Plzma Lipidleri ve Ateroskleroz II

PLAZMA LİPİDLERİ VE
ATEROSKLEROZ II
Dr. Mustafa ALTINIŞIK
ADÜTF Biyokimya AD
2009
1
HDL-Kolesterol tayini
Serumdaki VLDL, LDL ve varsa şilomikronlar
çöktürülür. Üstte kalan süpernatanda kolesterol tayini
yapılır. Bu kolesterol HDL-kolesteroldür.
Serum trigliserid konsantrasyonu 400 mg/dL’yi geçtiği
durumlarda HDL dışındaki lipoproteinlerin çökmesi
yetersiz olur ve sonuçlar hatalı yüksek çıkar. Bu
durumda numune ½ oranında dilüe edildikten sonra
çalışılmalıdır.
Çöktürmesiz HDL-Kolesterol tayin yöntemleri de
geliştirilmiştir.
2
VLDL-Kolesterol tayini
VLDL, en iyi ultrasantrifüjle tayin edilir.
Fakat aşağıdaki formülle de hesaplanabilir:
VLDL=Trigliserid/5
3
LDL-Kolesterol tayini
LDL-kolesterol, hazır ticari kitlerle tayin edilir.
Serum trigliserid konsantrasyonunun 400 mg/dL’den düşük
olduğu durumlarda Friedewald formülüyle hesaplanabilir:
LDL-kolesterol=Total kolesterol-(TG/5)-(HDL-kolesterol)
4
Lipoprotein elektroforezi
Aç karnına yapılan lipoprotein elektroforezinde
lipoproteinler, alfa, prebeta ve beta olmak üzere üç banda
ayrılırlar.
5
Lipid metabolizması bozuklukları
Kan lipid düzeyi lipidemi veya lipemi tabirleriyle ifade
edilir.
Kan lipidlerinin normal sınırlarda olmasına
normolipidemi, normal sınırların üzerinde olmasına
hiperlipidemi, normal sınırların altında olmasına
hipolipidemi denir.
6
Lipoproteinlerin normalden fazla olmasına
hiperlipoproteinemi, normalden düşük olmasına
hipolipoproteinemi denir.
Lipid depo hastalıklarına lipidoz, lipidlerin vücutta
anormal dağılımına lipodistrofi denir.
Mukolipidoz, hem mukopolisakkaridoz hem de
sfingolipidozda ortak olan nitelikleri bir araya getiren
hastalıklardır.
7
Hiperlipidemiler
(hiperlipoproteinemiler)
-Primer hiperlipidemiler
-Sekonder hiperlipidemiler
8
Primer hiperlipoproteinemiler
Primer hiperlipidemiler, birkaç şekilde
sınıflandırılabilirler:
A) Hiperkolesterolemi, hipertrigliseridemi, karışık
hiperlipidemi
B) Fredrickson (WHO) sınıflandırması: Tip I-V
hiperlipoproteinemiler
C) Genetik sınıflandırma: Ailesel hiperkolesterolemi,
ailesel hipertrigliseridemi
9
Tip I hiperlipoproteinemi
(hiperşilomikronemi)
Nadir görülür.
TG seviyesi kolesterol seviyesinden çok yüksektir.
14 saat aç bırakılan hastanın tüpteki plazmasında kremalı
bir tabaka oluşur.
Elektroforezde serumun tatbik yerinde şilomikron bandı
çıkar.
10
Tip IIa hiperlipoproteinemi (familyal
hiperkolesterolemi)
Oldukça yaygın olup toplumun %0,2’sini etkiler.
Plazmada şilomikron görülmez. Trigliserid normal,
kolesterol artmıştır. LDL-kolesterol artmıştır.
LDL karaciğer tarafından alınmadığı için, fazla LDL
özellikle makrofajlar tarafından alınır; bu da ateroskleroza
neden olur.
11
Tip IIb hiperlipoproteinemi (familyal
kombine hiperlipidemi)
Plazma lipemiktir, fakat krema görülmez.
Trigliserid, total kolesterol, LDL-kolesterol ve VLDL
yüksektir.
Elektroforezde prebeta bandları kalındır.
Koroner kalp hastalığı riski çok yüksektir ve 25-40
yaşlarında başlar.
12
Tip III hiperlipoproteinemi (mikst
hiperlipidemi, dis-beta lipoproteinemi)
5000 kişide 1 görülür.
Plazmada krema tabakası vardır.
TG ve kolesterol değerleri artmış olup oranları yaklaşık
1’dir. Özellikle IDL artışı vardır, şilomikron artıkları da
fazladır.
Elektroforezde geniş bir beta bandı bulunur (geniş beta
hastalığı)
Ateroskleroz riski vardır.
13
Tip IV hiperlipoproteinemi (familyal
hipertrigliseridemi)
Diabetes mellitus, kronik böbrek yetmezliği, şişmanlık ve
alkolizm sekonder sebeplerdir.
Plazma bulanık, kolesterol düzeyi yüksektir
Aşırı üretim sonucu VLDL artmıştır.
Apo B-100 düzeyi yüksektir.
Koroner kalp hastalığı riski artmıştır.
14
Tip V hiperlipoproteinemi (endojen ve
eksojen hipertrigliseridemi)
Tip I ve IV’ün aynı anda görülmesidir.
HDL ve LDL düşükken kolesterol ve trigliserid düzeyleri
yüksektir. Bilinmeyen sebeplerden dolayı VLDL ve
şilomikron artmıştır.
Apo B-48 ve Apo B-100 yüksektir.
Elektroforezde hem şilomikron hem de prebeta bandı
görülür.
Pankreatit ve koroner kalp hastalığı riski vardır.
15
Bir olguyu hiperlipoproteinemi açısından
değerlendirebilmek ve Fredrickson sınıflamasına göre
fenotipini belirlemek için:
1. Basamakta total kolesterol ve trigliserid güzeyleri
değerlendirilir.
2. Basamakta LDL-kolesterol düzeyi değerlendirilir.
3. Basamakta lipoprotein elektroforezi değerlendirilir.
16
Hipolipoproteinemiler
1) Aalfalipoproteinemi (Tangier hastalığı): Plazmada HDL
yoktur. Plazma kolesterolü<120 mg/dL’dir.
Retiküloendotelyal organlarda kolesterol esterleri birikir;
tonsiller büyüktür.
2) Abetalipoproteinemi: Plazmada LDL yoktur. Serum
kolesterol düzeyi 50 mg/dL’den düşüktür.
Bağırsak ve karaciğerde trigliserid birikir. Malabsorpsiyon,
mental retardasyon ve büyüme geriliği görülür.
3) Hipobetalipoproteinemi
4) Hipoalfalipoproteinemi
17
Günümüzde lipoprotein metabolizması bozuklukları,
ortaya çıkış mekanizmalarına göre değerlendirilmektedir:
1) Ekzojen lipoprotein metabolizması bozuklukları
-Şilomikronların dolaşımdan uzaklaştırılması ile ilgili
bozukluklar (tip I)
2) Endojen lipoprotein metabolizması bozuklukları
-VLDL’nin aşırı üretimi ile ilgili bozukluklar (tip IV,
IIa, IIb,)
-LDL’nin dolaşımdan uzaklaştırılması ile ilgili
bozukluklar (tip IIa)
18
3) Endojen ve ekzojen lipoprotein taşınması ile ilgili
bozukluklar (tip III)
4) LDL-kolesterol düzeyinin azaldığı bozukluklar
-Abetalipoproteinemi
-Hipobetalipoproteinemi
5) Ters kolesterol taşınması ile ilgili bozukluklar
-Familyal hipoalfalipoproteinemi
-Tangier hastalığı (Aalfalipoproteinemi)
-Kolesteril ester transfer protein eksikliği
-LCAT eksikliği (balık gözü hastalığı)
6) Lp (a) düzeyi yüksekliği
19
Lipid depo hastalıkları
(sfingolipidozlar)
1) Gangliozid lipidozisi (Tay-Sachs hastalığı)
2) Sulfatid lipidozisi (metakromatik lökodistrofi)
3) Serebrozid lipidozisi (Gaucher hastalığı)
4) Sfingomiyelin lipidozisi (Niemann-Pick hastalığı)
5) Glikolipid lipidozisi (Fabry hastalığı)
20
Genetik sebepler dışında lipoprotein
bozukluğu hastalıklarının sebepleri
-Diabetes mellitus
-Nefrotik sendrom
-Alkolizm
-Hipotiroidizm
-Böbrek yetmezliği
-Glikojen depo hastalığı
-Biliyer obstrüksiyon
21