Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Alınacak Sağlık ve Güvenlik

TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA ALINACAK
SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
YÖNERGESİ
Onay: 15.12.2009 tarih 404 sayılı
TTK Yönetim Kurulu Kararı
Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı
Kasım/ 2009
1
İÇİNDEKİLER
1. Birinci Bölüm
1.1.
Amaç,
1.2.
Kapsam
1.3.
Tarifler
2. Genel Hükümler
2.1.
Genel Önlemler
2.2.
Özel Koruyucu ve Önleyici Tedbirler
2.3.
Kaza ve Acil Durumlarla İlgili Düzenlemeler
2.4.
İşçilerin Eğitimi ve Bilgilendirme
2.5.
Malzeme Güvenlik Bilgi Formları
2.6.
Etiketleme
2.7.
Kimyasal Maddelerle Çalışmada Önlemler
2.8.
Risk Değerlendirmesi
2.9.
Kullanım Sırasında Alınacak Önlemler
2.10. Bilgilendirme ve Eğitim
2.11. Kimyasalların Depolanması
2.12. Depolamada Kurallar
2.13. Kapların Uygun Şekilde Kapatılması
2.14. Depolamada Renkler
2.15. Parlayıcı Sıvı Depoları
2.16. Sıkıştırılmış ve Sıvılaştırılmış Gazlar
2.17. Kimyasalların Taşınması
2.18. Taşıma ile ilgili Sınıflama
3. Çeşitli Hükümler
3.1.
Mesleki Maruziyet Sınır değerleri
3.2.
Biyolojik Sınır Değerleri ve Sağlık Gözetimi
3.3.
Kullanımı Yasak Olan Kimyasal Maddeler ile Yapılması Yasaklanan İşler
3.4.
Sağlık Gözetimi
3.5.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımın Sağlanması
4. Son Hükümler
4.1.
Uygulama Esasları
4.2.
Yürürlük
4.3.
Yürütme
2
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA ALINACAK
SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
YÖNERGESİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönergenin amacı, işyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde
işlem gören kimyasal maddelerin tehlikelerinden ve zararlı etkilerinden çalışanların sağlığını
korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamaktır.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönerge, TTK Kurumu yeraltı ve yerüstü işyerlerini kapsar. Sağlık ve
güvenlik önlemleri özel mevzuatla düzenlenen; kimyasal maddeler, kanserojen, mutajen ve
radyoaktif maddelerle yapılan çalışmalarda, zararlı kimyasal maddelerin işyeri dışında
taşınması, depolanmasında mevzuatta belirtilen önlemlere ilaveten bu yönerge hükümleri
uygulanacaktır.
Tanımlar
Madde 3 — Bu Yönergede geçen terim ve kavramlar aşağıda açıklanmıştır;
Kimyasal madde :Doğal halde bulunan, üretilen veya herhangi bir işlem sırasında veya atık
olarak ortaya çıkan veya kazara oluşan her türlü element, bileşik veya karışımlardır.
Tehlikeli kimyasal madde : Sağlığa, güvenliğe ve çevreye akut veya kronik zarar veya hasar
verebilen kimyasal maddelerdir.
Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olanlar;Zehirli veya
çok zehirli, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, duyarlılık yaratan veya alerjik tepkileri provake
eden, kanserojen, mutajen, teratojen, üreme sistemine zarar veren, genetik olmayan doğum
anormalliklerine sebep olan maddeler.
Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle zarar verme riski taşıyan;Patlayıcı, oksitleyici,
çok kolay parlayıcı, çok parlayıcı ve parlayıcı maddeler.
Çevreye zarar veren;Canlı organizmalar için zehirli ve zararlı olan, çevrede yok olmayıp
kimyasal artıklar olarak kalıcı olan, biyolojik anlamda birikim yaratan maddeler.
Kimyasal maddenin işlem görmesi : Bu maddelerin üretilmesi, işlenmesi, kullanılması,
depolanması, taşınması, atık ve artıkların arıtılması veya uzaklaştırılması işleridir.
3
Mesleki maruziyet sınır değeri : Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların
solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı
ortalamasının üst sınırıdır.
Solunum bölgesi : Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm
yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısıdır.
Biyolojik sınır değeri : Kimyasal maddenin, metabolitinin veya etkilenmeyi belirleyecek bir
maddenin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun üst sınırıdır.
Sağlık gözetimi : Çalışanların belirli bir kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak
sağlık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmelerdir.
Tehlike : Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme potansiyelidir.
Risk : Kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet koşullarında
ortaya çıkma olasılığıdır.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Genel Önlemler
Madde 4 — Kimyasal maddelerle çalışmalarda, işçilerin bu maddelere maruziyeti
önlenecektir, bunun mümkün olmadığı hallerde riski en aza indirmek ve tehlikelerinden
korumak için gerekli tüm önlemler alınacaktır.
Madde 5 — Tehlikeli kimyasal maddelerin risklerinin önlenmesi için;
a) Kimyasal maddelerle çalışmalarda işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak için Tüzük,
Yönetmeliğe ek olarak bu yönergede yer alan tüm koruyucu önlemler yerine getirilecektir.
b) Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda işçilerin sağlık ve güvenliği için aşağıdaki
önlemler yerine getirilecektir;
1) İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılacaktır.
2) Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak uygun
yöntemlerle yapılacak, uygun makine ve ekipman sağlanacaktır.
3) Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve
gözetim yapılacaktır.
4) Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda işçi ile yapılacaktır.
5) İşçilerin maruz kalacakları madde miktarları ve maruziyet süreleri mümkün olan en az
düzeyde tutulacaktır.
4
6) Üretim alanında yapılan iş için gerekli olan miktardan fazla tehlikeli kimyasal madde
bulundurulmayacaktır.
7) İşyerleri ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz tutulacaktır.
8) İşçilerin kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli şartlar sağlanacaktır.
9) Tehlikeli kimyasal maddelerin ve artıkların en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması,
taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır.
c) Risk değerlendirmesi sonucunda işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden yüksek risk
bulunduğunun ortaya çıkması halinde genel önlemlerle beraber özel önlemler alınacaktır.
d) İşyerinde bulunan tehlikeli kimyasal maddelerin, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden
önemli bir risk oluşturmadığının belirlenmesi veya alınan önlemlerle riskin kabul edilebilir
düzeye indirilmesi halinde çalışma yapılacaktır.
Özel Koruyucu ve Önleyici Tedbirler
Madde 6 — Tehlikeli kimyasal maddelerle yapılan çalışmalarda aşağıda belirtilen özel
önlemler alınacaktır:
a) İşçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan
risklerin ortadan kaldırılması veya en az düzeye indirilmesi için her türlü önlem alınacaktır.
b) Öncelikle ikame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde yerine işçilerin sağlık ve
güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal madde veya işlem
kullanılacaktır.
Yapılan işin özelliği nedeniyle ikame yöntemi kullanılamıyorsa aşağıdaki tedbirler alınarak
risk azaltılacaktır;
1) İşçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek tehlikeli kimyasal madde
çıkışını önlemek veya en aza indirmek üzere uygun proses ve mühendislik kontrol sistemleri
seçilecek ve uygun malzeme ve ekipman kullanılacaktır.
2) Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonu ve yeterli havalandırma sistemi
kurulması gibi toplu koruma önlemleri uygulanacaktır.
3) Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden işçilerin toplu olarak korunması için
alınan önlemlerin yeterli olmadığı hallerde bu önlemlerle birlikte kişisel korunma yöntemleri
uygulanacaktır.
c) Riskin özelliğine göre sağlık gözetimi yapılacaktır.
d)İşçilerin sağlığı için risk oluşturabilecek kimyasal maddelerin düzenli olarak ölçümü
yapılacaktır. İşyerinde işçilerin kimyasal maddelere maruziyetini etkileyebilecek koşullarda
herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümler tekrarlanacaktır.
5
e) Mesleki maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı her durumda, bu durumun derhal giderilmesi
için koruyucu ve önleyici tedbirler alınacaktır.
f) Kimyasal maddelerin fiziko kimyasal özelliklerinden kaynaklanan tehlikelerden işçileri
korumak için, bu maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması ve birbirini etkileyebilecek
kimyasal maddelerin birbirleriyle temasının önlenmesi de dahil olmak üzere, yapılan işlemin
özelliğine uygun olarak aşağıda belirtilen teknik önlemler alınacak ve gerekli düzenlemeler
yapılacaktır;
1) İşyerinde parlayıcı madde miktarının tehlikeli konsantrasyonlara ulaşması ve kararsız
kimyasal maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunması önlenecektir.
2) İşyerinde yangın veya patlamaya sebep olabilecek tutuşturucu kaynakların bulunması
önlenecektir. Kimyasal olarak kararsız madde ve karışımların zararlı etki göstermesine sebep
olabilecek şartlar ortadan kaldırılacaktır.
3) Parlayıcı maddelerden kaynaklanan yangın veya patlama halinde veya kimyasal olarak
kararsız madde ve karışımlarının zararlı fiziksel etkilerinden, işçilerin zarar görmesini
önlemek için gerekli önlemler alınacaktır.
4) İş ekipmanı ve işçilerin korunması için sağlanan koruyucu sistemler sağlık ve güvenlik
yönünden yürürlükteki mevzuata uygun olacaktır. Patlayıcı ortamlarda kullanılacak bütün
donanım ve koruyucu sistemlerin Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve
Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik hükümlerine uygun olacaktır.
5) Patlama basıncının etkisini azaltacak sistemler bulunacaktır.
6) Tesis, makine ve ekipman sürekli kontrol altında tutulacaktır.
7 )Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri tesisat ilgili
mevzuata uygun olarak ve içindeki maddeyi ve tehlikelerini açıkça belirtecek şekilde
etiketlenecek veya işaretlenecektir.
8) Kimyasal madde üreticileri veya tedarikçileri, risk değerlendirmesi için gerekli olan tüm
bilgileri vereceklerdir.
Kaza ve Acil Durumlarla İlgili Düzenlemeler
Madde 7 — İşyerlerinde, kaza ve acil durumlarda;
a) Tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanacak acil durumlarda yapılacak işleri önceden
belirleyen bir acil eylem planı hazırlanacak ve planın gerektirdiği düzenlemeler yapılacaktır.
İşyerinde belli aralıklarla acil eylem planı ile ilgili eğitim ve tatbikat yapılacak ve uygun
ilkyardım imkanları sağlanacaktır.
b) Kaza halinde ve acil durumlarda, olayın etkilerini azaltacak tüm önlemler derhal alınacak
ve işçiler durumdan haberdar edilecektir. Durumun en kısa zamanda normale dönmesi için
gerekli çalışmalar yapılacak ve bu alana görevli kişilerden başkasının girmesine izin
verilmeyecektir.
6
c) Etkilenmiş alana girmesine izin verilen kişilere uygun kişisel koruyucu donanım ve özel
güvenlik ekipmanı verilecek ve bu durum devam ettiği sürece kullanmaları sağlanacak, ancak
bu durum sürekli olmayacaktır. Koruyucu araç ve gereci bulunmayan kişilerin etkilenmiş
alana girmesine izin verilmeyecektir.
d) Kurtarma, tahliye ve ilk yardım işlerinin en kısa zamanda yapılabilmesi için, riskin arttığını
bildiren gerekli uyarı ve haberleşme sistemi bulunacaktır.
e) Tehlikeli kimyasallarla ilgili acil durum düzenlemeleri hakkındaki bilgiler kullanıma hazır
bulunduracaktır. İşyerindeki ve işyeri dışındaki ilgili kaza servisleri ve acil servisler bu
bilgilere kolayca ulaşabileceklerdir.
İşçilerin Eğitimi ve Bilgilendirilmesi
Madde 8 — Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmesi
yapılacaktır. Bu eğitimlerde işçilerin kendilerini ve diğer işçileri korumaları için alınması
gerekli önlemler ve yapılması gerekli işler, tehlikeli kimyasal maddelerin tanınması, sağlık ve
güvenlik riskleri, mesleki maruziyet sınır değerleri ve diğer yasal düzenlemeler, malzeme
bilgi formları hakkında bilgi verilecektir. Bu bilgiler değişen şartlara göre güncellenecektir.
Malzeme Güvenlik Bilgi Formları ( MGBF)
Madde 9- Tehlikeli kimyasallarla ilgili malzeme güvenlik bilgi formları tutulacaktır. Bu
formlarda Kimyasalın tanımı, Tehlikeli kimyasalın bileşimi, Kullanım sırasında Alınması
Gereken Önlemler, Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri, Yangın ve patlama Bilgileri, Sağlık için
Tehlike Bilgileri detaylı olarak yer alacaktır.
1. Kimyasalın Tanımı
1. Ürünün kimyasal adı ve ticari adı,
2. Kimyasalın yapısı,
3. Sağlık riskleri ile ilgili bilgi,
4. Üreticinin veya satıcının adı, adresi ve telefonu.
2.
Tehlikeli Kimyasalların Bileşimi
1.
2.
3.
4.
5.
3.
İsg açısından tehlikeli olan özellikleriyle ilgili bilgiler,
Ürün içindeki tehlikeli maddelerin kimyasal isimleri ,
Bileşiğin tümü içindeki oranları;
Tehlikeli kimyasallar (%1),
Kanserojen, teratojen ve mutajenik (% 0,1).
Kullanım Sırasında Alınması Gereken Önlemler
1. Depolama, kullanma önlemleri, havalandırma,
2. Kişisel koruyucular.
7
4.
Fiziksel Ve Kimyasal Özellikleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
5.
Normal görünüş ve kokusu,
Buhar basıncı,
Buhar yoğunluğu,
Suda çözünürlüğü,
Erime noktası,
Özgül ağırlığı,
Buharlaşma oranı,
Kaynama noktası,
Parlama noktası,
Yangın Ve Patlama Bilgileri
1. Parlama, yanma veya
2. Alt ve üst patlama sınırları (lel, uel),
3. Yangın söndürmede kullanılacak araçlar, yangınla özel mücadele yöntemleri.
6.
Sağlık İçin Yarattığı Tehlike Bilgileri
1.
2.
3.
4.
5.
Kimyasalın vücuda giriş yolları (solunum, deri absorbsiyonu, sindirim, ağız-oral),
Sağlık üzerinde yarattığı akut ve kronik etkileri,
Maruziyet belirtileri ve maruziyet sınırı, ürünün kanserojen olup olmadığı,
Etkilenme durumunda görülen sağlık sorunları ve öneriler,
İlkyardım / acil tedavi işlemleri.
Etiketler
Madde 10- Tehlikeli kimyasal maddelerin üzerinde etiketi bulunacaktır. Bu etiketlerde
aşağıdaki bilgiler yer alacaktır.
1. Etiketle Belirtilen Madde İle Kabın İçindeki Kimyasal Madde Aynı Olacaktır.
2. Tüm Kimyasalların, Özelliği (Kimyasal Formülü Fiziksel Özelliği Ve Ticari İsmi) Açıkça
Belirtilecektir.
3. Zararlı, Zehirli, Patlayıcı Vb. Özelliğini Belirten Sembol bulunacaktır.
4. Güvenlik Ve Risk Numarası Bulunacaktır.
5. Maruziyet Durumunda Belirtiler,İlk Yardım Bilgileri Bulunacaktır.
6. Üretici - Sağlayıcı Firmanın İsmi Ve İrtibat Numaraları Bulunacaktır.
8
RİSK DURUMLARI
RİSK İBARESİ
R1
R2
R3
RİSK İBARESİNİN AÇIK İFADESİ
KURU HALDE PATLAYICIDIR.
ŞOK, SÜRTÜNME, ALEV VE DİĞER TUTUŞTURUCU
KAYNAKLARI İLE TEMASINDA PATLAMA RİSKİ.
ŞOK, SÜRTÜNME, ALEV VE DİĞER TUTUŞTURUCU
KAYNAKLARI İLE TEMASINDA ÇOK CİDDİ PATLAMA
RİSKİ.
RİSK DURUMLARININ KOMBİNASYONU
RİSK İBARESİ
R 14/15
RİSK İBARESİNİN AÇIK İFADESİ
SU İLE KOLAY ALEVLENEBİLİR GAZ OLUŞUMUNA
YOL AÇAN ŞİDDETLİ REAKSİYON.
R 15/29
SU
İLE
TEMASINDA
TOKSİK
ALEVLENEBİLİR GAZ ÇIKARIR.
VE
KOLAY
GÜVENLİK TAVSİYELERİ
GÜVENLİK İBARESİ
S1
S2
S3
GÜVENLİK İBARESİNİN AÇIK İFADESİ
KİLİT ALTINDA MUHAFAZA EDİN.
ÇOCUKLARIN ULAŞABİLECEĞİ YERLERDEN UZAK
TUTUN.
SERİN YERDE MUHAFAZA EDİN.
GÜVENLİK TAVSİYELERİNİN KOMBİNASYONLARI
GÜVENLİK İBARESİ
S 1/2
S 3/7
S 3/9/14
GÜVENLİK İBARESİNİN AÇIK İFADESİ
KİLİT ALTINDA VE ÇOCUKLARIN ULAŞAMAYACAĞI
BİR YERDE MUHAFAZA EDİN.
KABI, SERİN BİR YERDE VE AĞZI SIKICA KAPALI
OLARAK MUHAFAZA EDİN.
SERİN, İYİ HAVALANDIRILAN BİR YERDE ........ 'DEN
UZAK TUTARAK MUHAFAZA EDİN.
Kimyasallarla Çalışmalarda Önlem
Madde 11- Üretim ve kullanım sırasında, depolamada ve taşımada kimyasalların güvenli
kullanımı sağlanacaktır. Çalışanlar kimyasalların zararlarından korunarak, kimyasalların
kullanımından meydana gelebilecek hastalık ve yaralanmalar önlenecek, halk ve çevre için
tehlike yaratması önlenecektir.
Tehlikeli kimyasallarla çalışılan işyerlerinde; işyerinin politikası, genel iş sağlığı ve iş
güvenliği düzenlemeleri politikasının bir parçası olacak şekilde ele alınacaktır.
9
Risk Değerlendirmesi
Madde 12 — İşyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve
tehlikeli kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz
etkilerini belirlemek üzere risk değerlendirmesi yapılacaktır.
Risk değerlendirmesi yapılmadan ve gerekli önlemler alınmadan tehlikeli kimyasal
maddelerle çalışmak yasaktır.
a) Risk değerlendirmesi, aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak yapılacaktır;
1) Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları,
2) İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak malzeme güvenlik bilgi formu,
3) Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi,
4) Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı,
5) Yönetmelik eklerinde verilen mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri,
6) Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi,
7) Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları.
Tedarikçiden veya diğer kaynaklardan risk değerlendirmesi için gerekli olan ek bilgileri
sağlanacaktır. Bu bilgiler, kullanıcılara yönelik olarak, varsa kimyasal maddelerin
yürürlükteki mevzuatta yer alan özel risk değerlendirmelerini de içerecektir.
b) Tüzükte belirtilen önlemlerden hangilerinin alınmış olduğu belirlenir. Risk değerlendirmesi
yazılı belge haline getirilerek, istenildiğinde yetkili kişilere gösterilmek üzere işyerinde
bulundurulur.
c) Risk değerlendirmesi aşağıdaki hallerde yenilenir.
1) Risk değerlendirmesinde belirlenen sürelerde,
2) Çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olduğunda,
3) Ortam ölçümleri ve sağlık gözetimlerinin sonuçlarına göre gerektiğinde,
4) Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduğunda,
5) En az beş yılda bir defa.
d) Risk değerlendirmesi, tamir ve bakım işleri de dahil olmak üzere kimyasal maddelerle
çalışılan tüm işleri kapsar.
e) Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile
etkileşimleri dikkate alınarak risk değerlendirmesi yapılır.
10
f) Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak risk değerlendirilmesi yapılarak
belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanacaktır.
Kullanım Sırasında Alınacak Önlemler
Madde 13- Tehlikeli kimyasalların kullanımı sırasında aşağıdaki önlemler alınacaktır;
1- Öncelikle tehlikeli kimyasal, tehlikesiz veya az tehlikeli
değiştirilmelidir.
kimyasal
madde
ile
2- Uygun teknoloji seçilmelidir.
3- Tam kapalı sistemle çalışma sağlanmalıdır.
4- İşyeri çalışma talimatları hazırlanarak, çalışanların görebileceği uygun yerlere asılacaktır.
Uyarı ve ikaz levhaları kullanılarak çalışanların dikkatleri çekilecektir.
5-Tehlikeli işler operatörden veya diğer proseslerden tecrit edilecektir.
6- İşlemler veya çalışma sistemi, kaçak ve etrafa sıçramalar da dahil, tehlikeli toz, duman
vb’nin ortamdaki
değeri limitleri aşmayacak şekilde şekilde olacaktır.
7- Yeterli ve uygun genel havalandırma sağlanacaktır, ayrıca lokal havalandırma sistemi tesis
edilmelidir.
8- Parlayıcı madde miktarının tehlikeli konsantrasyonlara ulaşması ve kimyasal olarak
kararsız maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunması önlenecektir.
9-Yangın veya patlamaya sebep olabilecek tutuşturucu kaynakların bulunması önlenecektir.
10- Kimyasal olarak kararsız madde ve karışımların zararlı etki göstermesine sebep olabilecek
şartlar ortadan kaldırılacaktır.
11- Çalışan işçi sayısını en aza indirilecektir.
12- Maruziyet süresi azaltılacaktır (çalışma sürelerini azaltmak).
13- Kirlenen alanlar (duvarlar, yerler vb.) düzenli temizlenecektir.
14- Düzenli bakım yapılacaktır.
15- Maruziyet limitlerinin alt sınırlara indirilip risk ortadan kaldırılıncaya veya sağlık için
tehlikesiz seviye gelecek şekilde risk minimize edilinceye kadar uygun kişisel koruyucular
verilecektir.
16- Kirlenmiş alanda yeme, içme ve sigara içilmesine izin verilmeyecektir.
17- Yıkanma ve kirlenmiş giysilerin değiştirilmesi ve depolanması ve temizlenmesi için
düzenlemeler yapılacaktır.
11
18- Acil durum için düzenleme yapılacaktır. Acil eylem planı hazırlanacak ve planın
gerektirdiği düzenlemeler yapılacaktır.
19- Düzenli kayıt tutulacaktır. Bu kayıtlarda; Ortama yayılan kimyasalların ölçüm sonuçları,
etkilenme düzeyi, kaynağı, yeri, ve örnek alma metodu, tarih, işyeri ve ölçüm yapılan bölüm,
kimyasalların isimleri, işyerinin bulunduğu yer, boyutları ve diğer ayırt edici özellikleri,
Yapılan istatistikler, kişisel izlemenin yapıldığı alanın tam yeri, çalışanın ismi, işi, İşlemlerle
ilgili detay bilgiler, kontrol önlemleri, havalandırma ve emisyonla ilgili hava koşulları, örnek
alma cihazları, analiz
metodları, örnek alma tarihi ve tam saati, mesleki maruziyet
durumunda işçinin koruyucu kullanıp kullanmadığı, Örnek alan ve analizi yapan kişinin adı,
yer alacaktır.
Bilgilendirme ve eğitim
Madde 14- Çalışanlar işyerinde kullanılan kimyasallar, doğru ve etkili önlemler, mühendislik
kontrolleri, kendilerine sağlanan kişisel koruyucuların
kullanımı ve bunların önemi
hakkında bilgilendirilecektir.
Çalışanlara malzeme güvenlik formu ve etiketlerdeki
bilgilere nasıl ulaşacakları ve bu
bilgileri nasıl kullanacakları öğretilecektir. Yazılı talimatlar, etiketler ve uyarılar çalışanların
kolay anlayacağı şekilde olacaktır.
Çalışanlar malzeme güvenlik formlarından yararlanarak çalışma sistemi ve uygulamaları
kişisel koruyucu donanım ve bu donanımın sınırları, kontrol önlemelerinin en etkili kullanımı
ve acil durumlar, kimyasallarla çalışma konusunda sürekli eğitime
tabi tutulacaklardır.
Eğitimler ve bilgilendirmeler işçilerin güvenlik programına etkili bir şekilde katılmalarına
olanak sağlayacak şekilde olacaktır. Bilgiler ihtiyaca göre güncellenecektir. Eğitimler yeterli
bilgi ve uygun davranışlar sağlanıncaya kadar tekrarlanacaktır.
Kimyasalların Depolanması
Madde 15- Depolar ayrı bir yerde, iyi havalandırılmış ve depolanan kimyasalın özelliklerine
uygun olacaktır. İşyerinde kullanılan ve depolanan kimyasalların kayıtları
tutulacaktır
(kayıtlarda kimyasalların ismi, özellikleri, miktarları,
günlük kullanımları bulunmalıdır).
Kimyasallar depolanırken alfabetik sıraya göre değil
uygunluklarına
göre
depolanacaktır.
Kimyasalların Depolanmasında Kurallar
Madde 16-
ASİTLERLE BAZLAR
PARLAYICI KİMYASALLARLA OKSİDAN MADDELER
SUYA DUYARLI MADDELERLE
BULUNAN) ÇÖZELTİLER
BİR
AQUATİK (MOLEKÜLÜNDE SU
ARADA DEPOLANMAZLAR
12
Bu maddeler ayrı bölümler halinde depolanmalı ve buralar işaretlenmelidir.
Tehlikeli miktarlarda buharlaşmayı önlemek üzere depolandığı bölümlerde uygun sıcaklık ve
havalandırma sağlanmalıdır.
Bazı soğuk ortamda depolanması gereken kimyasalların bulunduğu bölüm soğutulmalıdır.
Kimyasalların bulunduğu soğutuculara yiyecek konulmamalıdır.
Zamanla bozunan kimyasallar periyodik olarak kontrol edilmelidir (örneğin eter uzun süre
bekletilirse patlayıcı peroksitler oluştururlar) .
Ambalajı açılan kimyasalların üzerine ambalajının veya kabının
yazılmalıdır.
açıldığı tarih mutlaka
Aşındırıcılar gibi tehlikeli kimyasallar göz hizasından daha yukarıda raflara konulmamalıdır.
Kimyasal Madde Kaplarının Uygun Şekilde Kapatılması
Madde 17- Çok toksik, çok uçucu, kötü kokan, kanserojen veya reaktif kimyasalların
kaplarının ; kokuları, kaçakları veya hava ile reaksiyonunu önlemek için sıkı bir şekilde
kapatılacaktır (asit-organik karışımı gibi atık kapları istisnadır, sıkıca kapatıldıklarında kabı
patlatacak basınçta gaz çıkarabilirler).
Depolamada Renkler
Madde 18- Kimyasallar için depolamada uluslar arası veya ulusal mevzuatta belirlenen renk
kodlamasına uyulmalıdır.
Parlayıcı Sıvı Depoları
Madde 19- Parlayıcı sıvı kabinlerinin kapakları, ortam sıcaklığı
şekilde yapılmalıdır.
Uygun havalandırma sağlanmalıdır. Parlayıcı sıvı buharları
hava akımı üstten gelmeli ve alt
taraftan dışarı atılmalıdır.
yükselince kapanacak
havadan ağır olduğundan,
En az 1 saat yangına dayanıklı malzemeden yapılmalıdır.
Parlayıcı, toksik kimyasal depoları bir drenaj sistemi ile toplama çukuruna
buradaki kaçaklar, döküntüler vb. genel kanalizasyona verilmemelidir.
Parlayıcı ve uçucu sıvılar soğutucularda yada soğuk
bağlanmalı,
bölmelerde saklanmalıdır.
Parlayıcı sıvı depolarında elektrik donanımı ve statik elektrik dahil her türlü alev ve açık ateş
kaynakları ve ısı artışları önlenmelidir.
13
Sıkıştırılmış ve Sıvılaştırılmış Gazlar
Madde 211-Yüksek basınçlı silindir kaplarda (oksijen, azot, hidrojen,
metan gibi)
2- Sıvılaştırılmış veya çözünmüş gazlar ( propan, etilen, asetilen, klor, amonyak kükürt
dioksit gibi)
3- Çok düşük sıcaklıkta ve 1 atmosfer basınçta, korumalı kaplarda
hava, oksijen, azot, neon
gibi)
sıvılaştırılmış gazlar (
Gaz silindirleri daima dik tutulacaktır.
Düşen, hasar gören tüpler kullanılmayacaktır.
Dolu tüpler boşlardan ayrı depolanacaktır.
Tüpler ısıdan korunacaktır.
Valfleri dikkatle açılmalı asla tümüyle açılmamalıdır.
Bozuk donanımlar kullanılmamalıdır
Oksijen tüpleri asetilen ve diğer yanıcı tüplerden ayrı depolanmalıdır.
Azot, oksijen, hidrojen, hava ve katı karbondioksit tüpleri sadece bu konuda yeterli
donanıma ve eğitimli kişiler tarafından taşınmalı ve kullanılmalıdır.
Kimyasalların Taşınması
Madde 22- Kimyasalların taşınması esnasında birleşmiş milletler teşkilatının tehlikeli
maddelerin taşınması ile ilgili tavsiye kararına (unrtdg) uyulmacaktır.
Taşıma ile ilgili sınıflandırma
Patlayıcı maddeler
Sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış, basınç altında yoğunlaştırılmış, parlayıcı, parlayıcı
olmayan ve zehirli gazlar.
Kolay parlayan sıvılar.
Kolay parlayan katılar.
Oksidan maddeler, organik peroksitler.
Zehirli ve enfeksiyona neden olabilecek maddeler.
Radyoaktif maddeler.
14
Aşındırıcı maddeler.
Diğer zararlı maddeleri içermektedir
Birden çok kimyasalın taşınmasında sınıflandırma esas
alınacaktır.
Şoka ve sarsıntıya duyarlı maddeler özel kaplarda taşınacaktır.
Karayolunda taşımada araç güvenliği, statik elektrik ve
sağlanacaktır.
Depolama ve kullanımda güvenlik önlemlerine
eksoz
güvenliği
uyulacaktır.
İlk yardım malzemesi, uygun yangın söndürücüler ve
bulunacaktır.
kişisel
koruyucular
Eğitimli ve yeterli donanıma sahip personel görevlendirilecektir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri
Madde 23 — Kimyasal maddelerle yapılacak çalışmalarda Yönetmelik EK-I/A , EK I/B ve
EK I/C de verilen mesleki maruziyet sınır değerlerine uyulacaktır.
Biyolojik Sınır Değerler ve Sağlık Gözetimi
Madde 24- Kimyasal maddelerle yapılacak çalışmalarda Yönetmelik EK-II de Biyolojik ve
Sağlık Gözetimi önlemleri verilmiştir. Bağlayıcı biyolojik sınır değer 70 µ m Pb/100 ml kan
olup, bu sınır değerler aşılmayacaktır.
Kullanımı Yasak Olan Kimyasal Maddeler ile Yapılması Yasaklanan İşler
Madde 25- Yönetmelik Ek-III’te belirtilen kimyasal maddelerden veya bu maddelerin
kullanıldığı işlemlerden kaynaklanan sağlık risklerinden korunmak için;
a) Bu maddelerin belirtilen oranlardan fazla bulunması halinde bu maddelerin üretilmesi,
kullanılması ve işlemlerin yapılması yasaktır.
b) Ancak, tam kapalı sistemlerde, mümkün olan en az miktarlarda ve işçilerin bu maddelere
maruziyetlerinin önlenmesi şartı ile Bakanlıktan izin alınarak Ek-III’te belirtilen maddelerle
sadece aşağıdaki hallerde çalışma yapılabilir;
1) Bilimsel araştırma ve deneylerde,
2) Yan ürünlerde veya atık maddelerde bulunan bu maddelerin ayrılması işlerinde,
15
3) Teknoloji gereği ara madde olarak kullanılması zorunlu olan üretimlerde.
c) Yukarıda (b) bendinde belirtilen çalışmalar için;
1) İzin isteme nedeni,
2) Kimyasal madde veya maddelerin yıllık kullanım miktarları,
3) Bu maddelerde çalışacakların sayısı,
4) Maddelerin kullanılacağı işler, reaksiyonlar ve prosesler,
5) İşçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek için alınan önlemler,
hakkındaki bilgiler Bakanlığa verilecektir.
Sağlık Gözetimi
Madde 26 — Risk değerlendirmesi sonucunda sağlık yönünden risk altında olduğu saptanan
işçiler uygun sağlık gözetimine tabi tutulacaktır.
a) İşyerinde koruyucu önlemlerin alınmasında sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınacak ve
bu gözetimler özellikle; Belli bir hastalık veya sağlık yönünden olumsuz bir etkilenmeye
neden olduğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin söz konusu olduğu, İşçilerin
özel çalışma şartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma olasılığının bulunduğu,
İşçiler üzerinde yapılacak tetkiklerin oluşturduğu riskin kabul edilebilir düzeyde olduğu
durumlarda yapılacaktır.
Bu gözetimler, hastalık ve etkilenmeyi tespit edecek geçerli tekniklerin bulunduğu
durumlarda yapılacaktır. Yönetmelik Ek-II’de belirtilen biyolojik sınır değeri bulunan
tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda, aynı Ek’deki prosedüre uygun sağlık gözetimi
yapılması zorunludur. İşçiler bu işe başlamadan önce bu durumdan haberdar edileceklerdir.
b) Sağlık gözetimine tabi tutulan her işçi için kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulacak ve
güncelleştirilecektir.
c) Kişisel sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, yapılan sağlık gözetimi ve kişinin maruziyet
düzeyi izleme sonuçlarının bir özetini ihtiva edecektir. Sağlık gözetiminde biyolojik izleme ve
gerekli incelemeler yer alacaktır.
Sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, gizliliği de dikkate alarak, uygun bir şekilde tutulacak
ve muhafaza edilecektir.
İşçiler, kendilerine ait sağlık muayene sonuçları ve etkilenme düzeylerine ait bilgileri görme
hakkına sahiptirler.
d) Sağlık gözetimi sonucunda; işyerinde tehlikeli kimyasal maddeye maruz kalan işçide, bu
maddeden kaynaklanan tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz sağlık etkisi görülmesi veya
biyolojik sınır değerin aşıldığının tespit edilmesi halinde, işçi durumdan haberdar edilecek ve
kendisine yapılması gerekli sağlık gözetimi ile ilgili gerekli bilgi ve tavsiyeler verilecektir.
16
Bu durumda; Risk değerlendirmesi yenilenecek, Riskin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik
önlemleri gözden geçirilecek ve gereken önlemler alınacaktır. İşçinin yaptığı işten alınarak
tehlikeli kimyasal maddeye maruziyet riskinin olmadığı başka bir işte çalıştırılması da dahil
olmak üzere, riskin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik gerekli önlemlerin alınmasında,
işyeri hekimi veya diğer uzman kişilerin önerilerine uyulacaktır.
Benzer şekilde maruz kalan başka işçiler de varsa, sağlık durumları kontrol edilecek ve bunlar
sürekli sağlık gözetimi altında tutulacaktır.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımının Sağlanması
Madde 27 — Bu Yönerge ve eklerinde belirtilen konularda işçilerin veya temsilcilerinin
görüşleri alınarak ve katılımları sağlanacaktır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Uygulama Esasları
Madde 28 — MGBF hazırlanmasında 11.03.2202 tarih 24692 sayılı Resmi Gazetede
yayınlanan Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine ilişkin Usul ve Esaslar Tebliği esas
alınır.
İş yerleri Yönerge ilgili uygulama esaslarını düzenlemek amacıyla talimatlar çıkarabilir.
Yürürlük
Madde 29 — Bu Yönerge TTK Genel Müdürü onayını müteakip yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 30— Bu Yönerge hükümlerini İş Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanı yürütür.
17