100 KASA Bu hesap, işletmede bulunan ulusal ve yabancı para
advertisement
100 KASA Bu hesap, işletmede bulunan ulusal ve yabancı para hareketlerinin TL karşılığının izlenmesi için kullanılır. Bölümlenmesi Bu hesabın tanımında belirtildiği gibi, ulusal ve yabancı paralar bu hesabın doğal alt unsurlarıdır. Ayrıca bu unsurların değerleme esaslarının birbirinden farklı olması da bu hesabın iki alt gruba ayrılmasını gerektirmektedir. İsletmenin büyüklüğüne göre TL kasası kendi içinde birden çok alt bölüme tabi tutulabilir. Bu durum daha çok departmanlaşmanın ve merkezkaç yönetim kurallarının hakim olduğu veya çeşitli küçük kasa fonunun uygulandığı işletmeler için geçerlidir. Yabancı paraların bölümlenmesinde ise işletmede bulunan yabancı paraların cinslerine göre alt ayrıma gidilebilir. İşleyişi 100 no.'lu Kasa Hesabına veya bu hesaba ait olarak açılacak alt hesaplara dönem içinde bir tahsilat söz konusu olduğunda borç, bu hesaptan veya alt hesaplarından ödeme olduğunda alacak kaydı yapılır. Yabancı paralar ile ilgili olarak muhasebe dönemi sonunda yapılacak değerleme sonucuna göre, bu hesaba veya alt ayrımlarına kur farklarından dolayı bir artış söz konusu ise borç, bir azalış söz konusu ise alacak kaydı yapılır. Muhasebe dönem sonlarında veya muhasebe dönemi içinde yapılan denetimlerde veya tesellümlerde kasada bazı farklılıklar tespit edilebilir. Kasada eksiklik veya fazlalık tespit edildiğinde 197 ve 397 nolu hesaplarla işlem yapılır. Dönem sonunda, yabancı para kasasının değerlenmesi sırasında ortaya çıkan kur farkları 646-656 nolu hesaplarla işlem yapılır. 101 ALINAN ÇEKLER Bu hesap, işletmenin faaliyetleri sırasında üçüncü şahıslardan almış olduğu, ulusal ve yabancı para cinsinden düzenlenmiş çek hareketlerinin TL karşılığının izlenmesi için kullanılır. Bölümlenmesi Tanımda yer alan unsurların esas alınması sonucunda bu hesabın Kasa Hesabında olduğu gibi öncelikle yerli ve yabancı paralar şeklinde ikiye ayrılması düşünülebilir. Doğal olarak bu uygulamanın, bu iki nitelikteki unsurların karşılaşıldığı işletmelerde geçerli olacaktır. Bununla birlikte, alınan çeklerin işletmede gördüğü işlemlere, bu hesabın detay bazında alt hesaplara ayrılmasında etkili olacaktır. İşleyişi Uygulamada, özellikle entegre (bütünleşik) bilgisayar programlarının kullanıldığı durumlarda, çekleri vadeli-vadesiz diye ayırarak kaydetmek güç olabilir. Bu durumda her türlü vadeli-vadesiz çek alındığında, Portföydeki Çekler Hesabına borç kaydedilmeli, söz konusu çekler işlem gördüğünde, işlemin niteliğine göre, diğer alt hesapların kullanılmasına geçilmelidir. Dönem sonunda vadesi henüz dolmamış olan çeklerin 121 Alacak Senetleri Hesabının altında açılan bir hesaba borç kaydedilmeli, diğer dönemin başında da tekrar geri getirilmelidir. Doğal olarak, 121 no.lu hesaba aktarılacak çeklerin reeskonta tabi tutulacağı unutulmamalıdır. Bu uygulama, Bilançonun Hazır Değerler Grubunun mantığı ve Nakit Akım Tablosunun sağlıklı bir şekilde düzenlenebilmesi için gereklidir. Yabancı paralar üzerine keşide edilmiş, alınan çekler ile ilgili olarak muhasebe dönemi sonunda yapılacak değerleme sonucuna göre, bu hesabın alt ayrımlarına, kur farklarından dolayı bir artış söz konusu ise borç, bir azalış söz konusu ise alacak kaydı yapılır. Ortaya çıkan kur farkları 646-656 nolu hesaplarla işlem yapılır. 102 BANKALAR Bu hesap, işletme tarafından yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans kuruluşlarına yatırılan ve çekilen tutarlar ile ilgili işlemlerin izlenmesini sağlar. Bölümlenmesi Hesabın tanımında da belirtildiği gibi, yurt içi ve yurt dışı bankalar nezdinde mevduat söz konusu ise öncelikle bu hesabın, değerleme esaslarındaki farklılıklar nedeniyle bu hesabın iki alt gruba ayrılması yararlı olabilir. Yurt dışındaki finans kuruluşları ile mevduat ilişkisi olmayan ve olması düşünülmeyen işletmelerde 102 no.lu ana hesap grubunun hemen altında bankaların türlerine veya isimlerine göre bir bölümlendirme daha yararlı olacaktır. Her hangi bir bankanın değişik şubeleri ile çalışılabilir. Hatta bir banka şubesinde çeşitli türde birden çok hesap açtırılabilir. İşleyişi Bu grupta yer alan hesaplara, para yatırıldığında ve bu hesaplara hesaben eklemeler yapıldığında, bu hesaplara borç, bu hesaplardan para çekildiğinde, bu hesaplardan hesaben indirim yapıldığında ve bu hesaplar üzerine kesilen çekler ile verilen ödeme emirlerinin banka tarafından yerine getirildiğinde bu hesaplara alacak kaydı yapılır. Muhasebe uygulamaları tamamen Türk Parası cinsinden olacaktır. Bu nedenle 102 no.'lu hesap kapsamında yer alan yabancı bankalardaki mevduat ile yurt içindeki döviz tevdiat hesaplarının dönem sonu değerlemesinde kur farklarının olması mümkündür. Bu hesapla ilgili olarak, ortaya çıkan kur farkları 646-656 nolu hesaplara kaydedilir. 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-) Bankalardaki hesaplar üzerine düzenlenen çekler ve verilen ödeme emirlerinin izleneceği hesaptır. Bu hesabın kullanılması pek çok işletme için yeni olacaktır. Çünkü mevcut uygulamalara göre bazı işletmelerde kesilen çekler doğrudan banka hesaplarından düşülmekte veya borç senetleri şeklinde izlenmektedir. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesinde, sürekli olarak çeklerin düzenlendiği ve ödeme emirlerinin düzenlendiği bankalar veya banka hesapları esas alınabilir. İşleyişi Çeklerin veya ödeme emirlerinin düzenlenerek üçüncü şahıslara verilmesi ile bu hesaba alacak, söz konusu çeklerin ve ödeme emirlerinin banka tarafından ödenmesi ile borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesabın bakiyesini oluşturan çeklerin vadesi gözden geçirilmelidir ve vadesi henüz dolmamış olanların 321 Borç Senetleri Hesabına aktarılması, bir sonraki dönemin başında da tekrar bu hesaba aktarılması Raporlama İlkeleri açısından gerekli olacaktır. 101 no.'lu hesabın uygulanmasında olduğu gibi, bu hesapta yer alabilecek vadeli çeklerin de reeskont uygulamasına dahil edilmesi net bilanço kavramı açısından gerekli olmaktadır. 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER Pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri bu hesapta izlenir. Bu hesapta yer alacak olan unsurlardan bazıları, halen kullanılmakta olan bazı muhasebe sistemlerinde ayrı birer ana hesap idi. Dolayısıyla bu tür uygulamalara sahip olan işletmeler söz konusu değişikliği yapmaları gerekecektir. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesinde, bu hesabın tanımında yer alan unsurlar birer alt başlık şeklinde düşünülebilir. İşleyişi Bu değerler edinildiğinde bu hesaplara borç, bu değerler başka bir varlığa dönüştüğünde veya tüketildiklerinde bu hesaplara alacak kaydedilir. 110 HİSSE SENETLERİ Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Bu hesap, geçici olarak elde tutulan hisse senetlerini, işletme isimleri veya hisse senedi türlerine göre alt ayrıma tabi tutulabilir. İşleyişi Geçici olarak edinilen hisse senetleri için katlanılan maliyetler bu hesaba borç, söz konusu hisse senetlerinin satılması durumunda, satılan hisse senetlerinin maliyetleri bu hesaba alacak kaydedilir. 111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI Geçici olarak elde tutulan özel kesim tahvil, senet ve bonoları bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Bu hesap, geçici olarak elde tutulan özel kesim tahvil, senet ve bonolarını, işletme isimleri veya tahvil, senet ve bono türlerine göre alt ayrıma tabi tutulabilir. İşleyişi Geçici olarak edinilen özel kesim tahvil, senet ve bonoları için katlanılan maliyetler bu hesaba borç, söz konusu menkul kıymetlerin satılması durumunda, satılanların maliyetleri bu hesaba alacak kaydedilir. 112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI Geçici olarak elde tutulan kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Bu hesap, geçici olarak elde tutulan kamu kesimi tahvil, senet ve bonolarını, işletme isimleri veya tahvil, senet ve bono türlerine göre alt ayrıma tabi tutulabilir. İşleyişi Geçici olarak edinilen kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları için katlanılan maliyetler bu hesaba borç, söz konusu menkul kıymetlerin satılması durumunda, satılanların maliyetleri bu hesaba alacak kaydedilir. 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER Hisse senetleri, kamu ve özel sektör tarafından çıkarılmış bulunan tahvil, bono ve senetleri dışındaki yatırım fonları gibi kısa vadeli diğer menkul kıymetlerin takip edildiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesap, bünyesine giren menkul kıymet unsurlarının niteliklerine göre alt ayrıma tabi tutulabilir. İşleyişi Bu gruba giren menkul kıymet yatırımlarının yapılmasında, katlanılan maliyetler bu hesaba borç, söz konusu menkul kıymetlerin satılması durumunda, satılanların maliyetleri bu hesaba alacak kaydedilir. 119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-) Menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesap şeklinde tanımlanmıştır. Bölümlenmesi Bu hesap, bünyesine girecek olan menkul kıymet unsurlarının niteliklerine göre alt ayrıma tabi tutulabilir. İşleyişi 11 Menkul Kıymetler Grubunu oluşturan menkul kıymetler için tespit edilen değer düşüşleri için, "654 Karşılık Giderleri" Hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Kendisine karşılık ayrılmış olan menkul kıymetin elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç, "644 Konusu Kalmayan Karşılıklar" Hesabına alacak kaydedilir. 120 ALICILAR Bu hesapta mal ve hizmet satışlarından doğan ticari alacaklar izlenir. Bölümlenmesi Tebliğde belirtildiği gibi, ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklardan olan alacaklar söz konusu olması durumunda bunların bilançonun dipnotlarında açıklanması gerekmektedir. Bunu sağlayabilmek için bu hesabın alt hesaplarında bu unsurların yer alması yararlı olacaktır. İşleyişi Ticari ilişkilerden diğer bir ifade ile kredili ve senetsiz (belgesiz) mal ve hizmet satışlarından doğan alacaklar bu hesabın borcuna, bu hesaplardan yapılan tahsilat ile bu hesaplardan yapılan hesaben düşüşler, bu hesaba alacak kaydı yapılır. 121 ALACAK SENETLERİ Ticari ilişkilerden kaynaklanan senede bağlanmış alacakları kapsamaktadır. Bölümlenmesi Senetlerin işletmede gördüğü işlemlere göre alt ayrıma tabi tutulması yararlı olabilir. İşleyişi Her türlü vadeli senet alındığında, ve verildiğinde bu hesap kullanılacaktır. 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU Değerleme gününde, senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere hesaplanan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesaba kaydedilmesi öngörülen alacak senetleri ile alınan vadeli çeklerin reeskontu iki alt hesaba ayrılabilir. İşleyişi Bu hesap genel olarak iki şekilde işlem görür. Bunlardan ilki reeskont tutarının hesaplanarak kayıtlara intikal ettirildiği dönem sonunda, diğer bir sonraki dönemin başında yapılır. ------------------Dönem Sonu------------------657 Reeskont Faiz Giderleri xx 122 Alacak Senetleri Reeskontu xx -------------------------/--------------------------------------Dönem Başı------------------122 Alacak Senetleri Reeskontu xx 647 Reeskont Faiz Gelirleri xx -------------------------/--------------------126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR işletme tarafından üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabının tanımı kapsamına giren ödemeleri nitelikleri itibariyle alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. 126.01 Verilen Depozitolar 126.02 Verilen Teminatlar İşleyişi Verilen depozito ve teminatlar bu hesabın borcuna, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacağına kaydedilir. 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 120 ve 121 no.lu hesapların dışında kalan ve aslı ticari alacak olan unsurlar bu hesaba kaydedilir. Tebliğ'de bu hesapla ilgili olarak, tahsili gecikmiş ancak henüz şüpheli alacak durumuna girmemiş alacaklar ile diğer çeşitli senetsiz ticari alacaklar şeklinde açıklama getirilmiştir. Bölümlenmesi Bu hesabın tanımı kapsamına giren alacakların oluşturdukları gruplamalara göre alt hesaplara ayırmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu ana hesaba giren unsurlar söz konusu olduğunda bu hesaba borç, bu unsurlar tahsil edildiğinde alacak kaydedilir. 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR Ödeme süresi geçmiş, bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Şüpheli duruma gelmiş ticari alacakları senetli-senetsiz şeklinde gruplandırmak mümkün olabilir. İşleyişi Tahsili şüpheli hale gelmiş senetli veya senetsiz ticari alacaklar bu hesabın borcuna ve ilgili hesabın alacağına kaydedilir. Şüpheli duruma gelerek bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsil edilmesi veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi ile bu hesaba alacak kaydedilir. (Konu ile ilgili örnekler, 129 nolu hesabın işleyişinde belirtilmiştir). 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI(-) Şüpheli Ticari Alacaklar için ayrılacak karşılıklarla, perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Bölümlenmesi Karşılık ayrılan alacağın türü ve niteliğine göre bölümlenebilir. İşleyişi Karşılık tutarı hesaplandığında şöyle kaydedilir. ----------------------/-------------------654 Karşılık Giderleri xx 129 Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı xx ----------------------/-------------------Alacağın kayıtlardan silinmesi durumunda aşağıdaki kayıt yapılır. Bu kayıtta yer alan "681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı" kayıtlardan silinen alacak tutarının, karşılık tutarını aşması durumunda kullanılır. ------------------------/-------------------129 Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı xx ve/veya 681 Önceki Dönem Gider ve Zararları xx 128 Şüpheli Ticari Alacaklar xx ve/veya 120-121 no.'lu Hesaplar xx ------------------------/-------------------Şüpheli ticari alacak karşılığının fazla ayrılmış olması veya söz konusu karşılığın kullanılmaması durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. -------------------------/------------------129 Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı xx 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar xx ------------------------/-------------------Daha önce kayıtlardan silinen ve bu hesaba borç kaydedilen tutarların tahsil edilmesi durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. -------------------------/------------------İlgili varlık hesabı xx 671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar xx ------------------------/-------------------- 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından (ferdi işletmelerde işletme sahibinden) alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Yeni uygulamada bu hesap yer almamıştır. İşletmenin çoğu zaman ortaklardan alacaklı olması durumunda bu hesap kullanılmalı, çoğu zaman ortaklara borçlu olması durumunda "331 Ortaklara Borçlar" hesabı kullanılmalıdır). Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında ortaklara göre bir ayrım yapılabilir. İşleyişi Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsil edilmesi ile alacak kaydı yapılır. 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında iştiraklere göre bir ayrım yapılabilir. İşleyişi Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsil edilmesi ile alacak kaydı yapılır. 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklarından alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında bağlı ortaklıklara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsil edilmesi ile alacak kaydı yapılır. 135 PERSONELDEN ALACAKLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) personelinden alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında personele göre bir ayrım yapılabilir. İşleyişi Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsil edilmesi ile alacak kaydı yapılır. 136 DİĞER ÇESİTLİ ALACAKLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklar, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve personelin dışındaki kişi ya da kuruluşlardan alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında ortaklar, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve personelin dışındaki kişi ya da kuruluşlara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsil edilmesi ile alacak kaydı yapılır. 137 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-) Değerleme gününde, bu grupta yer alan senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere hesaplanan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu gruba giren ana hesaplar bazında bu hesabı alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu hesap genel olarak iki şekilde işlem görür. Bunlardan ilki reeskont tutarının hesaplanarak kayıtlara intikal ettirildiği dönem sonunda, diğer bir sonraki dönemin başında yapılır. ------------------Dönem Sonu------------------657 Reeskont Faiz Giderleri xx 137 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu xx -------------------------/--------------------------------------Dönem------------------137 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu xx 647 Reeskont Faiz Gelirleri xx -------------------------/--------------------138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR Ödeme süresi geçmiş, bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Şüpheli duruma gelmiş diğer alacakları senetli-senetsiz şeklinde gruplandırmak mümkün olabilir. İşleyişi Tahsili şüpheli hale gelmiş senetli veya senetsiz diğer alacaklar bu hesabın borcuna ve ilgili hesabın alacağına kaydedilir. Şüpheli duruma gelerek bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsil edilmesi veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi ile bu hesaba alacak kaydedilir. (Konu ile ilgili örnekler, bundan sonraki139 nolu hesabın işleyişinde belirtilmiştir). 139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI Şüpheli Diğer Alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi Karşılık tutarı hesaplandığında şöyle kaydedilir. ----------------------/-------------------654 Karşılık Giderleri xx 139 Şüpheli Diğer Alacak Karşılığı xx ----------------------/-------------------Alacağın kayıtlardan silinmesi durumunda aşağıdaki kayıt yapılır. Bu kayıtta yer alan "681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı" kayıtlardan silinen alacak tutarının, karşılık tutarını aşması durumunda kullanılır. ------------------------/-------------------139 Şüpheli Diğer Alacak Karşılığı xx ve/veya 681 Önceki Dönem Gider ve Zararları xx 138 Şüpheli Diğer Alacaklar xx ve/veya 131-136 no.lu Hesaplar xx ------------------------/-------------------Şüpheli diğer alacak karşılığının fazla ayrılmış olması veya söz konusu karşılığın kullanılmaması durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. ------------------------/-------------------139 Şüpheli Diğer Alacak Karşılığı xx 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar xx ------------------------/-------------------Daha önce kayıtlardan silinen ve bu hesaba borç kaydedilen tutarların tahsil edilmesi durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. ------------------------/-------------------İlgili varlık hesabı xx 671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar xx ------------------------/-------------------- 150 İLK MADDE VE MALZEME Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesi işletmenin faaliyet konusu ile doğrudan ilişkilidir. Herşeyden önce bu hesap üretim ve imalat işletmelerinde, mamül ve hizmet üretim faaliyetlerinde tüketilmek amacıyla stoklanan madde ve malzemeler için tahsis edilmiştir. Dolayısıyla, bu hesabın alt hesaplara ayrılmasında işletmelerin kendi özel durumlarına göre davranmaları yararlı olacaktır. Ancak, genel olarak her işletmede karşılaşılan birinci alt ayrım, bu hesabın tanımında yer alan unsurlardaki gibidir. 150.1 150.2 150.3 150.4 150.8 Hammaddeler Yardımcı Maddeler işletme Malzemeleri Ambalaj Malzemeleri Diğer Malzemeler Yukarıdaki unsurlardan ilk üç gruba girenler arasındaki farklar şöyledir: Hammaddeler, imalat veya üretim faaliyetlerinde kullanılan, mamülün bünyesine giren ve şekil değiştiren maddelerdir. Yardımcı maddelerin hammaddelerden farkı, şekil değiştirmeden imalat veya üretim faaliyetlerinde kullanılması ve mamülün bünyesine girmesidir. işletme malzemeleri ise, imalat veya üretim faaliyetlerinde kullanılır; ama mamülün bünyesine girmez ve imalat veya üretim faaliyetinin bir gereği olarak tüketilir. Bu unsurların alt hesaplara ayrılmasında, imalat işletmelerinde 710 ve 730 no.lu hesaplar ile; üretim işletmelerinde ise 730.00 no.lu hesap ile arasında bir paralellik olması, hesapların kullanılmasını ve maliyetleme didinmelerini kolaylaştıracaktır. İşleyişi Satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri bu hesaba borç, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesaba alacak kaydedilir. 151 YARI MAMÜLLER-ÜRETİM Bu hesap, muhasebe sisteminde iki amaca hizmet edecektir. Bunlardan birincisi, stoklanabilir çıktı elde edilen imalat ve üretim işletmelerinde o dönemde katlanılan maliyetlerin havuzlanmasıdır. 710, 720 ve 730 no.lu hesaplara kaydedilen o döneme ilişkin girdi maliyetleri, bu hesapların yansıtma hesapları aracılığıyla bu hesapta toplanacaktır. Diğer bir ifade ile bu hesap toplam üretim veya imalat maliyetini oluşturacaktır. Bu hesabın ikinci hizmet amacı, dönem sonunda henüz tam mamül haline gelmemiş, ancak oluşan maliyetlerden pay almış üretim aşamasındaki stokları veya üzerinde çalışılmakta olan birimleri kapsamasıdır. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesi işletmenin faaliyet konusu ile doğrudan ilişkilidir. Yukarıda belirtildiği gibi bu hesap işletmenin imalat veya üretim faaliyetlerinin sonucunda elde ettiĞi çıktılarla ilgilidir. Dolayısıyla, bu hesabın işletmelerin çıktı (mamül veya ürün) gruplarına göre alt hesaplara ayrılması yararlı olacaktır. İşleyişi Maliyet dönemi sonucunda veya maliyetleme anında, 710, 720 ve 730 no.lu hesaplarda biriken dönemin girdi maliyetleri, bu hesapların yansıtma hesapları aracılığıyla bu hesaba borç, tamamlanan birimlere ilişkin maliyetler ise 152 no.lu hesabın borcuna kaydedilirken, bu hesabın alacağına kaydedilir. Raporlama anında üzerinde çalışılmakta olan birimler, diğer bir ifade ile yarı mamüller için belirlenen maliyet tutarı, bu hesabın borcunda kalmaya devam edecektir. Sonraki dönemde söz konusu birimlerin tamamlanarak mamüllere aktarılması ile alacaklandırılır. 152 MAMULLER Tam mamül haline gelmiş ve oluşan maliyetlerden pay almış ve tamamlanarak mamül ambarına gönderilmiş stokları kapsar. Diğer bir ifade ile, bu hesap, işletmenin çıktı veya mamül ambarını temsil eder. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesi işletmenin faaliyet konusu ile doğrudan ilişkilidir. Bu hesap daha çok mamül grupları ve mamül türlerine göre alt hesaplara ayrılmaktadır. Ayrıca mamüllerin, tabi olduğu KDV oranları veya Ortalama Kar Hadleri, bu hesabın bölümlenmesinde etkili olan faktörlerden bazılarını oluşturmaktadır. İşleyişi Üretimi tamamlanan birimlerin ambarlara alınmasıyla bu hesap borçlandırılır, bu birimlerin satılması veya kullanılması ile alacaklandırılır. 153 TİCARİ MALLAR Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacıyla işletmeye alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri stok kalemleri bu grupta izlenir. Bölümlenmesi Bu hesap bize göre ülkemiz muhasebe uygulamalarında en çok kullanılacak hesaplardan birini oluşturmaktadır. Bu hesapta izlenmesi gereken unsurlar şunlardır. * Malların alış bedelleri, * Malların maliyetini artıran alış giderleri, nakliye, sigorta, komisyon, vb. * Malların maliyetini azaltan unsurlar, alış iskontoları, alış indirimleri, alış iskontoları, vb. Satılmak üzere, alınan mallarla ilgili olarak, belirli dönem sonlarında satıcı firmalar tarafından, iskonto, indirim vb. adlarla verilen başarı veya miktar primleri, alıcı firma için bir hasılat unsuru değildir. Söz konusu unsurların 602 no.lu Diğer Gelirler hesabına hasılat kaydedilmesi konusunda çeşitli görüşler mevcuttur. Bu görüşler daha çok Katma Değer Vergisi Kanunun 26 Seri no.lu Genel Tebliğinde belirtilen "hizmet karşılığı" kavramından kaynaklanmaktadır. Oysa bu unsurlar, verilen bir hizmet karşılığında elde edilen bir hasılat değildir. Hizmet verilirken, hizmeti veren tarafından mutla ka bir maliyete katlanılır. Burada böyle bir şey söz konusu değildir. Bu unsurlar, belirli bir dönem boyunca alınan malların maliyetini azaltan unsurlardır. Dolayısıyla, bir hasılat unsuru olarak değil, alınan malların maliyetlerini azaltıcı nitelikte kabul edilmesi gerekir. 153 no.lu hesabın bölümlenmesi ile ilgili olarak buraya kadar anlatılan, söz konusu malların maliyetinin tespit edilmesine yöneliktir. Bu hesabın bölümlenmesinde, işletmelerin sahip oldukları ticari malların türleri, tabi oldukları KDV oranları etkili olabilir. Doğal olarak, bunlardan hangilerinin ve hangi öncelikte kullanılması gerektiğinin kararını işletmelerin kendileri verecektir. İşleyişi Satın alınan ticari malların maliyet bedelini artıran unsurlar, bu hesabın borcuna, bu birimlerin maliyetini azaltan unsurlar ile bu birimlerin satılan veya kullanılan kısımları maliyet bedelleri ile bu hesabın alacağına kaydedilir. 157 DİĞER STOKLAR Bundan önce ele alınan stok kalemlerinin dışında kalan ürün, artık ve hurda gibi kalemler bu hesap grubunda yer alır. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesi işletmenin faaliyet konusu ile doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla bu hesabın bölümlenmesi işletmelere bırakılmıştır. İşleyişi Bu hesapta izlenen stok kalemleri edinildiğinde maliyet bedeli ile bu hesap borçlandırılır, bu birimlerin satılması veya kullanılması durumunda maliyet bedeli ile alacaklandırılır. 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-) Bu hesap, yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak, teknoljik gelişmeler ve moda değişiklikleri nedenleriyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunların dışında diğer nedenlerle stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla, kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Stokların meydana gelen azalışların, Vergi Usul Kanununda belirtilen esaslar dahilinde tespit edilmesi durumunda, bir gider unsuru olarak vergi matrahından indirilebileceği hükme bağlanmıştır. Ancak, söz konusu düşüşlerin, maliyet değerine göre en az % 10 olması gerektiğini de bir koşul olarak belirtmiştir. Dolayısıyla bu hesabın kullanılmasında vergi matrahından indirilebilecek veya indirilemeyecek gibi alt unsurun olması muhtemel olmaktadır. İşleyişi Karşılık tutarı hesaplandığında şöyle kaydedilir. ----------------------/-------------------654 Karşılık Giderleri xx 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı xx ----------------------/-------------------söz konusu stok kaleminin kayıtlardan silinmesi, satılması veya işletme içinde kullanılması durumunda aşağıdaki kayıt yapılır. Bu kayıtta yer alan "681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı" kayıtlardan silinen stok tutarının, karşılık tutarını aşması durumunda kullanılır. ------------------------/-------------------158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı xx ve/veya 681 Önceki Dönem Gider ve Zararları xx 150-157 no.lu hesaplar xx ------------------------/-------------------Stok değer düşüklüğü karşılığının fazla ayrılmış olması veya söz konusu karşılığın kullanılmaması durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. ------------------------/-------------------158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı xx 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar xx ------------------------/-------------------159 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Yurt içinden veya yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Yapılan ödemenin yurt içi veya yurt dışı olması ile ilgili olarak bir ayrıma gidilmesi bu hesabın tanımından gelen bir zorunluluktur. Ancak, bu uygulama kuşkusuz, hem yurt içi hem de yurt dışından mal temin eden işletmeler için geçerlidir. 159.01 Yurtiçi Verilen Sipariş Avansları 159.02 Yurtdışı Verilen Sipariş Avansları Yurtiçi Verilen Sipariş Avanslarını, Avansın verildiği kişi ya da kuruluşlara göre alt ayrıma tabi tutmak yararlı olabilecektir. Yurtdışı Verilen Sipariş Avansları alt hesabını kendi içinde akreditif partilerine göre ve her akreditif için açılan mal bedeli, sigorta, navlun, gümrük vb. gibi ödemelere yönelik alt ayrıntıların yapılması yararlı olacaktır. İşleyişi Yapılan ödemeler veya ödeme yerine geçen borçlanmalar bu hesaba borç, malın teslim alınmasını takiben alacak kaydı yapılır. 170/178 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ Bu hesaplar, adından da anlaşılacağı gibi, taahhüt işletmelerinde, yerine getirilmekte olan taahhütlerle ilgili olarak katlanılan maliyetlerin izlendiği hesaplardır. Bölümlenmesi Bu hesapların bölümlenmesi, her bir taahhüt olayında karşılaşılan maliyet unsurlarına ilişkin gruplar olabilir. Burada önemli olan, proje veya taahhütlere ilişkin maliyetlerin istendiğinde kolayca ve amaca uygun olarak ulaşılabilmesidir. İşleyişi Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinin bir özelliği olarak, karşılaşılan giderler öncelikle 7 no.lu hesap grubuna kaydedilmektedir. Bu gruba giren maliyet unsurları öncelikle 740 no.lu hesaba kaydedilecek, raporlama anında bu hesapların borcuna aktarılacaktır. Taahhütlerin tamamlanmasında da bu hesaplarda bekleyen maliyetlerin bu hesaba alacak kaydedilerek 622 no.lu hesaba aktarılması gerekmektedir. 179 TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR Bu hesap taahhüt işletmelerinde, taahhütlerin yerine getirilmesi ile ilgili olarak işin tamamının veya bir kısmının başka kuruluşlara (taşeronlara) yaptırılması durumunda kullanılacak ve bu kuruluşlara işin tamamlanmasına yönelik olarak verilen avanslar kaydedilecektir. Bölümlenmesi Bu hesabın, taşeronlara göre veya yapılan taahhüt işlerine göre alt hesaplara ayrılması mümkün olabilir. İşleyişi Taahhüt işletmeleri tarafından taşeronlara verilen avanslar bu hesaba borç, kapatılan avanslar ise alacak kaydedilir. 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER Bu hesap, peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır. Bölümlenmesi Bu hesabın tanımına uygun olayların muhasebeleştirilmesinde işletmelere göre alt ayrıma tabi tutulabilir. Herşeyden önce bu hesabın dönem başı bakiyesi, cari dönemde giderleşecek demektir. Bu durum ise raporlama anında Fon Akım Tablosu ile Nakit Akım Tablosunun düzenlenmesi için önemli olmaktadır. Söz konusu tabloların kolay bir şekilde tamamlanabilmesi için bu hesabın Gelir Tablosunun gider gruplarına göre alt hesaplara ayrılması yararlı olacaktır. 180.62 180.63 180.65 180.66 180.68 Satışlar Maliyeti İle İlgili Olanlar Faaliyet Giderleri İle ilgili Olanlar Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar İle İlgili Olanlar Finansman Giderleri İle İlgili Olanlar Olağandışı Gider ve Zararlar İle ilgili Olanlar Bununla birlikte gider çeşitleri bu hesabın alt ayrımında önemli olabilir. Ama, bu amaca yönelik bir bölümlemenin raporlama anındaki faydası daha az olmaktadır. İşleyişi Gelecek aylarla ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin olarak ödenen giderler, bu hesabın borcuna kaydedilir. 280 no.lu hesapta yer alan unsurların, raporlama anında, takip eden muhasebe döneminde giderleşecek olan kısımları bu hesabın borcuna aktarılır. Gelecek aylarda da bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına aktarılır. 181 GELİR TAHAKKUKLARI Bu hesap, üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımlarının izlendiği hesaptır. Bu hesap bundan önceki hesapta olduğu gibi, "Dönemsellik Kavramı" nın bir gereği olarak kullanılmaktadır. Bölümlenmesi Bu hesabın tanımına uygun olayların muhasebeleştirilmesinde işletmelere göre alt ayrıma tabi tutulabilir. Ancak, bu hesabın, Fon Akım Tablosu ile Nakit Akım Tablosunun düzenlenmesinde önemli bir görevi vardır. Bu nedenle bu hesabın Gelir Tablosunda yer alan gelir unsurlarına göre alt hesaplara ayrılmasında fayda vardır. 181.64 Diğer Olağan Faaliyetlerden Gelir ve Karlar İle İlgili Olanlar 181.67 Olağandışı Gelir ve Karlar İle İlgili Olanlar Bu ayrımın temelinde yatan, bu unsurların dönem sonu bakiyelerinin cari döneme kesin olarak gelir kaydedilmeleridir. Dolayısıyla bu unsurların dönem sonu bakiyeleri cari dönemde, raporlama mantığı açısından fon veya nakit girişi oluşturmamaktadır. Bu düşüncenin tersi bu unsurların dönem başı bakiyesi için geçerli olmaktadır. İşleyişi Dönem sonlarında, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Daha önce 281 no.lu hesaba kaydedilen, ancak raporlama anında, izleyen dönemde tahsil edilebilirliği olan veya alacak olarak kesinleşecek olan tutarların bu hesaba aktarılması gerekmektedir. Sonraki dönemde de, alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna geçirilerek kapatılır. 190 190 DEVREDEN KDV Katma Değer Vergisi uygulamasında vergilendirme dönemi aydır. Her ayın sonunda hesaplanan katma değer vergisi ile indirilecek katma değer vergisi karşılaştırılarak, hesaplanan katma değer vergisinin fazla olması durumunda, söz konusu fazlalık bir sonraki ayın yirmibeşinci günü akşamına kadar devlete ödenmektedir. Aksi halde sonraki dönemlerde indirilmek üzere devretmektedir. Bölümlenmesi Bu hesabın alt hesaplara ayrılmasında Katma Değer Vergisi beyannamesinin satırları esas alınabilir. Bununla ilgili olarak karşımıza çıkan durum şöyle olmaktadır. 190.49 Önceki Dönemden Devreden ATİK KDV 190.50 Önceki Dönemden Devreden Diğer KDV Bu ayrımda 49 ve 50 KDV beyannamesindeki satır numaralarını ihtiva etmektedir. Ancak, beyannamede yapılabilecek değişikliklerin bu hesabın alt ayrımlarını da etkileyebilir. Dolayısıyla, bu hesabın alt ayrımları beyanname ile paralel olmalıdır. İşleyişi Ay sonu itibariyle devreden KDV söz konusu olduğunda bu hesaba borç, indirme işleminin yapılması ile alacak kaydedilir. 191 İNDİRİLECEK KDV Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesi bazı işletmeler için gerek görülmeyebilir. Ancak bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında tercih edilenin, Katma Değer Vergisi beyannamesi ile paralel olmasıdır. Çünkü indirilecek katma değer vergisine ilişkin aşağıda belirtilen unsurlar beyannamede, önlerinde belirtilen satır numaralarında yer almıştır. 191.51 191.52 191.53 191.54 Bu Döneme Ait ATİK KDV Bu Döneme Ait İndirilebilir KDV Satışlardan İade Edilen ve Vazgeçilen işlemlerin KDV Yabancılara İade Olunan KDV İşleyişi Mal ve hizmet alımlarında indirilecek katma değer vergisi bu hesaplara borç, mevzuat gereği ay sonunda indirilecek tutarlar ile bu hesaplara yapılacak düzeltmeler alacak kaydedilir. 192 DİĞER KDV Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın tanımında yer alan unsurlardan dolayı, bu hesabı aşağıdaki gibi alt hesaplara ayırmak mümkündür. 192.01 192.02 192.03 192.04 Teşvikli Yatırım İthal KDV Tecil Edilebilir KDV İndirilecek Ek Vergi İade Edilecek KDV İşleyişi Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarıh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir. İndirilme zamanı geldiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonların kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. Bu hesaba girecek unsurlar, işletmeler tarafından ödenen geçici vergiler olabileceği, mal ve hizmetleri satın alan işletmeler tarafından yapılabilecek vergi ve fon kesintileri olabilecektir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bu hesabı alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. Bu yapılırken, yukarıda belirtilen tanımda yer alan unsurlar dikkate alınabilir. İşleyişi Mevzuatın belirlediği dönemler itibariyle peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonlar ve üçüncü şahıslar tarafından yapılan kesintiler, bu hesaba borç kaydedilir. -----------------------/---------------------193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar xx 100 Kasa / 103 Verilen Çekler xx -----------------------/---------------------Yıl sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen aşağıdaki kayıt yapılır. Ancak bu kayitda yer alacak tutar 370 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Hesabının o tarihteki bakiyesinden fazla olamaz. -----------------------/---------------------371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri xx 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar -----------------------/---------------------- xx 195 İŞ AVANSLARI Bu hesap, daha sonra teslim alınacak hizmetler için personel ile personel dışındaki kişi yada kuruluşlara önceden yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine ve faaliyet türlerine göre bölümlendirilebilir. İşleyişi İş avansı ödemesi yapıldığında bu hesaba borç, hizmetin veya işin teslim alınması ile alacak kaydedilir. 196 PERSONEL AVANSLARI Bu hesap, personele, işletme adına yaptırılacak hizmet ve giderleri karşılamak üzere verilen iş avansları, personele ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine, verilen avans türlerine ve avans verilen kişilere göre bölümlendirilebilir. İşleyişi Avans ödemesi yapıldığında bu hesaba borç, hizmetin tamamlanması veya giderin yapılması ile alacak kaydedilir. 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI Sayımlar sonucunda tespit edilen, kasa, menkul kıymet, stok ve maddi duran varlıklar noksanlarıyla, tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesi aşağıdaki gibi yapılabilir. 197.01 197.02 197.03 197.04 Kasa Sayım ve Tesellüm Noksanları Menkul Kıymetler Sayım ve Tesellüm Noksanları Stoklar Sayım ve Tesellüm Noksanları Maddi Duran Varlıklar Sayım ve Tesellüm Noksanları İşleyişi Noksanlığın ortaya çıkması ile bu hesaba niteliğine göre borç, sorumlular tarafından karşılanması, kapatılması veya zarar kaydedilmesi ile alacak kaydedilir. 198 DİĞER ÇESİTLİ DÖNEN VARLIKLAR Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Niteliğine göre bölümlendirilebilir. İşleyişi Bu hesaba kaydedilmesi gereken tutarlar borç, daha sonra ilgili hesap belirlenince alacak kaydedilir. 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI(-) Yıl sonunda ilgili kesin hesaplarına aktarılması imkanı bulunmayan kasa, menkul kıymet, stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması halinde fark kadar ayrılacak karşılıkları kapsar. Bölümlenmesi Duruma göre alt hesaplara ayrılabilir. İşleyişi Karşılık tutarı hesaplandığında şöyle kaydedilir. ----------------------/-------------------654 Karşılık Giderleri xx 199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı xx ----------------------/-------------------Karşılık nedeninin gerçekleşmesi halinde yapılacak kayıt ----------------------/-------------------199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı xx ve/veya 681 Önceki Dönem Gider ve Zararları xx 197 no.lu hesaplar xx ----------------------/-------------------Karşılığının fazla ayrılmış olması veya söz konusu karşılığın kullanılmaması durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. -------------------------/----------------199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı xx 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar xx ------------------------/-----------------220 ALICILAR (Uzun Vadeli) Bu hesapta mal ve hizmet satışlarından doğan bir muhasebe döneminden daha uzun vadeli ticari alacaklar izlenir. Bölümlenmesi Tebliğde belirtildiği gibi, ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklardan olan alacaklar söz konusu olması durumunda bunların alt hesaplarda yer alması gerekmektedir. Ayrıca bu hesabın alt ayrımlarının 120 no.lu hesap ile paralel olmasında fayda vardır. İşleyişi Ticari ilişkilerden diğer bir ifade ile kredili ve senetsiz (belgesiz) mal ve hizmet satışlarından doğan alacakların izlenmesinde, muhasebe dönemi içinde önce 120 no.lu hesaplara kaydedilmesi, raporlama anında, diğer bir ifade ile bilanço gününde bunların bir muhasebe döneminden daha uzun vadeli olanların bu hesaba aktarılması sağlanmalıdır. Aksi halde dönem içinde kaydederken çeşitli sorunlarla karşılamak mümkün olabilir. Bu hesaba yazılan unsurların her dönem sonunda gözden geçirilerek, raporlama anında bir muhasebe döneminde tahsil edilebilir duruma gelen alacakların 120 no.lu hesaba aktarılması uygun olacaktır. 221 ALACAK SENETLERİ (Uzun Vadeli) Ticari ilişkilerden kaynaklanan senede bağlanmış alacaklardan bir muhasebe döneminden daha uzun vadeli olanları kapsar. Bölümlenmesi 121 no.lu hesap ile aynı paralellikte olması gerekebilir. Çünkü bu hesapta yer alan unsurların vadeleri yaklaşanların 121 no.lu hesaba aktarılması bir zorunluluktur. İşleyişi Her türlü vadeli senet işlemleri, öncelikle 121 no.lu hesaplarda izlenmeli, raporlama sırasında bunların bir muhasebe döneminden daha uzun vadeli olanlar ise bu hesaplara aktarılmalıdır. Ancak, önceden kayıtlı bulunan unsurların gözden geçirilerek, vadeleri yaklaşanların 121 no.lu hesaba aktarılması gerekmektedir. Bu hesabın işleyiş şekli 121 no.lu hesabın işleyiş şekli ile paraleldir. 222 ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-) (Uzun Vadeli) Değerleme gününde, uzun vadeli senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere hesaplanan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin özel durumlarına göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesap genel olarak iki şekilde işlem görür. Bunlardan ilki reeskont tutarının hesaplanarak kayıtlara intikal ettirildiği dönem sonunda, diğer bir sonraki dönemin başında yapılır. ------------------Dönem Sonu------------------657 Reeskont Faiz Giderleri xx 222 Alacak Senetleri Reeskontu xx -------------------------/--------------------- ------------------Dönem Başı------------------222 Alacak Senetleri Reeskontu xx 647 Reeskont Faiz Gelirleri xx -------------------------/--------------------226 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR (Uzun Vadeli) işletme tarafından üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin bir muhasebe döneminden daha uzun vadeli olanları kapsayan hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabının tanımı kapsamına giren ödemeleri nitelikleri itibariyle alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. 226.01 Verilen Depozitolar 226.02 Verilen Teminatlar İşleyişi Verilen uzun vadeli depozito ve teminatlar bu hesabın borcuna, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacağına kaydedilir. 229 ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI(-) (Uzun Vadeli) Uzun vadeli şüpheli ticari alacaklar için ayrılacak karşılıklarla, perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak uzun vadeli şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Bölümlenmesi Karşılık ayrılan alacağın türü ve niteliğine göre bölümlenebilir. İşleyişi Karşılık tutarı hesaplandığında şöyle kaydedilir. ----------------------/-------------------654.02 Şüpheli Alacak Karşılık Giderleri xx 229 Şüpheli Alacak Karşılığı ----------------------/-------------------- xx Alacağın kayıtlardan silinmesi durumunda aşağıdaki kayıt yapılır. Bu kayıtta yer alan "681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı" kayıtlardan silinen alacak tutarının, karşılık tutarını aşması durumunda kullanılır. ------------------------/-------------------229 Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı xx ve/veya 681 Önceki Dönem Gider ve Zararları xx 220-221 no.lu Hesaplar xx ------------------------/-------------------- Şüpheli alacak karşılığının fazla ayrılmış olması veya söz konusu karşılığın kullanılmaması durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. ------------------------/-------------------229 Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı xx 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar xx ------------------------/-------------------Daha önce kayıtlardan silinen ve bu hesaba borç kaydedilen tutarların tahsil edilmesi durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. ------------------------/-------------------İlgili varlık hesabı xx 671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar xx ------------------------/-------------------231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR (Uzun Vadeli) İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri ile dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu, ancak bir muhasebe döneminde tahsil edilmesi düşünülmeyen tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında ortaklara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Alacağın doğması halinde dönem içinde 131 no.lu hesaba borç kaydedilmeli, bunların dönem sonundaki bakiyeleri arasında bir muhasebe dönemi içinde tahsil edilmesi düşünülmeyen tutarların bu hesaba aktarılması, bu hesapta bekleyen unsurlardan raporlama anında vadeleri yaklaşanların tekrar 131 no.lu hesaba aktarılması daha uygun olacaktır. 232 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR (Uzun Vadeli) İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri ile dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden alacaklı bulunduğu, ancak bir muhasebe döneminde tahsil edilmesi düşünülmeyen tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında iştiraklere göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Alacağın doğması halinde dönem içinde 132 no.lu hesaba borç, kaydedilmeli, bunların dönem sonundaki bakiyeleri arasında bir muhasebe dönemi içinde tahsil edilmesi düşünülmeyen tutarların bu hesaba aktarılması, bu hesapta bekleyen unsurlardan raporlama anında vadeleri yaklaşanların tekrar 132 no.lu hesaba aktarılması daha uygun olacaktır. 233 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR (Uzun Vadeli) İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri ile dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklarından alacaklı bulunduğu, ancak bir muhasebe döneminden daha uzun vadeli tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında bağlı ortaklıklara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Alacağın doğması halinde dönem içinde 133 no.lu hesaba borç, kaydedilmeli, bunların dönem sonundaki bakiyeleri arasında bir muhasebe dönemi içinde tahsil edilmesi düşünülmeyen tutarların bu hesaba aktarılması, bu hesapta bekleyen unsurlardan raporlama anında vadeleri yaklaşanların tekrar 133 no.lu hesaba aktarılması daha uygun olacaktır. 235 PERSONELDEN ALACAKLAR (Uzun Vadeli) İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri ile dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) personelinden alacaklı bulunduğu, ancak bir muhasebe döneminde tahsil edilmesi düşünülmeyen tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında personele göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Alacağın doğması halinde dönem içinde 135 no.lu hesapla borç, kaydedilmeli, bunların dönem sonundaki bakiyeleri arasında bir muhasebe dönemi içinde tahsil edilmesi düşünülmeyen tutarların bu hesaba aktarılması, bu hesapta bekleyen unsurlardan raporlama anında vadeleri yaklaşanların tekrar 135 no.lu hesaba aktarılması daha uygun olacaktır. 236 DİĞER ÇESİTLİ ALACAKLAR (Uzun Vadeli) İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri ile dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklar, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve personelin dışındaki kişi ya da kuruluşlardan alacaklı bulunduğu, ancak bir muhasebe döneminde tahsil edilmesi düşünülmeyen tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında ortaklar, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve personelin dışındaki kişi ya da kuruluşlara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Alacağın doğması halinde dönem içinde 136 no.lu hesapla borç, kaydedilmeli, bunların dönem sonundaki bakiyeleri arasında bir muhasebe dönemi içinde tahsil edilmesi düşünülmeyen tutarların bu hesaba aktarılması, bu hesapta bekleyen unsurlardan raporlama anında vadeleri yaklaşanların tekrar 136 no.lu hesaba aktarılması daha uygun olacaktır. 237 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-) (Uzun Vadeli) Değerleme gününde, bu grupta yer alan senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere hesaplanan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Reeskonta tabi tutulan senetlerin bulunduğu ana hesaplar bazında bölümlemek yararlı olabilir. İşleyişi Bu hesap genel olarak iki şekilde işlem görür. Bunlardan ilki reeskont tutarının hesaplanarak kayıtlara intikal ettirildiği dönem sonunda, diğer bir sonraki dönemin başında yapılır. ------------------Dönem Sonu------------------657 Reeskont Faiz Giderleri xx 237 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu xx -------------------------/--------------------------------------Dönem Başı------------------237 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu xx 647 Reeskont Faiz Gelirleri xx -------------------------/--------------------- 239 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI(-) (Uzun Vadeli) Şüpheli Diğer Alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi Karşılık tutarı hesaplandığında şöyle kaydedilir. ----------------------/-------------------654 Karşılık Giderleri xx 239 Şüpheli Diğer Alacak Karşılığı xx ----------------------/-------------------Alacağın kayıtlardan silinmesi durumunda aşağıdaki kayıt yapılır. Bu kayıtta yer alan "681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı" kayıtlardan silinen alacak tutarının, karşılık tutarını aşması durumunda kullanılır. ----------------------/-------------------239 Şüpheli Diğer Alacak Karşılığı xx ve/veya 681 Önceki Dönem Gider ve Zararları xx 231-236 no.lu Hesaplar xx ----------------------/-------------------Şüpheli diğer alacak karşılığının fazla ayrılmış olması veya söz konusu karşılığın kullanılmaması durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. ----------------------/-------------------239 Şüpheli Diğer Alacak Karşılığı xx 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar xx ----------------------/-------------------Daha önce kayıtlardan silinen ve bu hesaba borç kaydedilen tutarların tahsil edilmesi durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. -------------------------/------------------İlgili varlık hesabı xx 671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar xx ------------------------/-------------------240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri (en az % 10) taşımadığı için iştirakler hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Tanıma uygun olarak edinilen bağlı menkul kıymetlerin türlerine göre ayrıma gitmek mümkün olabilir. İşleyişi Bu menkul kıymetler elde edildiğinde veya bu gruba devredilmesi gerektiğinde bu hesaba borç, elden çıkarıldığında alacak kaydedilir. Muhasebe dönem sonlarında veya muhasebe dönemi içinde yapılan denetimlerde veya tesellümlerde bağlı menkul kıymetlerde bazı farklılıklar tespit edilebilir. 241 BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-) Bağlı menkul kıymetlerin; borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde; ortaya çıkacak zararların karşılanması amacıyla ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesap, bünyesine girecek olan bağlı menkul kıymet unsurlarının niteliklerine göre alt ayrıma tabi tutulabilir. İşleyişi Bağlı menkul kıymetler için tespit edilen değer düşüşleri için, "654 Karşılık Giderleri" Hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Kendisine karşılık ayrılmış olan menkul kıymetin elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç, "644 Konusu Kalmayan Karşılıklar" Hesabına alacak kaydedilir. 242 İŞTİRAKLER İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık paylarının izlendiği hesaptır. İştirakler hesabı, bir ortaklıktaki en fazla % 50 oranında olan sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır. İştirak edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedebilmek için sermaye payı dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en az % 10 oranında bulunması gerekir. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Tanıma uygun olarak edinilen iştiraklerin türlerine göre ayrıma gitmek mümkün olabilir. İşleyişi İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde bu hesaba borç, elden çıkarıldığında alacak kaydedilir. 243 İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ(-) İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Tanıma uygun taahhütde bulunulan iştiraklerin türlerine göre ayrıma gitmek mümkün olabilir. İşleyişi İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda "242 İştirakler Hesabı"'na borç, karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe bu hesaba borç kaydı yapılır. 244 İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ İştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen azalmaların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesap, bünyesine girecek olan iştirak unsurlarının niteliklerine göre alt ayrıma tabi tutulabilir. İşleyişi İştirak payları için tespit edilen değer düşüşleri için, "654 Karşılık Giderleri" Hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Kendisine karşılık ayrılmış olan menkul kıymetin elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç, "644 Konusu Kalmayan Karşılıklar" Hesabına alacak kaydedilir. 245 BAĞLI ORTAKLIKLAR İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak % 50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye paylarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklığın sahipliğinin belirlenmesinde yukarıdaki kıstaslardan, yönetim çoğunluğunu seçme hakkı, esas alınır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Tanıma uygun edinilen bağlı ortaklıkların türlerine göre ayrıma gitmek mümkün olabilir. İşleyişi Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde bu hesaba borç, ortaklık paylarının elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 246 BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ(-) Bağlı ortaklıklarla ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Tanıma uygun taahhütde bulunulan bağlı ortaklıkların türlerine göre ayrıma gitmek mümkün olabilir. İşleyişi Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda "245 Bağlı Ortaklıklar" hesabına borç, karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe bu hesaba borç kaydı yapılır. 247 BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-) Bağlı ortaklığa iştirak payların borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesap, bünyesine girecek olan bağlı ortaklık unsurlarının niteliklerine göre alt ayrıma tabi tutulabilir. İşleyişi Bağlı ortaklıklar sermaye payları için tespit edilen değer düşüşleri için, "654 Karşılık Giderleri" Hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Kendisine karşılık ayrılmış olan menkul kıymetin elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç, "644 Konusu Kalmayan Karşılıklar" Hesabına alacak kaydedilir. 248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen, özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer mali duran varlıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Tanıma uygun edinilen diğer mali duran varlıkların türlerine göre ayrıma gitmek mümkün olabilir. İşleyişi Diğer mali duran varlıklarla ilgili olarak bir sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi (diğer mali duran varlık) edinildiğinde bu hesaba borç, bunların elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI(-) Diğer mali duran varlıkların borsa veya piyasa değerlerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesap, bünyesine girecek olan diğer mali duran varlık unsurlarının niteliklerine göre alt ayrıma tabi tutulabilir. İşleyişi Diğer mali duran varlık unsurları için tespit edilen değer düşüşleri için, "654 Karşılık Giderleri" Hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Kendisine karşılık ayrılmış olan menkul kıymetin elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç, "644 Konusu Kalmayan Karşılıklar" Hesabına alacak kaydedilir. 250 ARAZİ VE ARSALAR İşletmeye ait her türlü arazi ve arsaların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine göre değişebilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi duran varlık unsurları edinildiğinde bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 251 YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ Herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için; yeraltında veya yer üstünde inşa edilmiş her türlü yol, kopru, tünel, bölme, sarnıç, iskele vb. yapıların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine göre değişebilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi duran varlık unsurları edinildiğinde ve yeniden değerlemeye tabi tutulduğunda bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 252 BINALAR Bu hesap, işletmenin her türlü binaları ve bunların ayrılmaz parçalarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine göre değişebilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi duran varlık unsurları edinildiğinde ve yeniden değerlemeye tabi tutulduğunda bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 253 TESİS, MAKİNA VE CİHAZLAR Üretimde kullanılan her türlü makina, tesis ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla kullanılan taşıma gereçlerinin (konveyör, forklift vb.) izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine göre değişebilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi duran varlık unsurları edinildiğinde ve yeniden değerlemeye tabi tutulduğunda bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 254 TAŞITLAR işletme faaliyetlerinde kullanılan tüm taşıtların izlendiği hesaptır. Ulaştırma sektöründe hizmet üretimi amacıyla kullanımda olan tüm taşıt araçları da bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine göre değişebilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi duran varlık unsurları edinildiğinde ve yeniden değerlemeye tabi tutulduğunda bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 255 DEMİRBAŞLAR işletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makina ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya gibi maddi varlıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine göre değişebilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi duran varlık unsurları edinildiğinde ve yeniden değerlemeye tabi tutulduğunda bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen, özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer maddi duran varlıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine göre değişebilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi duran varlık unsurları edinildiğinde ve yeniden değerlemeye tabi tutulduğunda bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-) Maddi duran varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Sahip olunulan amortismana tabi maddi duran varlık unsurlarının türlerine göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. 257.62 257.63 257.65 257.68 Üretim Maliyetlerine Yüklenen Amortismanlar Faaliyet Giderlerine Yüklenen Amortismanlar Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlara Yüklenen Amortismanlar Olağandışı Gider ve Zararlara Yüklenen Amortismanlar Bu ayrımın, birinci öncelikte mi veya ikinci öncelikte mi yer alacağı konusu, doğal olarak işletmeler tarafından karar verilmesi gereken bir durumdur. İkinci öncelikte yer almasına ilişkin bir örnek Binalar Hesabı için aşağıdaki gibi geliştirilmiştir. Bu örnekte birinci önceliği 52 kodu ile Bina Amortismanları almıştır. 52 ise Binalar Hesabına ait kodun son iki rakamını oluşturmaktadır. 257.52.62 Üretim Maliyetlerine Yüklenen Bina 257.52.63 Faaliyet Giderlerine Yüklenen Bina 257.52.65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlara Yüklenen Bina Amortismanları 257.52.68 Olağandışı Gider ve Zararlara Yüklenen Bina Amortismanları İşleyişi Hesaplanacak amortisman tutarları, Endirekt Kayıt Yöntemi'ne göre ve Maliyet Hesaplarının izlenmesinde belirtilen seçeneklere göre ilgili hesaba borç, bu hesaba alacak kaydedilir. Bu hesabın yeniden değerlemeye tabi tutulmasındaki artış da bu hesabın alacağına kaydedilir. 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR İşletmede yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Sahip olunulan yapılmakta olan yatırım unsurlarının türlerine göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Yapılmakta olan yatırım projelerine direkt ve endirekt şekilde gelen harcamalar bu hesaba borç, tamamlanan yatırım bedelleri ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedilerek, bu hesaba alacak kaydedilir. 259 VERİLEN AVANSLAR Yurtiçinden veya yurtdışından satın alınmak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Sipariş avansları ile ilgili giderleri de kapsamına alır. Bölümlenmesi Yapılan ödemenin yurt içi veya yurt dışı olması ile ilgili olarak bir ayrıma gidilmesi yararlı olabilir. Ancak, bu uygulama kuşkusuz, hem yurt içi hem de yurt dışından maddi duran varlık temin eden işletmeler için geçerlidir. 259.01 Yurtiçi Verilen Avansları 259.02 Yurtdışı Verilen Avansları Yurtiçi Verilen Avansları, Avansın verildiği kişi ya da kuruluşlara göre alt ayrıma tabi tutmak yararlı olabilecektir. Yurtdışı Verilen Avansları alt hesabını kendi içinde akreditif partilerine göre ve her akreditif için açılan mal bedeli, sigorta, navlun, gümrük vb. gibi ödemelere yönelik alt ayrıntıların yapılması yararlı olacaktır. İşleyişi Yapılan ödemeler veya ödeme yerine geçen borçlanmalar bu hesaba borç, maddi duran varlığın teslim alınmasını takiben alacak kaydı yapılır. 260 HAKLAR İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve ünvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin işletmeye belirli alanlarda tanıdığı, kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamaları kapsar. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Sahip olunulan hakların türlerine göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi olmayan duran varlık unsurları edinildiğinde bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 261 ŞEREFİYE Bu hesap, bir işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının (Öz varlık) değeri arasındaki olumlu farkların izlenmesinde kullanılır. Şerefiye hesaplanırken rayiç bedelinin tespit edilmemesi halinde, net defter değeri esas alınır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Sahip olunulan serefiyenin türlerine göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi olmayan duran varlık unsurları edinildiğinde bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen giderlerin aktifleştirilmeleri durumunda izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Mevcut kuruluş ve örgütlenme giderlerinin içeriğinde yer alan unsurlara göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak gider gerçekleştiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 263 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ İşletmede yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması, mevcutların geliştirilmesi vb. araçlarla yapılan her türlü harcamalardan aktifleştirilen kısmının izlendiği hesaptır. Araştırma ve geliştirme faaliyetlerine ilişkin maliyetlerinin çeşitli muhasebe dönemlerine dağıtılması, maliyetlerin gelecekte bu faaliyetlerden elde edilecek yararlarla olan ilişkisine bağlanmaktadır. Pek çok durumda bu maliyetler ile gelecekte beklenilen yararlar arasında, doğrudan ilişki kurmak çok güç olmaktadır. Bunun da temel nedeni gelecekle ilgili belirsizliktir. Bu nedenle araştırma ve geliştirme maliyetleri genellikle katlanıldıkları dönemin bir gideri olarak kabul edilmektedir. Ancak, ürünün veya işlemin teknik ve ticari olarak uygunluğu saptanarak ve işletmenin ürünü veya işlemi pazarlayabilmek için yeterli kaynakları sahip olması durumunda gelecekle ilgili belirsizlikleri azaltması söz konusu olabilir. Bu durumda geliştirme faaliyetlerinin maliyetleri aktifleştirilerek, gelecek dönemlerde amortismana tabi tutmak mümkün olabilir. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Mevcut araştırma ve geliştirme giderlerinin içeriğinde yer alan unsurlara göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak gider gerçekleştiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 264 ÖZEL MALIYETLER Kiralanan gayri menkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak arttırılması amacıyla yapılan giderler ile (normal bakım, onarım ve temizleme giderleri hariç) bu gayri menkulün kullanılması için yapılıp kira süresinin sonunda mal sahibine bırakılacak olan, varlıkların bedellerini kapsar. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Mevcut özel maliyetlerin içeriğinde yer alan unsurlara göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak özel maliyet gerçekleştiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 267 DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR Yukarıda sayılanların dışında kalan diğer maddi olmayan duran varlık kalemlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Sahip olunulan diğer maddi duran varlıkların türlerine göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak maddi olmayan duran varlık unsurları edinildiğinde bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 268 268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-) Maddi olmayan duran varlık bedellerinin kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Sahip olunulan maddi olmayan duran varlık unsurlarının türlerine göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. 268.62 268.63 268.65 268.68 Üretim Maliyetlerine Yüklenen Amortismanlar Faaliyet Giderlerine Yüklenen Amortismanlar Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlara Yüklenen Amortismanlar Olağandışı Gider ve Zararlara Yüklenen Amortismanlar Bu ayrımın, birinci öncelikte mi veya ikinci öncelikte mi yer alacağı konusu, doğal olarak işletmeler tarafından karar verilmesi gereken bir durumdur. (Bkz: 257 no.lu Hesabın İşleyişi). İşleyişi Hesaplanacak amortisman tutarları, Endirekt Kayıt Yöntemi'ne göre ve Maliyet Hesaplarının izlenmesinde belirtilen seçeneklere göre ilgili hesaba borç, bu hesaba alacak kaydedilir. 269 VERİLEN AVANSLAR Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olarak yurtiçinde veya yurtdışındaki kişi ya da kuruluşlara yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Sipariş avansları ile ilgili giderleri de kapsamına alır. Bölümlenmesi Yapılan ödemenin yurt içi veya yurt dışı olması ile ilgili olarak bir ayrıma gidilmesi yararlı olabilir. Ancak, bu uygulama kuşkusuz, hem yurt içi hem de yurt dışından maddi olmayan duran varlık temin eden işletmeler için geçerlidir. 269.01 Yurtiçi Verilen Avanslar 269.02 Yurtdışı Verilen Avanslar Yurtiçi Verilen Avansları, Avansın verildiği kişi ya da kuruluşlara göre alt ayrıma tabi tutmak yararlı olabilecektir. Yurtdışı Verilen Avanslar alt hesabını kendi içinde akreditif partilerine göre ve her akreditif için açılan mal bedeli, sigorta, navlun, gümrük vb. gibi ödemelere yönelik alt ayrıntıların yapılması yararlı olacaktır. İşleyişi Yapılan ödemeler veya ödeme yerine geçen borçlanmalar bu hesaba borç, maddi olmayan duran varlığın edinilmesini takiben alacak kaydı yapılır. 271 ARAMA GİDERLERİ Arama amacı ile yapılan ve bununla ilgili giderlerin izlendiği hesaptır. Maden yatağının işletmeye elverişli olup olmadığının belirlenmesi ve giriş noktalarının saptanması için, işletmeye geçmeden önce yapılan arama giderleri ile petrol araştırması ile ilgili olarak arazinin yerden ve havadan (topoğrafik, jeolojik, jeofizik, jeosimik vb) incelenmesini ve gerekli işlem, deneyim ve jeolojik bilgi almak amacıyla yapılan sondaj giderleri gibi yapılan harcamalar bu hesapta izlenir. Arama faaliyetlerinin sonucunda üretilebilir cevher rezervi saptanamamışsa yapılan giderler zarar kaydedilir. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Arama giderlerinin içeriğinde yer alan unsurlara göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak gider gerçekleştiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 272 HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ Açık işletmelerde, maden üstündeki örtüyü kaldırmak veya yer altındaki maden yataklarına girmek, bu yatakla yer üstü arasında genel kütlenin tüketilmesine kadar sürekli bir bağlantı kurmak ve maden yataklarını üretime elverişli parçalara bölmek, gerek insanların gerekse araçların gidip gelme ve havalandırılmalarını ve cevherin taşınmasını sağlamak amacıyla açılacak olan düşey, yatay ve eğimli yol, macera vb. faaliyetlerin gerektirdiği giderlerle; petrol işlemlerinden kuyu açma, temizleme, derinleştirme, bitirme veya bu işlemlere hazırlık için yapılan işçilik, yakıt, tamir ve bakım, nakliye, ikmal, malzeme vb. giderlerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Hazırlık ve Geliştirme giderlerinin içeriğinde yer alan unsurlara göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak gider gerçekleştiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 277 DİĞER ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan, özel tükenmeye tabi diğer varlık değerlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Sahip olunulan diğer özel tükenmeye tabi varlıkların türlerine göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak özel tükenmeye tabi varlık unsurları edinildiğinde bu hesaba borç, elden çıkarılması ile alacak kaydedilir. 278 BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI(-) Özel tükenmeye tabi varlıklar grubuna giren kalemler özelliklerine göre "tükenme payı" ayrılmak suretiyle itfa edilir. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Sahip olunulan özel tükenmeye tabi varlık unsurlarının türlerine göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. 278.62 Üretim Maliyetlerine Yüklenen Tükenme Payları 278.63 Faaliyet Giderlerine Yüklenen Tükenme Payları 278.65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlara Yüklenen Tükenme Payları 278.68 Olağandışı Gider ve Zararlara Yüklenen Tükenme Payları Bu ayrımın, birinci öncelikte mi veya ikinci öncelikte mi yer alacağı konusu, doğal olarak işletmeler tarafından karar verilmesi gereken bir durumdur. (Bkz: 257 no.lu Hesabın İşleyişi.) İşleyişi Hesaplanacak amortisman tutarları, Endirekt Kayıt Yöntemi'ne göre ve Maliyet Hesaplarının izlenmesinde belirtilen seçeneklere göre ilgili hesaba borç, bu hesaba alacak kaydedilir. 279 VERİLEN AVANSLAR Özel tükenmeye tabi varlıklar için yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Sipariş avansları ile ilgili giderleri de kapsamına alır. Bölümlenmesi Yapılan ödemenin yurt içi veya yurt dışı olması ile ilgili olarak bir ayrıma gidilmesi yararlı olabilir. Ancak, bu uygulama kuşkusuz, tükenmeye tabi varlık temini için hem yurt içi hem de yurt dışına avans veren işletmeler için geçerlidir. 279.01 Yurtiçi Verilen Avanslar 279.02 Yurtdışı Verilen Avanslar Yurtiçi Verilen Avanslar, Avansın verildiği kişi ya da kuruluşlara göre alt ayrıma tabi tutmak yararlı olabilecektir. Yurtdışı Verilen Avanslar alt hesabını kendi içinde akreditif partilerine göre ve her akreditif için açılan mal bedeli, sigorta, navlun, gümrük vb. gibi ödemelere yönelik alt ayrıntıların yapılması yararlı olacaktır. İşleyişi Yapılan ödemeler veya ödeme yerine geçen borçlanmalar bu hesaba borç, özel tükenmeye tabi varlığın edinilmesini takiben alacak kaydı yapılır. 280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER Bu hesap, peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek yıllara ait giderleri izlemek için kullanılır. Bölümlenmesi Bu hesabın tanımına uygun olayların muhasebeleştirilmesinde işletmelere göre alt ayrıma tabi tutulabilir. 280.62 280.63 280.65 280.66 280.68 Satışlar Maliyeti İle İlgili Olanlar Faaliyet Giderleri İle İlgili Olanlar Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar İle İlgili Olanlar Finansman Giderleri İle İlgili Olanlar Olağandışı Gider ve Zararlar İle İlgili Olanlar Bununla birlikte gider çeşitleri bu hesabın alt ayrımında önemli olabilir. Ama, bu amaca yönelik bir bölümlemenin raporlama anındaki faydası daha az olmaktadır. İşleyişi Gelecek yıllarla ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin olarak ödenen giderler, bu hesabın borcuna kaydedilir. Gelecek yıllarda bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına veya vadeleri yaklaşanlar 180 no.lu hesaba aktarılır. 281 GELİR TAHAKKUKLARI Bu hesap, üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı ile bir yıl veya daha sonraki yıllarda yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımlarının izlendiği ilgili gelir hesabı karşılığında borç kaydedileceği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın tanımına uygun olayların muhasebeleştirilmesinde işletmelere göre alt ayrıma tabi tutulabilir. Ancak, bu hesabın, Fon Akım Tablosu ile Nakit Akım Tablosunun düzenlenmesinde önemli bir görevi vardır. Bu nedenle bu hesabın Gelir Tablosunda yer alan gelir unsurlarına göre alt hesaplara ayrılmasında fayda vardır. 281.01 Diğer Olağan Faaliyetlerden Gelir ve Karlar İle İlgili Olanlar 281.02 Olağandışı Gelir ve Karlar İle İlgili Olanlar İşleyişi Dönem sonlarında, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ile ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki dönemde, alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna, daha ziyade vadeleri yaklaştıkça 181 no.lu hesaplara geçirilerek kapatılır. 291 GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV Satın alınan veya imal edilen, amortismana tabi iktisadi kıymetlerle ilgili, bir yıldan daha uzun sürede indirilebilecek nitelikteki katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmeler tarafından en çok gereksinim duyulacak alt bölümlemelerden sayılabilir. İşleyişi Amortismana tabi iktisadi kıymetlerle ilgili bir yıldan daha uzun sürede indirilebilecek nitelikteki KDV bu hesaba borç, indirilebilme dönemlerine isabet eden tutarlar ise bilanço dönemi sonunda bu hesaba alacak verilirken, "191 İndirilebilir KDV Hesabı" borç kaydedilir. 292 DİĞER KDV Ertelenen, iadesi gereken, tahsil edilen ve çeşitli şekillerde ortaya çıkan diğer KDV'nin bir yılı aşan tutarlarının kaydedildiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyesine göre değişebilir. Ancak daha çok karşılaşılan bölümleme aşağıdaki gibi yapılmaktadır. 292.01 Teşvikli Yatırım İthal KDV 292.02 Tecil Edilebilir KDV İşleyişi Tanımda belirtilen nitelikteki KDV'nin ortaya çıkması halinde bu hesaba borç, indirilme zamanı geldiğinde ilgili hesaba (190 veya 191 no.lu hesaplara) aktarılarak bu hesaba alacak kaydedilir. 293 GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR Tedbirli satın alma ve imal etme politikası gereği ve stok dönüş hızı düşüklüğü nedeniyle işletmede bulunan ve işletmenin bir yıllık dönem içinde kullanabileceğinden daha fazla olan stok kalemlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Tanıma uygun olarak bu hesaba girmesi düşünülen stok kalemleri itibariyle alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. İşleyişi Gelecek yıllar ihtiyacı stoklar bu hesaba borç ve kullanım dönemi bir yılın altına düştüğünde ilgili stok hesaplarına devredilerek bu hesaba alacak kaydedilir. 294 ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR Çeşitli nedenlerle işletmede kullanılma ve satış olanaklarını yitiren stoklar ve maddi duran varlıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Tanıma uygun olarak bu hesaba girmesi düşünülen stok ve maddi duran varlık kalemleri itibariyle alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. İşleyişi Elden çıkarılacak stoklar ve maddi duran varlıklar bu hesaba borç ve elden çıkarıldıklarında alacak kaydedilir. 295 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR Gerek işletme tarafından peşin ödenen vergi ve fonlar ile işletmenin mal ve hizmet teslim ettiği üçüncü şahıslar tarafından Gelir Vergisi Kanununu gereğince yapılan kesintilerden, raporlama anında, izleyen muhasebe döneminde kullanılmayacak veya mahsup edilmeyecek olan tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bu hesabı alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. Bu yapılırken, yukarıda belirtilen tanımda yer alan unsurlar dikkate alınabilir. İşleyişi Gelecek dönemden daha sonraki yıllarda indirim konusu yapılabilecek nitelikteki peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergi ve fonlar ödendiğinde veya üçüncü şahıslar tarafından yapılan kesintiler bu hesaba borç kaydedilir. İndirim zamanı söz konusu olduğunda 193 no.lu hesaba aktarılır. 297 DİĞER ÇESİTLİ DURAN VARLIKLAR Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli duran varlıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Tanıma uygun olarak bu hesaba girmesi düşünülen duran varlık kalemleri itibariyle alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. İşleyişi Bu gruba giren duran varlık edinimleri söz konusu olduğunda bu hesaba borç ve elden çıkarıldığında alacak kaydedilir. 298 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-) Bu hesap, yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak, teknoljik gelişmeler ve moda değişiklikleri nedenleriyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunların dışında diğer nedenlerle gelecek yıllar ihtiyacı stoklar ile elden çıkarılacak stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla, kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre alt hesaplara ayrılması mümkündür. İşleyişi Karşılık tutarı hesaplandığında şöyle kaydedilir. ----------------------/-------------------654 Karşılık Giderleri xx 298 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı xx ----------------------/-------------------söz konusu stok kaleminin kayıtlardan silinmesi, satılması veya işletme içinde kullanılması durumunda aşağıdaki kayıt yapılır. Bu kayıtta yer alan "681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı" kayıtlardan silinen stok tutarının, karşılık tutarını aşması durumunda kullanılır. ----------------------/---------------------298 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı xx ve/veya 681 Önceki Dönem Gider ve Zararları xx 293 Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar xx 294 Elden Çıkarılacak Stoklar xx ----------------------/---------------------Stok değer düşüklüğü karşılığının fazla ayrılmış olması veya söz konusu karşılığın kullanılmaması durumunda ise yapılacak kayıt şöyledir. ------------------------/-------------------298 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı xx 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar xx ------------------------/-------------------299 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-) Bu gruptaki amortismana tabi varlıklar için ayrılan amortismanların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelere göre değişebilir. Sahip olunulan ve bu gruba giren duran varlık unsurlarının türlerine göre bir ayrım yapmak mümkün olabilir. İşleyişi Hesaplanacak amortisman tutarları, Endirekt Kayıt Yöntemi'ne göre ve Maliyet Hesaplarının izlenmesinde belirtilen seçeneklere göre ilgili hesaba borç, bu hesaba alacak kaydedilir. 300 BANKA KREDİLERİ Bu hesap, banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli kredilere ilişkin tutarları içerir. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine göre bölümlenebilir. Bölümlemede alınan kredilerin türü, vadesi vb. kriterler kullanılabilir. İşleyişi Alınan kısa vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde de borç kaydedilir. 303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ Vadelerine bir yıldan fazla süre bulunmakla birlikte uzun vadeli kredilerin, bilanço tarihinden itibaren bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde ödenecek ana para taksitleri ile bir yılın altına düşenleri ve bunların tahakkuk ettiği halde henüz ödenmeyen faizlerini kapsamına alır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt hesaplara ayrılmasında, borcun niteliğine uygun olarak, ana para taksitleri ile faizlerin, çeşitli kriterler göz önünde bulundurulabilir. İşleyişi İşletmenin uzun vadeli borçlarından, bilançonun düzenleme tarihini izleyen bir yıllık dönemde ödenecek olan taksitleri ve faizleri bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde de borç kaydedilir. 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ, TAKSİT VE FAİZLERİ Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil anapara borç taksitleri ile tahvillerin tahakkuk edip de henüz ödenmeyen faizlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt hesaplara ayrılmasında, borcun niteliğine uygun olarak, ana para taksitleri ile faizlerin çeşitli kriterler göz önünde bulundurulabilir. İşleyişi Tanımda belirtilen tahvil anapara borç, taksit ve faizleri bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir. 305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER Tedavüldeki finansman bonoları ve banka bonoları gibi kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları karşılığında sağlanan fonlar bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Çıkarılmış bono ve senetlerin türlerine ve özelliklerine göre bölümlendirilmesi mümkün olabilir. İşleyişi Bu hesapta tanımlanan menkul kıymetler ihraç edildiğinde nominal bedel üzerinden bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde de borç kaydedilir. 306 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER Tedavüldeki diğer menkul kıymetler karşılığında sağlanan fonlar bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Çıkarılmış diğer menkul kıymetlerin türlerine ve özelliklerine göre bölümlendirilmesi mümkün olabilir. İşleyişi Bu hesapta tanımlanan menkul kıymetler ihraç edildiğinde nominal bedel üzerinden bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde de borç kaydedilir. 308 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI(-) Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet vb. diğer menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki farkların gelecek döneme ait olan kısmı bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Çıkarılmış menkul kıymetlerin türlerine ve özelliklerine göre bölümlendirilmesi mümkün olabilir. İşleyişi Nominal değerin altında ihraç edilen tahvil, senet vb. diğer menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki farklardan gelecek döneme ait olanlar ve "408 Menkul Kıymetler İhraç Farkı Hesabı"ndan bu hesaba aktarılanlar bu hesabın borcuna, menkul kıymetin vadesine paralel olarak itfa edilmesi kaydıyla hesaplanan itfa tutarları, "66 Finansman Giderleri" grubundaki hesaplar karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. 309 DİĞER MALİ BORÇLAR Bundan önce yer alan kalemlerin kapsamına girmeyen mali borçların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Nitelik ve özelliğine göre bölümlendirilebilir. İşleyişi Tanıma uygun olarak doğan borçlar bu hesabın alacağına, ödendiklerinde de borcuna kaydedilir. 320 SATICILAR Bu hesapta mal ve hizmet alımlarından doğan senetsiz ticari borçlar izlenir. Bölümlenmesi Tebliğde belirtildiği gibi, ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklara olan borçlar söz konusu olması durumunda bunların alt hesaplarda yer alması ve bunların bilançonun dipnotlarında belirtilmesi gerekmektedir. İşleyişi Ticari ilişkilerden diğer bir ifade ile kredili ve senetsiz (belgesiz) mal ve hizmet alımlarından doğan borçlar bu hesabın alacağına, bu hesaplara yapılan ödemeler ile bu hesaplardan yapılan hesaben düşüşler, bu hesaba borç kaydı yapılır. 321 BORÇ SENETLERİ İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senetli borçların izlendiği hesaptır. Ortaklar, ana kuruluş, iştirakler ve bağlı ortaklıklara olan senetli ticari borçların bilanço dipnotlarında gösterilmesi gerekir. Bölümlenmesi işletme sahipleri veya yöneticilerinin işletme adına imzaladıkları senetler ile yıl sonlarında borç senedi sayılabilecek vadeli çeklerin ayrı alt hesaplarda izlenmesi yararlı olabilir. İşleyişi Verilen borç senetleri bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde de borç kaydedilir. Dönem sonlarında "103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri" hesabında kayıtlı bulunan vadeli çekler ve ödeme emirlerinin bu hesaba alacak, bir sonraki dönemin başında da borç kaydedilmesi, Nakit Akım Tablosunun düzenlenmesi için yararlı olacaktır. 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU(-) Değerleme gününde, senetli borçların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere hesaplanan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Reeskonta tabi tutulan unsurlara göre bölümlendirilebilir. İşleyişi Bu hesap genel olarak iki şekilde işlem görür. Bunlardan ilki reeskont tutarının hesaplanarak kayıtlara intikal ettirildiği dönem sonunda, diğer bir sonraki dönemin başında yapılır. ------------------Dönem Sonu------------------322 Borç Senetleri Reeskontu xx 647 Reeskont Faiz Gelirleri xx -------------------------/--------------------------------------Dönem Başı------------------657 Reeskont Faiz Giderleri xx 322 Borç Senetleri Reeskontu xx -------------------------/--------------------326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın karşılığı olarak alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabının tanımı kapsamına giren tahsilatları nitelikleri itibariyle alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. 326.1 Alınan Depozitolar 326.2 Alınan Teminatlar İşleyişi Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilenler veya hesaba sayılanlar borcuna kaydedilir. 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR Yukarıdaki hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen ticari borçların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere bölümlendirilir. İşleyişi Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde de borç kaydedilir. 331 ORTAKLARA BORÇLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarına (ferdi işletmelerde işletme sahibine) borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında ortaklara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi ile borç kaydı yapılır. 332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerine borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında iştiraklere göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi ile borç kaydı yapılır. 333 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklarına borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında bağlı ortaklıklara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi ile borç kaydı yapılır. 335 PERSONELE BORÇLAR İşletmenin personeline borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında personele göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi ile borç kaydı yapılır. 336 DİĞER ÇESİTLİ BORÇLAR İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklar, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve personelin dışındaki kişi ya da kuruluşlara borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında ortaklar, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve personelin dışındaki kişi ya da kuruluşlara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi ile borç kaydı yapılır. 337 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU(-) Değerleme gününde, bu grupta yer alan senetli borçların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere hesaplanan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Reeskonta tabi tutulan unsurlara göre bölümlendirilebilir. İşleyişi Bu hesap genel olarak iki şekilde işlem görür. Bunlardan ilki reeskont tutarının hesaplanarak kayıtlara intikal ettirildiği dönem sonunda, diğeri bir sonraki dönemin başında yapılır. ------------------Dönem Sonu------------------337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu xx 647 Reeskont Faiz Gelirleri xx -------------------------/--------------------------------------Dönem Başı------------------657 Reeskont Faiz Giderleri xx 337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu xx -------------------------/--------------------- 340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI İşletmenin satış amacıyla gelecekte yapacağı mal ve hizmet teslimleri ile ilgili olarak peşin tahsil ettiği tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Alınan Avansın nitelik ve özelliklerine göre bölümlenmesi mümkündür. İşleyişi Alıcılardan alınan avanslar bu hesabın alacağına, malın teslim edilmesi, hizmetin icra edilmesi halinde borcuna yazılır. 349 ALINAN DİĞER AVANSLAR Özel bölümünde tanımlanan avanslar dışında, işletmenin aldığı her türlü kısa vadeli avansların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Alınan Avansın nitelik ve özelliklerine göre bölümlenmesi mümkündür. İşleyişi Alıcılardan alınan bu tanıma uygun avanslar bu hesabın alacağına yazılır. 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mevzuat uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla işletmenin kendisine, personeline ve üçüncü kişilere ilişkin olarak ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve fonların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesinde, bu hesabın kapsamını oluşturan unsurlara göre bir ayrıma gidilmesi, bu olayların izlenmesini kolaylaştıracaktır. Günümüzde en çok karşılaşılmakta olan vergi, resim, harç ve fonlar şeklinde gruplandırılmaktadır. İşleyişi Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça, yukarıdaki hesaplar alacaklanır, ödemeler yapıldıkça borçlanır. Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek, ertelenmiş veya takside bağlanmış vergiler varsa, bunlar "438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı"na aktarılır. 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ İşletmenin, personelin hakedişlerinden sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre kesintiye tabi tutmakla yükümlü bulunduğu, personele ait emeklilik keseneği ve sigorta primleri ile bunlara ilişkin işveren katılma payları ve işverence sosyal güvenlik kuruluşlarına ödenecek diğer yükümlülüklerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın bölümlenmesinde, bu hesabın kapsamını oluşturan unsurlara göre bir ayrıma gidilmesi, bu olayların izlenmesini kolaylaştıracaktır. Günümüzde en çok karşılaşılmakta olan unsurlar aşağıdaki gibi gruplandırılmıştır. 361.01 SSK İşçi ve İşveren Kesintileri 361.02 Tasarrufu Teşvik Kesintileri-İşçi-İşveren İşleyişi Kesintiler yapıldıkça, bu hesaplar alacaklandırılır, ödemeler yapıldıkça da borçlandırılır. Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek, sosyal güvenlik kesintileri varsa, bunlar "438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı"na aktarılır. 368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER Kanuni süresi içerisinde ödenmeyen vergi ve yükümlülükler ile erteleme ve taksitlendirme süresi bilanço tarihinde bir yıldan az vergi ve yükümlülükleri kapsar. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Vadelerinde ödenmeyen vergi ve diğer yükümlülüklerle erteleme veya taksitlendirme süresi bir yıldan az olanlar ile bir yılın altına düştüğü için 438 no.lu hesaptan bu hesaba aktarılanlar, bu hesabın alacağına kaydedilir. Ödenmeleri halinde hesaba borç kaydedilir. Ancak, vadesi geçmiş vergi ve diğer yükümlülüklerde erteleme veya taksite bağlama süresi bir yılı aşanlar bu hesabın borcu karşılığında "438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı"na aktarılır. 369 ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER Özel bölümlerde tanımlananlar dışında kalan sendika aidatları, icra kesintileri gibi yükümlülüklerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça, anılan hesaplar alacaklanır, ödemeler yapıldıkça borçlanır. 370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK Dönem karı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler, fonlar vb. diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Dönem karı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve yasal yükümlülükler, 691 no.lu hesabın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Vergi tahakkukunun kesinleşmesi durumunda harç kaydı suretiyle hesap kapatılır ve ilgili tutar "371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri" ile mahsup edilerek kalan tutar "360.05 Ödenecek Kurumlar Vergisi ve Fonlar Hesabı"na aktarılır. 371 DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir ve kurumlar vergisi ile diğer yükümlülüklerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıklarından indirilmek üzere, "193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı"ndan yapılan aktarmalar, bu hesabın borcuna kaydedilir. Vergilerin kesinleşmesi ile bu hesap 370 no.lu hesap ile kapatılır. 372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI Bu hesapta, belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve bir yıl içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıkları izlenir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi "472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı"ndan yukarıdaki tanıma uygun olarak çerçevesinde yapılan aktarmalar bu hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir. 373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI Aylık maliyetlerin saptanmasında, gelecek aylarda veya yıl sonunda kesin tahakkuku yapılacak giderlerle aylık maliyetlere pay verilmesinde, amortismanlar, tamir bakım, ikramiyeler, finansman giderleri ... vb. giderlere ilişkin tahmini gider karşılıklarının izlendiği hesaptır. Bu hesap, bilanço dönemi sonunda kapatılır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Aylık maliyetler yüklenen tahmini gider karşılıkları bu hesaba alacak, bu giderlerin kesin tutarları belirlendiğinde ise bu hesaba borç kaydedilir. 379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI Kısa vadeli diğer borç ve gider karşılıklarının izlendiği Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu grubun yukarıda belirtilen hesapları içinde yer almayan ve önemlilik kavramına göre de ayrı ayrı hesaplarda izlenmesi mümkün olmayan borç ve gider karşılıkları bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde ise borç kaydedilir. 380 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın tanımına uygun olayların muhasebeleştirilmesinde işletmelere göre alt ayrıma tabi tutulabilir. Herşeyden önce bu hesabın dönem başı bakiyesi, cari dönemde gelirleşecek demektir. Bu durum ise raporlama anında Fon Akım Tablosu ile Nakit Akım Tablosunun düzenlenmesi için önemli olmaktadır. Söz konusu tabloların kolay bir şekilde tamamlanabilmesi için bu hesabın Gelir Tablosunun gelir gruplarına göre alt hesaplara ayrılması yararlı olacaktır. 380.64 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar İle İlgili Olanlar 380.65 Olağandışı Gelir ve Karlar İle ilgili Olanlar Bununla birlikte gelir çeşitleri bu hesabın alt ayrımında önemli olabilir. Ama, bu amaca yönelik bir bölümlemenin raporlama anındaki faydası daha az olmaktadır. İşleyişi Peşin tahsil olunan gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Ait olduğu dönemde ilgili gelir hesaplarına devredilir. 381 GİDER TAHAKKUKLARI Gelecek aylarda ödemesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkuklarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. Herşeyden önce bu hesabın dönem başı bakiyesi, cari dönemde ödenecek demektir; dönemsonu bakiyesi ise cari dönemde giderleşmiş demektir. Bu durumlar raporlama anında Fon Akım Tablosu ile Nakit Akım Tablosunun düzenlenmesi için önemli olmaktadır. Söz konusu tabloların kolay bir şekilde tamamlanabilmesi için bu hesabın Gelir Tablosunun gider gruplarına göre alt hesaplara ayrılması yararlı olacaktır. 381.62 381.63 381.65 381.66 381.68 Satışlar Maliyeti İle İlgili Olanlar Faaliyet Giderleri İle ilgili Olanlar Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar İle İlgili Olanlar Finansman Giderleri İle İlgili Olanlar Olağandışı Gider ve Zararlar İle iLgili Olanlar Bununla birlikte gider çeşitleri bu hesabın alt ayrımında önemli olabilir. Ama, bu amaca yönelik bir bölümlemenin raporlama anındaki faydası daha az olmaktadır. İşleyişi Yapılan tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesaplarına borç, bu hesaba alacak, yapılan ödemeler borç kaydedilir. 391 391 HESAPLANAN KDV Bu hesap, teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden hesaplanan Katma Değer Vergisi ile işlemi gerçekleşmeyen ya da vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin katma değer vergisinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi KDV Beyannamesinin düzenlenmesini kolaylaştırması amacıyla KDV oranları itibariyla bu hesabı alt hesaplara ayırmak mümkündür. 391.01 391.06 391.12 391.15 391.23 Hesaplanan Hesaplanan Hesaplanan Hesaplanan Hesaplanan KDV KDV KDV KDV KDV % % % % % 01 06 12 15 23 Uygulamada ise bu hesap daha çok katma değer vergisi beyannamesinin kolay bir şekilde düzenlenebilmesi için katma değer vergisi beyannamesinde yer alan satır numaraları kullanılmaktadır. Şöyle ki; 391.44 391.45 391.46 391.47 391.60 Hesaplanan Mal ve Hizmet Teslimleri KDV Fazla Hesaplanan KDV Alış İadesi, İşlem İptali KDV İndirilmiş Zayi ve İstisna KDV KDV Denkleştirme Tablosu İşleyişi Hesaplanan Katma Değer Vergisi bu hesaba alacak kaydedilir. Düzeltmeler bu hesaba borç kaydedilir. Vergilendirme dönemi itibariyle bu hesabın bakiyesi "191 İndirilecek KDV Hesabı" ile karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırma da bu hesabın bakiyesi fazla olduğu takdirde vadesinde ödenmek üzere "360.05 Ödenecek Katma Değer Vergisi Hesabı"na aktarılarak kapatılır. 392 DİĞER KDV Bu hesap, teşvikli yatırım mallarının ithalinden doğan ve ertelenen Katma Değer Vergisi ve ihraç kaydıyle satış nedeniyle ertelenen ve terkin edilecek Katma Değer Vergisi gibi ihtiyaca göre bölümlenir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. Ancak, uygulamada aşağıdaki gibi bir gruplamaya rastlanmaktadır. 392.01 Teşvikli Yatırım İthal KDV 392.02 Tecil Edilen KDV 392.03 Ek Vergi İşleyişi Teşvikli yatırım mallarının ithalinde gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen Katma Değer Vergisi, aktifteki ilgili hesabın borcu mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonunda aktifteki ilgili hesabın alacağı karşılığı bu hesaba borç kaydedilmek suretiyle işlem görür. Yatırım teşvik belgelerinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde ertelenen Katma Değer Vergisi bu hesaba borç, ödenmek üzere pasifteki tahakkuk hesabına alacak kaydedilir. Vergi dairesince tescil olunan Katma Değer Vergisi "391 Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabı"nın borcu mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonunda borçlusunun alacağı mukabili bu hesaba borç, İhracatın gerçekleşmemesi halinde ise, tecil olunan Katma Değer Vergisi "391 Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabı"nın alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir. 393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI Merkezin şubelerle, şubelerin merkezle veya kendi aralarındaki borç ve alacak ilişkilerinin izlendiği borçlu ve alacaklı olarak çalışan bir hesaptır. Sadece dönem içinde kullanılır ve dönem sonunda füzyon işleminde kapatılır. 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI Sayımlar sonunda tespit edilen, menkul kıymet, stok ve maddi duran varlıklar fazlaları ile, üniteler arası yollamada ortaya çıkan fazlaların geçici olarak izleneceği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Tanımda yer alan varlık unsurlarına ait sayım fazlasının tespit edilmesi ile bu varlık hesaplarının borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydolunur. Belgelerine dayanarak üçüncü şahıslara ödenmesi gereken bu varlıklara ilişkin fazlalıklar bu hesabın borcuna kaydolunur. Bu hesaptaki kalıntıdan bekleme süresini dolduranlar "671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar Hesabı"nın alacağına aktarılır. Bu kalıntı maddi duran varlık kalemleri ile ilgili olursa, "679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabı"na aktarılır. 399 DİĞER ÇESİTLİ YABANCI KAYNAKLAR Bu hesap grubu içinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli yabancı kaynakların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Yukarıdaki hesaplar dışında oluşan diğer yabancı kaynaklar bu hesabın alacağına, ödenmeleri durumunda borcuna kaydolunur. 400 BANKA KREDİLERİ (Uzun Vadeli) Banka ve diğer finans kuruluşlarından alınan uzun vadeli kredilerin yer aldığı hesaptır. Bölümlenmesi İşletmelerin bünyelerine göre değişik bir şekilde bölümlenebilir. Bölümlemede alınan kredilerin türü, vadesi vb. kriterler kullanılabilir. İşleyişi Alınan uzun vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek ana para taksitleri ile vadesi bir yıla düşen tutarlar "303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri Hesabı"nın alacağına aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER (Uzun Vadeli) işletme tarafından çıkarılmış bulunan tahvillerden vadesi bir yılı aşanlar bu hesapta izlenir. İşletmece hisse senedi ile değiştirilebilir ve erken paraya çevrilebilir tahviller çıkarılmış olması durumunda bunların tutar ve nitelikleri dipnotlarda ayrıca belirtilir. Bölümlenmesi Çıkarılmış tahvillerin türlerine ve özelliklerine göre bölümlendirilmesi mümkün olabilir. İşleyişi Çıkarılmış tahviller nominal bedelleri ile bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil, anapara borç ve taksitleri bilanço dönemlerinde "304 Tahvil Anapara, Borç, Taksit ve Faizleri Hesabına" aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. 407 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER (Uzun Vadeli) İşletmece çıkarılmış katılma intifa senedi dışındaki vadeleri bir yıldan uzun olan diğer menkul değerler bu hesap kaleminde yer alır. Yukarıdaki hesaplarda tanımlanmış menkul kıymetler dışında kalan çıkarılmış diğer menkul kıymetler bu hesapta izlenir. İşletmece çıkarılmış katılma intifa senetleri ve özkaynak niteliğindeki diğer menkul kıymetler bu hesapta yer almaz. Ortakların "Katılma İntifa Senedi" ihraç etmeleri halinde, "Katılma İntifa Senedi Sermayesi" özkaynaklar grubunda "Sermaye" hesabının altında; "Geri Satın Alınan Katılma İntifa Senetleri" ise dönen varliklarda menkul kıymetler hesap grubu içinde gösterilir. Bölümlenmesi Çıkarılmış diğer menkul kıymetlerin türlerine ve özelliklerine göre bölümlendirilmesi mümkün olabilir. İşleyişi Yukarıda tanımlananlar dışında çıkarılmış diğer menkul kıymetler nominal bedelle bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil anapara borç ve taksitleri bilanço dönemlerinde "306 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler Hesabı"na aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. 408 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI(-) (Uzun Vadeli) Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet ve diğer menkul kıymetlerin nominal değerleri ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek yıllara ait olan kısmı bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Çıkarılmış menkul kıymetlerin türlerine ve özelliklerine göre bölümlendirilmesi mümkün olabilir. İşleyişi Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet ve diğer menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki fark bu hesabın borcuna kaydedilir. Bu satış farklarından gelecek dönemde itfa edilecek kısmı bilanço tarihinde "308 Menkul Kıymetler İhraç Farkı Hesabı"na aktarılarak bu hesaba alacak kaydedilir. 409 DİĞER MALİ BORÇLAR (Uzun Vadeli) Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiçbirine girmeyen değerler bu başlık altında toplanır. Bölümlenmesi Nitelik ve özelliğine göre bölümlendirilebilir. İşleyişi Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir. 420 SATICILAR (Uzun Vadeli) İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan vadelerine bir yıldan fazla süre bulunan senetsiz borçların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Tebliğde belirtildiği gibi, ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklara olan borçlar söz konusu olması durumunda bunların alt hesaplarda yer alması ve bunların bilançonun dipnotlarında belirtilmesi gerekmektedir. İşleyişi Ticari ilişkilerden diğer bir ifade ile kredili ve senetsiz (belgesiz) mal ve hizmet alımlarından doğan bir yıldan uzun vadeli borçlar bu hesabın alacağına, bilanço tarihinde bir yılın altına düşen bu hesaplara borç kaydedilerek "320 Satıcılar" hesabının alacağına aktarılır. 421 BORÇ SENETLERİ (Uzun Vadeli) İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan bir yıldan uzun vadeli senetli borçların izlendiği hesaptır. Ortaklar, ana kuruluş, iştirakler ve bağlı ortaklıklara olan senetli ticari borçların bilanço dipnotlarında gösterilmesi gerekir. Bölümlenmesi işletme sahipleri veya yöneticilerinin işletme adına imzaladıkları bir yıldan uzun vadeli senetler ile yıl sonlarında borç senedi sayilabilecek bir yıldan uzun vadeli çeklerin ayrı alt hesaplarda izlenmesi yararlı olabilir. 421.01 Verilen Borç Senetleri 421.02 Verilen Vadeli Çekler ve Ödeme Emirleri İşleyişi Ticari ilişkilerden diğer bir ifade ile senetli, mal ve hizmet alımlarından doğan bir yıldan uzun vadeli borçlar bu hesabın alacağına, bilanço tarihinde bir yılın altına düşen bu hesaplara borç kaydedilerek "321 Borç Senetleri" hesabının alacağına aktarılır. 422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU(-) (Uzun Vadeli) Bilanço gününde senetli borçların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi Bu hesap genel olarak iki şekilde işlem görür. Bunlardan ilki reeskont tutarının hesaplanarak kayıtlara intikal ettirildiği dönem sonunda, diğeri bir sonraki dönemin başında yapılır. ------------------Dönem Sonu------------------422 Borç Senetleri Reeskontu xx 647 Reeskont Faiz Gelirleri xx -------------------------/--------------------------------------Dönem Başı------------------657 Reeskont Faiz Giderleri xx 422 Borç Senetleri Reeskontu xx -------------------------/--------------------426 426 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR (Uzun Vadeli) "326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı"nda alış amaçları belirtilen depozito ve teminatdan vadeleri bir yıldan fazla olan kısımları bu hesap kapsamına girer. Bölümlenmesi Bu hesabının tanımı kapsamına giren tahsilatları nitelikleri itibariyle alt ayrıma tabi tutmak mümkün olabilir. 426.01 Alınan Depozitolar 426.02 Alınan Teminatlar İşleyişi Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilenler veya hesaba sayılanlarla, geri verilmemiş bilanço gününde vadeleri bir yılın altına düşenler bu hesabın borcuna yazılarak "326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı"na aktarılarak kapatılır. 429 DİĞER TİCARİ BORÇLAR (Uzun Vadeli) Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiçbirinin kapsamına alınamayan bir yılı aşan ticari borçların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlendirilir. İşleyişi Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, vadesi bir yılın altına düşenler "329 Diğer Ticari Borçlar Hesabı"na aktarılarak borç kaydedilir. 431 ORTAKLARA BORÇLAR (Uzun Vadeli) İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarına (ferdi işletmelerde işletme sahibine) borçlu bulunduğu vadeleri bir yıldan fazla süreli tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında ortaklara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Borcun doğması halinde hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşmesi halinde 331 no.lu hesaba aktarılarak borç kaydedilir. 432 İŞTİRAKLERE BORÇLAR (Uzun Vadeli) İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerine borçlu bulunduğu vadeleri bir yıldan fazla süreli tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında iştirak göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Borcun doğması halinde hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşmesi halinde 332 no.lu hesaba aktarılarak borç kaydedilir. 433 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR (Uzun Vadeli) İşletmenin sermaye taahhüdünden borçları hariç olmak üzere esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklarına borçlu bulunduğu vadeleri bir yıldan fazla süreli tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında bağlı ortaklıklara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Borcun doğması halinde hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşmesi halinde 333 no.lu hesaba aktarılarak borç kaydedilir. 436 DİĞER ÇESİTLİ BORÇLAR (Uzun Vadeli) Ticari olmayıp yukarıdaki hesaplardan hiçbirinin kapsamına alınamayan çeşitli borçların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bu hesabın alt ayrıma tabi tutulmasında ortaklar, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve personelin dışındaki kişi ya da kuruluşlara göre bir ayrım mümkündür. İşleyişi Borcun doğması halinde alacak, bilanço tarihinde vadesi bir yılın altına düşenler "339 Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı"na aktarılarak borç 437 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU(-) (Uzun Vadeli) Değerleme gününde, bu grupta yer alan bir yıldan uzun vadeli senetli borçların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere hesaplanan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi Bu hesap genel olarak iki şekilde işlem görür. Bunlardan ilki reeskont tutarının hesaplanarak kayıtlara intikal ettirildiği dönem sonunda, diğer bir sonraki dönemin başında yapılır. ------------------Dönem Sonu------------------437 Diğer Borç Senetleri Reeskontu xx 647 Reeskont Faiz Gelirleri xx -------------------------/--------------------------------------Dönem Başı------------------657 Reeskont Faiz Giderleri xx 437 Diğer Borç Senetleri Reeskontu xx -------------------------/--------------------- 438 KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR Kamuya olan vergi ve benzeri borçlardan vadesinde ödenmeyip ertelenmiş veya taksite bağlanmış olup bir yıldan daha uzun sürede ödenecek olan kısmının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bir yıldan uzun vadeli kamuya olan ertelenmiş veya taksitlendirilmiş borçlar ile "368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabı"ndan vadeleri bir yılı aşan borçlar bu hesaba alacak; vadesi bir yılın altına düşenler kısa vadeli yabancı kaynaklarda yer alan ilgili hesaplara aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. 440 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI (Uzun Vadeli) İşletmenin satış sözleşmesine dayanarak mal ve hizmetin tesliminden önce tahsil ettiği bir yılı aşan avansların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Alınan Avansın nitelik ve özelliklerine göre bölümlenmesi mümkündür. İşleyişi Alıcılardan alınan avanslar bu hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşenler "340 Alınan Sipariş Avansları Hesabı"na aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. 449 ALINAN DİĞER AVANSLAR (Uzun Vadeli) Yukarıda açıklanan avanslar dışında işletmenin aldığı her türlü uzun vadeli avansların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Alınan avansın nitelik ve özelliklerine göre bölümlenmesi mümkündür. İşleyişi Alınan avanslar bu hesabın alacağına, vadesi bir yılın altına düşenler "349 Alınan Diğer Avanslar Hesabı"na aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. 472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI (Uzun Vadeli) Belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılacak kıdem tazminatı karşılıkları bu hesap kaleminde gösterilir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Hesaplanan kıdem tazminatı karşılık tutarları ilgili gider hesaplarına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. İzleyen dönemde ödenmesi beklenen kıdem tazminatı karşılık tutarları bu hesabın borcuna, "372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı"na alacak kaydedilir. 479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI (Uzun Vadeli) Uzun vadeli diğer borç ve gider karşılıklarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu grubun yukarıda belirlenen hesaplar içinde yer almayan ve önemlilik kavramına göre de ayrı ayrı hesaplarda izlenmesi mümkün olmayan borç ve gider karşılıkları doğduğunda bu hesaba alacak, ilgili gider gruplarına borç kaydedilir. İzleyen dönemde ödenmesi beklenen borç ve gider karşılık tutarları bu hesabın borcuna, "379 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabı"nın alacağına kaydedilir. 480 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan uzun süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Peşin tahsil olunan gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Kısa vadeli nitelik kazanan gelirler bu hesabın borcu mukabili "380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı"na aktarılır. 481 GİDER TAHAKKUKLARI (Uzun Vadeli) Gelecek yıllarda ödenmesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkuklarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Yapılan tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesapları mukabili bu hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşenler "381 Gider Tahakkukları Hesabı"na aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir. 492 GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLECEK KDV Bu hesap, teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen Katma Değer Vergisi ile imalatçı teşebbüsler tarafından imal ettikleri mallardan ihraç edilmek kaydı ile ihracatçılara teslimler nedeniyle hesaplanan ve düzenlenen fatura ve fatura yerine geçen belgelerde mevzuat gereği ihracatçılardan tahsil edilmeyen ve tamamının indirim konusu yapılmaması nedeniyle gelecek bilanço devirlerine kadar tecil olunan Katma Değer Vergisi'nin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesap bilanço döneminde "392 Diğer Katma Değer Vergisi Hesabı"yla ilişkilendirilmek suretiyle kullanılır ve bu hesap gibi işlem görür. 493 TESİSE KATILMA PAYLARI İşletmeye ait tesislerden yararlanmak amacıyla üçüncü kişilerin tesis bedellerine katılma paylarının kayıt ve izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Katılma paylarının tahsilinde bu hesaba alacak, tesisin ömrü süresine göre belirlenecek itfa tutarları "649 Faaliyetlerle İlgili Diğer Gelir ve Karlar Hesabı"na alınarak, bu hesaba borç kaydedilir. 499 DİĞER ÇESİTLİ UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli yabancı kaynakların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Tahakkuk eden tutarlar bu hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşenler "399 Diğer Çeşitli Yabancı Kaynaklar Hesabı"na aktarılarak borç kaydedilir. 500 SERMAYE İşletmeye tahsis edilen veya işletmelerin ana sözleşmelerinde yer alan ve Ticaret Siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarı bu hesapta yer alır. Kayıtlı sermaye sistemine alınan ortaklıklarda çıkarılmış sermaye gösterilir. Kayıtlı sermaye tavanı ayrıca dipnotlarda belirtilir. Bölümlenmesi Hisse türlerine veya ortaklara göre bölümlenebilir. İşleyişi Taahhüt edilen sermaye tutarı bu hesaba alacak, ödenmemiş sermaye hesabına borç kaydedilir. 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE(-) İşletmeye tahsis edilen veya ortaklarca yüklenilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır. Bölümlenmesi Hisse türlerine veya ortaklara göre bölümlenebilir. İşleyişi Taahhüt edilen sermaye tutarı "500 Sermaye Hesabı"na alacak, bu hesaba borç kaydedilir. Ödenen tutarlar ise bu hesaba alacak kaydedilir. 520 HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİ Yeni çıkarılan hisse senetlerinin primli satışından kaynaklanan tutarlar bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Hisse türlerine göre bölümlenebilir. İşleyişi Hisse senedinin nominal fiyatı ile satış fiyatı arasındaki fark bu hesabın alacağına satış biçimine bağlı olarak ilgili hesabın borcuna kaydedilir. Bu tutarların sermayeye ilavesi veya başka bir amaçla kullanılması durumunda hesaba borç kaydedilir. 521 HİSSE SENEDİ İPTAL KARLARI İptal edilen hisse senetlerinin bedellerine mahsuben yapılan ödemelerin, bunların yerine çıkarılan hisse senetlerinden elde edilen hasılat noksanı kapatıldıktan sonra artan kısmın izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Hisse türlerine veya ortaklara göre bölümlenebilir. İşleyişi Elden edilen hisse senedi iptal karları bu hesaba alacak kaydedilir. Bu tutarların sermayeye ilavesi veya başka amaçlarla kullanılması durumunda ilgili hesaplara borç kaydedilir. 522 M.D.V. YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI İşletmenin aktifine kayıtlı maddi duran varlık kalemlerinin yeniden değerlenmesinden oluşan değer artışlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Yeniden değerleme net değer artışı ilgili hesaplar karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Bu tutarların sermayeye ilavesi veya başka bir amaçla kullanılması durumunda bu hesaba borç kaydedilir. 523 İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI İşletmenin iştirakleri ile bağlı ortaklıkları bünyesinde yapılan yeniden değerleme dolayısıyla oluşan değer artışının sermayeye eklenmesi sonucunda, bu sermayeden işletmeye isabet eden kısmı gösterir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi İşletmenin iştirakleri ve bağlı ortaklıkları bünyesinde yapılan yeniden değerleme dolayısıyla oluşan değer artışları sermayeye eklenmesi sonucunda, işletmeye bedelsiz olarak verilen hisse senetleri ve payları bu hesabın alacağına, "242 İştirakler" ve/veya "245 Bağlı Ortaklıklar Hesapları"nın borcuna kaydedilir. 529 DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer sermaye yedeklerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu tanıma uygun olarak doğan yedekler bu hesabın alacağına, kullanılmaları halinde borcuna kaydedilir. 540 YASAL YEDEKLER Kanun hükümleri uyarınca ayrılmış bulunan yedekler bu hesap kaleminde gösterilir. Bölümlenmesi Gereksinimlere veya yedek türlerine göre bölümlenebilir. İşleyişi Yedekler faaliyet yılı karından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir. 541 STATÜ YEDEKLERİ Ana sözleşme hükümleri çerçevesinde ayrılan yedekler bu hesap kalemi içinde yer alır. Bölümlenmesi Gereksinimlere veya yedek türlerine göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu gruba giren yedekler faaliyet yılı karından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir. 542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER Sermaye şirketlerinde Genel Kurul tarafından ayrılmasına karar verilen olağanüstü yedek akçeler ile dağıtım dışı kalan karlar bu hesapta yer alır. Bölümlenmesi Gereksinimlere veya yedek türlerine göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu gruba giren yedekler faaliyet yılı karından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir. 548 DİĞER KAR YEDEKLERİ Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan kardan ayrılan yedekler bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Gereksinimlere veya yedek türlerine göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu gruba giren yedekler faaliyet yılı karından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir. 549 ÖZEL FONLAR İşletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile diğer maksatlarla ayrılan fonlar bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu gruba giren fonlar bu hesaplara alacak kaydedilir. Mahsup edilmelerinde veya kullanılmalarında borç kaydedilir. 570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan karlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Geçmiş yıllara göre bölümlenebilir. İşleyişi Kar dağıtımından sonra işletmede bırakılan karlar bu hesaba alacak kaydedilir. 580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararlarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Bilindiği gibi, geçmiş beş yıla ilişkin zararların bir kısmı, kazanç vergisi matrahından indirilebilmektedir. Dolayısıyla, bu hesabın hem zamana göre, hem de kazanç vergisi matrahından indirilebilme niteliğine göre alt ayrıma tabi tutulması yararlı olacaktır. İşleyişi Dönem zararları bu hesaba borç kaydedilir. 590 DÖNEM NET KARI İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası net kar tutarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi Sonuç hesaplarında yer alan "692 Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı"ndan aktarılan tutarlar bu hesaba alacak kaydedilir. 591 DÖNEM NET ZARARI İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası net zarar tutarının izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Vergilendirme açısından bölümlendirilmesi gerek görülebilir. İşleyişi Sonuç hesaplarında yer alan "692 Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı"ndan aktarılan tutarlar bu hesaba borç kaydedilir. 600 YURTİÇİ SATIŞLAR Yurtiçindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen toplam değerlerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Satış gerçekleştiğinde hasılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir. 601 YURTDIŞI SATIŞLAR Yurtdışındaki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen toplam değerlerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Satış gerçekleştiğinde hasılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir. 602 DİĞER GELİRLER İşletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek için, sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar (subvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülüklerden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar destekleme primi v.b. hasılat kalemleri bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Bünyesindeki unsurlara göre bölümlenebilir. İşleyişi Dönem içindeki faaliyetlerden doğan sübvansiyon, vergi iadesi, vade farkları, (v.b.) tutarları saptanarak ilgili hesaba borç, bu hesaba alacak kaydedilir. 610 SATIŞTAN İADELER Satılan malların iade edilen bölümünün fatura tutarlarını kapsar. Bu hesabın kullanılmasında karşılaşılacak en önemli güçlük "dönemsellik" kavramının bu hesaba uygulanmasındadır. Önceki dönemlerde satılan mallardan, sonraki dönemlerde geri gelebilir. Bu durumda bu hesabın kullanılmaması gerekir. Kullanılması durumunda, bu dönemin brüt satış hasılatı gereksiz yere azaltılacaktır. Bu gibi durumlarda, önceki dönemlerde yapılan satışlardan, sonraki dönemlerde geri gelmesi durumunda "Olağandışı Gelir ve Karlar" ile "Olağandışı Gider ve Zararlar" gruplarında yer alan geçmiş dönemlere ilişkin hesapların kullanılması gerekir. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi Daha önce yapılan satışlar ile ilgili olarak ilgili hesaplara borç, Brüt Satışlar grubundan ilgili hesaplara alacak kaydedilmiş bulunan malın fatura tutarı, malın kısmen ya da tamamen iade edilmesi durumuna göre bu hesabın borcuna, buna karşılık ilgili hesabın alacağına kaydedilir. 611 SATIŞ İSKONTOLARI Satışla ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan her türlü kasa (nakit) ve miktar iskontoları bu hesapta yer alır. Nakit iskontosu, kredili satışlarda alıcının mal bedelini vadesinden önce ödemesi dolayısıyla, bu peşin ödeme karşılığında alıcıya belirli oranlarda indirim yapılmasıdır. Miktar iskontosu ise alıcının belli tutarlar üzerinde alışlarda bulunarak satıcının mal sürümüne katkıda bulunmasından dolayı kendisine belli oran ya da tutarlarda yapılan indirimdir. Özetlenecek olursa, bu gruba giren satış iskontoları, satış anında faturada yer alan iskontolar değil, satışın gerçekleşmesinden sonraki bir tarihte yapılan her türlü kasa (nakit) ve miktar (başarı) iskontoları oluşturmaktadır. Satıcı açısından alıcıya verilen başarı primleri burada belirtildiği gibi satış iskontosudur. Dolayısıyla bu primler, alıcı için alış iskontosu olması gerekmektedir. Alış iskontoları da bilindiği gibi maliyeti azaltan unsurlardır. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi Uygulanan iskonto ilgili "Alacaklar" hesabına alacak kaydedilirken, bu hesaba borç kaydedilir. 612 DİĞER İNDİRİMLER Satıcı tarafından, alıcı hesabına, malın sevki sırasında ödenen giderleri ifade eden ve satılan mallara ait olan sevk giderleri, satılan malların hatalı ve noksan olması ya da taşıma sırasında hasara uğramış olması nedeniyle, yapılması zorunlu indirimler ile satış vergileri, fonlar (KDV hariç) ve benzerleri bu kalemde gösterilir. Malın sevki sırasında ödenen giderlerin bu gruba yazılmasında dikkat edilmesi gereken birkaç önemli nokta sözkonusudur. Sevk giderlerinin alıcıya kabul edildiğinde ve alıcı adına satıcı tarafından sevk sırasında ödenerek kolaylık açısından fatura tutarına dahil edilmiş ise, sevk giderlerinin brüt satışlardan düşülmesi gerekir. Ancak, sevk giderlerinin satıcıya ait olması ve bu uygulamanin satıcı için olağan olması durumunda bu giderler bir indirim konusu yapılmayıp bir pazarlama satış ve dağıtım gideri şeklinde düşünülmesi gerekmektedir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Satılan mal ya da hizmet bedelinden yapılan indirim, hasılatla ilişkilendirilmeden bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir. 620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ İlgili dönemde satılan mamüllerin maliyetini kapsar. Bölümlenmesi Satılan mamüllerin maliyetini, yurtiçi ve yurtdışı şeklinde ve mamüllere göre alt ayrıma tabi tutmak mümkündür. İşleyişi Satılan mamüllerin maliyet tutarı "152 Mamüller Hesabı" na alacak, bu hesaba borç kaydedilir. (Bu hesabın İşleyişi ile ilgili olarak bkz: Maliyet Hesapları). 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ İlgili dönemde herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satılan malların maliyetini kapsar. Bölümlenmesi Satılan malların maliyetini, yurtiçi ve yurtdışı şeklinde ve mallara göre alt ayrıma tabi tutmak mümkündür. İşleyişi Satılan malların maliyet tutarı "153 Mallar Hesabı" na alacak, bu hesaba borç kaydedilir. 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ İlgili dönemde üretilip satılan hizmetlerin maliyetini kapsar. Bölümlenmesi Satılan hizmetler göre alt ayrıma tabi tutmak mümkündür. İşleyişi Bu hesabın İşleyişi ile ilgili olarak bkz: Maliyet Hesapları. 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ İşletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için yapılan giderlerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Elde edilen diğer satış türlerine göre alt ayrıma tabi tutmak mümkündür. İşleyişi Bu hesaba giren satışların maliyeti bu hesaba borç kaydedilir. 630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ Üretim maliyetinin düşürülmesi, satışların arttırılması, ve yeni üretim biçim ve teknolojilerin işletmede uygulanması amacıyla yapılan giderlerden aktifleştirilmeyen araştırma ve geliştirme giderleri ile aktifleştirilmiş olanlardan bu döneme isabet eden itfa payları bu hesapta yer alır. Yeni düzenleme ile muhasebeleştirme ve raporlama konusunda "Araştırma ve Geliştirme Giderleri"nin bir sorun kaynağı olması beklenmektedir. Çünkü konu ile ilgili hangi harcamaların aktifleştirilerek daha sonra amortismana tabi tutulacağı, hangi harcamaların doğrudan gider yazılacağı konusunda düzenlemede yeterli bilgiye rastlanmamaktadır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesabın İşleyişi ile ilgili olarak bkz: Maliyet Hesapları. 631 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ Mal ve hizmetlerin pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme paylarından oluşur. Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri arasında doğrudan yer alabilecek unsurlardan bazıları aşağıda belirtilmiştir: * * * * * * Depolama ile ilgili her türlü giderler Pazarlama yönetimi ile ilgili her türlü giderler Satış servisi ile ilgili her türlü giderler Satış sonrası hizmetlere ilişkin her türlü giderler Maliyete dahil edilmemiş mal ya da mamül ambalaj giderleri Pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili personele ilişkin her türlü giderler. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesabın İşleyişi ile ilgili olarak bkz: Maliyet Hesapları. 632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ İşletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan mal maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme paylarından oluşur. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesabın İşleyişi ile ilgili olarak bkz: Maliyet Hesapları. 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ İşletmelerin sermayelerine katıldıkları iştiraklerden elde ettikleri temettü (kar payı) gelirlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Temettü geliri elde edilen iştiraklere göre alt ayrıma tabi tutmak mümkündür. İşleyişi İştiraklerden temettü geliri tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ İşletmelerin sermayelerine katıldıkları bağlı ortaklıklardan elde ettikleri temettü (kar payı) gelirlerinin izlendiği hesaptır. Bilindiği gibi, vergilendirme sürecinde iştirak kazançlarının ayrı bir yeri vardır. Bu süreçte yer alan iştirak kazançları ile bu hesaplara kaydedilebilecek uzun vadeli hisse senetleri yatırımlarından (640 ve 642 nolu hesaplar) elde edilen temettü gelirleri şeklinde anlaşılması gerekir. Bölümlenmesi Temettü geliri elde edilen bağlı ortaklıklara göre alt ayrıma tabi tutmak mümkündür. İşleyişi Bağlı ortaklıklardan temettü geliri tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 642 FAİZ GELİRLERİ İşletmelerin her türlü kısa ve uzun vadeli mali yatırımlarından sağladığı faizler bu hesapta izlenir. Günümüzde faiz getirisi sağlayan yatırım olarak, banka mevduatları, kamu ve özel kesim tahvil ve bonoları şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Bilindiği gibi, faiz geliri zamana bağlı olarak gerçekleşen bir gelir türüdür. Dolayısıyla dönem sonunda söz konusu yatırımın vadesi tamamlanmamış bile olsa kazanılmış faizlerin "dönemsellik" kavramına göre tahakkuk ettirilerek ilgili hesaplara intikal ettirilmesi gerekir. Aksi halde dönemlerin gelirlerinde hakkaniyet sağlanmamış olacaktır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Faiz geliri tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 643 KOMİSYON GELİRLERİ İşletmelerin kazandığı komisyonlar bu hesapta izlenir. Komisyon gelirlerinin bu hesaba yazılabilmesi için, söz konusu komisyon faaliyetinin işletme için tali bir işlem olması gerekir. Aksi halde, işletmenin esas faaliyetini oluşturması durumunda, söz konusu komisyon gelirleri 60 no.lu hesap grubunu ilgilendirmektedir. Örneğin turizm seyahat acentalarının bilet işlemlerinden aldıkları komisyonlar bu hesabı değil, 60 no.lu Brüt Satışlar grubunu ilgilendirmektedir. Özetle esas faaliyeti komisyonculuk olan işletmelerin komisyon gelirleri, verilen hizmetler karşılığında elde edilen hizmet satış hasılatını oluşturmaktadır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Komisyon geliri tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR Aktifle ilgili olarak ayrılan karşılıklardan iptal edilen tutarlar bu hesapta izlenir. Bize göre bu hesabın adı "Kullanılmayan Karşılık Gelirleri" olsaydı daha iyi anlaşılacaktı. Buna göre, geçmiş dönemlerde belirli varsayımlar dahilinde 654 no.lu gider yazılan ve daha sonra gereksinim duyulmayan ve iptal edilen karşılıkların gelir kaydedildiği hesap şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Konusu kalmayan karşılık söz konusu olduğunda bu hesaba alacak kaydedilir. 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI İşletmelerin elde ettiği menkul kıymet satış karları bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Menkul kıymet satış karı tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. Bu hesabın tanımına giren menkul kıymet satış karı, bu kıymetlerin satış değerleri ile maliyet değerleri arasındaki fark şeklinde belirtilmiştir. Bu fark, her satış anında belirlenebileceği gibi (devamlı denklik veya sürekli envanter yöntemi), dönem sonlarında yapılacak envanter sırasında da tespit edilebilecektir (dönem sonunda envanter alma veya aralıklı envanter yöntemi). Bu yatırımların faiz gelirleri ise 642 no.lu hesapta ve kar payı gelirleri ise 649 no.lu hesapta izlenecektir. 646 KAMBİYO KARLARI İşletmelerin elde ettiĞi kambiyo gelirleri bu hesapta izlenir. Kambiyo karları, yabancı para birimleri ile ifade edilen işlemlerden dolayı, işletmenin lehine doğan kur farklarının izlendiği hesaptır. Ancak yapılan ihracat işlemlerinden dolayı oluşan alacaklar için, alacakların oluştuğu dönemde hesaplanan kur farkları bu hesabı değil, 601 no.lu hesabı ilgilendirmektedir. Söz konusu alacaklardan dolayı sonraki dönemlerde ortaya çıkabilecek olumlu kur farkları bu hesaba gelir yazılabilecektir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Kambiyo gelirleri tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ İşletmenin diğer olağan faaliyetleriyle ilgili senetli alacak ve borçlarına ait reeskont gelirlerinin izlendiği hesaptır. Bu hesap Tebliğ'de "işletmenin senetli borçlarının dönem sonu itibariyle yapılan reeskont faiz geliri ile; alacak senetleri reeskontunun izleyen dönemin başında iptal edilenden doğan reeskont faiz gelirleri" şeklinde açıklanmıştır. Bu tanıma, verilen vadeli çeklerin dönem sonlarında hesaplanacak reeskont faiz gelirleri ile alınan vadeli çekler için hesaplanan reeskontun izleyen dönemin başında iptal edilmesinden doğan reeskont faiz gelirlerini de eklemek gerekir. Ancak bunlardan çekler ile ilgili olanların vergilendirme sürecinin dışında tutulacağı unutulmamalıdır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Reeskont faiz geliri tahakkuk ettirildiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR Yukarıdaki hesaplar kapsamına girmeyen diğer olağan faaliyetlerle ilgili gelir ve karların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesaba giren gelirler tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 653 KOMİSYON GİDERLERİ İşletmenin diğer olağan faaliyetleriyle ilgili olarak acenta, temsilci ve benzeri işletmelere ödediği komisyon giderlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Komisyon gideri tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 654 KARŞILIK GİDERLERİ Aktifte yer alan kalemler ile ilgili olarak ayrılan karşılık giderlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Karşılık ayrılan varlık kalemleri itibariyle bölümlendirilebilir. 654.01 654.02 654.03 654.04 654.05 654.06 654.07 654.08 Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılık Giderleri Şüpheli Alacak Karşılık Giderleri Stok Değer Düşüklüğü Giderleri Diğer Dönen Varlıklar Karşılık Giderleri Bağlı Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılık Giderleri İştirakler Değer Düşüklüğü Karşılık Giderleri Bağlı Ortaklıklar Değer Düşüklüğü Karşılık Giderleri Diğer Mali Duran Varlıklar Değer Düşüklüğü Karşılık Giderleri İşleyişi Karşılık gideri tahakkuk ettirildiğinde bu hesaplara borç kaydedilir. Karşılık giderlerinin belirlenmesindeki esaslar, yukarıda yer alan hesapların tanımlarında yeterli bir şekilde yer almıştır. Ancak, kazançların vergilendirilmesi süreci ile ilgili olarak bu hesaplara yazılacak unsurlarda dikkatli olunması gerekmektedir. Çünkü, Vergi Mevzuatı ile Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri arasında varlıklara ilişkin karşılık ayırma açısından önemli farklar söz konusudur. 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI İşletmelerde ortaya çıkan menkul kıymet satış zararları bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Menkul kıymet satış zararı tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 656 KAMBİYO ZARARLARI İşletmelerde ortaya çıkan kambiyo zararları bu hesapta izlenir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Kambiyo zararları tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ İşletmenin diğer olağan faaliyetleriyle ilgili senetli alacak ve borçlarına ait reeskont giderlerinin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Reeskont faiz gideri tahakkuk ettirildiğinde bu hesaba borç kaydedilir. Tebliğ'de "işletmenin senetli alacaklarının dönem sonu itibariyle yapılan reeskont faiz gideri ile; borç senetleri reeskontunun izleyen dönemin başında iptal edilmesinden doğan reeskont faiz giderleri" şeklinde açıklanmıştır. Bu tanıma, alınan vadeli çeklerin dönem sonlarında hesaplanacak reeskont faiz giderleri ile alınan vadeli çekler için hesaplanan reeskontun izleyen dönemin başında iptal edilmesinden doğan reeskont faiz giderlerini de eklemek gerekir. Ancak bunlardan çekler ile ilgili olanların vergilendirme sürecinin dışında tutulacağı unutulmamalıdır. 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR Yukarıdaki hesaplar kapsamına girmeyen diğer olağan faaliyetlerle ilgili diğer olağan gider ve zararların izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesaba giren giderler tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ Bir yıla kadar vadeli olan borçlanmalarla ilgili olarak yüklenilen ve varlıkların maliyetine eklenmeyen faiz ve benzeri diğer giderlerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesabın İşleyişi ile ilgili olarak bakınız: Maliyet Hesapları. 661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ Bir yıldan uzun vadeli olan borçlanmalarla ilgili olarak yüklenilen ve varlıkların maliyetine eklenmeyen faiz ve benzeri diğer giderlerin izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesabın İşleyişi ile ilgili olarak bakınız: Maliyet Hesapları. 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR Cari dönemden önceki dönemlere ait olan ve bu dönemlerin mali tablolarına hata ya da unutulma nedenleriyle yansıtılamayan tutarların gösterildiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Önceki dönem gelir ve karlar tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR Diğer olağandışı gelir ve karların gösterildiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Diğer olağandışı gelir ve karlar tahakkuk ettiğinde bu hesaba alacak kaydedilir. 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI Üretimle ilgili giderlerden çalışılmayan döneme ve çalışmayan kısımlara ait giderleri içerir. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Bu hesabın İşleyişi ile ilgili olarak bakınız: Maliyet Hesapları. 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI Cari dönemden önceki döneme ait olan ve bu dönemlerin mali tablolarına hata ya da unutulma nedeniyle yansıtılmayan veya ortaya çıkan tutarların gösterildiği hesaptır. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Önceki dönem gider ve zararlar tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR Yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamı dışında kalan diğer olağandışı gider ve zararlardan oluşur. Bölümlenmesi Gereksinimlere göre bölümlenebilir. İşleyişi Diğer olağandışı gider ve zararlar tahakkuk ettiğinde bu hesaba borç kaydedilir. 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI Dönem sonlarında sonuç hesaplarında yer alan gelir ve gider hesaplarının kapatıldığı hesaptır. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi Gelir hesapları bu hesabın alacağına, gider hesapları borcuna kaydedilir. 691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK Dönem karı üzerinden ilgili mevzuat hükümlerine göre vergi ve yasal yükümlülüklerin tahakkuk ettirildiği hesaptır. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi Hesaplanan vergi ve yasal yükümlülükler bu hesabın borcuna, "370 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı"nın alacağına kaydedilir. Bu hesap "690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı" ile kapatılarak, "692 Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı"na devredilir. 692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI "690 Dönem Kar veya Zararı Hesabı" ile "691 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesapları"nın karşılıklı olarak kapatılması sonucu bulunan farkın izlendiği hesaptır. Bölümlenmesi Gerek görülmemiştir. İşleyişi "690 Dönem Kar veya Zararı Hesabı" ile "691 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesapları"nın karşılıklı olarak kapatılması sonucu bulunan fark, Vergiden Sonraki Net Dönem Karı şeklinde ortaya çıktı ise bu hesabın alacağına, Net Dönem Zararı şeklinde ortaya çıktı ise bu hesabın borcuna kaydedilir. Bu hesap, dönem sonlarında "590 Dönem Net Karı Hesabı"na veya "591 Dönem Net Zararı Hesabı"na devredilerek kapatılır. 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ Bu grup, ilk madde ve malzeme giderlerinden direkt olanların izlenmesi için oluşturulmuştur. İlk madde, imalat sürecinde mamülün bünyesine giren ve fiziksel veya kimyasal değişikliğe maruz kalan madde şeklinde tanımlanmaktadır. Bu grupta yer alacak malzeme ise, mamülün bünyesine giren, ancak fiziksel veya kimyasal değişikliğe tabi tutulmadan kullanılan maddeler şeklinde tanımlanmaktadır. Maliyetlemede direkt denildiğinde, şöyle bir koşul sağlanmış olması gerekir. "Mamülün bünyesine giren, diğer bir ifade ile esas üretim merkezlerinde tüketilen ve her bir mamül için ne kadar tüketildiği ekonomik olarak hesaplanabilen ilk madde ve malzemeler." Bu ifadeden aşağıdaki durumlari ileri sürmek mümkün olmaktadır. * Üretim faaliyetlerinde tüketilen, ancak mamülün bünyesine girmeyen madde ve malzemeler, direkt ilk madde ve malzeme giderleri grubuna dahil edilmez. * Üretim faaliyetlerinde tüketilen, mamülün bünyesine giren, ancak her bir mamül için ne kadar harcandığı ekonomik olarak hesaplanamayan ilk madde ve malzemeler, direkt ilk madde ve malzeme giderleri grubuna dahil edilmez. * Mamülün bünyesine girebilmesi için, esas üretim merkezlerinde tüketilmiş olması gerekir. * İlk madde ve malzemeler, daha önce de açıklandığı gibi 150 no.lu hesapta izlenir. Bu hesaptan yapılan harcamaların tamamı direkt ilk madde ve malzeme gideri olmayabilir. * Üretim faaliyetlerinde kullanılmayıp satılan ilk madde ve malzemelere ilişkin maliyetler bu grupta izlenmez. Fiili maliyet sisteminin uygulandığı işletmelerde, bu grupta yer alan hesaplar ile ilgili akış aşağıda sematize edilmiştir. 150 _________ 710 _________ 711 __________ 151 __________ 152 _________ 620 _______ a b ---> b d <---> d c ---> c e --> e f --> f g Notasyonların Açıklanması: a) İlk madde ve malzemelerin satın alınması, b) İlk madde ve malzemelerden direkt olanların üretim faaliyetlerinde kullanılması, c) Yansıtma hesabı aracılığıyla, direkt ilk madde ve malzeme giderlerinin 151 no.lu maliyet havuzuna aktarılması, d) Aslı hesap ile yansıtma hesabının birbiriyle karşılaştırılarak kapatılması, e) Tamamlanan birimlerin mamül ambarına gönderilmesi, f) Satılan birimlerin satılan mamüllerin maliyetine aktarılması, g) Satılan malların maliyetinin satışlar ile karşılaştırılmak üzere 690 no.lu Dönem Kar ve Zararı hesabına aktarılması Yukarıda belirtilen işlemler işletmeler tarafından istendiği zaman yapılabilir. 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ Bu grup, işçilik maliyetlerinden direkt olanların izlenmesi için oluşturulmuştur. İşçiliğin buradaki anlamı, imalat sürecinde mamülün bünyesine giren işçilik şeklinde tanımlanmaktadır. Kuşkusuz işçilik mamülün bünyesine fiziksel olarak girmez. Ancak, madde ve malzemelerin değişikliğe tabi tutulmasında gereken bir girdi unsurudur. Diğer unsur ise direkt olma unsurdur. Maliyetlemede direkt denildiğinde" Mamülün bünyesine giren, diğer bir ifade ile esas üretim merkezlerinde tüketilen ve her bir mamül için ne kadar tüketildiği ekonomik olarak hesaplanabilen işçilik" akla gelemektedir. Fiili maliyet sisteminin uygulandığı işletmelerde, bu grupta yer alan hesaplar ile ilgili akış aşağıda sematize edilmiştir. 3 710 711 151 152 620 _________ _________ __________ __________ _________ _______ a ---> a c <---> c b ---> b d --> d e --> e f Notasyonların Açıklanması: a) İşçilik giderlerinden direkt olanların tahakkuk ettirilmesi, b) Yansıtma hesabı aracılığıyla, direkt işçilik giderlerinin 151 no.lu maliyet havuzuna aktarılması, c) Aslı hesap ile yansıtma hesabının birbiriyle karşılaştırılarak kapatılması, d) Tamamlanan birimlerin mamül ambarına gönderilmesi, e) Satılan birimlerin satılan mamüllerin maliyetine aktarılması, f) Satılan malların maliyetinin satışlar ile karşılaştırılmak üzere 690 no.lu Dönem Kar ve Zararı hesabına aktarılması, 3 no.lu hesap ile temsil edilen Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardır. 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ Genel üretim giderleri, direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile direkt işçilik dışında kalan üretim giderlerini oluşturmaktadır. Bu tanımın kapsamına endirekt ilk madde ve malzeme giderleri ile endirekt işçilik giderleri de girmektedir. Genel üretim giderleri bu özelliği ile işletme yönetimi açısından karmaşık bir yapıya sahip bulunmaktadır. - Bu giderler ile mamüller arasında direkt bir ilişki yoktur. - Bu gider grubu birbirinden çok farklı giderlerin bir araya gelmesiyle oluşur. - Kısa vadede ele alındığında, bu giderlerin bir kısmı sabit, bir kısmı ise değişken özelliğe sahiptir. - Bu giderlerden bazıları belirli bir dönemde düzensiz bir şekilde ortaya çıkabilir. - Bu giderlerin çoğunun kesin tutarları ancak muhasebe dönemi tamamlandıktan sonra hesaplanabilir. Bu özelliklerden dolayı genel üretim giderleri, işletmelerin imal ettiği mamüllerin kısa dönemlerdeki giderlerinin hesaplanmasında ve buna bağlı olarak stok değerlemesinin yapılmasında önemli güçlüklere neden olmaktadır. Doğal olarak bunların sonucunda da işletmenin kar veya zarar olarak faaliyet sonucunu hesaplamak zor olmaktadır. Bu nedenle genel üretim giderlerinin mamüllere yüklenmesinde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Genel üretim giderleri grubuna giren gider unsurlarını ana başlıkları itibariyle aşağıdaki gibi gruplandırmak mümkündür. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Endirekt hammadde ve malzeme, Endirekt işçilik, Memur maaşları ve maaş sayılan ödemeler, Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, Çeşitli giderler, Vergi, resim ve harçlar, Maddi ve maddi olmayan duran varlık amortisman ve tükenme payları, 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ Hizmet işletmelerinde katlanılan maliyetler, imalat işletmelerinde olduğu gibi üç ayrı ana hesapta değil tek bir hesapta toplanmıştır. Dolayısıyla, bu hesabın bölümlendirilmesinde ilk olarak yapılmakta olan hizmetler veya işletme birimleri yer almalı, daha sonra gider çeşitleri yer almalıdır. Böylece her bir işletme biriminde veya hizmet üretiminde biriken giderlerin izlenme olanağı ortaya çıkacaktır. Bu hesaba yazılacak olan giderlerin ne zaman 622 no.lu hesaba aktarılacağı bir başka sorunu teşkil eder. Bilindiği gelirlerle giderlerin karşılaştırılması temel bir ilkedir. Dolayısıyla, bu hesapta birikecek giderlerin 622 no.lu hesaba aktarılmasında aranması gereken tek unsur, katlanılan bu giderlere karşılık hasılatın 600 no.lu hesaba kaydedilip kaydedilmediğidir. Buna göre hasılatı belirlenerek 600 no.lu hesaba alınmayan hizmetlere ilişkin maliyetlerin varlık hesaplarında bekletilmesi gerekir. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde maliyetlerin bekleyeceği hesap grubu 17'dir. Bu tanıma girmeyen ve varlık hesapları arasında bekletilmesi gereken hizmet maliyetlerinin 151 no.lu hesapta bekletilmesi ve raporlanması mümkündür. 750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ Bu hesap grubu, 630 no.lu hesapta raporlanacak araştırma ve geliştirme giderlerine ilişkin birikim ve yansıtma hesaplarını kapsayan gruptur. 760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ Bu hesap grubu, 631 no.lu hesapta raporlanacak pazarlama satış ve dağıtım giderlerine ilişkin birikim ve yansıtma hesaplarını kapsayan gruptur. 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ Bu hesap grubu, 632 no.lu hesapta raporlanacak genel yönetim giderlerine ilişkin birikim ve yansıtma hesaplarını kapsayan gruptur. 780 FİNANSMAN GİDERLERİ Bu grupta, işletmenin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve varlıkların maliyetine eklenmemiş bulunan faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri giderler izlenir. Bu hesap grubu 660 ve 661 no.lu hesaplarda raporlanacak finansman giderlerine ilişkin birikim ve yansıtma hesaplarını kapsayan gruptur. 790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 797 no.lu hesaba bakınız... 791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 797 no.lu hesaba bakınız... 792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ 797 no.lu hesaba bakınız... 793 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER 797 no.lu hesaba bakınız... 794 ÇESİTLİ GİDERLER 797 no.lu hesaba bakınız... 795 VERGİ RESİM VE HARÇLAR 797 no.lu hesaba bakınız... 796 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI 797 no.lu hesaba bakınız... 797 FİNANSMAN GİDERLERİ Bu uygulamada, giderler muhasebe dönemi boyunca defter-i kebir hesaplarına gider çeşidi esasına göre izlenecektir. Maliyetleme sırasında, söz konusu giderler gider dağıtım tablosu aracılığıyla fonksiyonlarına dönüştürülerek ilgili gider yerlerine ve hizmet veya mamül maliyetlerine veya sonuç hesaplarına aktarılacaktır. Yukarıda sözü edilen dönem sonu gider dağıtım tablosunun düzenlenmesinde önemli sorunlar yaşanmaktadır. Dağıtım kriterleri neler olacaktır? Farklı kriterler, işletmenin farklı karne almasına neden olacaktır. Bu nedenle, bu seçeneği uygulayan işletmelerde eş zamanlı kayıt yöntemi tercih edilmektedir. Buna göre, 790 ile 797 no.lu hesaplar öncelikle, birinci derecede fonksiyonlar veya departmanlar itibariyle alt hesaplara ayrılmakta, daha sonra her giderin kendine ait unsurları yer almaktadır. B seçeneğinde verilen yapıyı aşağıdaki gibi sematize etmek mümkündür. ______ 790 > İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ ______ ______ 791 > İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ ______ ______ 792 > MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ ______ _____ 793 _____ ______ 794 ______ ______ 795 ______ ______ 796 ______ ______ 797 ______ > DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER > ÇESİTLİ GİDERLER > VERGİ RESİM VE HARÇLAR > AMORTİSMAN VE TÜKENME PAYLARI > FİNANSMAN GİDERLERİ Bu yapıda yer alan hesapların işleyişinde ek olarak 798 Yansıtma Hesapları ile 799 Üretim Maliyeti hesabı da kullanılacaktır. Sonuç olarak B Seçeneğindeki hesaplardaki akış aşağıdaki gibi özetlenmiştir. 790-797 798 799 151 _________ _________ __________ __________ a d <--> d b ---> b c>____> c e --> 170-178 __________ ___> c e --> 152 620 __________ _________ ___> c f --> f g ___» e _____________ 622 690 __________ _________ ___> c g>___> g ____> g __> g 630-661 __________ ____> c g>_ Notasyonların açıklanması: a) b) c) d) e) f) g) Giderlerin tahakkuk etttirilmesi, Yansıtma hesabı aracılığıyla üretim maliyeti hesabına aktarılması, Üretim maliyetinden ilgili varlık ve sonuç hesaplarına aktarılması, Aslı hesaplar ile yansıtma hesaplarının karşılaştırılarak kapatılması, Varlık hesaplarının bir sonraki döneme devretmesi, Satılan mamüllerin satışlar maliyeti grubuna aktarılması, Sonuç hesaplarının kar zarar ile kapatılması. 711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME YANSITMA FARKLARI 798 no.lu hesaba bakınız... 721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI 721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI 798 no.lu hesaba bakınız... 731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 798 no.lu hesaba bakınız... 741 HİZMET ÜRETİM MAL YANSITMA HESABI 798 no.lu hesaba bakınız... 751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI 798 no.lu hesaba bakınız... 761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 798 no.lu hesaba bakınız... 771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 798 no.lu hesaba bakınız... 781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI 798 no.lu hesaba bakınız... 798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI Yansıtma hesapları, "fiili maliyetlerin uygulandığı durumlarda gider hesaplarında toplanan giderlerin tümünün; önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin kullanılması durumunda ise, bunlara göre saptanan giderlerin ilgili hesaplara yansıtılmasını sağlamak amacıyla" kullanılır. Yansıtma hesaplarının kullanılma amacı ise bu havuzlarda biriken giderlerin rapor sisteminde yer alan Tablolara (bu tablolardaki hesap veya gruplara) aktarılmasını sağlamaktır. Düzenlemeye göre havuzlarda birikecek giderlerin gerçekten oluşmaları veya birikmenin fiili rakamlara dayanmaları söz konusu olacaktır. Ancak, mali tablolarda sunulacak şekilde gider ve maliyetlerin aktarılmalarında fiili rakamlara başvurulabileceği gibi önceden belirlenmiş tahmini veya standart rakamlardan da yararlanabilecektir. Her iki durumda da söz konusu aktarma işleminde mutlaka yansıtma hesapları kullanılacaktır. Yansıtma hesaplarının kullanılmasında, ilgili raporlama hesapları borçlandırılırken, bu hesaplar öncelikle işin doğasından dolayı alacaklandırılacaklardır. Daha sonraki süreçte de aslı gider hesapları ile karşılaştırılarak kapatılacaktır. Bu sırada, tahmini veya standart maliyetlemenin kullanılması durumunda bazı farkların oluşması mümkün olacaktır. Bu farklar, tanımlarında belirtildiği şekliyle fark hesaplarına kaydedilecektir. Özellikle muhasebesi bürolarda yürütülen işletmeler için, fark hesaplarının kullanılması az rastlanan bir durumdur. Bununla birlikte, gider ve maliyetlerin öncelikle 7 no.lu hesaplara kaydedilmesi, daha sonra yansıtma hesapları aracılığıyla ilgili raporlama hesaplarına aktarılması yapılacaktır. Her iki durumda da rakamlar fiili rakam olacaktır.
