Mal – Hizmet Piyasaları ile Finans Piyasalarının Ortak Dengesi Mal

B.E.A.
Mal – Hizmet Piyasaları ile Finans Piyasalarının Ortak Dengesi
Mal Piyasası Dengesi:
(IS-LM) Modeli
Mal Piyasasının dengesi Toplam Talep tüketim, yatırım ve kamu harcamalarının toplamına
eşitti.
Y= C(Y-V)+I+G
Yatırımlar iki değişkenden etkilendikleri varsayılmaktadır. Bunlar satışlar ve faiz oranıdır. Bir
ülkede satışlar artarsa yatırımlar artar. Diğer taraftan faiz oranlarındaki artış yatırımları azaltır.
Bu varsayımlar altında yatırım fonksiyonu:
I = I (Y,i)
Böylelikle toplam talep aşağıdaki şekli ile yazılabilir;
Y=C(Y-V)+I(Y,i)+G
Toplam talep ile üretim arasında iki ilişki vardır:
i)
ii)
Üretim arttıkça gelir artar böylelikle kişilerin harcanabilir gelirlerinde artış yaşanır.
Üretimdeki artış beraberinde yatırımlarda da artışa sebep olur.
Bu şartlar altında ekonomideki denge aşağıda gösterilmektedir.
Üretim Y
Talep TT
Üretim Y
c1
C0
Y=TT=Y
Toplam
Talep TT
Gelir Y
Böyle bir denge yaşanırken faiz oranlarındaki bir artış toplam talebin daralmasına neden
olmaktadır. Üretim düzeyi daha düşük bir seviyede teşekkül etmektedir.
Talep TT
Üretim Y
c1
Toplam Talep
TT
Y=TT=Y
C0
Çıktı Y
i
İ2
İ1
IS
Y2
Y1
Çıktı Y
Faiz oranlarında yaşanan değişmeler karşısında IS eğrisi üzerinde hareket edilmektedir.
mevcut faiz haddi düzeyinde toplam talebi azaltan unsurlardaki değişmeler karşısında IS
eğrisi sola, toplam talebin artmasına neden olan değişmeler karşısında IS eğrisi sağa kayması
beklenir.
İ
IS2
IS0
IS1
İ
Y
vergilerdeki artışlar toplam talebi azaltmakta ve IS eğrisi sola doğru kaymaktadır. Eğer
vergilerde bir azalış yaşanırsa toplam talepte bir gelişme yaşanabilir ve IS eğrisi sağa doğru
kayar.
Finans Piyasaları ve LM eğrisi
Para piyasalarındaki denge şu şekilde yazılabilmektedir;
M=$YL(i)
M para arzı, $YL(i) para talebini göstermektedir. $Y nominal geliri, i ise faiz oranını
göstermektedir. eğer finans piyasalarında dengeyi gösteren denklemin her iki tarafını P’ye
yani fiyatlar genel seviyesine bölersek reel rakamlarla para piyasasındaki dengeye ulaşırız;
M/P = YL(i)
i
LM
MS
İ2
MD2
İ1
Y
MD1
Y1
Y2
M/P
Veri bir faiz oranında gelirdeki artış (Y) para talebinin artmasına neden olmaktadır. Mevcut
sabit para arzı şartında para talebinde yaşanan artış faiz oranlarının artmasına neden
olmaktadır. Finansal piyasalarda gelirdeki (Y) artış ile faiz oranlarındaki (i) aynı yönlü artışı
LM eğrisi ile açıklanmaktadır.
Para arzında bir artış yaşandığında (M) LM eğrisi aşağı, para arzında azalma yaşandığında
LM eğrisi yukarı doğru kayar.
İ
LM1
İ1
LM2
İ2
Y
Y
Her hangi bir reel para arzı seviyesinde gelirde yaşanan bir artış para talebi artışına neden
olmaktadır. Para talebinde yaşanan artış ise faiz oranlarının artmasına neden olmaktadır.
Böylelikle LM eğrisi yukarı yönlü bir kayma sergiler.
Mal ve Finans Piyasalarında Ortak Denge:
Mal Piyasası Dengesi (IS) : Y=C(Y-V)+I(Y,i)+G
Finans Piyasası Dengesi (LM) : M/P=YL(i)
Mal piyasasında faiz oranlarındaki artış üretimi azaltırken faiz oranlarındaki azalış üretimi
arttırması beklenir. Bu piyasadaki denge IS eğrisi ile temsil edilmektedir.
Finans piyasalarında üretimde yaşanan artış faiz oranlarını arttırırken, üretimdeki azalış faiz
oranlarını azaltması beklenir. Bu piyasadaki denge LM eğrisi ile temsil edilmektedir.
IS eğrisi mal piyasasındaki dengeyi, LM eğrisi para piyasasındaki dengeyi göstermektedir.
Her iki piyasanın kendi içinde meydana gelen dengeden hareketle ekonomideki ortak denge
(Mal + Finans piyasaları) IS ve LM eğrilerinin kesişmesi sonucu karşımıza çıkmaktadır.
i
IS
LM
İ0
Y üretim, gelir
Y0
Maliye politikalarının ekonomiye etkisi:
Hükümetin yönetmiş olduğu ekonomi politikalarına maliye politikaları denir. Hükümetler
vergi oranlarını arttırarak veya azaltarak yada kamu harcamalarının arttırarak veya azaltarak
ekonomiye müdahale etmek isterler.
Örneğin hükümetin vergi oranlarında bir artış yaptığını var sayarsak, vergilerdeki artış üretimi
düşürür. Bu gelişme IS eğrisinin sola kayması ile sonuçlanır. Öte taraftan üretimdeki azalış
faiz oranlarında azalma ile kendini gösterir. Bu gelişme LM eğrisi üzerinde cereyan eder.
i
IS0
LM
IS1
İ0
İ1
Y1
Y0
Y üretim, gelir
Para Politikaları ile Ekonomiye Müdahale:
Bir ekonomide para politikalarını yöneten kurum Merkez Bankasıdır. Merkez bankaları
ekonomilere para arz ederek veya ekonomiden para çekerek ekonomilerdeki faiz oranlarını
kontrol altında tutmaya çalışırlar.
Örneğim merkez bankası piyasaya para arz ettiği zaman piyasadaki para miktarı artmakta ve
piyasa faiz oranı azalmaktadır. Faiz oranının azalması üretimde artış olarak karşımıza
çıkmaktadır. Diğer taraftan mal piyasasında faizlerin düşmesi yatırımları dolayısı ile üretimi
arttırmaktadır.
i
IS0
LM0
LM1
İ0
İ1
Y0
Y1
Y üretim, gelir
Ortak ekonomi Politikaları
Ekonomilerde yalnızca para politikaları veya yalnızca maliye politikaları ile istenilen sonuca
ulaşmak her zaman mümkün olmayabilir. Bu nedenle maliye ve para politikaları beraber
uygulanmak zorunda kalır. Politik birimler yani seçimle iktidara gelen hükümetler ile özerk
kamu yönetimi olan merkez bankaları ortak ekonomi politikaları sürdürmek zorunda
kalabilirler. Her iki kurumun birbirinden bağımsız politika sürdürmeleri ekonomilerde
başarısızlıkla sonuçlanabilmektedir.