NOT: LAZER ( tek renkli ışık )

IŞIK
7 sınıf
IŞIK: Cisimleri görmemizi sağlayan, göze gelerek cismi bize algılatan enerjiye ışık denir. Işık ışınları doğrular
halinde yayılır. Işık boşlukta ve saydam ortamlarda doğrusal olarak yayılan bir enerji türüdür.
mum
Bu çocuk mum ışığını görebilir
Bu çocuk mum ışığını göremez
IŞIK KAYNAĞI: Çevrelerine ışık yayan varlıklara ışık kaynağı denir. Işık kaynakları ikiye ayrılır
1-DOĞAL IŞIK KAYNAĞI: Kendisi ışık yayan varlıklara denir ( Güneş, Yıldız, Ateş böceği )
2-YAPAY IŞIK KAYNAĞI: Işık kaynağı olmadığı halde ışık yayabilir hale getirilebilen varlıklara denir
( El feneri, Mum, Lamba vb )
NOT: AY bir ışık kaynağı değildir. Güneşten gelen ışınları yansıtır
IŞIĞIN MADDELERLE ETKİLEŞİMİ:
Işık kaynakları bir madde ile karşılaştığında maddenin özelliğine göre farklı farklı davranırlar
1- SAYDAM MADDE : Işığın tamamını geçiren maddelere denir (cam, hava, su )
2-YARI SAYDAM MADDE : Işığın bir kısmını geçirip bir kısmını geçirmeyen maddelere denir
( buzlu cam, yağlı kağıt, poşet dosya gibi )
3-SAYDAM OLMAYAN MADDE ( OPAK ) : İçinden ışığı geçirmeyen maddelere denir ( tahta, demir, taş gibi )
1- YANSITICI MADDELER : Bazı maddelerin yüzeyleri parlaktır, bu maddeler üzerlerine düşen ışığı yansıtırlar
( aynalar, CD’ler, parlak metaller gibi )
SAYDAM MADDE
YARI SAYDAM MADDE
OPAK MADDE
YANSITICI MADDE
BİZLER CİSİMLERİ NASIL GÖRÜRÜZ
Bu odada ışığı yaktığımızda lambayı görürüz, çünkü lambadan
yayılan ışıklar gözümüze gelir ve görürüz
lamba
Aynı şekilde lambadan yayılan ışıklar dolabı da aydınlatır,
dolaptan yansıyan ışınlar gözümüze gelir ve dolabı da görürüz
Kısacası bir cismin görülebilmesi için iki şart vardır
1- Cismin üzerine ışık düşmelidir
2- Cismin üzerine düşen ışınların cisimden yansıdıktan sonra
dolap
gözlemciye ulaşmalıdır
IŞIĞIN SOĞURULMASI
Işık kaynağından çıkan ışınlar cisimlere çarpar ve bir kısmı yansır bir kısmı da cisimler tarafından tutulur, ışığın
bazı cisimler tarafından emilmesine ışığın soğrulması denir
Güneş
Güneşten gelen ışık ışınları siyah renkli cisimler tarafından
soğurulur ( emilir ) yani geriye yansıtılmaz. Mavi, kırmızı,
turuncu, yeşil gibi mat renkli cisimler bir kısmını soğurur bir
kısmını da yansıtır.
Parlak ve açık renkli cisimler gelen ışınların çoğunu
yansıtırlar ( tamamına yakınını )
NOT: Yazın siyah renkli bir giysiyle gezdiğimizde açık renkli
giysilerimize göre daha çok terleriz
Siyah
Mavi
Beyaz ( açık renkli )
NOT: Yeşil bitki yaprakları güneş ışığını soğurur ve bu
enerjiyi besin üretiminde kullanırlar ( fotosentez)
GÜNEŞ IŞIĞI VE KULLANIM ALANLARI
1-GÜNEŞ IŞIĞINDAN ELEKTRİK ENERJİSİ ELDE EDİLMESİ:
Bazı araç gereçlerde güneş pilleri ( bu sistemle ışık soğurulur ve elektrik enerjisi elde edilir ) görürüz, bu
sayede elde edilen elektrik akülerde depolanır. Bu elektrikle televizyon ve bilgisayar gibi cihazları çalıştıra
biliriz.
Hesap makinelerinde ışıktan elektrik üreten küçük siyah
pencereler vardır. Yine uzay araçlarında da elektrik
enerjisi güneş pillerinden elde edilir
NOT: Çatılara döşenen güneş enerjisi panelleriyle
aylık 500 Kilovat kadar artık kanunen serbest( Nisan
2012 )Bir evin ortalama günlük tüketimi 10 Kwatt tır.
Çatıya döşenen 20 metre karelik bir alan bu
ihtiyacımızı karşılar
2- GÜNEŞ ENERJİSİ İLE SUYUN
DAMITILMASI:
Güneş enerjisinden deniz suyunun arıtılıp tatlı su elde
edilmesinde de yararlanılır.
Bu sistem şöyle çalışır; Bir tane siyah zeminli
Bir tepsi temin edilir. İçine deniz suyu konur, üzerine
camdan veya şeffaf bir kapak kapatılır. Su buharlaşır,
bu buhar zamanla cam kapak üzerine yapışır ve yapışan
buhar ( cam buhara göre daha soğuktur ) su haline
dönüşerek haznede toplanır ve saf su elde edilmiş olur
3-GÜNEŞ OCAKLARI:
Bu sistemle yemek ve suların ısıtılması sağlanır, bunun için aynalar ve çukur
aynalar kullanılır. Tencerelerde siyah renge boyalıdır, böylelikle tencerenin
üzerine daha çok ışık düşmesi ve düşen ışıkların siyah renk sayesinde daha çok
emilmesi sağlanır
4- GÜNEŞ ENERJİSİNDEN HAREKET ENERJİSİNE:
Güneş enerjisi radyometre adı verilen bir araçla hareket enerjisine
dönüştürülebilir.Radyometre, cam tüp içine konulmuş, bir yüzü
siyah bir yüzü beyaz kanatlardan oluşmuş çarktan meydana gelir
Radyometreye ışık çarkı da denir, radyometrenin üzerine ışık
düşünce çark dönmeye başlar. Böylece ışık enerjisi hareket
enerjisine dönüştürülür
5 - GÜNEŞ ENERJİSİNİN EVLERDE KULLANILMASI:
En yaygın sistem güneş kolektörleri ile su ısıtma sistemidir.
Bu sistemde siyaha boyalı bir zemin üzerinde dolanan borular
vardır. Bu borulara soğuk su gönderilir. Siyah renkli yüzey,
camdan gelen güneş ışınlarını soğururken, cam kapak içerideki
ısının konveksiyon (ısının dolanması) yolu ile havaya
gitmesini önler, ısı içeriye hapsolur
ve boruların sıcaklıkları sürekli yükselir. Isınan su depolanıp
kullanılır.
6- GÜNEŞ ENERJİSİNDEN SERALARDA YARARLANILIR:
Seraların ısıtılmasında da güneş enerjisinden yararlanılır. Bu nedenle güneşi bol olan yerlerde seralar çoktur
Seralara giren ışık çıkmaya çalışırken tekrar sera camından yansıyıp tekrar içeriye döner böylece
sıcaklık artar
7- FOTOSENTEZ:
Güneş ışınlarının bitkiler tarafından soğrulması, yeryüzünde hayatın devamlılığını sağlar.
Bitkiler soğurdukları güneş ışınları sayesinde fotosentez yapar ve besin üretirler.
Fotosentez sonucu enerji açığa çıkar
GÜNEŞ ENERJİSİNİN OLUMSUZ YANLARI;
1-Uzun süre güneş ışınlarına maruz kalan eşya ve giysilerimiz solar
2-Uzun süre deniz kenarında güneşlenme zararlıdır
3-Besinlerin direk ışığa maruz kalması besin değerlerinin kaybolmasına ve bozulmalarına sebep olabilir
( Bu nedenle uzun ömürlü sütler ışık geçirmeyen karton kutularda saklanır )
4-Güneşe doğrudan bakmakta çok tehlikelidir
GÜNEŞ IŞIĞININ RENKLERİ
Beyaz ışık
Beyaz ışık
BEYAZ IŞIK; Güneşten etrafa yayılan ışık, birçok rengin birleşmesinden meydana gelir. Bu olayı gök kuşağında
Çok rahat görebiliriz ya da cam prizmaya beyaz ışık tuttuğumuzda onu oluşturan renkleri görürüz
Beyaz bir renk değil, tüm renklerin birleşimidir
Renklerin sırasını
akılda tutmak için;
Kırmızı
Beyaz ışık
Turuncu
Güneş
Sarı
Yeşil
Cam prizma
( KuTSaYaMaM )
Mavi
Mor
NOT: Kırmızı, Yeşil ve Mavi renkler ANA renklerdir
Magenta
MAVİ
KIRMIZI
Kırmızı + Yeşil = SARI
( KaYıSı )
Mavi + Kırmızı = MEGANTA ( KırMaG )
BEYAZ
Yeşil + Mavi = CYAN
( YeMeCe )
Kırmızı + Yeşil + Mavi = BEYAZ
Cyan
Sarı
NOT: Karışımları beyazı veren renklere
Birbirinin tamamlayıcısı renkler denir
Kırmızı + Cyan = BEYAZ
Yeşil + Meganta = BEYAZ
Mavi + Sarı = BEYAZ
YEŞİ
BEYAZ IŞIĞIN FİLTRE EDİLMESİ
Belli renkleri soğurup kendi rengindeki ışığı geçiren maddelere FİLTRE adı verilir ( Bu filtreler inse sele fonlardan
yapılır )
kırmızı
k
t
Beyaz
ışık
s
t
y
m
m
kırmızı filtre
k
t
s
y
m
m
Mavi
mavi filtre
s
yeşil
m
yeşil filtre
y
m
kırmızı
k
t
s
y
m
m
k
t
s
y
m
m
kırmızı
IŞIK GEÇMEZ
( karanlık görülür )
kırmızı
Mavi filtre
k
s
y
sarı filtre
( Sarı ara renktir, bu nedenle sarı filtreden
kendisini oluşturan renkler geçebilir )
CİSİMLER NEDEN DEĞİŞİK RENKLERDE GÖRÜLÜR
12345-
Cisimlerin görüle bilmesi için, cisimlerden gözümüze ışık gelmesi gerekir
Bir cisim üzerine beyaz ışık düşürüldüğünde cisim bütün renkleri yansıtıyor ise bu cisim beyaz görünür
Cisimden hiç ışık yansımıyor ise siyah görünür
Güneş ışığı altında cisimleri gördüğümüz renkler, cisimlerin sahip olduğu gerçek renklerdir
Beyaz renkli cisimler üzerine gelen bütün ışığı yansıttığı için üzerine hangi renk ışık düşerse o renkte görülür
*** Cisimleri renkli görmemiz onlardan yansıyan ışığın rengine bağlıdır
El feneri
Beyaz ışık
Elmaya bakan çocuk
Kırmızı ışık
Kırmızı elma
Üzerine beyaz ışık düşürülen
kırmızı elma, beyaz ışığın
kırmızıdan başka tüm renklerini
soğurur ( yutar ) kırmızı rengi
ise yansıtır bizimde gözümüze
bu kırmızı ışık geldiği için,
elmayı kırmızı renkte görürüz.
NOT: Herkes kendi hemşerisini işe
alıyor.( annesinin yada babasının
memleketli sinide işe alabilir)
BEYAZ RENK;
1-Cisimlerden hangi renk ışın yansırsa, cisim o renk görünür. 2-Bir cisim beyaz ışığın tüm renklerini yansıtıyorsa beyaz
görülür 3-Beyaz cisimler, ışığın tüm renklerini yansıtır 4- Beyaz cisimler, hangi renkte aydınlatılırsa o renkte görünür
GÖZ
GÖZ
Beyaz ışık
Yeşil filtre
Kırmızı filtre
Beyaz
kutu
Kutu kırmızı renkte görünür
Beyaz
kutu
Kutu yeşil renkte görünür
SİYAH RENK;
GÖZ
Siyah zemin üzerine düşürülen tüm ışık renkleri
kutu tarafından soğrulur ve göze ışık gelmez.
Yansıyan ışık
olmadığından göz
siyah görünür
Siyah
kutu
Siyah kutu
ÖRNEK:1 ) Değişik renkteki cisimlere sarı ışık altında bakarsak cisimleri hangi renkte görürüz?
El feneri
Gözlemci
Sarı ışık
Sarı limon
Beyaz kavun
Kırmızı havuç
Mavi kutu
Siyah bilgisayar
Yeşil ağaç
ÇÖZÜM:
Sarı limon
Beyaz kavun
Kırmızı havuç
Mavi kutu
Siyah bilgisayar
Yeşil ağaç
ÖRNEK: 2 )
Üzerine gelen ışık kendi renginden olduğu için aynen yansıtır ve sarı görülür
Beyaz cisimler üzerine gelen ışığı aynen yansıtır. Yani kavun sarı renkte görülür
Kırmızı havuç kırmızı renkte görülür ( çünkü sarı; kırmızı ve yeşil renklerden oluşur)
Sarı rengin içerisinde Mavi renk olmadığı için, kutu Siyah renkte görülür
Siyah cisimler üzerine gelen tüm ışınları soğurdukları için her durumda siyah görünür
Yeşil ağaç yeşil renkte görülür ( çünkü sarı; kırmızı ve yeşil renklerden oluşur)
Aynı ortamda bulunan renkli toplar, önüne yeşil filtre konmuş beyaz ışık yayan
el feneri yardımıyla aydınlatılıyor. Toplara bakan gözlemci, topları hangi renkte görür?
El feneri
Gözlemci
Beyaz ışık
Yeşil filtre
Kırmızı Sarı Beyaz Yeşil Mavi
ÇÖZÜM:
Yeşil filtre üzerine düşürülen beyaz ışık, yeşil renkli olarak topların üzerine düşer
Zeminde kırmızı ve mavi top, yeşil ışığı soğurur ve siyah görünür
Sarı top üzerine düşürülen yeşil ışık yansıyacağından, cisim yeşil olarak görünür.
Beyaz ve yeşil toplarda yeşil ışığı yansıtır ve yeşil görülür.
Fatih SERT
Fen ve Teknoloji Öğrt
GÖREMEDİĞİMİZ IŞIK TÜRLERİ
IŞIK SPEKTRUMU ( Işık tayfı ):Işık sadece gözümüzle algılaya bildiğimiz beyaz ışıktan
oluşmaz. Göremediğimiz ışık türleri de vardır. Gördüğümüz ve göremediğimiz ışık türleri aynı yelpaze üzerinde toplanırsa
Işık tayfı adını verdiğimiz enerji bandını elde ederiz. Güneş şık tayfında bulunan bütün ışın türlerinde ışıma yapar. Bu
enerji bandında görünür ışık % 1 den daha az bir kısımda yer alır.
Gama ışınları
( Radyo aktif )
X ışınları
( Röntgen )
Mor ötesi
( Ultraviyole )
GÖRÜNÜR
IŞIK
Kızıl ötesi
( İnfared )
Mikrodalgalar Radyo dalgaları
Gama ışınları:
Radyo aktif olaylarda açığa çıkar. Yüksek tahribat oluşturur. Saydam olmayan, opak cisimlerden bile geçebilir
X IŞINLARI:
Gama ışınlarına çok benzer. Bu ışınların deriden geçebilmesine rağmen kemiklerden geçememesi tıpta röntgen ve diğer
görüntüleme sistemlerinde kullanımına olanak sağlar.
Bu ışınların fazla miktarda alınması insan vücudu için zararlıdır
Mor ötesi ışınlar:
Yüksek enerjili ışıktır, görünür ışığın mordan sonraki bölümünde yer alır. Ozon tabakasının incelmesi ile atmosfere girme
oranı artmıştır, bu da cildin çabuk yaşlanmasına ve cilt kanserine neden olur. Zararlı etkilerinden korunmak için çok açık
giysilerle fazla dolaşılmamalıdır ve güneş gözlüğü kullanılmamalıdır. Bu ışının yararlı etkileri de vardır, örneğin D
vitamininin üretilmesini sağlar. Kaynak yapımında çıkan arklar, şimşek ve yıldırım olaylarında açığa çıkan yüksek enerji
mor ötesi ışınlardır. Para sayma makinelerinde de kullanılır
GÖRÜNÜR IŞIK: Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor ve bunların karışımlarından elde edilen bizim görebildiğimiz
renklerdir
Kızıl ötesi ışınlar:
Sıcak cisimlerden yayılan ışınlardır. Özellikle akkor halindeki lamba ya da elektrikli ızgarada görülen ışıktır. Kırmızı ışıktan
önce gelir, çıngıraklı yılanlar kızıl ötesi ışınları algılayarak avlarını yakalar. Yine yanmakta olan kalorifer peteğine elimizi
yaklaştırdığımızda elimizin ısındığını hissederiz, bu bize Sıcak cisimlerden etrafa ısı taşıyan ışınlar olduğunu gösterir
yayılan bu ışınlara kızıl ötesi ışınlar denir .Televizyon kumandaları da kızıl ötesi ışınla çalışır
Yılan, baykuş gibi bazı hayvanlar bu ışınları görebildiklerinden gece avlarını fark edip yakalaya bilirler. Kızıl ötesi ışınlara
duyarlı aygıtlar depremlerden sonra enkaz altında kalan kişilerin bulunmasında da kullanılır
MİKRODALGALAR: Radar ve mikrodalga fırınlarda kullanılır. Mikrodalga fırınlarda bu ışınlar yiyeceklerin ısıtılması
veya pişirilmesinde kullanılır
RADYO DALGALARI:
Haberleşmede önemli yer tutar Radyo istasyonlarının gönderdiği bu ışınlar, alıcı aygıtlar tarafından sese çevrilir
NOT: LAZER ( tek renkli ışık ): Lazer ışını beyaz ışıktan farklı olan doğal olmayan bir ışıktır. Bilim adamlarının
ürettiği bu ışın tek renkli ya da renksiz ( infrared ) bir ışındır. Beyaz ışık gibi dağılıp yayılma özelliği göstermezler . Bu
nedenle uzak mesafelere gittiği halde enerjisi azalmayan bir ışındır. Bu nedenle enerji taşımada kullanılır
KAMUFLE OLMAK;
Cisimlerin bulunduğu ortamın renginde olup görünmemesi durumuna kamuflaj denir.
Örneğin kırmızı bir kalemi, kırmızı bir zemin üzerinde fark edemeye biliriz,
yine yeşil otlar üzerindeki yeşil çekirgeyi zor görürüz
El feneri
*** Askerler kar üzerinde savaşırken beyaz giysilerini giyerler,
bu giysilere kamuflaj denir.
Böylelikle düşman tarafından zor fark edilirler
Gözlemci
*** Askerler ormanlık ve yeşil alanlarda yeşil kıyafetlerini giyerler
*** Bukalemun ortamın renk durumuna göre renk değiştire bilir.
Böylelikle bukalemun diğer avcı canlılar tarafından fark edilmez
ve hayatta kalmış olur
Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi gözlemcinin
sarı zemin üzerindeki sarı topu fark etmesi zordur
GÖKYÜZÜ NEDEN MAVİ GÖRÜNÜR
Atmosfer
Güneş
Dünya
GÖKYÜZÜ NEDEN MAVİ;
Atmosfer yani hava renksizdir. Havanın açık ve bulutsuz olduğu
günlerde gökyüzü mavi görünür. Atmosfer, ışığın mavi tonlarını
Kırmızıya oranla daha çok saçılmaya uğratır, yani mavi ışık
Atmosferde daha fazla ve her yönde dağılarak gökyüzünün
Mavi renkte görünmesine sebep olur.
DENİZ NEDEN MAVİ GÖRÜNÜR;
Denizinde mavi renkte görülmesini sebebi, gökyüzünün mavi
renkte görünmesine benzer çünkü atmosferi oluşturan Azot,
Oksijen ve Karbon dioksit gibi gazlar deniz suyunun içerisinde de
dağılmış olarak bulunur. Deniz suyunun rengi su moleküllerinin ışığı
soğurma ve yansıtma özelliklerine bağlıdır. Deniz suyu molekülleri
aynen atmosfer gibi bu ışığın yapısındaki kırmızı ve kırmızıya yakın
tonları soğurur, Mavi ve maviye yakın tonları ise yansıtır
GÜNEŞ DOĞARKEN YA DA BATARKEN NEDEN KIRMIZI GÖRÜNÜR
Bu durum, güneşin doğuş ve batış saatlerinde güneş ışınlarının
Atmosferde daha çok yol kat etmesinin ve atmosfere giriş açısının
bir sonucudur. Çünkü bu sırada güneş ışınları daha kalın bir
atmosfer tabakasını geçmek zorunda kalır, buna bağlı olarak mavi
Tonların çoğu, hava molekülleri tarafından soğurulur. Böylece
gözümüze kırmızı, turuncu ve sarı tonlardaki ışıklar ulaşır
GÖKYÜZÜ BAZEN NEDEN GRİ GÖRÜNÜR: Gökyüzü yoğun bulutlarla veya dumanla kaplı olduğunda, tüm ışınlar aynı
oranda saçılır. Buda gökyüzünün gri görünmesine neden olur
NOT: Ay’ın atmosferi olmadığından güneş ışınlarının tümü ay yüzeyi tarafından yansıtıldığı için ay beyaz görünür
NOT: Güneş, öğle vakti parlak beyaz görünür. Bunun sebebi, öğle saatlerinde tepede olan Güneşten yayılan ışığın daha
kısa yol alması ve dolayısıyla daha az filtre edilmesidir