nükleik asitler - files.eba.gov.tr

NÜKLEİK ASİTLER
(YÖNETİCİ MOLEKÜLLER=
ÇEKİRDEK ASİTLERİ=
DNA ve RNA)
 Tüm
canlılarda bulunan en büyük
organik moleküllerdir.
 İlk
kez 19. yy.’ın sonlarında hücrenin
“nükleus”unda (çekirdeğinde)
keşfedildiği için nüleik asit denilmiştir.
 Hücresel
olayların “yönetimini” sağladığı
için de “yönetici moleküller” denilmiş.
 Nükleik
asitlerin görevleri:
 1.
Kalıtsal görev: Kalıtsal bilginin
nesilden nesile taşınmasını,
 2.
Yönetim görevi: Protein sentezini
yönetir.
 3.
Canlılarda çeşitliliği ve yeni
özelliklerin oluşmasını sağlar.
 Nükleik
 Canlılardaki
 Temel

asitlerin yapısı:
en karmaşık moleküllerdir.
atomları: C,H,O,N ve P
Yapıtaşları: “Nükleotid” lerdir.
 Bir
nükleotid 3 yapıdan oluşur:
 N’lu organik baz

5C’lu şeker

Fosfat (H3PO4)
 N’lu
organik bazlar: 2 tip
 A) Pürinler: Çift halkalı ve büyük,
Adenin (A) ve Guanin (G) pürindir.
 B)
Pirimidinler: Tek halkalı ve küçük,
 Sitozin (S=C), Timin (T) ve Urasil (U)
Bunlardan;
 A,
G, S ve T
DNA’da bulunurken;
 A,
G, S ve U
RNA’da bulunur.
5 C ‘lu şekerler:
 DNA’daki şeker: Deoksiriboz
 RNA’daki şeker: Riboz
 Deoksiribozda 1 oksijen eksik.
 NOT: Nükleik asitler, taşıdığı şekere
göre isimlendirilir.

 Fosfat
 DNA
Grubu:
ve RNA ‘da aynıdır. (H3PO4)
 P ile gösterilir.
2
çeşit nükleik asit vardır:
 1.
DNA
 2.
RNA

1. DNA (Deoksiribo Nükleik Asit)
 DNA,
çekirdekte, mitokondride ve
kloroplastta bulunur.
 Çift ipliklidir.
 Bu 2 iplik birbirine
Sarmal (helezon) şeklinde
bağlanmıştır.
Yangın merdivenine benzer.
 Bir
iplikte nükleotidler birbirine
“fosfodiester bağı” ile (şeker- fosfat
bağı) bağlanır.
 Karşılıklı
ipliklerde ise nükleotidler
birbirine “zayıf H (hidrojen) bağı” ile
bağlanır.
 Merdivenin
iskeletini Şeker ve fosfatlar;
basamaklarını ise N’lu organik bazlar
oluşturur.
A
karşısına T; G karşısına S gelir.
A
ve T arasında 2’li;
G
ve S arasında 3’lü H bağı kurulur.
 DNA
neden sarmal yapıdadır?
 Çünkü:
 Her
zaman pürin
karşınına pirimidin
gelir.
 Bu sayede çok
büyük olan DNA,
küçük çekirdeğe
sığabilmektedir.
DNA sarmal yapıda olmasaydı
çekirdeğe sığamazdı.
 DNA’nın
bu ip merdiven yapısını Watson
ve Crick adlı 2 araştırıcı bulmuşlardır.
 1959
yılında Nobel tıp ödülü almışlardır.
 Önemli:
DNA’nın her canlıda farklı
bilgiler taşıması , yapısındaki
nükleotidlerin dizilişinden kaynaklanır.
 Her
canlının nükleotidleri farklı şekilde
şifrelendiğinden çeşitli canlılar vardır.
 Aynı
tür canlıların tüm bireylerinin
hücrelerinde;
 DNA
miktarı,
 Toplam pürin ve pirimidin sayıları,
 Gen sayıları aynıdır.
*
DNA kendini eşleyip bir kopyasını
yapabilir.
 Bu olaya replikasyon (dublikasyon)
denir
 Bir
DNA molekülünde toplam nükleotid
sayısı: (x) olsun;
 Deoksiriboz
şeker sayısı : x
 Fosfat sayısı : x
 Pürin sayısı : x/2
 Pirimidin sayısı x/2 olur.
 Bir
DNA molekülünde;
 Soru:
bir DNA molekülünde toplam
1200 nükleotid vardır. Bunun 300’ü
Adenin ise;
 A) G sayısı?
 B) Toplam H bağı sayısı
 C) Pürin sayısı?
 D) Deoksiriboz sayısı?
 E) Fosfat sayısı?
 SORU:
 Toplam
900 H bağı taşıyan bir DNA
molekülünde 150 Timin varsa;
 A) S sayısı?
 B) Toplam fosfat sayısı?
 SORU:
 Toplam
8000 şeker taşıyan bir DNA
molekülünde 1000 Timin varsa, A/G
oranı nedir?
 Soru:
 T/G
oranının ¼ olduğu DNA
molekülünde 120 Sitozin varsa
 A) Adenin sayısı?
 B) Toplam pürin sayısı?
 C) Toplam fosfat sayısı?
 RNA
(Ribo Nükleik Asit)
 Çekirdek, mitokondri, kloroplast,
sitoplazma ve ribozomlarda bulunur.
 Tek
ipliklidir.
 Protein
sentezinde
görevlidir.
3
çeşittir.
 mRNA – tRNA ve rRNA
 mRNA
(mesajcı RNA):
 Protein sentezinde DNA’dan aldığı
şifreyi (mesajı) ribozomlara iletir.
 tRNA
(taşıyıcı RNA):
 Sitoplazmadaki aminoasitleri
ribozomlara taşır.
 rRNA
(ribozomal RNA):
 Ribozomların yapısını oluşturur.
 Hücrede
 rRNA
bulunma çokluğu:
> tRNA> mRNA
 Soru:

DNA’da bulunup ta RNA’da bulunmayan
bağ hangisidir?
Özellik
 Şekeri
 O. bazları
 İplik sayısı
 Yapımı
 Görevi
 Çeşidi
 Yeri

Yapan enzim
 Yıkan enzim

DNA
 Deoksiriboz
 A,G,S,T
 Çift
 Kendini eşler
 Genleri taşır
 Tek
 Çoğunluğu
çekirdek
DNA polimeraz
DNA az

RNA
Riboz
A,G,S,U
Tek
DNA tarafından
Protein sentezi
3
Çoğunluğu
sitoplazma
RNA polimeraz
RNA az
 Sorular:
 Nükleik
asitlerin yapıtaşına………..denir
 Nükleik
asitlerin temel atomları ….. ….. - …… - …….- …….
 DNA’nın
G
şekeri……………
ile S arasında ……. Tane …….. Bağı
kurulur.
 Bir
nükleotidin yapısında …………… ……………. ve ……………. vardır.
 İki
çeşit nükleik asit vardır: 1……, 2……..
 DNA’nın
kendini eşleyip kopyasını
yapmasına…………denir.
 RNA
………….ipliklidir.
 Organik
baz + Şeker bileşimine
………………..denir.
 DNA’da
bulunan ………….nükleotidi
RNA’da bulunmaz.
 …………
ve …………nükleotidleri pürin
adını alır.
 mRNA’nın
 Bir
görevi :……………………….
DNA molekülünde 600 nükleotid
varsa : …………..tane fosfat; ………..tane
deoksiriboz ve ……………tane pirimidin
vardır.
 RNA’da
bulunan …………..nükleotidi
DNA’da yoktur.
 Canlıların
çeşitli olmasının
nedeni:……………………………….
 RNA
genel olarak ……………..sentezinde
görevlidir.
 Pirimidinler
şunlardır:………..,……….ve……
 D-Y
soruları:
 RNA’da
A karşısına T gelir.
 RNA’da
H bağı bulunmaz
 DNA
kendini eşleyemez
 DNA
kalıtsal bilgiyi taşır.
 Aynı
tür canlılarda pürin sayıları ve DNA
miktarı aynıdır.
 RNA
kendini eşleyebilir
 RNA’da
 Nükleik
timin (T) bulunmaz.
asitler taşıdığı şekere göre
isimlendirilir
 DNA’da
nükleotidler karşılıklı olarak
glikozit bağı ile bağlanır.
 DNA
merdiveninin basamaklarını
……………… oluşturur.
S
ve G pirimidindir.
 DNA’da
timin bulunmaz.