Yandaş Hastalıklar için Kullanılan İlaçların Onkolojik Tedavi için

Yandaş Hastalıklar için Kullanılan İlaçların
Onkolojik Tedavi için Kullanılan İlaçlarla
Etkileşimleri
Dr.Fikret Arpacı
GATA T.Onkoloji B.D.
Sayın Dr.Fikret Arpacı
Konuşmanız “Özel durum ve diğer maddelerle etkileşim”
oturumunda konu başlığınız “Yandaş hastalıklar için
kullanılan ilaçlarla etkileşim”dir. Sizden isteğimiz yandaş
hastalıklarda kullanılan örneğin kalp hastalıkları,
gastrointestinal hastalıklar, nörolojik hastalıklarda
kullanılan ilaçların sitotoksik ajanlar, hedefe yönelik
ajanlar ve diğer ilaçlar örneğin; analjezik,antiemetik,
kortikosteroid gibi ilaçlarla etkileşiminden söz etmeniz.
Onkolojide İlaç Etkileşimleri Kurs Programı
1.Yaşlı kişilerde ilaç etkileşimi
2.Sitotoksik ilaçların etkileşimi (floroprimidin,
topoizomeraz inhibitörleri, taksanlar, platinler)
3.Destek tedavisinde kullanılan ilaçların
etkileşimi (analjezikler, antiemetikler, antimikrobialler)
4.Hedefe yönelik ve biyolojik tedavilerin etkileşimi
(imatinib, gefitinib, trastuzumab, biolojik ilaçlar)
5.Organ yetmezliklerinde ilaç etkileşimi (K.ciğer,Böbrek,
Kalp, Solunum yetersizlikleri)
6.Yandaş hastalıklar için kullanılan ilaçlarla etkileşim
65 Yaş ve Üstü Kanserli Hastalarda Yandaş Hastalıklar

30
30
27
25
22
20
21
20
15
15
15
12
10
5
D. Mellitus
Solunum Hst.
Depresyon
Kalp hst
Damar Hst
Sindirim Hst
Hipertansiyon
Artrit
0
*Sanayileşmiş ülkelerde nufusun %20’si 65 yaş
ve üstündedir.
*Kanserlerin %50’den fazlası 65 yaş ve üstünde
oluşmaktadır. 2020 yılında bu oran %60
civarında olacaktır
*Yan etkilerin %80’ni 65 yaş ve üstündeki
kişilerde oluşur.
*Yan etkilerin %20-30’u ilaç etkileşimlerinden
kaynaklanmaktadır.
65 Yaş ve Üstü Populasyonun (İsveç)
* %78’i ilaç kullanmakta
* %67’i 2 veya daha fazla ilaç kullanmakta
* %39’u 5 veya daha fazla ilaç kullanmakta
* Kemoterapi protokolleri konkomitan veya sekansiyal
10 ilaç içerebilmektedir.
* Hastalar hiç yandaş hastalıkları olmasalar bile
antiemetik, antibiotik, analjezik, trankilizan ya da
konstipasyona karşı ilaçları sıklıkla kullanmaktadır.
Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen (Substrat,inhibitor,
inducer ) Antineoplastik İlaçlar
CYP1A2 CYP2D6 CYP3A4
Antineoplastikler
Cyclophosphamide

Docetaxel
Doxorubicin
Etoposide
5-Flurouracil
Flutamide
Irinotecan
Lomustine
Paclitaxel
Tamoxifen
Vinblastin
Vincristine
Vinorelbine















Sitokrom 2D6 İnhibitörleri
Selective serotonin reuptake inhibitors
Fluoxetine
Paroxetine
Fluvoxamine
Sertraline
Neuoroleptics
Haloperidol
Thioridazine
Methotrimeprazine
Chlorpromazine
Perphenazine
Quinine compounds
Quinidine
Hydroxychloroquine
Quinacrine
Halofantrine
Quinine
Psychomimetics
Cocaine (in vitro)
Methamphetamine
Antiarrhythmics
Propafenone
Desethylamiodarone
Analgesics
Methadone(weak)
Propoxyphene
Antihistamines
Diphenhydramine
Chlorpheniramine(İnvitro)
Brompheniramine(İn vitro)
Triprolidine(in vitro)
Miscellaneous
Ketoconazole
Ticlopidine
Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen (Substrat,inhibitor,
inducer ) Onkolojik Destek Tedavi İlaçları CYP1A2 CYP2D6 CYP3A4

Codeine
Onkolojik Destek Tedavi İlaçları
Dexromethorphan
Dexropropoxyphene
Fentanyl
Granisetron
Morphine
Ondansetron
Oxycodone
Pamidronate
Pethidine
Ropivacaine
Tramadol
Zoledronic acid
Naproxen
















Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen
İmmunosupresanlar
CYP1A2 CYP2D6CYP3A4
Ciclosporin
Immunosupresanlar Sirolimus
Tacrolimus



Onkolojik İlaçlar-Destek ve Diğer Tedavi ilaçları
. Steroidler sitokrom CYP3A4’ü indükleyerek etoposid, vinka
alkoloidleri veya irinotekanın plazma düzeylerinin azalmasına
veya ifosfamidi aktive ederek etkisinin artmasına neden olabilirler
. Siklosporin A karaciğerden bir çok ilacın safra ile atılışını
azaltarak etkinliklerinin artmasına yol açabilir.
.Salisilatlar; metotreksat, topotekan ve irinotekanın renal tubular
sekresyonunu azaltarak etkinliklerini arttırır.
.Siklosporin A, P-glikoproteini inhibe ederek paklitaksel’in
etkinliğini arttırabilir.
.Yüksek doz C vitamini idrarı asitleştirir, özellikle yüksek doz
metotreksat ile birlikte kullanılırsa akut renal yetersizlik yapabilir.
.Mannitol ve furosemid platinlerin üriner ekskresyonlarını
azaltarak, plazma konsantrasyonlarını arttırır, idrardaki
konsantrasyonlarını azaltır nefrotoksisiteyi azaltır.
Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Nörolojik
ilaçlar
CYP1A2 CYP1A2 CYP1A2
Carbamazepine
Gabapentin
Nörolojik İlaçlar Phenobarbitone
Phenytoin
Pimozide
Ropinirole
Selegiline








Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Psikiatrik ilaçlar
CYP1A2 CYP1A2 CYP1A2
Psikiatrik ilaçlar
Alprazolam
Amitriptyline
Barbiturates
Clomipramine
Diazepam
Fluoxetine
Fluvoxamine
Haloperidol
İmipramine
Moclobemide
Paroxetine
Sertraline
St.John’s wort
Tranylcypromine
Trazodone
Venlafaxine

























Onkolojik ilaçlar ve Nörolojik / Psikiatrik ilaçlar
. Taksanlar, vinka alkaloidleri ve irinotekan sitokrom CYP3A4 ile
metabolize oldukları için, bu enzimi indükleyen antikonvulzif
(fenitoin,fenobarbitol) ilaçlar bu antineoplastiklerin plazma
düzeylerini düşürerek antineoplastik etkilerini azaltırlar. Veya
ifosfamidi aktive edebilirler.
.Valproik asit glukronil transferazı inhibe ederek irinotekanın
plazma düzeyini arttırır.
.Doksorubisin ve vinblastin sitokrom CYP2D6 ile metabolize
oldukları için trisiklin antidepresanlarla ve selektif serotonin
reuptake inhibitörlerle etkileşebilirler.
.Cisplatin lityumun renal klirensini azaltarak toksik etkisini arttırır.
.Fenobarbital, nitrozüre’ lerin sitokromlar tarafından metobolize
olmalarını indükleyerek etkinliklerini azaltabilir.
Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Kalp Damar Sistemi İlaçları
CYP1A2 CYP1A2 CYP1A2
Kalp-Damar Sistemi
İlaçları
Amiodarone
Amplopidine
Captopril
Diltiazem
Flecainide
Fluvastatin
Indoramin
Irbesartan
Lisinopril
Losartan
Mexiletine
Nicardipine
Nifedipine
Phenytoin
Propranalol
Qoinidine
Sildenafil
Simvastatin
Ticlopidine
Valsartan
Verapamil
Warfarin
























Onkolojik İlaçlar ve Kalp Damar Sistemi İlaçları
. Bazı onkolojik ilaçların kendilerinin bizzat kardiotoksik
olduğu unutulmamalı (Adriamisin, mitoksantron,
paklitaksel, 5FU, yüksek doz siklofosfamid, trastuzumab)
.QT aralığını uzatan ilaçlar fatal aritmi yapabilir
(Tropisetron, dolasetron)
.Proteine bağlanma özelliği yüksek olan paklitaksel, 5FU,
ifosfamid, kapesitabin, karboplatin ve etoposid, aynı
özelliği taşıyan warfarin ile etkileşerek birbirlerinin
etkilerini arttırabilirler.
.Doksorubisin ve vinblastin sitokrom CYP2D6 ile
metabolize oldukları için antiaritmiklerle etkileşebilirler.
.Heparin, adriamisinle birlikte verildiğinde heparinin
antikoagulan etkisi azalır.
Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Sindirim Sistemi
ilaçları
CYP1A2 CYP1A2 CYP1A2
Cimetidine
Gastrointestinal
Sistem İlaçları
Famotidine
Omeprazole
Pantoprazole
Ranitidine







Onkolojik İlaçlar ve Sindirim Sistemi İlaçları
. Metotreksat, pantoprazol ile birlikte kullanıldığında
şiddetli kas ve kemik ağrısı görülebilir.
. Simetidin mikrozomal enzimlerle metabolize olan
antineoplastiklerin klirenslerini azaltarak
etkinliklerinin / yan etkilerinin artmasına yol açabilir.
.Simetidin, 5-FU’nun hepatik metabolizmasını
azaltarak etkinliğinin artmasına sebep olabilir.
Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Solunum
Sistemi İlaçları
Azelastine
Theophylline
Zafirlukast
CYP1A2
CYP1A2
CYP1A2






Onkolojik İlaçlar – Romatizmal İlaçlar
.Allopurinol ksantin oksidazı inhibe ederek 6- Merkoptopürinin kan
düzeyini arttırır. Kombine kullanılımda 6-Merkoptopürin dozu %2530’a indirilmelidir.
.Salisilatlar; metetreksat, topetekan ve irinotekanın renal tubuler
sekresyonunu azaltarak etkinliklerini arttırır.
.Allopurinol – azotiopürin etkileşimi aynı 6-merkaptopürin gibidir.
. Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (özellikle ketoprofen,indometasin)
methatreksat ve cisplatinle birlikte verilince toksik etkileri arttırır (letal
olabilir)
.Allopurinol, siklofosfamidin renal ekskresyonunu azaltarak etkisini
artırabilir.
.Salisilatlar, metotreksatın plazma proteinlerine bağlanmasını azaltarak
etkisini arttırabilir.
Onkolojik İlaçlar ve Antimikrobialler
.Ketokonazol, itrakonazol, eritromisin ve klaritromisin sitokrom CYP3A4’ü
inhibe ederek etoposid, vinka alkoloidleri ve irinotekan’ın plazma düzeylerinin
artmasına; ifosfamidin aktivasyonunu azaltarak ise ifosfamidin etkisinin
azalmasına yol açar.
.Rifampisin sitokrom CYP3A4’ü indükleyerek etoposidin, vinka alkoloidlerinin
ve irinotekanın plazma düzeylerinin azalmasını, ya da ifosfamidi aktive ederek
etkisinin artmasını sağlayabilir.
.Penisilinler; metotreksat, topotekan ve irinotekanın renal tubular sekresyonunu
azaltarak etkinliklerini arttırır.
.Itrakanazol vinkristin ile birlikte verildiğinde nörotoksisite artmaktadır.
.Oral floroprimidinler özellikle oral tegafur oral antiviral sorivudine ile
verildiğinde ölümcüldür.
.Trimetoprim sulfometaksazol, klormistetin ve tetrasiklin; metotreksatın plazma
konsantrasyonunu toksik düzeylere çıkarabilir.
.Oral geniş spektrumlu, emilmeyen antibiotikler oral metotreksatın
absorbsiyonunu azaltır.
.Aminoglikozidler; cisplatin, bleomisin ve metotreksatın nefrotoksik etkisini
arttırırlar.