Slayt 1
advertisement
AİLE PLANLAMASI ve YÖNTEMLERİ Yrd.Doç.Dr. Hatice Kahyaoğlu SÜT Aile Planlaması-Modern Yöntemler Hormonal Kontraseptifler: • Oral kontraseptifler, Enjeksiyon, İmplantlar, Vajinal halka, Transdermal bant Rahim İçi Araç (RİA): • Bakırlı RİA ve Hormonlu RİA* Bariyer Yöntemler: • Erkek Kondomu, Kadın Kondomu, Diyafram Cerrahi Yöntemler: Vazektomi, Tüp Ligasyonu * Hormonlu RİA hormonlu kontraseptifler grubuna dahildir. Aile Planlamasında Etkisi Sınırlı (Geleneksel)yöntemler Takvim Yöntemi Basal Vücut Isısı Yöntemi Servikal Müküs Yöntemi Koitus interraptus - Geri Çekme Spermisitler* Vajinal Duş Laktasyon amenore Yöntemi (LAM) Mini Hap-İmplantlar ve Enjeksiyonlar (Yalnız Progestin İçeren Kontraseptifler) Mini Haplar Yalnız progestin içeren haplara mini hap ismi verilir. Bu hapların hiç ara verilmeden hergün alınması gerekir. Etki Mekanizması: Sürekli alınan progestin, FSH ve LH’nu baskılayarak ovulasyona engel olur. Bunun yanında progesteronun servikal müküsü kalınlaştırıcı etkisi ile spermlerin endometriuma geçişi engellenir. Mini Hapların Kullanılabileceği Durumlar • Mini haplar estrojeni tolere edemeyen kadınlara önerilir. Özellikle ileri yaştaki ve emziren kadınlarda başarı ile kullanılır. • İleri yaştaki kadınlara, kardiovasküler riskleri nedeni ile önerilemeyen kombine haplar yerine mini haplar daha güvenle önerilebilir. • Mini haplar anne sütünü baskılamadığı için emziren kadınlar tarafından rahatlıkla kullanılabilir. • Mini hap kullanan kadınlarda başağrısı ve yüksek tansiyon daha nadir görülür. Ancak kombine haplara göre mini hapların kontraseptif etkisi daha azdır. Mini Hapların Kullanılmaması Gereken Durumlar • Geçirilmiş over kisti, ektopik gebelik, açıklanamamış vajinal kanamalarda ve meme kanseri olanlarda kullanılmamalıdır. Yan Etkileri: Menstrual siklusu baskılaması nedeni ile, amenore ve ara kanamaları, en fazla görülen yan etkileridir. Mini Hapları Kullanmada Dikkat Edilecek Noktalar • 45 günden uzun süren amenorelerde gebelik testi yapılması gerekir. • Hafif lekelenme şeklindeki kanamalarda hap içmeye devam edilmelidir. • Mini hap kullanırken, kombine haplarda olduğu gibi kan basıncı, meme ve pelvik muayene ve Pap smear için düzenli kontrolden geçilmesi gerekir. • Mini hapların hergün aynı saatte içilmesi çok önemlidir. 3 saatlik bir gecikmede bile mutlaka ek yöntem kullanılması gerekir. İMPLANTLAR • Norplant ve yeni nesil jadella ve impilanon adıyla tanınan derialtı kontraseptif implantlar, yüksek kontraseptif etki sağlarlar. İmplantlar basit bir cerrahi inzisyonla kolun üst iç bölgesine, deri altına yerleştirilen çubuklardır. • Sabit ve düşük doz progestin salgılayarak ovulasyonu engellerler. Çıkarıldığında kontraseptif etkisi hemen sona erer. Kullanılmaması gereken durumlar mini haplarda olduğu gibidir. Norplant (Levonorgestrel-İmplantı) • 36 mg Levonorgestrel içerir. 6 çubuk şeklindedir. • 5 yıl süre ile gebelikten korur. • Kol, kasık veya gluteal bölgede cilt altına yerleştirilir. • İmplant adet başlangıcından itibaren ilk 7 günde uygulanmalıdır. • Kontraseptif etki uygulamayı izleyen birkaç saat içinde başlar. • Kullanım sırasında oluşan gebeliklerde doğumsal anomali riski artmaz. • Karaciğer enzimlerini etkileyen ilaçlar implant etkinliğini azaltır. • Düzensiz kanama, over kist oluşumu riski vardır. • Doğurganlık implantın çıkarılması ile geri döner. Norplant (Levonorgestrel-İmplantı) İmplanon (Etonogestrel-İmplantı) • 68 mg etonogestrel içerir. • 3 yıllık koruma sağlar. • Tek çubuk şeklindedir. • Kol iç yüzüne cilt altına uygulama yapılır. İMPLANTLAR İmplanon Çıkarılması İmplanon Yerleştirilmesi Enjeksiyonlar Enjeksiyonlar, mini hapların 3 ya da 6 aylık enjeksiyon şekilleridir. Bu enjektabl progestinler çok sayıda ülkede etkin ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Etki Mekanizması • Progestinler gonodotrop hormonlarını baskılayarak ovulasyonu durdururlar. • Servikal müküsü kalınlaştırırlar. • Endometriyum yapısında değişiklik yaparak implantasyonu engeller. Enjeksiyonlar • Estrojen içeren kontraseptifler için risk taşıyan kadınlarda daha güvenli, uzun süreli ve emniyetli kullanılabilmeleri olumlu yönleridir. • Bunun yanında amenore ve siklus düzensizlikleri en çok görülen yan etkileridir. • Aşırı vajinal kanama ve uzun süren amenore görüldüğünde bu yöntemden vazgeçilmelidir. Kullanılmaması gereken durumlar mini haplarda olduğu gibidir. Enjeksiyonlar Depo Provera Uygulanması • Bir tür saf progesteron olan "150 mg medroksiprogesteron asetat (MPA)" içeren ve tüm dünyada aynı isimde bulunan bir ilaçtır. • Depo Provera, 3 ayda bir intramüsküler yapılır. • Adet başladıktan sonraki ilk 5 günde yapılır. • %0.3 başarısızlık oranı vardır. Enjeksiyonlar Depo Provera • Fertilitenin geri dönmesi ilaç kesildikten sonra 10-18 ay almaktadır. • 7 günden fazla süren düzensiz kanama oluşturabilir. • Gebelikte enjekte edilirse konjenital anomali riskini arttırmaz. • Abortus ve doğum sonrası hemen uygulanabilir. • Laktasyonu etkilemez. Enjeksiyonlar Mesigyna (Noretisteron enantat + östrodiol valerat): Mesigyna, 1997 yılından beri Türkiye’de kullanılmaktadır. • Ayda 1 kez intramüsküler yapılır. • Başarısızlık oranı %0.18-0.20’dir. • Fertilitenin dönüşü daha erkendir (60 günde % 50 de ovulasyon, 3 ayda tamamı gebe) • % 80 düzenli adet görülür. • İlk 1 ayda ara kanama görülme oranı % 7.9’dir. • Ciddi metabolik etki yoktur, östrojen içerdiğinden emzirenlerde önerilmez. Vajinal Halkalar Vajinal halkalar, vajen içine yerleştirilen ve etonogestrel ve etinilestradiol salgılayan halkalardır. Salgılanan bu hormonlar vajen duvarından sürekli olarak kana emilerek kontraseptif etki yaratırlar. Vajinal Halkalar Etki mekanizması: Hormonal kontraseptiflerde olduğu gibi; ovulasyonu engellemek, servikal müküsün geçirgenliğini azaltarak spermlerin uterusa geçişini engellemek ve endometriyumu incelterek implantasyonu önlemektir. Vajinal Halkalar Kullanımı: Düzgün yerleştirilmesi etkili olmasında önemlidir. Halka kadın tarafından vajina içine adetin ilk günü yerleştirilir. Adetin 21. günü ise vajenden çıkarılır. Sonra bir hafta ara verip tekrar uygulanabilir. Cinsel ilişki sırasında rahatlık ve temizlik için çıkarılabilir. Vajinal Halkalar Kontrendikasyonları: • Etki ve yan etkileri hormonal kontraseptiflerde olduğu gibidir. • Tek farkı vajinal akıntıya neden olmalarıdır. Transdermal Bant Vücudun çeşitli yerlerine (alt karın, kolun üst dış kısmı, kalça) yapıştırılan östrojen ve progesteron salgılayan bantlardır. Transdermal Bant Etki mekanizması: • Transdermal bant’lardan salgılanan progesteron ve östrojen hormonlarının deri yolu ile emilerek sürekli olarak kana geçmesi sağlanır. • Bu yolla kandaki düzeyleri sabitlenen hormonlar, ovulasyonu engelleyerek, servikal müküsü kalınlaştırarak ve endometriyal atrofi yaparak gebeliği önler. Transdermal Bant • Oral kontraseptif kullanmaya uygun olan ancak hergün almada sorunu olan kadınlar için uygun bir yöntemdir. • Bantlar, banyo dahil kadının günlük aktivitelerini yapmada bir sakınca yaratmazlar. • Banttan emilen hormonların kandaki seviyesinin sabitlenebilmesi zaman alır. Bu nedenle uygulamanın ilk haftasında ek bir yöntemle korunma önerilmektedir. Transdermal Bant Kullanımı: Haftalık olarak geliştirilmiş olan bantlardan ilki menstruasyonun ilk beş günü içinde, diğer ikisi haftalık olarak yer değiştirerek uygulanır. Üç haftanın sonunda bir hafta ara verilerek menstruasyonun olması sağlanır. Kontraendikasyonları: Etki ve yan etkileri hormonal kontraseptiflerde olduğu gibidir. Tek farkı deri iritasyonu yapmasıdır. Kadın Kondomu-Diyafram Kadın Kondomu • Son yıllarda kadınlar için üretilen kondom her iki ucunda halkası olan ince bir kılıftır. • Bir taraftaki halkanın ucu kapalıdır ve serviksi kapatır. • Diğer ucu açıktır ve vajenin dışına, kadının perinesine yerleşir. • Cinsel yolla geçen hastalıklardan koruması avantajı olmakla birlikte henüz kadınlar tarafından tercih edilme durumu tesbit edilmemiştir. Kadın Kondomu Diyafram • Serviksi mekanik olarak kapatan diyaframlar, kubbe şeklinde, kenarları bükülebilen kauçuktan yapılmış araçlardır. • Cinsel ilişkiden önce arka kenarı arka fornikse, ön kenarı simfisiz pubisin altına gelecek şekilde servikse yerleştirilerek spermlerin serviksten geçişi engellenir. Etkinlik: Diyafram Kullanıcı yöntemi doğru ve düzenli kullanıyorsa etkinliği yüksektir. Etkinliğin yüksek olması şunlara bağlıdır. • Kadın diyaframı doğru yerleştirmelidir. Bunun için ilk kullanımda pelvik muayene ile uygun büyüklükte diyafram seçilir ve uygulama tekniği öğretilir. • Diyafram vajene ilişkiden önce yerleştirilmeli ve ilişki sonrası 8 saat vajende kalması sağlanmalıdır. • Diyafram vajenden çıkarıldıktan sonra ılık sabunlu su ile yıkanıp kurutulup saklanmalıdır. • Her kullanımda diyaframın sağlamlığı kontrol edilmelidir. • Diyaframı kayganlaştırmak için spermisid jeller kullanılması yeterlidir. Diyafram Yan etkileri: • Nadiren allerjik reaksiyon yapabilir. • Temiz koşullarda takılmaması, temiz saklanmaması ve vajende uzun süre kalması vajinal ve üriner sistem enfeksiyon riskini artırır. • Bu nedenle diyaframın çok genç ve sosyoekonomik düzeyi düşük gruplara önerilmemesi doğru olur. Cerrahi Yöntemler Tüp Ligasyonu-Vazektomi Tüp Ligasyonu (Tüplerin Bağlanması) Tüm Dünya’da uygulanışı giderek yaygınlaşan etkin bir kontraseptif yöntemdir. Hem vajinal hem de abdominal yoldan yapılabilmektedir. Vajinal: Bu tekniğin skar dokusu oluşturmaması, periton boşluğuna kolay girilmesi ve çabuk iyileşmesi gibi üstün yönleri vardır. Posterior forniksten küçük bir insizyonla periton boşluğuna girilir. Tuba uterinalar ayrıştırıldıktan sonra tuba’dan küçük bir parça çıkarılarak bağlanır. Kanama ve enfeksiyon yan etkilerdir. Tüp Ligasyonu Abdominal: Genel ya da lokal anestezi ile umblikusun(göbek deliği) altından küçük bir insizyonla (kesi) abdomene girilir. Tüpler ayrıştırıldıktan sonra kesme veya bağlama yöntemi ile kapatılır. Laparoskopik sterilizasyonda sub umblikal bölgeden bir veya iki insizyon yapılır. Abdomene karbondioksit gazı verildikten sonra laparoskop ile abdomene girilir. Tüpler kesme, bağlama ve koterizasyon yöntemi ile kapatılır. Doğumdan 1-3 gün sonra veya normal dönemde herhangi bir zamanda işlem yapılabilir. Tüp Ligasyonu Kadın sterilizasyonunun komplikasyonları; • Barsak perforasyonu (delinmesi), • Enfeksiyon, • Hemoraji • Anestezinin yan etkileridir. Tüp Ligasyonu Tüp Ligasyonu Laparatomi veya laparoskopiden sonra dikkat edilecekler; • Operasyondan sonra evde 2 gün istirahat önerilir. Normal aktiviteye 2-3 gün sonra geçilir. • Ateş, insizyon yerinde akıntı veya kanama, şiddetli ağrı, ödem ve idrar problemleri olursa derhal hekime başvurulmalıdır. • Nadirde olsa bağlama yönteminde açılma olabilir ve gebelik görülebilir. Adet gecikmelerin de gebelik olabileceği kadına hatırlatılmalıdır. Vazektomi (Erkeğin sperm kanallarının bağlanması) Vazektomi; vas deferenslerin(sperm kanalları) bağlanması şeklinde uygulanan güvenli, etkili, basit ve ekonomik bir erkek kontrasepsiyon yöntemidir. Vazektomi işlemi sonrasında ejakülasyon esnasında boşalan meninin görünüşünde ve miktarında hiç bir değişiklik olmaz, ancak sıvıda sperm hücreleri olmadığından gebelik oluşmaz. • Kısa süren bir cerrahi işlemdir. Lokal anestezi altında yapılan ufak bir kesiden vaz deferenslerin kesilip bağlanması şeklindedir. Hastanede kalmayı gerektirmez. • Koruyuculuk oranı %100'e yakın olmakla beraber uygulanan yöntem ve bazı bireysel özellikler nedeniyle çok nadiren gebelik oluşabilir. Vazektomi • Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Takvim Yöntemi-Fertil Günleri Belirleme • Bir kadının bir siklus boyunca gebe kalma şansı sadece 2-3 gündür. Gebelik olasılığının bulunduğu bu ovulasyon döneminin belirlenmesine fertil günleri belirleme yöntemi denir. • Kadında ovulasyon menstrual siklusun ortalarına rastlayan dönemde, menstruasyondan 14 gün önce olur. Her siklus döneminde fertilize olma yeteneği olan bir ovum, overlerden atılır. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Takvim Yöntemi-Fertil Günleri Belirleme • Ovumun fertilize olma yeteneği ovulasyondan sonra 24 saattir. Spermlerin ise kadın vücudunda 48-72 saat fertilize etme yeteneklerini korurlar. Böylece kuramsal olarak fertilizasyon için tahmini zaman, menstruasyondan 14 gün önceki 34 günlük süre olmaktadır. • Bu yöntemin başarılı olabilmesi için ovulasyon tarihinin, yani fertil dönemin iyi hesaplanması gerekmektedir. Bu amaçla değişik yöntemler geliştirilmiştir. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Takvim Yöntemi-Fertil Günleri Belirleme • Adetleri sürekli düzenli olanlarda fertil dönemi hesaplamak için; kadının siklus gün sayısından 14 gün çıkarılıp ovulasyon günü bulunur. Bu günün 3 gün öncesi ve 3 gün sonrası tehlikeli gün olarak kabul edilir. Ancak güvenilirliği düşüktür. • Laktasyon döneminde, pre-perimenapoz dönemlerinde, menarştan ve düşükten sonra bu yöntem kullanılmamalıdır. Çünkü bu dönemde sikluslarda geçici düzensizlikler ortaya çıkar. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Basal Vücut Isısı Yöntemi Vücut ısısı ovulasyondan birkaç gün önce hafifçe düşer, ovulasyondan sonra 0.2° 0.5°C yükselir ve 10-12 gün bu düzeyde seyreder. Bu ovulasyonun olduğunun belirtisidir. Ancak hastalık, stres, enfeksiyon, uykusuzluk gibi başka faktörlerde ısıyı yükseltebileceğinden yükselen ısının yorumunu doğru yapmak gerekir. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Basal Vücut Isısı Yöntemi Yöntemin Uygulanması • Vücut ısısı sabahları yataktan kalkmadan önce alınır. Ölçüm oral veya rektal alınabilir. Önemli olan hangi yoldan başlanmışsa, o yoldan devam edilmesidir. Hastalık, uykusuzluk gibi ısıyı etkileyecek durumlar varsa kayıt edilir. • Ovulasyon zamanındaki bu ısı yükselmesini tesbit edebilmek için, 3 ay süre ile her sabah yataktan kalkmadan vücut ısısının ölçülmesi gerekir. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Servikal Mukus Yöntemi • Servikal bezlerden gelen vajinal akıntıda, siklus boyunca belirgin değişmeler olur. Bu değişiklikler izlenerek ovulasyonun ne zaman gerçekleştiği saptanabilir. • Servikal mukus, ovulasyon öncesinde, ovulasyonda ve ovulasyon sonrasında miktarı değişir. Menstruasyondan sonra servikal mukus çok az ve beyaz-sarı renklidir. Ovulasyon yaklaştıkça miktarı artar, saydam, kaygan ve akışkan bir nitelik kazanır. Başparmak ve işaret parmağı arasında tutulduğunda 5-25 cm kadar uzadığı görülür. Bir damla mukus mikroskop altında incelendiğinde, kuruyan mukusun eğrelti otuna benzer şekil aldığı görülür. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Servikal Mukus Yöntemi • Servikal mukuste ovulasyona yakın estrojen hormonunun miktarındaki artış nedeni ile ortaya çıkan bu değişime servikal geçirgenlik adı verilir. • Servikal mukusteki bu değişikliğin olduğu dönemler fertil dönem yani gebe kalma tehlikesinin olduğu dönemlerdir. • Bunun dışındaki dönemlerde servikal mukus çok azdır. • Kuru dönem olarak adlandırılan bu dönemler gebe kalma tehlikesinin olmadığı dönemlerdir. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Koitus interraptus - Geri Çekme • Çok eski bir yöntemdir. Koruyuculuk etkisi düşük olmasına rağmen ülkemizde çiftlerin yaklaşık 1/3’i halen bu yöntemi kullanmaktadır. • Ejakülasyondan (erkeğin boşalması) önce koitusa(cinsel ilişkiye) ara verilerek semenin vajen dışına boşaltılmasıdır. Birçok önemli dezavantajı vardır. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Koitus interraptus - Geri Çekme Olumsuz Yönleri • Ejakülasyondan önce prostatta ve üretrada bulunan bir miktar seminal mayi vajene kaçabilir. • Her zaman kişilerin oto kontrolü, koitusa ara vermek için yeterli olmayabilir. • Bu yöntemin çiftler tarafından sürekli kullanılması, cinsel doyumsuzluğa ve psikolojik gerginliğe yol açabilir. • Bu yöntemi uygulayan çiftlerin köpük veya benzeri bir spermisit bulundurmaları gerekir. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Spermisitler • Spermisitler kimyasal etkileri ile hücre zarını bozarak spermleri öldüren maddelerdir. Koruyuculuk etkileri %50’dir. • Krem, jel, köpük, eriyen supazituvar, köpüklü supazituvar ve köpüklü tablet şeklinde olanları vardır. • Spermisitler cinsel ilişkiden 10-15 dakika önce vajene ve derine yerleştirilmeli ve ilişkiden sonra 8 saat yıkanılmamalıdır. • Halk arasında sirke, oksijen, aspirin, limon, sabun gibi bazı maddelerin, süngere emdirilerek vajene spermisit amacı ile yerleştirildikleri de bilinmektedir. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Spermisitler Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Vajinal Duş • Cinsel ilişkiden hemen sonra vajenin yıkanması işlemidir. • Son derece etkisiz bir yöntemdir. Çünkü spermler ejakülasyondan sonra ilk dakika içinde serviksten içeri girerler. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Emzirme ve Gebeliğin Önlenmesi / Laktosyonel Amenore Yöntemi (LAM) • Laktasyon fizyolojisinin doğal kontraseptif etkisinden yararlanılan bir yöntemdir. • Tam emzirme ile ilgili koşullara uygun kullanıldığında, laktasyon amenoresi, etki derecesi yüksek bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılabilir. • Daha çok gelişmekte olan ülkelerde ve geleneksel topluluklarda uygulanan yöntemler arasındadır. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Emzirme ve Gebeliğin Önlenmesi / Laktosyonel Amenore Yöntemi (LAM) LAM Fizyolojisi: Emmenin etkisi ile meme başında oluşan nöral uyanlar hipotalamus ve hipofize iletilir. Bu ileti sonucu hipofiz ön lobundan prolaktin salgılanır. Salgılanan yüksek düzeydeki prolaktin, hipofizden FSH ve LH salınımını baskılar. Bu durum overyal siklusun dolayısı ile ovulasyonun ve menstruasyonun gerçekleşmesinin önler. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Emzirme ve Gebeliğin Önlenmesi / Laktosyonel Gebeliği önlemede laktasyonel amenore yönteminin etkili olabilmesi için koşullar: • Bebeğin beslenmesinin en az % 85 nin gece ve gündüz düzenli emzirme ile sağlanması • Annenin henüz adet görmemiş olması • Bebeğin 6 aylıktan küçük olması • Bebeğin gece ve gündüz sık aralarla (günde en az 6-10 kez; gündüz en az 4 saatte bir gece 6 saatte bir emzirilmesi) • Her bir beslenme için sürenin en az 5 dakika olması • Biberonun hiç kullanılmaması, sık emzirmenin sağlanamadığı durumlarda memelerin pompa ile boşaltılması • Bu koşullar sağlandığı takdirde LAM için gebelik riski % 2 ye düşmektedir. Etkisi Sınırlı Kontraseptif Yöntemler Emzirme ve Gebeliğin Önlenmesi / Laktosyonel Gebeliği önlemede laktasyonel amenore yönteminin etkili olabilmesi için koşullar: Emzirme döneminde mentruasyon başlamadan öncede gebe kalmak mümkündür. Tam emzirme başarılamadığı (süt verme sıklığının azalması, gece emzirmelerinin aksaması), ek gıdaya başlandığı ya da bebeğin 6 aylık olduğu durumlarda gebe kalma riski artar. LAM için danışmanlık doğum öncesi dönemde başlamalı, doğumda ve doğum sonu dönemde devam etmeli, anneler emzirmeye özendirilmeli ve desteklenmelidir. Emzirme doğumdan hemen sonra başlanmalı ve ek gıda vermeden 4-6 ay sürdürülmelidir. Acil Postkoital Kontrasepsiyon ve Kürtaj Acil / Post Koital Kontrasepsiyon Acil kontrasepsiyon rutin kullanılmaması önerilen , ancak birçok durumda gerekli olan gebelikten korunma yöntemleridir. Acil / Post Koital Kontrasepsiyon DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) güncellenen kriterlerine göre Acil Kontrasepsiyon kullanabilecekler; Herhangi bir yöntem kullanmayan Kondom yırtılması , kayması vb RİA veya İmplant atılımında 3 veya daha fazla KOK kullanmayan Minihap 3 saatten fazla geciktiğinde (ülkemizde yok) Cerazette (0.75 mg desogestrel) 12 saatten fazla geciktiğinde DMPA (depomedroksiprogesteronasetat- 3 aylık enjeksiyon)4 haftadan fazla geciktiğinde Mesigyna (sentetik östrojen+progestin)7 günden fazla geciktiğinde İntravaginal veya extragenital ejekulasyonda (içeri veya dışarı boşalma) başarısızlığında Spermisid tablet veya film koitus öncesi erimezse Acil / Post Koital Kontrasepsiyon Bu amaçla yapılan 3 tip uygulama vardır. 1. Post Koital Haplar (Ertesi gün hapı): Ülkemizde Ella 30 mg (progesteron) 1 tablet tek doz kullanılmaktadır. Korunmasız cinsel ilişkiye girdikten veya cinsel ilişki sırasında kullanılan kontraseptif yöntemde bir başarısızlık olduktan sonra mümkün olan en kısa sürede ve 120 saat ( 5 gün ) geçmeden ağız yoluyla tablet alınmalıdır. 2. RU-486: Bir antiprogesteron ajandır. Korunmasız koitusu izleyen 72 saat içerisinde tek doz 600 mg RU-486 verilerek yüksek kontraseptif etki sağlanır. Acil / Post Koital Kontrasepsiyon 3. Postkoital RİA uygulaması: ACOG Ağustos 2015 te yayınlanmış güncel kılavuzuna göre en etkili acil kontrasepsiyon yöntemi bakırlı RİA dır. (Kanıt Düzeyi A). Korunmasız cinsel beraberlikten sonra 0120 saat içinde Cu T 380 A RİA uygulandığında gebelikten koruyuculuk oranı %99 üstündedir. Acil / Post Koital Kontrasepsiyon • Postkoital uygulanan tüm yöntemler implantasyonu ve fertilizasyonu etkileyerek gebeliği önlerler. • Postkoital hapın bulantı, kusma gibi yan etkileri olabilir. • Postkoital kontrasepsiyon uygulanan kadınlar mutlaka 3-4 hafta sonra kontrole çağrılmalıdır. Acil / Post Koital Kontrasepsiyon ACOG Ağustos 2015 güncellenen Acil Kontrasepsiyon yönergeleri I; • Bakırlı RİA en etkin acil kontrasepsiyon yöntemi (Kanıt Düzeyi A) • Ella , Lornevodan daha etkin (Kanıt Düzeyi A) • Acil kontrasepsiyon için klinik muayene ve gebelik testi gerekli değil (Kanıt Düzeyi B) • Maksimum etkinlik koitusa en yakın kullanımda (Kanıt Düzeyi B) • Ertesi gün hapı ve bakırlı RİA en geç 5 gün içinde uygulanabilir (Kanıt Düzeyi B) Acil / Post Koital Kontrasepsiyon ACOG Ağustos 2015 güncellenen Acil Kontrasepsiyon yönergeleri II; • Obes kadınlarda acil kontrasepsiyonda bakırlı RİA ilk seçenek (Kanıt Düzeyi B) • Oral Kontraseptif kullanımı kontrendike olanlarda da ertesi gün hapı kullanılabilir. (Kanıt Düzeyi C) • Aynı menstruel siklus içinde birden fazla acil kontrasepsiyon kullanılabilir.(Kanıt Düzeyi C) • Menstruasyon 7 günden fazla geciktiğinde , şiddetli karın ağrısı veya düzensiz kanamalar devam ediyorsa muayene ve değerlendirme gereklidir. (Kanıt Düzeyi C) Kürtaj Kürtaj; gebelik 10 haftadan küçük ise, kanül ve sakşın kullanarak vakum aspirasyonu ile gebelik sonlandırılır. • Hiçbir aile planlaması yönteminin koruyuculuk değeri %100 değildir. • Yöntem kullanmaya rağmen gebe kalındığında başvurulacak en son ve en istenmeyen çare uterusun boşaltılmasıdır. Ancak bu işlemi bir aile planlaması yöntemi olarak görmek yanlıştır. Çünkü kadın sağlığı açısından riskleri vardır.
