Cari açık artmaya başladı Ayşe Teyze-Ali Rıza Bey ekonomisinde kötüleşme var, yakında cari açık bülbülleri yeniden şakımaya başlar. Reel sektörde yavaş da olsa toparlanma belirginleşiyor ve 2010 yılı ilk çeyreğinde pozitif büyüme ortaya çıkacağı tahminleri iyice kuvvetlendi. Reel sektör toparlanmaya başlayınca, beklenmesi gereken şekilde iç gelir esnekliği reel kur esnekliğinden fazla olan cari açıktaki azalma trendi tersine döndü. 2008 yılının eylül ayından bu yana alçalmakta olan on iki aylık cari açık kasım ayında 13 milyar dolara yükseldi. Ekim ayı sonunda on iki aylık cari açık 11.8 milyar dolar seviyesinde idi. Ekonomideki toparlanmanın ithalat talebini daha da artırması nedeniyle cari açıktaki artış önümüzdeki aylarda da devam edecek. Hatırlanırsa Orta Vadeli Program hedefleri çerçevesinde 2009 yılı bütünü için yıllık cari açık 11 milyar dolar idi. Burada petrol ve dolayısı ile enerji fiyatlarının da sert kış ortamında talep nedeni ile artmaya başladığının da altını çizelim.Cari açığın yükselmesinde kasım ayı ithalatında görülen artış ve ihracatta görülen azalış etkili oldu. Kasım ayında ihracat yüzde 4.7 oranında azaldı. İthalat da yüzde 5.8 oranında arttı. 2008'in kasım ayında 1.3 milyar dolar olan dış ticaret açığı Kasım 2009'da 2.4 milyar dolara yükseldi. Bunun sonucunda da Kasım 2008'de 0.5 milyar dolar olan aylık cari açık kabaca üç kat artarak 1.6 milyar dolara çıktı. Turizm gelirlerinin belirleyici olduğu hizmet gelirlerinde ise bir önceki yıla göre küçük bir azalma var. 2008 yılında net 17.2 milyar dolar olan hizmet sektörü gelirleri, on iki aylık toplamda kasım sonu itibarıyla 16.4 milyar dolara düşmüş. Küresel ekonomik krize rağmen turizm gelirlerinde önemli bir düşüş olmaması sevindirici bir gelişme. İhracat sektörlerinin ara malı ve yatırım malı açısından önemli ölçüde ithalata bağımlı olması nedeni ile turizm gibi hizmet sektörlerinde elde edilen döviz gelirleri çok önemli katkı sağlıyor. Yatırım hesabında ise doğrudan yatırım girişlerinde önceki yıllara göre önemli ölçüde düşüş devam ediyor. 2008 yılında net 15.8 milyar dolar olan doğrudan yatırım girişleri Kasım ayı itibarıyla on iki aylık toplamda 6.9 milyar dolara düşmüş durumda. Bu düşüşün gerisinde hem uluslararası yatırımların tüm dünya genelinde azalması gibi küresel faktörlerin etkisi var, hem de özelleştirmelerin ve özel sektördeki yabancı ortaklıkların 2005-2007 dönemine göre oldukça yavaşlamasının etkisi! Her zaman dalgalı bir seyir izlediği bilinen portföy yatırımlarında ise Ağustos 2008-Mart 2009 döneminde net 11 milyar dolara yakın çıkış gerçekleşmişti. Nisan-Kasım 2009 döneminde ise net 4 milyar dolarlık giriş gerçekleşmiş. Bu da beklentilerdeki olumlu seyir ve ekonomideki toparlanma ile yakından alakalı. Önümüzdeki dönem açısından ülke riskini azaltacak gelişmeler, Türkiye'nin büyüme potansiyeli, kamu maliyesinde disiplinin yeniden sağlanması ve enflasyonda yükselmeye fazla izin verilmemesi uluslararası yatırım girişlerini yeniden hızlandırabilir. Ek olarak, son dönemde açıklanan peş peşe ülke notu artırımları ve IMF ile anlaşmanın imzalanması da güven artırıcı faktörler olarak yabancı yatırımlar üzerinde etkili olacaktır. Kuşkusuz doğrudan yatırımların artması uzun vadede daha olumlu olacaktır. Aynı zamanda hem doğrudan, hem de kısa dönemli portföy yatırımı girişleri önümüzdeki dönemde de artmaya devam edecek olan cari açığın finansmanında önemli olacaktır. Aşağıdaki grafik cari açık ve doğrudan yatırımlardaki seyri on iki aylık toplam olarak gösteriyor. Krizin etkisi ile 2008'in ortasından itibaren hızla azalan on iki aylık cari açığın önümüzdeki dönemde yavaş tempoda yeniden artmasına hazırlıklı olmalıyız. Grafikte sarı çizgi ile gösterilen doğrudan yatırım girişlerinde ise yeniden yukarıya dönüş uzun vade açısından cari açığın finansmanını kolaylaştıracaktır. Bu yıl doğrudan yatırımın artmasında önemli bir etken enerji yatırımları olabilir.