Slayt 1

UYARILABİLEN DOKULAR
 Uyarılabilen dokular herhangi bir uyarıya karşı hücre
zarlarının elektriksel özelliğini değiştirerek aksiyon
potansiyeli oluşturup iletebilme özelliğini gösterirler.
 Sinir ve kas dokusu uyarılabilen dokulardır.
 Hücre zarlarında dinlenim ve aksiyon potansiyeli
olmak üzere iki tip potansiyel vardır.
 Uyarılabilen dokular aksiyon potansiyelini
oluşturabilirler.
 Sinir hücrelerinde oluşan aksiyon potansiyeli iletim
işini yaparken, kas hücrelerinde ise kasılmayı
sağlar.
AKSİYON POTANSİYELİ
 Dinlenim potansiyeli sodyum iyonunun aktif taşıma ile
hücre dışına, potasyum iyonunun hücre içine taşınması
sonucu oluşmaktadır.
 Depolarizasyon: Zarın sodyum iyonlarına karşı geçirgenliği
artar ve Na iyonları hızla hücre içine girerek zar
potansiyelini pozitif değere (+10-20 mV) ulaştırmasına
denir.
 Repolarizasyon: Zarın K iyonuna karşı geçirgenliği artar ve
K iyonları hücre dışına çıkararak zar potansiyeli tekrar
dinlenim potansiyeli durumuna geçer.
 Na-K pompası: Repolarizasyon döneminde Na iyonları
içeride K iyonları ise dışarıda bulunur (normalin tam tersi).
Bu pompa Na iyonlarını dışarı K iyonlarını ise içeri
pompalayarak iyon dengesine yardımcı olur.
İyon kanalları
Zardaki proteinler açılıp
kapanabilirler,
böylece
iyonların içeri ve dışarı
geçmelerine izin verirler
K+ dışarı akışa izin verir
Na+, içeriye
Na+ un hücre
içine akması
dinlenme
potansiyelini
nasıl etkiler?
Membran potansiyeli
 Na+/K+ pompası
hücre içinde yüksek
K+ & dışında yüksek
Na+ kons’nunu korur
 Zar dinlenme
potansiyeli: -90mv
Proteins
CL-
K+
+
Na+
K+
Na+
Na-K Pompası
20
0
mv
Na+ açık
K+ açık
Eşik
-90
Na/K pompası
KAS FİZYOLOJİSİ
 Uyarılabilen bir doku olan kas, zar yüzeyleri boyunca
aksiyon potansiyeli iletebilme ve bunun sonucunda da
kasılma oluşturabilir.
 Kaslların kasılması ile: iskelet sisteminin hareketi, kanın
kalpten damarlara pompalanması, kan damarlarının
çaplarının değişmesi ve sindirim ve boşaltım materyalinin
hareketi sağlanmış olur.
 Kas hücreleri
1.İskelet kası
2. Kalp kası ve
3.Düz kas
olmak üzere 3’e ayrılır.
İSKELET KASI
 İskelet kası, iskeleti oluşturan kemiklerin eklem
bölgelerinden hareketini sağlar.
 İskelet kası, kas hücresi veya lifi adı verilen hücre grubu ve
bağ dokudan oluşmaktadır. İskelet kası hücreleri uzun,
silindirik ve çok sayıda nukleus içermektedir.
 Hücrelerin içinde sarkoplazmik retikulum ile çevrelenmiş
miyofibril adı verilen yapılar bulunur.Miyofibriller iskelet
kasının kasılmasında görev alan birimlerdir.
 Miyofibriller sarkomer adı verilen bölmelerden
oluşmaktadır. Sarkomer kasılma işini yapan en küçük
birimdir.
İskelet kası
kas
Kalp kası
Düz
Kalp kası
Sarkoplazmik retikulum
SARKOMER
 Yapısını ince ve kalın flament olarak tanımlanan
protein yapısındaki myoflamentler oluşturur.
 Kalın flament miyozin molekülünden, ince flament ise
aktin, troponin ve tropomiyozin moleküllerinden oluşur.
 İnce flamentler sarkomerin iki ucunda, kalın flamentler
ise orta bölgede yerleşmiştir.
 Sarkomerin her iki ucunda yerleşmiş olan ince
flamentlerin başlangıç bölgeleri Z çizgisi olarak
tanımlanır. İki Z çizgisi sarkomerin boyunu belirler.
Dişli
tetanu
s ve
Tetanu
s
Aktin ve
myozinin yapısı
Aktin
Myozin
İSKELET KASININ KASILMASI
Öncelikle iskelet kası hücrelerinin uyarılması
gerekir. İskelet kaslarını uyaran nöyronlara Motor
nöyron adı verilir. Motor nöyron tarafından uyarılan
kas hücresinde aksiyon potansiyeli sarkoplazmik
retikuluma ulaştığında burada depo edilen Ca
iyonları serbestleşerek, ince flamentlerin yapısında
bulunan troponin moleküllerine bağlanır.
Bağlanmanın ardından ince flamentler kalın
flamentlerin üzerinden kayar ve kasılma
gerçekleşir. ATP den bir P ayrılır ve ADP oluşur.
Kasların gevşemesi sırasında ise Ca iyonları aktif
taşınma ile geri alınır.
Son (Uç, motor) Plak
 Motor nöyronlar bir iskelet kası lifi üzerinde sinir kavşağı
adı verilen özelleşmiş bir bölgede sonlanırlar.
 Sinir hücrelerinin aksonları kas hücresinin girintili-çıkıntılı
yapı gösterdiği ve motor son plak adı verilen bölgesinde
sonlanırlar.Akson sonlanmalarındaki yumruların içinde
veziküller bulunur.Bu veziküller asetilkolin içerirler..
 Aksiyon potansiyeli motor nöyronun son ucuna ulaştığında
veziküller içerisinde bulunan asetilkolin ekzositozla serbest
kalır.Asetilkolin iskelet kası zarında bulunan kendine özgü
reseptörüne bağlanarak, zarın Na iyonlarına karşı
geçirgenliğini artıtır ve depolarizasyona neden olur.
Motor plakta uyarı
aktarımı
Kas hücresinde AP doğuşu ve kasın
kasılması
Kasın kontraksiyonu, kası
innerve eden motor sinirin
elektriksel
aktivitesiyle
kontrol edilir
Presinaptik sinir sonlarından
transmitter (Ach) bırakılır,
kas membranı depolarize
olur ve aksiyon potansiyeli
gelişir (Na+ sözkonusu)
AP, T-tubuller aracılığı ile
kasın iç kısımlarına kadar
T-tubul membranında voltaja duyarlı proteinler, SR daki Ca kanalları ile
taşınır.
irtibat halindedir ve SR dan myoplazma içerisine
Ca ++ bırakılır
Ca++ stoplazmada troponine bağlanır ve tropomyozinin yapısı değiştirilir. Bu
esnada ATP, Ca, ATP ase ve Mg++ etkisi ile ADP ve Pi oluşur ve açığa çıkan
eneji ile myozin başları aktine bağlanır ve onu kürek çeker gibi sarkomerin
ortasına doğru iter
Gevşeme
Uyarı kesildiğinde
Ca
troponini
terkeder
ve
tropomyozin
aktinde myozinin
bağlanacağı
bölgeleri
tekrar
örter ve serbest
kalan Ca++ u SR
daki kalsekestrin
tekrar bağlar
KASIN KASILMASI (Animasyon)
KALP KASI
 İskelet kası gibi çizgili kas olmasına rağmen, hücreleri
dallanmalar gösterir ve belli bölgelerde özelleşmiş yapılar
aracılığı ile birlerlerine bağlanmışlardır (sinsisyal yapı). Bağlantı
bölgeleri bir hücredeki aksiyon potansiyelinin diğer bir hücreye
kolayca geçişini sağlar.Böylece kalp kası hücreleri aynı anda
kasılırlar.
 Kalp kası kendi uyarılarını özelleşmiş yapılar (kalbin uyarı ve ileti
sistemi) vasıtasıyla gerçekleştirirler. Yani bir otonomiye sahip
olup kasılmaları için sinirsel uyarıya ihtiyaç duymazlar. Bununla
birlikte kalp kası sinir sisteminden bağımsız değildir. Sempatik
ve parasempatik sistem kalbin çalışmasını düzenler.
 Kalp kası kasılırken hücre içindeki Ca iyonlarına ilaveten
dışarıdan da Ca iyonları kullanılmaktadır.
Kalp kası
Kalp kası
hücrelerinde
uyarı iletimi
Kalpte uyarı yaratan ve
ileten
sistemler
DÜZ KASLAR
 Aktin ve miyozin flamentleri rastgele bir dağılım gösterdiği
için çizgili görünüm arzetmezler.
 Visseral düz kaslar ve multi-unit düz kaslar olarak iki gruba
ayrılırlar.
 Kasılması iskelet kasında biraz farklıdır. Bunlar;
 1.Düz kaslarda da kasılma aktin-miyozin etkileşmesi ile
olur fakat burada Ca iyonları KALMODULİN moleküllerine
bağlanır.
 2.Ca iyonları kasılma esnasında hücre dışından içeriye
girer ve gevşeme sırasında dışarıya çıkar.
Düz kasların kasılma mekanizması
Düz kaslarda troponin bulunmaz
!!!
Düz kasların gevşemesi için ise
myozin fosfataz enzimi gereklidir.
Bu enzim myozin başından fosfatı
ayırır.
 Sitozolde Ca++ iyonları
artar, ve sitozolde
kalmoduline bağlanır.
Bu kompleks myozin
kinaza (protein kinaz)
bağlanır.
 Myozin kinaz, myozin
çapraz köprülerini ATP
hidrolizi ile fosforile
eder.
 Fosforile edilen çapraz
köprüler aktin
flamentine bağlanır
 Çapraz köprü
oluşumları kaslarda
gerilim ve kısalma
Düz kasların kasılması –
kasılması
 Sitozolde Ca++ iyonları
artar, ve sitozolde
kalmoduline bağlanır. Bu
kompleks myozin kinaza
(protein kinaz) bağlanır.
 Myozin kinaz, myozini ATP
hidrolizi ile fosforile eder.
 Fosforile edilen myozin
başları aktin flamentine
bağlanır
 Çapraz köprü oluşumları
Çizgili kasların
• Sitozolde Ca++
iyonları artar, ve
aktin üzerindeki
troponine bağlanır
• Troponindeki
yapısal değişiklik
tropomyozinin
yerini değiştirir
• Myozin köprüleri
aktine bağlanır
• Çapraz köprü
oluşumları kaslarda
gerilim ve kısalma
oluşturur
VİSSERAL DÜZ KASLAR
 Sindirim kanalı, sidik kesesi, ureter, uterus ve kan
damarlarının duvarlarında bulunurlar.
 Hücreleri mekik şeklinde, küçük ve tek çekirdekli olup, özel
bağlantı bölgeleriyle birbirlerine bağlanmışlardır.
 Sinirsel uyarı olmadan kendiliğinden kasılırlar ve mekanik
olarak gerildikleri zaman kasılma yanıtı oluştururlar.
 Kasılma ve gevşemeleri iskelet kasına oranla daha
yavaştır.
 Kasılmalarını Otonom sinir sistemi vücudun ihtiyacına göre
düzenler.
MULTİ-UNİT DÜZ KASLAR
 Büyük damarların duvarında ve gözde
iriste bulunurlar, gözbebeğinin
açıklığını ayarlarlar.
 Hücreler arasında özel bağlantı
bölgeleri yoktur ve kasılmaları için
sinirsel uyarı şarttır.
Çok üniteli düz
kaslar
Çok üniteli düz kaslar: Tek
tek kas hücrelerinin bir
araya
gelmesiyle
oluşmuştur, her bir
kas
hücresi
diğerlerinden
bağımsız
olarak
sinir
sonları ile (akson nodları)
innerve ve kontrol edilir,
yani bir sinir çok sayıda kas
hücresini
sinirlendirir.
Gerilmeye karşı kontraktil
aktivite
göstermezler,
hormonlara
karşı
da
minimum cevap verirler.
Özel bağlantı bölgeleri az
sayıdadır.
Örn. Gözdeki