osteoporozda tanı algoritması

CÜTF
FİZİKSEL TIP VE REHABİLİTASYON ABD
Prof.Dr.Sami HİZMETLİ
OSTEOPOROZ
 Düşük kemik kitlesi ve kemik dokusunun
mikro yapısının bozulması ile birlikte
kırılganlıkta artma ve kırıklara direncin
artması ile karakterize sistemik iskelet
hastalığıdır.
WHO
Genç beyaz kadınların lumbar vertebra,femoral
boyun ve ön kolda kemik dansitesi ortalamasının
2,5 altında olması olarak tanımlıyor.Bu
tanımlamanın tanısal açıdan kullanımının femur
kemik dansitesi ile sınırlandırılmasını tavsiye
ediyor.Bunun erkeklere ve çocuklara nasıl
uygulanacağı açık olmamakla birlikte,aynı tanısal
eşiğin erkeklerde de kullanabileceği öneriliyor.
 The National İnstitues of Health ;Kırık
riskinde artmaya predispozen yaratan
azalmış kemik gücü(Kemik yoğunluğu ve
kemik kalitesi) ile karakterize bir iskeletsel
bozukluk olarak ifade ediyor.Ancak kemik
gücünü değerlendiren kesin bir ölçüm
yöntemi henüz mevcut değil.
Osteoporoz Epidemiyolojisi
 Osteoporozun en sık rastlanan formu,primer
involusyenel osteoporozdur.
 Osteoporoz prevalansı
 50-59 yaş arası kadınlarda%40-55
 60-69 yaş arasında %75
 70 yaş üzerindeki kadınlarda %85-90
OSTEOPOROZDA
SINIFLANDIRMA
 Osteoporoz etiolojik ve patogenetik olarak değişik
şekillerde sınıflandırılmıştır.
 Etiolojik olarak OP :Primer veSekonder
 Patolojik olarak OP :Tip1 veTip2
 Klinik olarak OP :
Postmenopozal,Senil,Jüvenil,Postpartum
 Kemik yapım ve yıkımına göre
 a-Hızlı döngülü b-Yavaş döngülü
 Lokalizasyonuna göre
 a-Genel
b-Lokal
PRİMER OSTEOPOROZ
 Tip 1 osteoporoz (postmenopozal osteoporoz)
 Tip 2 osteoporoz (senil osteoporoz)
 Jüvenil osteoporoz:Prepubertal çocuklarda 8-14
yaşlar arasında
 İdiyopatik osteoporoz:Genç erişkinlerde
 Bölgesel osteoporoz:RDS,kalçanın geçici
osteoporozu..
SEKONDER
OSTEOPOROZ-1
 İmmobilizasyopn
 Kronik alkolizm
 İdiyopatik Jüvenil Osteoporoz
 Endokrin Hastalıklar
a.Cushing
b.Hiperparatiroidi
c.Hipertroidi
d.Hipogonadizm
e.Diabetes Mellitus
f.Addison Hastalığı
SEKONDER
OSTEOPOROZ-2
 Hematolojik Hastalıklar
a. Multple myelom
b.Lenfoma
c.Lösemi
d.Sistemik mastoistozis
Genetik Hastalıklar
a.Osteogenesiz İmperfekta
b.Homosistinuria
c.Ehler-Danlos Sendromu
d.Marfan Sendromu
e.Menkes Sendromu
SEKONDER
OSTEOPOROZ-3
 İlaç Tedavileri
a.Kortikosteroidler
b.Antikonvulzanlar
c.Heparin
d.Kronik Lityum Tedavisi
e.Yüksek dozda tiroid hormonu
f.Kronik antiasit kullanımı
g.Kemoterapi
SEKONDER
OSTEOPOROZ-4
KOAH
Kc hastalıkları
Romatoid artrit
Malabsorbsiyon
TİP I ve TİP II OSTEOPOROZ
FARKLARI
TİP I
Etyoloji
Yaş
K/E
Kemik kaybı
Kemik kayıp hızı
Yapım yıkım durumu
Kırıklar
Serum (Ca,P)
ALP
PTH fonksiyonu
Vit-D böbrekte dön.
İdrar Ca
Ca absorbsiyonu
menapoza bağlı
51-70
6/1
trabeküler
artmış
osteoklast aktivitesi
vertebrada ezilme şeklinde
normal
N (kırık varsa artar)
azalır
Sekonder azalma
Artar
Azalır
TİP II
yaşlanmaya bağlı
>70
2/1
kortikal
yavaş
osteoblast aktivitesi
vertebrada multipl
normal
N (kırık varsa artar)
artar
Primer azalma
Normal
Azalır
Osteoporozda risk faktörleri
MAJOR
 65 yaş üzerinde olma
 Vertebra kompresyon kırığı
 40 yaş sonrası frajil kırık
 Aile hikayesinde osteoporotik
kırık
 3 aydan uzun süreli sistemik
steroid tedavisi
 Malabsorbsiyon sendromu
 Primer hiperparatiroidi
 X-ray’de osteopeni
 Hipogonadizm
 Erken menopoz(45 yaş öncesi)
MİNOR
 Romatoid artrit
 Hipertiroidi hikayesi
 Kronik antikonvulzan
kullanımı
 Kalsiyumdan fakir beslenme
 Sigara kullanımı
 Aşırı alkol kullanımı
 Aşırı kafein alımı
 57 kg altında ağırlık
 Kilo kaybı (25 yaş
sonrası>%10)
 Kronik heparin kullanımı
OSTEOPOROZDA
PATOFİZYOLOJİ
 Doruk kemik kütlesi:Esas olarak genetik
olarak belirlenmiştir.Ancak uygun Ca alımı
ile birlikte dengeli
beslenme,egzersiz,normal pubertal
gelişim,iyi sağlık hali
 Kemik turnover hızı
 Kemiğin organik matriksinde meydana
gelen değişiklikler
PRİMER OSTEOPOROZ
PATOFİZYOLOJİ
Trabeküler kemikte
reabsorbsiyon artışı
Osteoklastların PTH’ya
yanıtının artması
Trabeküler kemikte
reabsorbsiyonda azalma
PTH sekrasyonlarında azalma
D vitaminin hepatik metobolitinin
25-OH kolekalsiferol ve kalsitriolün böbrekte
aktivasyonunda azalma
Barsaklarda Ca emiliminde azalma
TİP II OSTEOPOROZ MEKANİZMASI
Yaşlanma
Kemik formasyonu
25 (OH) D
(hücresel seviyede)
Hidroksilasyonu
1.25 (OH)2 D3 yapımı
Kalsiyum absorbsiyonu
Sekonder hiperparatiroidizm
KEMİK KAYBI
PATOGENEZDE SON
GÖRÜŞLER
 Yüksek dönüşüm hızlı tip:Kemikte
yıkım(rezorbsiyon) artmış,yeniden
oluşum(formasyon) azalmıştır.Örnek post
menopozal osteoporoz.
 Düşük dönüşüm hızlı tip:Kemikte yıkım
artmamış ancak yeniden oluşum
azalmıştır.Örnek senil osteoporoz.
POSTMENOPOZAL
OSTEOPOROZ
 Trabeküler kayıp daha belirgindir ve
vertebral kemik kırık riski önemli derecede
artmıştır.Postmenopozal kemik kaybı
menopozdan sonraki ilk yıllarda en
hızlıdır.Daha çok 50-65 yaş arası kadınları
etkiler.temel olay,rezorbsiyon artışıdır.
SENİL OSTEOPOROZ
 Cinsiyet farkı yoktur.Genellikle 75 yaşından
sonra görülür.Hem kortikal hem de
trabeküler kemiği etkiler.Temel
fizyopatolojik olay,hızlı yıkımdan
çok,yapımın azalmasıdır.Vertebra yanında
uzun kemiklerde(femur boynu kırığı) riskini
artırır.
Osteoporozda tanı yöntemlerinin başlıca
amaçları
 osteoporoz görüntüsü verebilen bir hastalıgı dışlamak,
 osteoporozun nedenlerini ve yardım eden faktörleri
açıklamak,
 hastalığın prognozunu tayin edebilmek için
osteoporozun şiddetini belirlemek,
 en uygun tedavi şeklini seçmek ve tedavi takibi için
başlangıç degerlerini saptamaktır.
Osteoporoz düşünülen her hastada yapılması gereken
işlemlerin başında iyi bir öykü alınması ve omurganın
fizik muayenesi yer alır.
Osteoporoz tanısında yapılacak işlemler









RUTİN OLARAK YAPILANLAR;
Öykü ve fizik muayene
Torakal, lomber omurga ve pelvis radyografileri
Tam kan sayımı,sedimentasyon hızı,serum Ca, P, ALP,
karaciğer enzimleri, serum protein elektroforezi,TİT
Kemik mineral yoğunlugu ölçümü
Testosteron ve gonadotropinler(erkekte)
GEREK GÖRÜLDÜĞÜNDE YAPILANLAR;
Kemik döngüsünün biyokimyasal belirleyicileri
24 saatlik idrar Ca, serum PTH, 25-OH Dvitamini, TSH,
tümör belirleyicileri, Gonadotropinler, idrarda serbest
kortizol
Kemik iliğinin değerlendirilmesi
Kemik biyopsisi ve histomorfometrik analiz
Osteporoz tanısında major ve minor risk faktörleri dışında
genel kas güçsüzlüğü,görme kusuru,yavaş yürüyüş,topukparmak yürüyüşünün bozulması (artrodez vs) gibi risk
faktörleri de önemlidir.
Osteoporozun tanı ve takibinde önemli yer tutan
görüntüleme yöntemleri osteoporozun derecesini ve kırık
riskini belirleme, kemik kayıp hızını takip etme ve
uygulanan tedavinin etkinliğini izleme gibi genel amaçlara
yönelik olarak kullanılmaktadır.
Son yıllarda kemik kalitesi kavramının önem
kazanmasıyla yapılan çalışmalarda kemiğin mikromimari
yapısını ve biyomekanik özelliklerini inceleyen yeni
görüntüleme yöntemi üzerinde de çalışılmaktadır.
OSTEOPOROZDA GÖRÜNTÜLEME
YÖNTEMLERİ












Konvansiyonel Radyografi
Fotodansitometri=Radyografik Absorbsiyometri (RA)
Kompüterize Dijital Absorbsiyometri (CDA)
Tek ve Çift Foton Absorbsiyometri (SPA,DPA)
Tek Enerji ve Çift Enerji X-Işın Absorbsiyometri (SXA,DEXA)
Kantitatif CT
Kantitatif US
Manyetik Rezonans
Nötron ve Proton Aktivasyon Analizi (NAA, PAA)
Skening Slit Fluografi (SFF)
Compton Scattering (CS)
Kemik Sintigrafisi (KS)
1-KONVANSİYONEL RADYOGRAFİ
 İskelet sisteminde kolaylıkla uygulanabilir,
 Metabolik kemik hastalıklarının özellikleri ve
morfolojik değişiklikler hakkında bilgi verir
 Fraktürlerin yerini belirler
 Yumuşak doku görüntüsü,ışın sertliği ve film özellikleri
gibi nedenlerle kemik yoğunluğunun
değerlendirilmesinde hassasiyeti çok azdır.
 Kemik kaybı %25-30’a vardıktan sonra ancak
radyolojik olarak belirlenebilir.
Osteoporozda rutin olarak torakal ve lumbosakral
vertebraların anteroposterior ve lateral
grafileri,pelvisin anteroposterior grafisi çekilmelidir.
Kemik rezorbsiyonu osteoklastik ve osteositik olmak
üzere iki yol izler. Normal fizyolojik durumlarda
rezorpsiyonun %85’i osteoklastik süreçle gerçekleşir.
Etkilenen alana göre iki osteoklastik rezorpsiyon şekli
vardır.
1-Trabeküler rezorpsiyon;
radyografik olarak da izlenen primer ve sekonder
trabeküllerin incelmesi ve kaybolması ile sonuçlanır.
2-Kortikal rezorpsiyon;
a-subperiosteal rezorpsiyon: hiperparatiroidizmde
b-endosteal rezorpsiyon: senil osteoporozda
c-intrakortikal ve trabeküler rezorpsiyon: senil
osteoporozda görülmektedir.
Trabeküler kemik degişiklikleri aksiyel iskelette ve
proksimal femur, distal radius gibi tübüler kemiklerin
uçlarında daha belirgin olarak ve öncelikle yük taşımayan
bölgelerde ortaya çıkar.
Bu durum diğer trabekuler bölgelerin daha fazla
kalınlaşmasına ve tipik radyografik görünüme neden olur.
Böylece konvansiyonel radyografide,özellikle lomber
omurgalarda enine trabekülalar azalırken dikine
trabekülalar artar.
OSTEOPOROZDA VERTEBRALARIN
KONVANSİYONEL RADYOGRAFİ İLE
DEĞERLENDİRİLMESİ
Konvansiyonel radyografik tetkikler kemik kütlesi
miktarı, histolojisi ve morfolojisi ile ilgili kaba bir bilgi
verebilirler.
Osteopenin en belirgin bulguları; ışın geçirgenliğinde
artış, trabekülalarda azalma ve kortekste incelme gibi
kemik mikromimari yapısında bozulma, vertebral son
plaklarda artmış bikonkavite gibi kemiğin genel
şeklinde değişiklikler ve kırıklardır.
Bu özellikler Saville İndeksinde sınıflandırılmıştır fakat
kemik mineral içeriği ile ilgili güvenli bilgi
vermediğinden kullanılmazlar.
VERTEBRA İÇİN SAVİLLE OSTEOPENİ SKORU
EVRE VERTEBRANIN RADYOGRAFİK GÖRÜNÜMÜ
0
Normal kemik yoğunluğu
1
Kemik yoğunluğunda minimal kayıp
2
Boyuna (vertikal) trabekulasyon belirgin; son
plaklar daha ince
3
E 2’den daha belirgin yoğunluk kaybı; son plaklar
daha az belirgin
4
Vertebra gövdelerini yoğunluğu çok azalmış,
kemik yoğunluğu yumuşak dokularından fazla
değil, trabeküler patern görülmüyor
Düz radyografilerde uygulanan
pozisyonlama hataları ve değişken Xışını dozu sonuçların farklı şekilde
yorumlanmasına neden olabilir.
Bunu standartize etmek amacıyla
Meunier, Kleerkoper vertebral
deformasyon, Singh ve Riggs indexi gibi
kemik yoğunluğunu ve vertebra
fraktürlerini değerlendiren metodlar
geliştirilmiştir.
Kleerekoper ve arkadaşları vertebra
kırıklarının sınıflandırılmasında
yararlı olabilecek bir radyolojik
indeks geliştirmiş ve bunu vertebra
deformite skoru olarak (VDS)
isimlendirmişlerdir
1-Normal vertebra,VDS=0
Ön,orta,arka yükseklikler normal
2-Son PlakDeformitesi, VDS=1
Orta yüksekliğin azalması (>4mm/
%!5)
3-Kama Deformitesi, VDS=2
Ön ve orta yüksekliğin azalması
4-Kompresyon Deformitesi, VDS=3
Ön,orta,arka yüksekliğin azalması
SİNGH İNDEKSİYLE FEMURUN
OSTEOPOROTİK DEĞERLENDİRİLMESİ
Bu metod femur başının değişik bölgelerindeki
trabekülalarının kalınlık ve aralarındaki
uzaklığın,trabekülalar üzerine binen stresle orantılı
olduğu ve kemik kaybı ile birlikte en ince olan
trabekülaların ilk önce konvansiyonel radyografide
görünmez hale gelmesi prensibine dayanır.
Singh indeksinde Evre 6 tüm trabekülaların
görünür olduğu normal kemiği, Evre 1 ise esas
kompresif trabekülalarda ciddi azalma olduğu ileri
kemik kaybına tekabül eder.
2-ÇİFT ENERJİ X-IŞIN
ABSORBSİYOMETRİ (DEXA)
DEXA;
 1987, altın standart
 KMİ’yi gr, KMY’yi gr/cm2 olarak ölçer
 Posteroanterior, lateral omurga, kalça, önkol ve tüm vücüt
 İleri yaşlarda oluşabilecek osteofitler (>3mm), son plaklarda skleroz,
schmorl nodülleri, aort kalsifikasyonları, yumuşak doku
kalsifikasyonları KMY değerlerini artırarak osteoporozlu kişilerde
yalancı pozitif sonuçlara neden olabilirler.
 Yumuşak dokularda özellikle yağ dokusu kalınlık farkının (2 cm)
KMY’de %10 hataya yol açtığı gösterilmiştir.
 İleri derecede dejeneratif değişiklikleri olan kişilerde özellikle L3
vertebranın KMY ömlçümü önerilmektedir.
 Lomber omurganın ölçülen KMY tedavi takibi açısından, proksimal
femurdan ölçülen KMY ise fraktür riskini belirlemede en faydalı
göstergedir.
DEXA;
Genç populasyonun kemik yoğunluğu L1’den L5’e
kadar hafif artış göstermekle birlikte birbirine yakın
dağılım gösterir.Yaş ilerledikçe bu eşitlik bozularak iki
komşu vertebra arasında %25’e varan yogunluk
farkına neden olacağından, bu durumda proksimal
femur yoğunluğu ile karşılaştırma yapılmalıdır.
Kalça protezi ameliyatı geçirmiş hastalar için protez
dışındaki KMY değerlerini ölçen ortopedik software
proğramı geliştirilmiştir. Kalça KMY değerlerini
etkileyen bir başka faktör de femur büyük
trokanterinden asetabulumun medial kenarına uzanan
femur boynu eksen uzunluğudur.
DEXA’NIN AVANTAJ VE
DEZAVANTAJLARI
 Avantajları
KMY’nin
değerlendirilmesinde en
yararlı yöntemdir.
Alınan radyasyon dozu
düşüktür
Önkol ve kalkaneus gibi
periferik bölgelerin ölçümü
için geliştirilen DXA cihazları
değerlendirmede önemli rol
oynarlar.
Hassasiyeti ve doğruluğu
yüksektir.
 Dezavantajları
Kortikal ve trabeküler kemiği
ayıramaz.
65 yaş üzeri kişilerde
dejeneratif osteoartritik
lezyonların yüksek prevalansı
nedeniyle lomber omurga
ölçümü zordur.
Teknik doğruluğu obez
kişilerde azalır.
Referans değerler ülkelere
göre değişiklik gösterebilir.
KMY ÖLÇÜMLERİNİN YORUMLANMASI
 Dünya Sağlık Örgütü (WHO)kriterleri esas alınır.
 Değerlendirme Tskoruna göre yapılır.
 Ancak cocuklarda ve ileri yaşlardaki kişilerde(65 yaş)
değerlendirmede Zskoru önem kazanır.
 Z skorlaması; ölçüm bölgesinin kemik yoğunluk değerleri ile aynı yaş
ve cinsteki normal populasyonun ortalama değerlerinin SDcinsinden
hesaplanan miktarı arasındaki farkı gösterir. Yaşlılarda Z skorunda 1SD azalma fraktür riskini iki kat, -2.5SD azalma ise dört kat artırır.
 Zskorunun -2SD altında olduğu durumlarda sekonder osteoporoz
araştırmalıdır.
 T skoru ise; 20-35 yaş arası belirli cins ve ırktaki normal
populasyonun SD cinsinden değerleridir ve -2SD’lik bir değer
fraktür eşiği olarak önerilmektedir.
DEXA;
OP tanısı konulan ve medikal tedavi verilen hastalarda
KMY ölçüm tekrarlama süresi;
 OP’un derecesine,
 verilen tedaviye
 kemik döngü hızının şiddetine
göre değişmekle birlikte, rutin uygulamada
 menopozda yüksek riskli hastalar için 2 yılda bir,
 düşük riskli hastalara 5 yılda bir
omurga ve kalça KMY ölçümü yapılmalıdır.
OSTEOPOROZ TANISINDA WHO KRİTERLERİ
Normal: T skoru genç erişkin ortalamasına göre -1SD
kadar olan kemik mineral yoğunluğu değerleri (T skor>-1)
Osteopeni: T skoru genç erişkin ortalamasına göre -1 ve -2.5
SD arasında olan KMY degerleri (-1<T skor>-2.5)
Osteoporoz: Tskoru genç erişkin ortalamasına göre -2.5 SD
altında olan KMY değerleri (T skor<-2.5)
Ciddi Osteoporoz (Yerleşmiş Osteoporoz): T skoru<-2.5 SD
olan ve bir veya daha fazla osteoporotik fraktür
mevcudiyeti
DEXA İLE KMY ÖLÇÜM ENDİKASYONLARI
1.Östrojen yetersizliği: Hormon replasman tedavisine
başlamak için
2.Konvansiyonel radyolojik tetkiklerde vertebralarda
osteopenik görünüm
3.Uzun süreli kortikosteroid kullanımı (1 aydan uzun
süreli ve 7.5 mg/gün den daha yüksek dozlar)
4.Asemptomatik primer hiperparatiroidizm
5.Boy kısalması 4 cm ve üzerinde olanlar
6.İlerleyici kifozu olanlar
7.65 yaş üzeri olanlar
8.65 yaş altı klinik risk (1 major veya 2 minor risk
taşıyanlar)
4-KANTİTATİF KOMPUTERİZE TOMOGRAFİ
 Standart CT cihazlarına özel bir program ilave edilerek
KMY ölçümünde kullanılabilir hale getirilmiştir.
 Doku eşdeğerli fantomlar kullanılarak mineral referans
standartına göre L1-L4 arasındaki vertebraların orta
bölümünde kalsiyum hidroksi apatit değerleri mg/ml veya
trabeküler KMY gr/cm2 cinsinden ölçülür.
Avantajları: Trabeküler kemik yoğunluğunu kortikal
kemikten ayrı olarak ölçer. Santral ve periferik ölçüm
yapılabilir.
Dezavantajları: İyonize radyasyon içerir. Rezolsüyonu
yetersizdir. Mikro BT’de yüksek rezolüsyon için tarama
zamanı uzundur, kümülatif etki yapabilir.
3D-MİKRO BT İLE KEMİĞİN MİKROMİMARİ
YAPISI
5-MANYETİK REZONANS
GÖRÜNTÜLEME
 MRG trabeküler kemik yapıyı belirlemek amacıyla kullanılan, üç
boyutlu görüntüleme sağlayan tekniklerden biridir.
 Özellikle kemiğin mikromimarisi hakkında bilgi verir.
 Kemik volümü, trabeküler aralık ve trabeküler kalınlığı belirler.
Avantajları: Üç boyutlu görüntüleme sağlayan, non-invaziv,
iyonize radyasyon içermeyen yöntemdir. Malign kompresyon
fraktürlerini ayırt eder. Kemiğin mikromimari yapısı hakkında
bilgi verir. Radius, kalkaneus ve kalça gibi çeşitli bölgelerde
kullanılabilir.
Dezavantajları: Kemik yoğunluğu hakkında bilgi vermez.
Rezolüsyonu kısıtlı, pahalı, tarama zamanı uzundur.
6-KEMİK DÖNGÜSÜNÜN
BİYOKİMYASAL BELİRLEYİCİLERİ
 Kemik döngü hızını etkileyebilecek bir hastalık yoksa menopoza kadar
kadınların kemik döngüsünde çok az değişiklik olur. Menopozda ise
çoğu kadında kemik yıkımı yapımını aşarak kemik kaybına neden olur.
 Primer osteoporozda rutin biyokimya tetkikleri normal sınırlar içinde
bulunduğundan;
– kemik döngü hızını saptamak,
– primer ve sekonder osteoporoz ayırıcı tanısını yapmak,
– kırık riski yüksek olan hastaları belirlemek,
– tedavi tipini seçmek,
– özellikle antirezorbtif tedavi etkinliğini değerlendirmek amacıyla
kemik döngüsünün biyokimyasal belirleyicilerinden yararlanılır.
Bu belirleyiciler kemik yapım ve yıkımını sağlayan hücrelerin
enzimatik aktivelerini, kemik yapan hücrelerin enzim olmayan
ürünlerini, yapım ve yıkım sırasında serbestlenen kemik matriks
komponentlerini spesifik olarak gösterirler.
7- HİSTOMORFOMETRİ
Kemik biyopsisi ve histomorfometrik tetkik, kemik
hastalıkları ile ilgili çalışmalarda araştırma yöntemi olarak
uzun yıllardır kullanılmaktadır, ancak klinik kullanımı
oldukça sınırlıdır. Kemik biyopsisi yapmak için en uygun
bölge anterior iliak kresttir.
Transiliak Kemik Biyopsi Endikasyonları
1-Postmenopozal osteoporoz
2-Vitamin D dirençli raşitizm
3-Renal osteodistrofi
4-Nutrisyonel raşitizm ve osteomalazi
5-Kronik gastrointestinal hastalıkla birlikte kemik
hastalığı
6-Antikonvulzanlara bağlı osteomalazi
7-Primer hiperparatiroidi
Sonuç olarak;
 Osteoporoz tanı ve takibinde kullanılabilecek bir tek
görüntüleme yöntemi olması mümkün değildir.
 Hastanın anamnezi ve fizik muayenesine göre istenecek
görüntüleme ve rutin laboratuvar tetkiklerinin yanında,
kemik yapımı ve yıkımı belirleyicilerinden birkaçı birlikte
değerlendirilebilir.
 Rutin laboratuar testlerindeki anormal sonuçlara göre
olası patolojileri göz önünde bulundurularak daha
ayrıntılı tetkikler istenebilir.
 Her ülke hasta populasyonuna ve ekonomik durumuna
göre tanı algoritması geliştirmelidir.
 Kemik dansite ölçümüne göre osteoporoz
tanısı almış ancak kırığı olmayan bir kadını
tedavi etme kararı, kırığı önlemek midir,
yoksa düşük kemik kütlesinin tedavisi
midir?
TEDAVİ
 Günümüzde çok çeşitli farmakolojik tedavi
olanaklarımız olmasına rağmen bir hastayı
tedavi etme kararı alındıysa,tedavi
şemasının belirlenmesi her bireyin kendi
hikayesi,yaşam tarzı ve tedavinin olası yan
etkileri ve yararları göz önüne alınarak
yapılır.
Korunma ve tedavi
 Primer korunma (topluma yönelik korunma)
 Sekonder korunma
 1-Yüksek riskli kişilerin saptanması
 2-Kadın populasyonunda KMY’nun artırılması
kırık riskinin saptanması
 Osteoporozda rehabilitasyon programı(ağrının
azaltılması,fiziksel resterasyon,ve sakatlığın
önlenmesi) iki dönemide kapsar
Medikal tedavi-1
 1-Fraktürlerin önlenmesi
 2-Kemik kütlesinin stabilizasyonu
 3-İskelet deformitelerinin azaltılması
 4-Azalmış olan fiziksel kapasitenin
artırılması
Medikal tedavi-2
 A-Kemik yıkımını baskılayan ajanlar
 HRT, Östrojen deriveleri ve resöptör
antogonisti,Ca,Bifosfanatlar,Kalsitonin
 B-Kemik yapımını uyaran ajanlar
 Na florid,PTH,Anabolik steroidler,D
vitamini ve Aktif metobolitleri,Soya ve
K2,B12, ve B6 vitamini
ABD’de osteoporoz tedavisi ve
önlenmesinde ruhsatlı tedaviler
 HRT
 Bifosfonatlar
 Raloksifen
 Kalsitriol
 Kalsiyum ve vitamin D
 Kalsitonin
 tiklopidin
EN GÜZELİ KORUMAK
Egzersizler
 1-Kemik kitlesini artırak kırığı önler
 2-Kas gücünü,dayanılıklığı ve
koordinasyonu artırarak düşmeyi engeller
 3-Eklem fleksibilite ve stabilitesini artırır
 4-Postürü koruyarak deformiteleri engeller
 5-Emosyonel stabiliteyi sağlayarak
psikososyal güveni saglar
 Menopozu izleyen ilk yıllarda oluşan hızlı
kemik kaybı,daha sonra menopoz öncesi
değeri olan %1 civarına dönmektedir ve
egzersiz bu kaybı tümüyle önleme
potansiyeline sahiptir.Ancak postmenopozal en az bir kırık geçirmiş
kadınlarda yapılan bir çalışmada ev
egzersizi programı yeni kırık oluşumu
riskini azaltamamıştır
OSTEOPOROZ VE
BESLENME
 Osteoporoz riski ile diyet arasındaki en önemli
bağlantılar
 Besinlerde bulunan doğal öströjenler
 Esansiyel yağ asitleri
 Doymuş yağlar
 Lifli gıdalar
 Proteinli gıdalar
 Vitamin,minarel ve eser elementler
Bitkisel östrojenler-1
 Tohumlar;keten,balkabağı,susam, ayçiçeği
gibi bitkilerin tohumu
 Sert kabuklu
yemişler;badem,fındık,yerfıstığı,ceviz ve
bunların yağı
 Rafine edilmemiş tahıllar;mısır,yulaf,arpa
çavdar,buğday
 Taze meyveler;elma, muz, kivi
Bitkisel östrojenler-2
 Kurutulmuş meyveler;hemen hemen hepsi Ca
zengin olan hurma,incir,erik üzüm
 Sebzeler;koyu yapraklı yeşil sebzeler
brokoli,ıspanakkereviz,rezene
 Baklagiller ;özellikle soya fasulyesi ve
ürünleri,mercimek
 Pişirmelik otlar;özellikle
sarımsak,maydanoz,ısırgan otu
 Bal
Esansiyel yağ asitleri-1
 Belirli bazı esansiyel yağ asitlerinin bağırsakta Ca
emilimini uyardığı,idrarda Ca atılımını azalttığı ve
kemikte Ca depolanmasını arrtırdığına yönelik
birçok çalışma bulunmaktadır.başlıca iki esansiyel
yağ asidi vardır.Linoleik asit (bir omega-6 çoklu
doymamış yag asidi) ve Linolenik asit (bir omega3 çoklu doymamış yağ asidi)
Esansiyel yağ asitleri-2
 Kuruyemiş ve tohumlar
 Yeşil sebzeler
 Soya fasulyesi ve keten tohumuyla
zenginleştirilmiş ekmek
 Yağlı balıklar
 Ayçiçeği ve zeytin yağı
Lifli gıdalar
 Etki mekanizması üzerinde çeşitli
tartışmalar olsada östrojenin gastro-ehepatik
siklusunu etkilediği düşünülmektedir.
 Başlıca kepek,kuru kayısı,bezelye,kuru
erik,cevizde bulunmaktadır.
Proteinli gıdalar-1
 Kemiklerin özellikle matriks dokusunda
olmak üzere yaklaşık %35’ni meydana
getirir ve kemiğin mikro mimarisinde Ca ile
birlikte çatı görevi oluşturur.
Proteinli gıdalar-2
 Diyetsel proteinler iki gruba ayrılır
 Birinci sınıf proteinler ;Anlamlı miktarda
esansiyel aminoasitler
içerir.Et,balık,yumurta,süt ürünleri
 İkinci sınıf proteinler ;bazı aminoasitleri
içerirler.Sebzeler,pirinç,fasulyeler,sert
kabuklu yemişler
Minareller-1
 Yüksek Na alımı böbreklerde GFR’yi
arttırarak idrar içine Ca kaybını arttırır.Bu
nedenle yalnızca Na alımını engelleyerek
osteoporozu engellemiş olursunuz.
Minareller-2
 Yüksek Potasyum alımı ile Na atılımını
artacağından osteoporozu engellemeye
yardımcı olunabilir.
 Yüksek potasyum diyeti ;deniz ürünleri,taze
meyve
 Diyette şeker alımı kısıtlanmalı
 İki büyük fincan kahve ile vucuttan 15 mg
Ca atlılır
Yaşa göre Ca ihtiyacı
 0-6 ay
400mg
 6ay-1 yaş 600mg
 1-10 yaş 800-1200mg
 11-24 yaş 1200-1500mg
 25-50 yaş 1000mg
 Menopozda östrojen alan kadın 1000
 Menopozda östrojen almayan 1500mg
 Gebe veya loğusa kadın 1200-1500mg
Diyette Ca alımı
 Yoğurt 210mg
 Süt 291mg
 Tereyağı 135mg
 Kaşar peyniri 204
 Sardalye balığı 324
 Ekmek 150mg
 Pizza 520mg
 Salata 235mg
 Muz 100mg
 Ispanak 122mg
 Portakal 72mg
 Hamburger 250mg