme araçlarına da döviz denmektedir. Dış Ticarette Temel Kavramlar KONVERTEBİLİTE • Konvertibl dövizler • Uluslararası para piyasalarında bütün ülkelerce kabul gören ve bu sebeple bir diğer ülke parasına serbestçe çevrilebilme imkânına sahip dövizlerdir. • Ulusal paranın diğer paralara veya altına hiç bir kısıtlamaya tabi tutulmaksızın çevrilebilmesine denir. • Bütün ülkelerce kabul görür. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Konvertibilite; • Bir ülke parasının uluslar arası ödemelerde kabul edilebilirliği anlamına gelir. • Ekonomileri güçlü ülkelerin paraları konvertibldir. Dış Ticarette Temel Kavramlar BİR PARANIN KONVERTİBL OLABİLMESİ İÇİN; 1.Ülkenin ödemeler bilançosu büyük ve devamlı açık vermemelidir. 2.Ülke dışa açık bir ekonomik yapıda olmalıdır. 3.Dış ticaret ve döviz işlemlerinde kısıtlamalar olmamalıdır. 4.Dünya ekonomisinde çıkabilecek krizlere karşı yeterli altın ve döviz rezervi olmalıdır. 5.Enflasyon düşük olmalıdır. 6.İş gücü verimliliği 7.Ekonomide fiyat istikrarı olmalıdır. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Kambiyo Nedir? • Değiştirme, bozdurma, değer, fiyat anlamına gelir. • Kambiyo, para ya da para yerine geçen belgelerin değiştirilmesi işlemidir. Para alım ve satımı ile ilgili işlemleri kapsar. • Kambiyo senedi ise kıymetli evrakın tüm özelliklerini taşıyan ve uygulamada en yaygın olarak kullanılan kıymetli evrak çeşididir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Gümrük • Bir ülkenin giriş ve çıkışında ticari hareketlerin denetim ve gözetiminin yapıldığı yer olarak tanımlanır. Diğer bir tanımla da yurt dışına gidiş veya yurt dışından dönüş sırasında gümrük işlemlerinin yapıldığı yerdir. • Devletler ; gümrük tarifelerini gelir sağlamak amacıyla olduğu kadar yurt içindeki üretimi koruyacak şekilde hazırlayacak, mal ve ülke itibariyle ithalat-ihracat kontenjanları koymak, ithalatı ve ihracatı lisansa tabi tutmak, mal veya ülke itibariyle ihracata ambargo uygulamak, bir malın belli bir ülkeye ihracına engel olmak, döviz alım satımını devletin denetimi altına almak ve dış ödemelerin hükümetin iznine tabi tutmak suretiyle uluslararası ticaretin ülke aleyhine sonuçlanmasını önlemeye çalışırlar. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Serbest Bölge • Serbest bölgeler, bulundukları ülkenin siyasi sınırları içinde yer alan, fakat Dış Ticaret, Vergi ve Gümrük Mevzuatı açısından gümrük hattı dışında sayılan bölgelerdir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • İthalat • Başka ülkelerde üretilmiş malların, ülkedeki alıcılar tarafından satın alınmasıdır. Dış alım da denilmektedir. İhracatın karşıtıdır ve onunla birlikte bir ülkenin dış ticaret dengesini oluşturur. • İthalat, özel ya da tüzel kişilerce kamu iktisadi kuruluşları ya da devlet tarafından doğrudan yapılabilir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • İhracat • Bir malın yabancı ülkelere döviz karşılığı yapılan satışına ihracat denir. Ürünün ihracata yönelik biçimde kaliteli ve uluslararası standartlara ve piyasa şartlarına uygun biçimde üretilmesinden, yurt dışında pazarlanması, reklam ve tanıtımının yapılması, dış satımının gerçekleştirilmesi, en uygun ambalaj ve nakliye biçiminin seçilmesi, ihracatçının ülkesindeki dış ticaret mevzuatını bilerek zamanında gerekli işlemleri tamamlaması ve ürünün istenilen yere zamanında teslimine kadar uzanan çeşitli aşamalardan geçerek gerçekleşir. Dış Ticarette Temel Kavramlar Arbitraj • Menkul kıymetler, kıymetli madenler, para, kıymetli evrak gibi değerlerin iki piyasa arasındaki fiyat farkından yararlanmak amacıyla fiyatların düşük olduğu piyasalardan alınması, yüksek olduğu piyasalarda satılması işlemidir. • Aval • Kambiyo senetlerinden doğan bir borcun, asıl borçlusu tarafından ödenmediği takdirde, üçüncü bir kişinin ödemeyi garanti etmek için senet üzerine koyduğu imzadır. • Avarya • Deniz taşımacılığında kullanılan bir kavramdır. Gemide ve yükte meydana gelen bütün olağanüstü maddi hasar ve masrafları ifade eder. 32 Dış Ticarette Temel Kavramlar • Belgeler (Vesaik) • Dış ticarette kullanılan her türlü ticari ve mali belgeleri ifade eder. Ticari belgeler fatura, sevk belgesi, menşe şahadetnamesi, sigorta poliçesi vb.dir. Mali belgeler poliçe, bono, çek, ödeme makbuzları vb. dir. • Konteyner • İçine konulan malların korunup taşınmalarına yarayan ve tekrar kullanılabilen standart büyüklükteki taşıma kabıdır. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Damping • Yabancı bir ülkeden Türkiye’ye ihraç edilen bir malın benzerlerine göre daha düşük bir bedelle Türkiye’ye sokulmasıdır. • Antrepo • Türkiye’ye deniz, kara (demiryolları dahil)ve hava yoluyla getirilen ve Türkiye’ye girmesi veya Türkiye’den transit geçirilmesi yasak olmayan yabancı memleket eşyasının çıkış hükmünde olmak üzere ihraç edilecek milli mahsul veya mamullerin; transit veya yeniden ihraç edilmek üzere gelen eşyanın konulduğu yerlerdir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Navlun • Bir limandan başka bir limana taşınmak için gemiye yüklenen malların tümü veya nakliyeci tarafından talep edilen taşıma ücretidir. • Dış Ticaret Hacmi: Bir ülkenin belirli bir dönemde gerçekleştirdiği ihracat ve ithalatın toplamıdır. Dış Ticarette Temel Kavramlar ÜLKELER NEDEN DIŞ TİCARET YAPARLAR? Dünyada hiçbir ülkenin ihtiyaçlarını karşılayacak miktarda kaynağa sahip olduğu söylenemez. Ülkelerin ihtiyaç duyduklarından fazlasını israf etmesi ise söz konusu olamaz. Bu sebeple ülkelerin kendilerinde fazla olan malları satıp, az olanları satın almaları uluslararası ticarette bulunmaktadır. Ülkeleri birbiriyle ticaret yapmaya iten nedenler şunlardır: Dış Ticarette Temel Kavramlar • Yerli Üretimin Yetersizliği • Yurtiçi Talep Karşılandıktan Sonraki Üretim Fazlası • Uluslar arası Fiyat Farklılıkları • Mal Farklılaştırması (Malların kalite ve kullanışlılık açısından farklı oluşu) Bunların yanında ; • Tüketici Zevkleri, Yetişmiş işgücü ve gelişmiş girişimcilik ruhu, Teknoloji, iklim, Coğrafi Farklılıklar gibi nedenler de ülkeleri dış ticarete yönlendirebilir. Dış Ticarette Temel Kavramlar Dış Ticaret Şekilleri Dış ticaret şekilleri 4 türlü olabilir: •1-Normal Ticaret: •2- Bağlı Ticaret •3-Sınır Ticareti •4- Serbest Bölge Ticareti •Normal Ticaret: •Bir ülkenin dış ticaretinde; kambiyo rejimleri çerçevesinde serbest döviz ile yapılan ve mevzuat ile özel bir ayrıcalık tanınmayan ticarettir. •Bağlı Ticaret: •İki ülke arasında yapılan ticari sözleşmesinde, ihracatçı ülkenin ithalatçı ülkeden bedeli için döviz dışında bir işlem talep etmesi şeklinde yapılan ticarettir. Dış Ticarette Temel Kavramlar • Sınır Ticareti: • Komşu iki ülke arasında özel anlaşmalara dayanılarak yürütülen ve her iki ülkenin sınır ve kıyı bölgelerine yakın yerleşim yerlerini kapsamına alan ticarettir. Bu tür ticarette normal dış ticaret işlemlerinde aranılan koşullar azaltılmaktadır. Sınır ticaretinin en büyük amacı, yüksek nakliye giderlerinden kurtularak ticaretin potansiyelini artırmaktır . • Serbest Bölge Ticareti: • Serbest bölgeler, bir ülkenin ulusal egemenlik sınırları içinde bulunmakla birlikte, gümrük sınırları dışında kalan, ülkede geçerli olan mali ve ekonomik mevzuatın kısmen veya tamamen dışında tutulduğu bölgelerdir. • • • • • • • • • • Uluslararası ticaret politikalarının amaçları şöyle sıralanabilir. • Hazineye Gelir Kazandırmak İktisadi Kalkınma Cari Açığın Önlenmesi Yurt İçi Fiyat İstikrarının Korunması Ülke Sanayisini Dış Rekabetten Koruma: Piyasadaki Aksaklıkların Önlenmesi Sosyal Etkenler Uluslararası İlişkilerin İyileştirilmesi: Uluslararası Ticarette Tekelcilikten (monopol gücünden) Faydalanmak: • Kendi Kendine Yeterli Olma İsteği (Otarşi): Dış Ticarette Temel Kavramlar İŞLETME AÇISINDAN DIŞ TİCARETİN FİZİBİLİTESİ İhracata karar veren işletme, önce kendi firma analizini yapar. Firmanın veya ürünün hangi yönlerden güçlü ve üstün hangi yönler de zayıf ve başarısız olduğunu araştırır. İleriki aşama da gireceği piyasa konusunda analizi yapar. Gireceği piyasa hakkındaki avantajları ve kazançları ile zorunlulukları ve sorunlarını analiz eder. İşte bu gibi faktörleri göz önünde bulunduran firmalar ihracata karar verirken, öncelikle kendi firmalarının analizi ve daha sonra girecekleri piyasa yönünden analiz yapmaları şarttır. Bu amaçla yapılan analize “Swot” analizi denir. Dış Ticarette Temel Kavramlar İŞLETME AÇISINDAN DIŞ TİCARETİN FİZİBİLİTESİ Bir firma dış piyasaya girerken, ticari işlemlere başlamadan önce önbilgi sahibi olması gereken bir takım konuları bilmesi gerekir. Bunlar; Fiyat Rekabet ortamı ve şartları Bölgedeki rakip üreticiler Kar marjı Tüm masraf kalemleri Ticaret kanalları Ödeme koşulları Sigorta teminat ihtiyacı Hükümet kararları Alt yapı durumu Teknik standartlar ve düzenlemeler Ticari engeller Coğrafi koşullar Tanıtım ihtiyacı ve reklam Ürünün kalite yapısı Ambalaj durumu Piyasa genişliği Moda yaşam tarzı Ürün yaşam süresi İhracat teşvikleri ve kredileri Korumacı tedbirler ( İthalat vergiler fon ve harçlar ) gibi. Dış Ticarette Temel Kavramlar DIŞ TİCARET POLİTİKASI Dış ticaret politikası, dış ticareti belirlenen hedefler yönünde düzenlemek amacıyla alınan ekonomik önlemlerin tümüdür. Dış ticaret politikası, kotalar, kısıtlayıcı tarifeler, ithalat yasakları, döviz sınırlamaları, ihracat teşvikleri vb. araçlar ile yürütülür. Dış ticaret politikası, serbest dış ticaret politikası ve koruyucu dış ticaret politikası olmak üzere temelde iki 43 tanedir. Dış Ticarette Temel Kavramlar 1.Serbest Dış Ticaret Politikası Serbest dış ticaret politikası, mal ve hizmet hareketlerine hükümetlerin müdahale etmemesidir. Bu görüşe göre her ülke en az maliyetle ürettiği mallarda uzmanlaşması ile dünya çapında üretim faktörlerinin etkin dağılımı gerçekleşecek ve dünya çapında refah yaygınlaşacaktır. 2.Koruyucu Dış Ticaret Politikası Koruyucu dış ticaret politikası, devletin yerli üreticiyi dış rekabet karşısında korumak ve böylece gelişmesini sağlamak için dış ticarete müdahale etmesidir. 44 DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Dış Ticaret işlemlerini yurt içi ticaretten ayıran en önemli özelliklerden birisi de çok sayıda belge kullanılmasıdır. • Dış ticaret işlemlerinin gerçekleşebilmesi için gerekli olan bu belgeler; temel olarak malın cinsine, taşıma şekline (deniz, hava, kara), teslim şekline, ticarete taraf olan ülkelerin dış ticaret ve gümrük mevzuatına ve ödeme şekline bağlı olarak, taraflar arasında imzalanan sözleşme şartlarında belirlenir ve çeşitlilik gösterir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Dış ticarette tarafların sayısı yurt içi ticarete oranla çok daha fazladır, ayrıca kendine has işlem tekniklerinden dolayı yurt içi ticaretten daha karmaşık bir yapıya da sahiptir, dolayısıyla ayrı bir uzmanlık dalı haline gelmiştir. • Uygulamada vesaik adı verilen dış ticaret belgelerinin bazıları tarafların isteğine bağlı olarak kullanılmakta iken bazıları dış ticaret işlemlerinin yürütülmesinde hayati bir önem arz eder ki bunlar kıymetli evrak hükmünde kabul edilir. • • • • • • • • BELGELERİN ÖNEMİ Belgeler düzenlenmediğinde ; İhracat gerçekleşmez Alıcı malları gümrüğünden çekemez Alıcı bankası ödeme yapamaz İşlemin yapıldığı ispat edilemez Malların kontrolü ve dağıtımı yapılamaz Taşıma Şirketi ihraç konusu malları teslim almaz. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • BELGELERDEKİ HATA VEYA EKSİKLİKLER • Hatalı veya eksik düzenlenmiş belgeler yüzünden ithalatçı malı gümrükten çekemeyebilir, • Belgelerin yeniden düzenlenerek gönderilmesi gereken durumlar doğabilir ve bu süreçte yaşanan zaman kaybı ve beraberinde maddi zararlar doğabilir. • Ekstra telefon görüşmeleri, kargo masrafları, vesaikin gönderilmesine banka aracılık ediyorsa ek banka komisyon ve masrafları, malın zamanında gümrükten çekilememesinden dolayı doğabilecek demuraj masrafları ilave masraflar çıkabilir. • Demuraj : Dış ticaret işlemlerinde konteynırdaki yükün boşaltılması için alıcı (ithalatçı) ve satıcının (ihracatçı) yaptığı anlaşmayla belirlenen sürenin aşılması halinde, konteynır başına alıcı tarafından (navlun dışı) ödenen gecikme bedelidir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Bu nedenlerden dolayı Dış ticaret işlemlerinde kullanılan uluslar arası belgelerdeki eksiklikler ve hatalar ekstra ödemeler yapılmasına ya da gecikmelere yol açabilir. • Diğer taraftan hemen hemen tüm ödeme şekillerinde; ithalatçı eğer malı eksik veya hatalı düzenlenmiş belgeler yüzünden gümrükten çekemiyorsa, ödemenin gecikmesi de ihracatçı için elbette sürpriz olmamalıdır. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Ayrıca maddi zarardan belki de daha önemli kabul edilebilecek ve karşılıklı güvenin zedelenmesine veya yok olmasına neden olabilecek durumlar da doğabilir. • Yukarıda anlatılan nedenlerden dolayı belgelerin düzenlenmesi; özellikle bu belgeleri düzenleyen/düzenleten taraf olan ihracatçı açısından dış ticaret işlemlerinin en önemli aşamalarından birisidir. • Tüm bu belgelerin dikkatle ve özenle büyük bir ihtimam gösterilerek hazırlaması olası kayıpların, zararların ya da gecikmelerin önüne geçilmesini sağlayacaktır. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Dış ticaret süreci, çok çeşitli yazılı belgeler aracılığıyla gerçekleştirilir. Her dış ticaret işleminde mutlaka kullanılması beklenen ve "demirbaş" olarak nitelendirilebilecek belgeler vardır. Bunlar arasında fatura, çeki/koli/spesifikasyon listesi, gümrük beyannamesi, menşe şahadetnamesi ve taşıma belgeleri gibi belgeler yer almaktadır. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Dış ticaret işlemlerinde kullanılan belgelerin belirli bir sistematik içerisinde, anlaşılır bir şekilde açıklanabilmesi için bu belgeler 5 ayrı grupta incelenir. Bunlar; • • • • • 1.Ticari belgeler 2.Sevk (taşıma) belgeleri 3.Sigorta belgeleri 4. Resmi belgeler 5. Finansman belgeleri Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • 1. Ticari Belgeler (Commercial Documents) : Faturalar, çeki listesi, koli listesi, imalatçı analiz belgesi, kontrol-gözetim belgesi, gemi ölçü raporu. • 2. Resmi Belgeler (Official Documents): Dolaşım belgeleri, menşei şahadetnamesi, kontrol belgeleri, konsolosluk faturası, uygunluk belgesi, sağlık sertifikası, veteriner sertifikası, helal belgesi, koşer belgesi, radyasyon belgesi, boykot/kara liste sertifikası, A.T.A karneleri. • 3. Taşıma Belgeleri (Transport Documents): Deniz konşimentosu, Özellikli konşimentolar, diğer konşimentolar. • 4. Sigorta Belgeleri (Insurance Documents): Flotan sigorta poliçesi, sigorta mektubu, sigorta poliçesi, sigorta sertifikası. • 5.Finansman Belgeleri (Financial Documents): Poliçe, bono, rehin senedi, antrepo makbuzu, teslim emri, kontrol ve numune alma yetki belgesi. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler 1. Ticari Belgeler (Commercial Documents) a. Proforma Fatura (Proforma İnvoice): İhracatçının sipariş sırasında ithalatçıya gönderdiği teklif faturasıdır. Ön fatura anlamına da gelir. Kesin satış gerçekleşmeden önce satıcı tarafından teklif niteliğinde hazırlanan, malın tanımını, miktarını, birim fiyatını, toplam tutarını, ödeme şeklini vb. detayları gösteren ve alıcının teklifi kabul etmesiyle birlikte ticari faturanın düzenlenmesine esas teşkil eden faturalardır. Başka bir deyişle, proforma fatura üzerinde yer alan şartların alıcı tarafından kabul edilmesiyle birlikte, proforma fatura ticari faturaya dönüştürülür. Bu faturayı ticari faturadan ayırmak için üzerinde mutlaka “proforma” ibaresi yazılı olmalıdır. Proforma faturada alıcı tarafından talep edilen malın cinsi ve miktarı, birim fiyatı, fiyata dâhil diğer unsurlar (taşıma, yükleme ve boşaltma, sigorta vb.) ve teslim şekli, toplam meblağ ve ödeme şekli bulunur. Proforma faturalarda sunulan satıcının teklifi belirli bir süre için geçerli olup, geçerlilik süresi de proforma faturada belirtilmelidir. • Proforma fatura Proforma faturanın hukuki ve ticari herhangi bir değeri yoktur, hiçbir mali yükümlülük yaratmaz, ihracatçının vermiş olduğu bu fatura karşılığında ithalatçı için herhangi bir ödeme veya KDV söz konusu olmaz. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Ticari Fatura (Commercial İnvoice): İhraç malları hazırlandıktan ve sevkiyat yapılmadan önce düzenlenecek ilk belge ticari faturadır. Asıl fatura niteliği taşır, proforma üzerindeki şartlar ithalatçı tarafından kabul edilmişse, ticari fatura oluşturulacaktır. • Ticari fatura satış işlemi gerçekleştikten sonra düzenlenen ve satışın yapıldığını gösteren ticari bir belgedir. İthalat ve ihracatta, gümrük işlemlerinin yapılması ve vergilerin hesaplanması için ticari fatura gerekmektedir. • • Satıcı tarafında alıcı adına düzenlenen, malın cinsini, miktarını, niteliğini, Fiyatını ve mablağını İçeren ve satışın yapılmış olduğunu gösteren belgeye ticari fatura denir • Uluslar arası ticari kurallara göre bir faturada bulunması gereken hususlar şunlardır: • Fatura tarihi, • Satıcının ve alıcının ticari unvanları adresleri, • Mal tanımı, Malın birim fiyatı, toplam fiyatı ve teslim şekli, • Ödeme şekli • Malların ağırlığı veya miktarı, Sevk edilen malın ambalajı üzerindeki markalar ve numaralar, • Düzenleyenin imzası • Fatura numarası Ticari Fatura Örneği Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Tasdikli Fatura (Certified İnvoice-Visaed İnvoice): Bu fatura, ihracatçının kendi orijinal faturasını düzenleyerek, ihraç edeceği ülke Konsolosluğuna tasdik ettirdikten sonra ithalatçıya gönderdiği faturadır. Burada, ihracatçı önce kendi orijinal faturasını düzenler, sonra bağlı bulunduğu meslek odasına (ticaret odasına ve/veya sanayi odasına) giderek hazırladığı Menşe Şahadetnamesini onaylatır. Daha sonra ithalatçı ülkenin Konsolosluğuna orijinal faturası ile menşe Şahadetnamesini ibraz eder ve faturasını bu Konsolosluğa onaylatır. Özellikle İsrail ve Orta Doğu ülkeleri bu faturayı talep eder. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Çeki Listesi (Weight Note): İhracatçının, ihracat beyannamesi, gümrük beyannamesi ve konşimentoda beyan ettiği malların net ve brüt ağırlıkları ile hacimlerine ilişkin dökümünü, hangi taşıta ne kadar mal yüklendiğini, her paketin ne kadar ağırlık içerdiğini gösteren belgedir. Diğer bir ifade ile bu belge, ihraç için sevk edilen malların brüt ve/veya net ağırlığının ihracatçı veya tarafsız bir üçüncü şahıs/kuruluş tarafından beyan edildiği ayrı bir belgedir. Kamyon veya vagon ile yapılan taşımada otomatik tartı cihazlarından çıkan "kantar fişleri" de çeki listesi yerine geçer. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Gemi Ölçü Raporu (Ullage Report): Bu belge, ihracatçı veya ithalatçının isteği üzerine, deniz yolu taşıma şirketleri veya uluslar arası gözetim şirketlerince düzenlenir. Sıvı olarak gemiye yüklenen akaryakıtın veya kimyevi maddenin gemi tankına ne miktarda yüklendiğini, yükleme sırasında ne miktarda fire olduğunu gösteren ve boşaltma limanında ne miktarda fire verebileceğinin saptandığını gösterir bir vesaiktir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Koli Listesi (Packing List): Dökme olmayan ve koliler ile sevk edilen malların her koli içindeki miktar ve ölçüler ile koli sayısını ambalajlar açılmadan gösteren belgedir. Böylece koli listesi, gümrük işlemleri sırasında gümrük idaresine ve taşımacı firmaya sayım, yükleme ve taşıma açısından kolaylık sağlar. Koli listesi paket, kutu, sandık ve balyalar içindeki malların hangi cinsten, hangi ölçü ve renkte olduğunu gösterdiği için, ithalatçı kolileri açmadan dağıtımını yapma olanağını bulur. • Koli listesi , Gönderilen malların ambalajlanmış olması, kolinin veya konteynırın içinde bulunması durumunda, her ambalajın, kolinin ve konteynırın içindeki malların dökümünü (cins ve miktar) belirten belgedir. Koli listesindeki malların dökümü ile faturadaki malların dökümü birbiri ile uyumlu olmalıdır. • Koli Listesi – • Örnek Form Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • İmalatçı Analiz Belgesi (Manufacturer's Analysis Certificate): Boya, çimento, asit vb. kimyasal maddeler gibi analiz gerektiren malların nem oranı, erime derecesi ve bu malların formüllerini oluşturan element ya da bileşiklerin ad ve oranlarını gösteren belgedir. İhracatçıların en büyük sorunu, yükledikleri malların sipariş özelliklerine Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Kontrol Belgesi (Certificate of İnspection): Dış ticarette, fiili ihracatı başlatılacak malın kalitesinin, alım satım sözleşmesinde ismi yazılı olan malın kalitesiyle aynı olup olmadığının tespit edilmesi önem arz eder. Kontrol Belgesi ihracatçı veya ithalatçının isteği üzerine, fiili ihracattan önce uluslar arası gözetim şirketlerince düzenlenir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • 2-Taşıma Belgeleri • Bu belgeler, deniz, kara, hava ve demiryolu ile yapılan taşımacılığa göre farklılaşan belgelerdir. Bir taşıma belgesi, malların ihracatçının ülkesindeki belli bir yerden alınıp ithalatçıya teslimini taahhüt eden, buna istinaden taşıtan ile taşıyan arasında düzenlenen bir taşıma sözleşmesidir, malların teslim alınmasını gösterir bir teslim makbuzudur, ayrıca deniz konşimentosunda olduğu gibi bir kıymetli evrak niteliği taşır. Bir taşıma belgesinin, geçerlilik ve bankalarca kabul edilebilirliği ile taraflara hak ve yükümlülük yaratması için sahip olması gereken bir takım özellikleri içermesi gerekmektedir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Bunlar, taşımacı firma veya bunun yetkili acentası tarafından imza edilmiş olmalı, bankalar tarafından kabul edilip edilmeme, bayat (stale) olup olmama açısından yükleme ve sevk tarihine mutlaka haiz olmalı, ihbar(notify) kaydı içermeli ve orjinal nüsha sayıları belirtilmelidir. Taşıma belgeleri “konşimento” olarak adlandırılır ve çeşitli türlere ayrılır. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Navlun Faturası (Freight İnvoice) • Navlun, deniz ve/veya iç su yolu ile taşımacılıkta malın taşıma ücretinin ifadesidir. • Eşyanın serbest dolaşıma girişinde teslim şekline göre hazırlanan belgedir. Daha basit bir dille iki ülke arasındaki malzemeyi araçta taşıma faturasıdır. • Navlun fiyatının tespit edilememesi durumunda gümrükler tarafından malların değerinin %10'u navlun bedeli olarak alınmaktadır. Satıcı tarafından ödendiğinde düzenlenen taşıma ücretini de göstermektedir. Navlun faturası da (Freight İnvoice) bu işlemler için kullanılan faturadır. • NAVLUN • FATURASI • ÖRNEĞİ • Taşıma • Belgesi – • Örnek Form Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Deniz Konşimentosu: Taşıtanın isteği üzerine taşıyıcı veya gemi acentası tarafından düzenlenip taşıtana verilen, malın yüklendiğini ve belirlenen şekilde taşınıp varış yerinde alıcısına teslim edileceğini taahhüt eden belgedir. Bu tip konşimentonun en önemli özelliği kıymetli evrak niteliği taşımasıdır. Diğer bir ifade ile, ciro ve teslim yoluyla malların mülkiyetinin devrini sağlar. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Havayolu Konşimentosu (Airwaybill): Bu konşimento bir makbuzdur, kıymetli evrak niteliği taşımaz, ciro edilerek mülkiyeti devir edilemez, ithalatçı adına düzenlenir yani bir nev’i nama yazılı konşimento niteliği taşır. Mallar uçak ile taşınıp, düzenlenen senedin üzerinde ithalatçı olarak kimin ismi yazılı ise ona teslim edilir. 3 tanesi orijinal olmak üzere 12 nüsha halinde düzenlenir. Orijinal nüshalardan birincisi havayolu şirketine, ikincisi ithalatçıya ve üçüncüsü ihracatçıya verilir. Üçüncü nüshanın ihracatçının elinde bulunması bankaların bu senedi kabul etmeleri açısından önemli risk algılaması yaratır. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Demiryolu Hamule Senedi (Railway Consignment Note): Malların demiryolu ile taşınacağını gösteren, gönderen ile taşıyıcı demiryolu idaresi arasında yapılan taşıma sözleşmesini ifade eder. Hamule senedi “nama” düzenlenir, emre yazılı hamule senetleri düzenlenemez. Bu senet, demiryolu idaresi tarafından 6 nüsha olarak doldurulur. Bu senedin 4. nüshasının adı “Hamule Senedi Duplikatası”dır. Bu nüsha malın mülkiyetini temsil eder ve malların demiryolu idaresine teslim edildiğini gösteren bir “alındı” niteliği taşır. V Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Nakliyeci Makbuzu (Forwarder’s Receipt): Demiryolu ve çoğunlukla karayolu ile taşımacılıkta kullanılan bu belge, taşıma komisyoncuları tarafından belli bir ücret karşılığında kendi adlarına ve başkaları hesabına mal taşıyan nakliye firmaları tarafından düzenlenen belgedir. Taşıma komisyoncuları, bir uluslar arası taşıma şirketi veya onun bir acentesi olmadıkları için konşimento veya taşıma senedi düzenleyemezler ve uluslar arası taşıma şirketi adına hareket edemezler. Bunlar ancak, ithalatçılara sevk edilmek üzere ihracatçılardan topladıkları malları bir uluslar arası taşıma firmasına taşıtabilirler. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • TIR Karnesi : Bakanlar Kurulunun 16.1.1985 tarihli, 85/8993 sayılı Kararı ile 12 Mayıs 1985 tarihinden geçerli olmak üzere onaylanan 1975 tarihli “TIR Karneleri Himayesinde Uluslararası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi” teknik eklerinde yer alan uluslararası kuruluş (halen Uluslararası Karayolu Taşımacıları Birliği IRU) tarafından basılarak üye ülkelerin Kefil Kuruluşları aracılığıyla taşıyıcıların kullanımına sunulan, TIR Sistemi altında eşya taşımaya yarayan bir belgedir. Karayolu taşımacılığında kullanılan, üzerinde taşımayı gerçekleştiren tır aracının plaka numarası, dolu ve boş ağırlığını, bağlı olduğu taşıma firmasına ilişkin bilgiler bulunur Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • 3. Resmi Belgeler (Official Documents) • a. Dolaşım Belgeleri (Movement Certificate): Bu belgelere serbest dolaşım belgeleri de denilmektedir. Türkiye ile Avrupa Birliği arasında şu aşamada bir ekonomik entegrasyon devleti ilişkisi mevcut bulunmaktadır ki bunun adı da "Gümrük Birliği"dir. Gümrük Birliği bölgesinin sınırları bu ekonomik entegrasyon yapısının üçüncü ülkelere karşı sınırlarını çizer. • Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Dolaşım belgeleri: Bir malın hangi ülkeden ithal edildiğini belirlemek amacıyla düzenlenen ve menşe şahadetnamesi ile benzer niteliklere sahip, yetkili makamlarca onaylanmış resmi belgelerdir. Bu belgeleri düzenletecek ihracatçıların bağlı oldukları ticaret ve sanayi odasına başvurmaları gerekir. • A.TR : Avrupa Birliği ülkeleri için tarım ürünleri ve Avrupa Kömür Çelik Topluluğu ürün listesi dışındaki ürünler için düzenlenir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • A.TR Dolaşım Belgesi, • Türkiye’den AB Üyesi bir ülkeye yapılacak ihracatta ya da AB Üyesi bir ülkeden Türkiye’ye yapılacak sanayi malı ihracatında ortaklık ilişkisi çerçevesinde tanınan gümrük indirimleri veya tavizli rejimden yararlanabilmek için kullanılan bir belgedir. Bir Türk ihracatçısı tarafından A.TR Belgesi doldurulurken, belge üzerinde yazılı bulunan malın veya bu malın üretiminde kullanılacak ithal girdilerinin tüm vergilerinin (gümrük vergisi, toplu konut fonu, kaynak kullanımı destekleme fonu gibi) bu malın üçüncü ülkelerden ithalatı sırasında veya ihraç edileceği bir AB ülkesine ihracatı sırasında ödenmiş olması gerekir. Aksi halde A.TR belgesi alınamaz. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • EUR.1: Avrupa Birliği ülkeleri için tarım ürünleri ve Avrupa Kömür Çelik Topluluğu ürün listesindeki ürünler için, EFTA ülkeleri (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn) için tüm ürünlere yönelik, serbest ticaret anlaşması yapılan ülkeler için tüm ürünlere yönelik olarak düzenlenir. • EFTA topluluğuna üye ülkelerle (Lihtenştayn, İzlanda, Norveç, İsviçre)ve Türkiye'nin Serbest Ticaret Anlaşmaları imzaladığı ülkelerle (İsrail, Makedonya, Bosna ve Hersek, Hırvatistan, Filistin, Tunus, Fas, Suriye, Mısır, Arnavutluk, Gürcistan, Kosova, Şili) yapılan ticaretlerde kullanılan ve hem serbest dolaşım hem de menşe ispatı niteliği taşıyan bir belgedir. • • FOR.A: Kanada, Yeni Zelanda, ABD, Avustralya, Japonya, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Beyaz Rusya için düzenlenir. • EURO-MED: PAMK ülkeleri için düzenlenir. Bu ülkeler AB ülkeleri, EFTA ülkeleri, Akdeniz ülkeleri (Filistin [Batı Şeria ve Gazze Şeridi], Cezayir, Fas, Tunus, İsrail, Lübnan, Mısır, Suriye, Ürdün) ve Faroe Adalarıdır. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • b. Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin): Bu belge, ihracata konu malın menşeini, üretildiği, imal edildiği ülkeyi gösteren bir belgedir. • Ayrıca bu belge, bir ülkede imal edilmiş olduğu halde üçüncü bir ülkede geçirdiği ek işçilik ve diğer işlem sebebiyle katma değeri belirli bir oranda artmış olan malın, ek işlem geçirdiği ülke menşeli olması gerektiğini de gösteren bir belgedir. Menşe Şahadatnamesi Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • c. Konsolosluk Faturası (Consular İnvoice): İhraç ürününün menşeini belgelemek için malın ihraç edileceği ülkenin konsolosluğu tarafından onaylanan belgedir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • d. Veteriner Sertifikası (Veterinary Certificate): Bu vesaik, canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin (et, süt, yumurta, bal, deri, yün gibi.) ihraç veya ithal edilebilmesi için bu malların sağlıklı olduğuna ve bulaşıcı hastalık taşımadığına dair, gümrük giriş-çıkış kapılarında resmi veteriner hekim tarafından yapılan kontrollerin sonucunu gösteren belgedir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • e. Bitki Sağlık Sertifikası (Phytosanitary Certificate): İthal veya ihraç edilecek bitki veya bitkisel ürünlerin hastalık veya zararlı haşarat taşımadıklarının giriş-çıkış gümrüklerine kanıtlanması için ihracatçı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarım İl Müdürlüğü Bitki Koruma Şube Müdürlüğünden temin edebileceği Zirai Karantina Servisi Bitki İhraç dilekçesini doldurduktan sonra Tarım İl Müdürlüğünden ilgili Bitki Koruma Şube Müdürlüğüne sevk alır. Üzerine sevk kaydı düşülmüş dilekçe ile tekrar Bitki Koruma Şube Müdürlüğüne başvuruda bulunulduktan sonra ihraç konusu olan ürünün bir numunesinin, ürünün yüklendiği yerde kontrolör tarafından analizi yapılır. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • f. Helal Belgesi: İslam ülkelerine yapılan hayvansal ürün ihracatı sırasında, bu ürünlerin İslami kurallara göre kesildiğini gösteren ve ihracatçının bulunduğu İl Müftülükleri tarafından düzenlenen belge olup, bu belge alıcı İslam Ülkesi Gümrük Giriş Müdürlüklerine ibraz edilmesi halinde o ülkelere, bu ürünlerin girişine izin verilmektedir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • g. Koşer Belgesi: Bir ihraç ürününün Musevi dinine uygunluğunu belgeleyen vesaiktir. Burada ihraç ürünü özellikle gıda ürünleridir. Türkiye'de Hahambaşılık tarafından verilen bir belgedir. İthalatçı tarafından, koşer istendiğinde ihracatçı firmalar Türkiye Hahambaşılığı'na şahsen veya faksla müracaat ederler ve belirttikleri gıda maddeleriyle ilgili koşer sertifikasını talep ederler. Müracaat sırasında, söz konusu gıda ürününde hangi hammaddelerin kullanıldığı da belirtilir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • h. Radyasyon Belgesi (Radiation Certificate): İhraç edilecek tarım ürünlerinin hiç radyasyon içermediğini veya kabul edilebilir orandan daha fazla radyasyon içermediğini ispatlayan ve ihracatçı ülkenin bu konuda ölçüm yapmaya yetkili bir resmi kuruluşu tarafından düzenlenip ithalatçıya ulaştırılmak üzere ihracatçıya verilen bir belge niteliği taşır. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • ı. Boykot/Kara Liste Sertifikası (Boycot/Black List Certificate): Türkiye'den İsrail'e ve Türkiye'den Arap Ülkelerine ihracat yapılırken bu ülkeler arasında savaş hali söz konusu olduğu için ticarete konu eşyanın karşılıklı olarak birbirlerinin kara sularından, hava sahasından geçmediğinin, taşıma araçlarının ihtilaf yaşadıkları ülke bandıralı ve bayraklı olmadığının beyanını talep ederler. İhracatçının bağlı olduğu Ticaret ve Sanayi Odası ile Taşıma Acentesi tarafından düzenlenir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • 3- Finansman Belgeleri : • a- Poliçe: • Poliçe, ihracatçı tarafından hazırlanan ve ithalatçının belirli bir miktarı poliçe görüldüğünde veya poliçede belirtilen vadede kendisine ödenmesini talep eden bir ödeme emridir. Poliçede üç taraf bulunur. Bunlardan ilki keşidecidir. Keşideci poliçeyi hazırlayandır. İhracat poliçelerinde keşideci ihracatçıdır. İkincisi lehtardır. Lehtar ödemeyi alacak taraftır. İhracat poliçelerinde lehtar da ihracatçıdır. Üçüncüsü muhataptır. Muhatap ödemeyi yapan taraftır. Muhatap ya banka ya da ithalatçı olabilir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • b-Senet • Senet, ithalatçı tarafından hazırlanan ve belirli bir meblağın, belirli bir tarihte ihracatçıya ödeneceğini beyan eden belgedir. • c- Ambar (antrepo) makbuzu: • Malın depolanmak üzere antrepoya alındığını gösteren belgedir. Malın rehini karşılığında kredi kullanmak veya yeşil şartlı akreditiften yararlanmak isteyen ihracatçı banka adına ambar makbuzu düzenlemelidir Dış Ticarette Kullanılan Belgeler Antrepo Makbuzu (Warehouse Reciept) Örneği Dış Ticarette Kullanılan Belgeler Rehin Senedi (Trust Receipt) : İthalatçının ülkesindeki bankasının, ihracatçıya yapılacak ödemeyi muteber müşterisi olan ithalatçı adına üstlenmesi durumunda ortaya çıkan işleme ilişkin belgedir. Burada ithalatçı adına açılmış gayri nakdi nitelik taşıyan bir kredi söz konusu olmaktadır. Uygulamada banka, ihracatçıya ödemeyi yapar ve ödeme miktarı kadar müşterisi konumunda olan ithalatçının hesabına ithalatçıyı borçlu kaydeder. Ancak doğaldır ki banka mevcut durumda, teminat olarak, ithal edilecek malların veya malların üzerindeki hakkın veya malların satışından elde edilecek gelirin kontrolünde olmasını isteyecektir. Banka, ithalatçı kendisine kredi borcunu ödeyene kadar geçerli olacak şekilde ithalatçıdan Rehin Senedi alır. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Teslim Emri (Delivery Order) : Bir dış ticaret işleminde malı satın almaya karar veren ithalatçı, bunun bedelini bankaya ödeyecektir. Bu duruma istinaden, bankanın emrinde hazır bulunan malın tamamının veya bir kısmının alıcıya teslim edilmesi için, bankanın, antrepo görevlisine ulaştırılmak üzere verdiği ve malın alıcıya teslim edilmesi yönündeki talimatına Teslim Emri-Delivery Order denir. Alıcı, bu belgeyi ibraz ederek malı antrepodan çekip alabilir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • 4-Sigorta Belgeleri: • • • • • • a- Sigorta poliçesi: Malların yükleme noktasından varış noktasına gelinceye kadar uğrayabileceği zarar ve ziyana karşı sigortalandığını gösteren, diğer sigorta işlemlerindeki (yangın, kasko, deprem vb.) fonksiyonlara sahip belgedir. b-Sigorta sertifikası: Bir defadan fazla yükleme söz konusu ise, kesin sigortadan önce bu belge hazırlanır. Kesin sigorta yerine geçmez. Ancak kesin sigortanın yapılabilmesi için malların yükleme tarihini ve niteliklerini bildiren bir belgedir. c-Flotan sigorta poliçesi : Geçici poliçedir. Taşıma aracı ve yükleme tarihi kesinleşmeden sigortanın yaptırılması gerektiğinde flotan poliçe hazırlanır. Bankalar akreditif açıldıktan sonra mutlaka flotan sigorta poliçesi isterler. Burada amaç sevkiyatla ilgili ayrıntılar netleşinceye kadar sigortalıyı teminatsız bırakmamaktır. Ayrıntılar netleşince kesin poliçe yapılır. DIŞ TİCARETTE ÖDEME YÖNTEMLERİ Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri • Dış ticaret işlemleri daha önceki ünitelerden de hatırlayacağınız gibi ülke içi ticaretten pek çok açıdan • farklılık göstermektedir. Bu işlemlerinin ülkeler arasında olması ve ülkeler arası mesafenin uzak olması, • farklı para birimlerinin kullanılması ve bunlara bağlı olarak risklerin fazla olması nedeniyle bu işlemlerde • farklı ödeme yöntemleri kullanılmaktadır. Bu ödeme yöntemlerinden hangisinin kullanılacağı ithalatçı ve • ihracatçı arasında karşılıklı olarak belirlenebilmektedir. Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri Dış ticarette kullanılan ödeme yöntemleri: •• Peşin Ödeme •• Mal Mukabili Ödeme •• Vesaik Mukabili Ödeme •• Kabul Kredili Ödeme •• Karşı-Ticaret •• Müşterek Hesap ve Konsinye Satışlar •• Mahsuben Ödeme •• Akreditifli Ödeme. Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri • Bu ödeme yöntemlerinin hangisinin kullanılacağı; • 1. Mal ve sektör bazında yerleşik gelenekler, • 2. Alıcı ile satıcı arasındaki güvenin derecesi, • 3. Ülkenin genel politikası, • 4. Nakit ödeme gücü belirlemektedir. Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri • PEŞİN ÖDEME • İhracatçı tarafından ihraç edilen malların bedellerinin, ithalatçı tarafından malın teslim alınmasından önce, gerek bankalar yolu ile ve gerekse alıcının kendisi veya vekili ya da onun adına hareket eden üçüncü bir kişi tarafından satıcıya peşin olarak ödenmesidir. Kısaca peşin ödeme, ithalatçının mal bedelini ödedikten sonra, ihracatçının malları sevk etmesi şeklidir. Bu ödeme şeklinde tüm risk malın alıcısı tarafından üstlenilmektedir. Bu risk ihracatçının bankasından temin edilecek teminatlar ile garanti altına alınabilir. Bu ödeme şekli kambiyo mevzuatına göre kredi niteliği taşıdığı için bir yıl içinde kapatılması gereklidir. DışTicarette TicaretteÖdeme ÖdemeYöntemleri Yöntemleri Dış Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri • Bu ödeme yönteminin özellikleri ise aşağıdaki gibi sıralanabilir: • • Genellikle satıcı tekeli olan mallarda ve alıcı bakımından peşin ödeme ıskontolarının yüksekliği nedeniyle bu tür ödemeler cazip olabilmektedir. • Bu ödeme şekli, piyasada fazla talep gören malların satısında kullanılmaktadır. ihracatçı açısından bir finansman niteliğini taşımaktadır. • • Mallar gönderilmeden parası ödendiği için riskin tümü alıcı üzerindedir. Bu nedenle birbirlerini iyi tanıyan alıcı ve satıcı arasında yapılan ve güvene dayanan bir ödeme !eklidir. Uluslararası piyasalarda yoğun rekabet ortamı ve kısıtlı pazar olanakları nedeni ile pek sık kullanılan bir ödeme şekli r. • Malların sevki, satıcı firmadan ya da ülke koşullarından kaynaklanan sebepler ile gecikebilir. • • Pesin bedellerin üçüncü kişilere devri mümkün değildir. • MAL MUKABiLi ÖDEME (AÇIK HESAP) • ihraç edilen malın bedelinin, malın ithalatçı tarafından teslim alınmasından sonra ödenmesi şeklinde yapılan bir ödeme biçimidir. Mal mukabili ödeme türünde belgeler ihracat konusu mallar ile birlikte ithalatçıya gönderilmekte ve bu belgeleri alan ithalatçı bu belgeleri yetkili birimlere ibraz etmek suretiyle malları teslim alabilmektedir. • ihracatçının gelen malı teslim almasıyla bu malın mülkiyeti değil, ancak zilyetliği kendisine geçer. • Malların mülkiyetinin devri ise ancak bu malların devir ve teslimine ilişkin belgelerin ithalatçıya teslim • edilmesi ile mümkündür. Alıcı ve satıcının uzun zamandan beri birbirleriyle i! yaptıkları ve birbirlerine • tam güven duydukları durumlarda uygulanabilen bir yöntemdir. ithalatçı için ideal bir ödeme yöntemdir; • fakat ihracatçı için en riskli ödeme biçimidir. • Bir başka ifade ile ihracatçı gönderdiği malın parasını alamama ya da eksik alma gibi risklerle karşı karşıya kalabilir. ihracatçı tarafından mal bedelinin diğer • bir firmaya transfer edilmesinin yazılı olarak istenmesi halinde gümrük beyannamesinde kayıtlı ihracatçı firma yerine di"er bir firmaya transfer yapılabilir. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler • Başlangıç olarak bir dış ticaret işleminde malını satmak isteyen ihracatçı girmek istediği, hedef pazarı belirledikten sonra malının fiyatını belirler, fiyatı belirleyen ihracatçı bunu prensipte anlaştığı ithalatçıya benimsetebilirse, iş artık bir yazılı alım satım sözleşmesi düzenlemeye ve tarafların bunu imzalamasına kalır, imzalanan alım satım sözleşmesi ile taraflar anlaşmış olur, bu sözleşme uyarınca kesin siparişi alan ihracatçı, ihraç malını üretip ambalajladıktan sonra bir uluslar arası taşıma (nakliye) şirketinin acentesiyle anlaşır, ihracatçının burada taşıma türlerini bilmesi, malını en ucuz, en güvenli ve en hızlı biçimde gönderebilmesi açısından büyük önem arz eder. İhracatçı, taşımacı firmayı ve taşımacılık türünü belirledikten sonra gümrük çıkış işlemlerini halledip malını taşıma aracına yükletir ve ithalatçıya teslim şekillerinden birini kullanarak teslim eder.
