atasözleri ve deyimler

Ebru SEVİM
 Meltem DEMİR
Ders: Türkçe
Sınıf: 5
Konu: Atasözleri ve deyimler
Hedef : Verilen örnekler aracılığı ile belli başlı
atasözlerimizi ve deyimlerimizi tanıyabilme

ATASÖZLERİ VE DEYİMLER

Konuşmalarında atasözleri ve deyimleri -yerinde
ve doğru- kullanan kişilerin karşılarındaki insanlar
tarafından dikkatle dinlendiklerini biliyor
muydunuz?

Peki dinleyenlerin bu kişilere hayranlık
duyduklarını?
ATASÖZLERİ
Geçmişten günümüze gelen, uzun deneyimlerden
yararlanarak kısa ve özlü öğütler veren, toplum
tarafından benimsenerek ortak olarak kullanılan
kalıplaşmış sözlere “atasözü” denir. Türkçe‘ de "sav“
olarak da adlanılır.
Atasözleri bir toplumun duygu, düşünce inanç ve
kültür yapısını yansıtır. Atasözlerinin kim tarafından
ne zaman söylendiği bilinmez. Yani atasözleri
anonimdir.
 Bu sözler topluma mal olmuş, toplum tarafından
benimsenmiş ve yüzyılların düşünce ve mantık
isteminden geçerek günümüze ulaşmış kısa ve özlü
sözlerdir.
 Atasözleri, bir düşünce açıklanırken ya da
savunulurken tanık olarak da gösterilirler.

Atasözü : Ağaç yaşken eğilir.
Açıklaması : İnsan, çocuk yaşta daha kolay eğitilir.
Büyüdüğü zaman da ona söz dinletmek zor olur.
Atasözü : Tavşan dağa küsmüş, dağın haberi olmamış.
Açıklaması : Bazı insanlar çok alıngan olurlar ve
kızdıkları konuda çevrelerine bir şey söylemeyerek
kendilerini üzerler.
Atasözü : Takke düştü, kel göründü.
Açıklaması : Bir kusuru olan kişi bunu ne kadar
saklamaya çalışsa da, gerçek bir gün mutlaka ortaya
çıkar
Atasözü : Su içene yılan bile dokunmaz.
Açıklaması : Hiç sevmediğiniz biri de olsa
o kişiyi su içerken rahatsız etmemeliyiz.
Atasözü : Kurttan çoban olmaz.
Açıklaması : Aç gözlü, çıkarcı kimseler değerli
şeyleri korumakla görevlendirilmez
Atasözü : Kedi uzanamadığı ciğere “mundar”
der.
Açıklaması : Bazı insanlar çok istedikleri bir
şeye sahip olamadıkları zaman onu
kötüleyerek, kendilerine lâyık olmadığını
söyleyerek beceriksizliklerini gizlerler.
Atasözü : Kelin ilâcı olsa, kendi başına sürer.
Açıklaması : Faydası olmayacağını bildiğimiz
kimselerden yardım beklememeliyiz.
Atasözü : Her yiğidin gönlünde bir aslan yatar.
Açıklaması : Her insanın ulaşmak istediği bir
mevki vardır.
Atasözü : Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
Açıklaması : Sözünü esirgemeyen,doğruları
konuşan cesur kişi;başkasının yalanını hatalarını
onların yüzlerine vurursa,o kişilerce sevilmez ve
sürekli rahatsız edilerek,bulunduğu yerden
uzaklaştırılmak istenir.
 Türk
Dil Kurumu’nun (TDK), şarkılarında çok
sayıda deyim ve atasözüne yer veren ünlü
sanatçı Tarkan‘a ödül verdiğini biliyor
muydunuz?
DEYIMLER

Bir olayı, bir durumu, bir kavramı daha etkileyici
anlatmak için bir araya getirdiğimiz sözcüklerden
oluşan kalıplaşmış sözcük topluluğuna deyim denir.

Deyimler, hem yazılarımıza hem konuşmalarımıza
derinlik katar. Anlattıklarımızı ilgi çekici ve somut bir
hâle getirir. Birkaç cümleyle anlatabileceğimiz bir
durumu, iki üç sözcükten oluşan bir deyimle anlaşılır
bir biçimde anlatabiliriz. Bu durum da deyimlerin
kısa ve özlü anlatım olanağı sağladığını
göstermektedir.
DEYIMLERIN ÖZELLIKLERI



Deyimler kalıplaşmış sözlerdir.
Deyimlerde bulunan sözcüklerin yerine eş
anlamlıları getirilemez.
Deyimi oluşturan sözcüklerin yerleri
değiştirilmez.
Örnek:
Suratından düşen bin parça (Y)
Yüzünden düşen bin parça (D)
 Üstüne
tuz biber ekmek (D)
 Üstüne
tuz biber serpmek (Y)
 Baş
tutmak (Y)
 Kafa
tutmak (D)
İPUCU
Deyimler sözcük grubu ya da cümle şeklinde bulunabilir.
Örnek:
Ağzı kulaklarına varmak (sözcük grubu)
İğne atsan yere düşmez. (cümle grubu)
İçi içine sığmamak(sözcük grubu)
Ne tadı var ne tuzu. (cümle grubu)