Işık Kaynakları Genel olarak ışık kaynaklarında şu özellikler

Işık Kaynakları
Genel olarak ışık kaynaklarında şu özellikler aranır.
1-Etkinlik faktörünün büyük olması
2-Ömrünün uzun olması
3-Şekil bakımından kararlı ve sarsıntıya dayanıklı olması
4-Işık renginin mümkün oldukça güneş ışığına yakın olması
5-İşletmenin basit olması
Işık Rengi
Sıcak(kırmızımsı beyaz)
Orta Sıcak(beyaz)
Soğuk (mavimsi beyaz)
Aydınlık Düzeyi
<500
500-1000
1000-2000
2000-3000
>3000
Renk Sıcaklığı
<3300 K°
3300<
<5300 K°
>5300K°
Sıcaklık
Hoş
Orta Sıcak
Nötr
Soğuk
Soğuk
Rahatsız edici
Hoş
Nötr
Yapay
Rahatsız edici
hoş
1-Akkor Telli Lamba
3 kısımdan oluşurlar.Işık yayan tel hava boşaltılmış veya dolgu gazı ile doldurulmuş(asal gaz) cam
balon ışık yayan telden elektrik akımı geçmesini sağlayan başlık.
İçindeki telden elektrik akımı geçmesi ile birlikte tel akkorlaşır ve ışık meydana gelir.Kullanmış olduğu
enerjinin yaklaşık %99 u ısı enerjisi olarak kaybolurken %1 i ışığa dönüşür.
a-)Kömür Telli Lambalar
İçinde tel olarak kömürleştirilmiş selüloz bulunur. Lambasının ışık dağılım yüzeyi dönel
simetriye sahiptir.En çok 2000 C° ye kadar ısıtılabilirler.Bunun üzerinde tel tozlaşır.En ekonomik
çalışma şartlarında etkinliği 3-4 lümen /Watt tır.
b-)Tungsten Telli Lambalar
Günümüzde akkor telli lambaların %99 u tungsten tellidir.2500C° ye kadar ısıtılabilirler.
Etkinlik faktörü lamba büyüklüğü ve tel kesitine göre 20 lm/watt a kadar çıkabilir. Lamba içindeki tel
çift helisel olarak sarılırsa etkinlik %20 lere kadar artar ve lamba boyutu küçülür.Dolgu gazı olarak
kripton gibi ısı iletim katsayısı düşük bir gaz seçilirse K lambası denilen ışık verimi ve kalitesi daha
yüksek lambalar elde edilir.
ATL içine iyon konulursa Tungsten halojen lamba elde edilir.Metal iyonları ile tungsten parçacıklarının
buharlaşan kısmı birleşerek 1400 C° üzeri sıcaklıklarda tekrar ayrışma yaparlar.Bu sayede başlangıç
ışık akısı 2000 saat boyunca korunur.5-2000 Watt ve 60-50000 lümen aralıklarında 220 V ve 12 V ile
çalışan çeşitleri vardır.
ATL Ekonomik ve Elektriksel Etütleri
P
5-2000 W
K°
2390-2850 lm
e
7.5-20 lm/w
Uç ve tutucu kayıpları
%3.5-%2
Cam balonun geçirme faktörü
%89-%92
Akkor Telli Lambanın Elektriksel Büyüklüklerinin Gerilimle İlişkisi

Akım
i  in (

u 1,2
)
un
Güç
P  Pn (

Işık akısı
  n (

u 1,523
)
un
u 3,613
)
un
Ömür
t  tn (
u 13,5
)
un

U<Un →
i,P,ɸ ↓
t↑
U>Un →
i,P,ɸ ↑
t↓
 Maliyet Hesabı
1lm.h ne kadara mal olur?
f  f s  fi
f=1lm.h maliyeti
fs=satın alma maliyeti
fi=işletme maliyeti
f 
a
b

(tl
)
p.e.t 1000.e kwh
a :lambanın satın alma fiyatı
b :enerji satın alma fiyatı
2-Ark Lambaları
İki elektrotu arasındaki boşalma sırasında elektrotlar akkor hale gelinceye kadar ısınan lambalardır.
Projeksiyon ve projektör tekniğinde çok kullanılırlar. Parıltıları çok büyüktür ve noktasal işlev
görebilirler. Günümüzde dış aydınlatmada çok az iç aydınlatmada hiç kullanılmaz.Kömür ve maden
elektrotlu olarak çeşitleri vardır.Ekonomik ömürleri kısadır.
3-Deşarj Lambaları
Gazlar genel olarak yalıtkandır. Fakat enerji verilip serbest elektronlar üretilirse iletken hale
geçerler.Verilen gücün büyüklüğü gazın cinsi basıncı kabın ve elektronların geometrik boyutları
iletkenlik mertebesini değiştirir.Elektrik alanın etkisi altında serbest elektronlar anoda doğru hızla
hareket ederler.Bu sırada gaz atomları ile çarpışırlar.
Bu çarpışmada:
1-Elektronların hızları küçükse atoma çarpan elektronlar elastik olarak yansırlar ve enerji
kaybı ısıya dönüşür.
2-Elektronların hızları atomların uyarım gerilimini eşdeğer büyüklükte ise atoma çarpan
elektron enerjisini atoma verir.
3-Elektronların hızları atomların iyonizasyon gerilimine eşdeğer büyüklükteyse atom iyonize
olur ve yeni parçacıklar oluşur. Yine ısınma meydana gelir.
Deşarj lambası içinde 3 farklı ışık bölgesi vardır. Özellikle katot yakınında negatif ışık meydana
gelir.Gece lambaları bu prensiple çalışır.Negatif ışığın hemen ötesinde ışıksız karanlık bir bölge
mevcuttur(Hitraff karanlık bölgesi).Gözümüz bu bölgeyi anlayamaz. Tüp içinde iyonizasyon ve
çarpışmalar sonucu görünen ışık pozitif ışık olarak adlandırılır.
 Akım Sınırlayıcı Araçlar
1-Endüktif Balast
2-Kapasitif Balast
Tek başına kullanılırsa yüksek gerilim darbesi üretir. Endüktans bobini ile seri bağlı konsansatörden
oluşur.
3-Kaçak Akılı Transformatör
Ateşleme gerilimi şebeke geriliminden yüksek lambalarda kullanılır.
4-Çift Endüktanslı Balast
Direk devreye sokulan flüoresanlı lambalarda kondansatör ile birlikte kullanılır. Elektrotları ısıtılarak
yüksek gerilimle lamba tutuşması nı sağlar.
5-Transistör Doğrultmalı Akım Sınırlayıcılar
Doğru gerilimle beslenmesi gereken lambalarda kullanılır.(araba farı)
 Ateşleme Araçları
1-Yardımcı elektrotlar ön boşalmanın gerçekleştiği yerdir.
2-İç ateşleme teli veya çizgisi: Patlayıcı yerlerde ön boşalmayı sağlar.
3-Dış ateşleme teli veya çizgisi: Elektrotları ısıtan yüksek gerilim ateşleme teli (ignitron)