tc sakarya üniversitesi işletme fakültesi iklim değişikliklerinin

T.C.
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
İŞLETME FAKÜLTESİ
İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNİN TURİZME ETKİLERİ
İPEK AK
İKLİM DEĞİŞİKLİKLERİNİN TURİZME ETKİSİ
İklim ve İklim Değişikliği
İklim yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca gözlenen hava koşullarının
ortalama durumudur (Türkeş,1997:36). Atmosferde ısının tutulması, karaların ve
denizlerin sıcaklığının dengede kalmasını sağlayarak, bir yandan kar örtüsünün ömrünü
kısaltmış, diğer yandan nehirlerin ve okyanusların donması engellenmiş olur.
Atmosferin bu ısıtma ve yalıtma etkisine sera etkisi denir (T.C. Çevre ve Orman
Bakanlığı, 2007). Atmosferin olmaması durumunda ortalama yüzey sıcaklığının -19oC
olacağı hesaplanmış, bu durumda bütün yer yüzeyinin buz ile kaplı olacağı tespit
edilmiştir. Yapılan ölçümler Ģu anda ortalama yüzey sıcaklığının yaklaşık 15oC
olduğunu göstermektedir. İşte dünyanın yaşanabilir olmasını sağlayan bu 34oC‟lik
sıcaklık farkı atmosferde başta su buharı olmak üzere karbondioksit ve metan gibi
gazların sera etkisi ile gerçekleşmektedir (Karaca ve Şen, 2007).
Kömür, doğalgaz ve petrol gibi fosil yakıtlar yüksek düzeyde karbondioksit
içermektedir. Bu yakıtların kullanımı sonucunda karbondioksit (CO2) açığa çıkarak
atmosfere
karışmaktadır.
Fosil
yakıtların
kullanımının
artması,
atmosferdeki
karbondioksit miktarının normalden yüksek seviyelere çıkmasına neden olur (Küresel
Isınma, 2007a). Bu artış, atmosferin ve okyanusların ortalama sıcaklıklarının
yükselmesi sonucunu doğurmaktadır. En basitinden bu şekilde açıklanabilen söz konusu
olay küresel ısınma olarak ifade edilmektedir (T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, 2007;
CNN Türk, 2007).
İklim değişiklikleri, nedeni ne olursa olsun iklim koşullarındaki büyük ölçekli (küresel)
ve önemli yerel etkileri bulunan, uzun süreli ve yavaş gelişen değişiklikler biçiminde
tanımlanabilir. İklimdeki değişiklikler, buzul ve buzullar arası çağlar arasında, dünyanın
çeşitli bölgelerinde ortalama sıcaklıklarda oluşan büyük değişiklikler şeklinde ortaya
çıktığı gibi, yağış değişimlerini de içermektedir (Koç ve Güçer , 2005; 1).
Küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliklerinin kara ve deniz buzullarının erimesi, deniz
seviyelerinin yükselmesi, iklim kuşaklarının yer değiştirmesi, şiddetli hava olaylarının,
taşkınların ve sellerin daha sık oluşmasına, kuraklık, erozyon, çölleşme, salgın
hastalıkların oluşmasına neden olmaktadır (Koç ve Güçer, 2005; 1).
İklim ve hava koşullarındaki değişiklikler insanların yaşayışlarında, ne yiyip
içtiklerinden, seyahat ve dinlence alışkanlıklarına kadar önemli bir rol oynamaktadırlar.
Bu nedenledir ki; iklim koşullarındaki değişiklikler turizm hareketlerine, dolayısıyla
turizm endüstrisini önemli ölçüde etkilemektedir (Koç ve Güçer, 2005; 2).
İklim-Turizm ilişkisine analiz etmek için önemli iklimsel anormallikleri kullanmak
gerekmektedir.
Özellikler,
kanıtlar
göstermektedir
ki,
iklimsel
ısınma
tatil
destinasyonlarını rekabetçi dengesini etkilemekte bunun yanında bu bölgelere turistik
çekiciliklerini de yok etmektedirler (Giles ve Perry, 1998; 77). İklim değişikliklerinin
tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinin tümü üzerinde farklı düzeylerde etkileri vardır.
Hizmet sektörünün altında bulunan turizm sektörü de temel hammaddesi iklim ve çevre
değişkenleri olması sebebiyle bu değişimlerden olumsuz etkilenecektir (Sevim ve
Zeydan, 2007; 1).
İklim modelleri ile yapılan kestirimlerde 2100 yılına kadar ortalama sıcaklıkların 1.8 ile
4.0 arasında artacağı, deniz seviyesinin 0.18 ile 0.59m arasına yükseleceği ön
görülmektedir. İklimi oluşturan etmenlerden sıcaklık ve yağışlardaki değişiklikler, su
kaynaklarının yetersizliği ve deniz seviyesindeki yükselmeler sonucunda turizm
türlerinde, turizm sezonunda ve turizm merkezlerinde değişimler görülecektir (Sevim ve
Zeydan, 2007; 2).
Kitle turizminin yanı sıra pek çok alternatif turizm türü de iklim değişikliğinin olumsuz
etkilerinde zarar görecektir. Temeli kış yağışları ve kara bağlı olarak kayak sporuna
dayanan kış turizmi de bu zararlardan etkilenecek türlerden biridir (Sevim ve Zeydan,
2007; 3).
Küresel Isınmanın Turizme Etkileri
Küresel ısınmanın etkisiyle meydana geleceği düşünülen iklim değişikliklerinden en
fazla etkilenecek sektörün turizm olacağını belirten bazı üst düzey yetkililer,
destinasyonların ve konseptlerin değişmesi sonucu günümüz turizm merkezlerinin
cazibelerini yitirebileceğini ön görmektedir (Hürriyet, 2007). Bazı bilim adamları ise,
birçok bölgede turizm mevsiminin uzaması ve deniz suyu sıcaklığının artması gibi
olumlu gelişmelerin de olacağını tahmin etmektedirler (Gülbahar, 2008; 19).
Küresel ısınmanın turizme olası etkileri şu şekilde gerçekleşebilir:
 Kış aylarında kar yağışının, yerini yağmura bırakması beklenmektedir. Kar
yağışının az olması ve çabuk erimesi dolayısıyla, kış spor merkezleri geç
açılabilir veya açılmayabilir (Kadıoğlu, 2007: 343-344; Kaya, 2007: 187-188).
 Başka bir felaket de, buzulların erimesi sonucu deniz seviyelerinin
yükselmesidir. Suların yükselmesi, özellikle deniz turizmi, yat turizmi, sualtı
dalış, hatta golf turizmi ve kuş gözlemciliği gibi etkinliklerin yapılamamasına
veya yer değiştirmesine neden olabilir (TUROB, 2008).
 Küresel iklim değişiminin etkisiyle görülecek afetlerden biri; sıcak hava
dalgalarına, orman yangınlarına, tarım alanlarında haşerelere ve en sonunda da
kıtlığa yol açacak olan kuraklıktır. Kuraklık sonucu akarsuların yer yer kuruması
ve bitkilerin olumsuz etkilenmesi nedeniyle akarsu turizmi, rafting, botanik
turizmi, dağcılık faaliyetleri Akdeniz bölgelerinden Karadeniz kıyılarına
kayabilir (Doğa ve Barış, 2006).
 Hava sıcaklığının artışı yaz aylarında nem ile birlikte daha bunaltıcı olacağı için,
sağlık sorunları olan turistlerin ve yaşlı turistlerin sayısı azalacaktır (Kadıoğlu,
2007: 344 ; Kaya, 2007:188).
 Şimdiye kadar yaz tatili için tercih edilen Akdeniz ve Ege, yerini Karadeniz’e
bırakacaktır. Sıcaklık artısının olumlu etkisi Karadeniz kıyıları görebilir
(Kadıoğlu, 2007: 65-66 ; Karaca ve Şen, 2007).
 Diğer bir felaket ise, ani seller ve yıldırımlardır (Doğa ile Barış, 2006).
 Bunların dışında, gıda zehirlenmeleri, cilt kanseri, bulaşıcı hastalıklar ve deniz
suyu kirliliğinin de ülkemizde deniz-kum-güneş turizmini olumsuz etkilemesi
beklenmektedir.
 Küresel ısınmanın az da olsa olumlu yönleri bulunmaktadır. Sıcak hava, örneğin
karayollarındaki yol şartlarını düzeltir, golf, plaj sporları, bot ve olta balıkçılığını
teşvik eder ve ikincil konut mevsimini uzatır. Deniz suyunun sıcak olması
turizm mevsiminin uzaması, kültürel ve spor etkinliklerinin artması turizm için
olumlu görülebilir (Kadıoğlu, 2007; 65-66). Ancak, sıcaklık artışının turizm
sezonunu uzatıcı etkisi bir avantaj olarak görülse de, muhtemel su sıkıntısı bu
avantajı ortadan kaldırabilir (Karaca ve Şen, 2007).
İklim değişikliğinin turizm sektörüne sadece olumsuz etkileri olduğu düşünülebilir.
Fakat sektöre olumlu etkileri de vardır. Bunlar:

Alternatif turizm çeşitlerinin oluşması,

Yeni yatırımlar nedeniyle turizm sektöründe yeni işbirliği,

İstihdam ve yatırım olanaklarının oluşması,

Eko-turizminin öneminin artması,

Sınırlı turizm kaynaklarını doğru ve verimli olarak kullanma bilincinin
gelişmesi,

Turistlerde çevre bilincinin artmasıdır (Aydemir ve Şenerol, 2014; 411).
Basancenot’a göre kişisel tercihler ve eğlence aktivitelerinin türünü temel iklim
koşulları belirler:

Güvenlik (doğa olayları, kuvvetli rüzgar ve siklonlar ile ilgili)

Memnuniyetlik (güneş ve yağmur olmaması gibi)

Konfor ve sağlık (deri kanser riskinin bulunmaması sıcaklıktan kaynaklanan
travma riskinin olmaması gibi) (Nielsan, 2008; 2).
150’nin üzerinde ülkeyle birlikte, BM tarafından kurulmuş olan Hükümetler arası İklim
Değişikliği Kurulu (IPCC), şu anda iklim değişikliğinin yaşandığına dair şu kanıtları
göstermektedir:

1998 yılı en sıcak yıl olmuştur.

Ortalama küresel yüzey sıcaklığının yükselmesi, kar örtüsünü ve buz
alanlarını da azaltmıştır.

Ortalama küresel deniz seviyesi yükselmiştir ve okyanuslar ısınmaktadır.

Orta-yüksek düzeydeki büyüme mevsimlerinin uzaması bitki ve hayvanların
yaşam alanlarında değişiklikler bazı bitki ve hayvan nüfuslarında azalmalar
ağaçların erken çiçek açması, böceklerin erken ortaya çıkması nehir ve
göllerdeki buz tabakalarının daha yavaş oluşması ve daha erken erimesi
(Greenpeace, 2007).
SONUÇ
İklim değişikliklerinin oluşturduğu bu ciddi problemler karşısında ülkelerin, ilgili
endüstri dallarının, sivil toplum örgütlerinin ve toplumun tüm bireylerinin gerekli
hassasiyeti ve duyarlılığı göstermemesi problemin çözümünde karamsarlığa neden
olmaktadır. Ülkeler, sivil toplum örgütleri ve Turizm endüstri iklim değişikliğini
azaltmak amacıyla, insan kaynaklı emisyonlarını sınırlandırmak yönünde tedbirler
almak ve politikalar benimsemek zorundadırlar. İklimdeki beklenmeyen olaylar ve
küresel ısınmanın etkileri uzun süreli turizm stratejilerinin ve planlarının yapılmasını
zorlaştırmaktadır (Gülbahar, 2008; 190-191).
ÖNLEM
Kıyı kesimlerde, deniz seviyesinin yükselmesinden en az etkilenecek şekilde altyapı
oluşturulması, özellikle tesislerin yer aldığı sahil şeridinin yükseltilmesi, yükselen
suyun toprakları yutmasını önlemek için ızgaralar yoluyla su tahliyesi, Hollanda gibi
yer yer deniz seviyesinin altında bulunan ülkelerin denizden gelen suyu geri
pompalamak için kullandığı yel değirmenlerinden faydalanmak gibi yollar denenebilir.
Yine aşırı ısınma nedeniyle, birçok bölgede kış sezonunun kısalması veya hiç
açılmaması söz konusu olacaktır. Kış ve kayak turizminin daha kuzeye kayması sonucu,
kuzeyde kış turizmine yönelik altyapı ve tesis ihtiyacı doğacaktır. Kış turizminin bittiği
bölgelerde dağ turizmi, kamp ve dağ yürüyüşü turları, çim kayağı gibi alternatifler
düşünülebilir.
Küresel iklim değişikliğinin turizm üzerindeki olumsuz etkilerinden biri olan asit
yağmurları, tarihi anıtların ve binaların aşınmasına, zarar görmesine yol açmaktadır.
Tarihi binaların aşınmasını engelleyici önlemler alınarak, aşınmış olanların restore
edilmesi sağlanmalıdır. Taşınabilen anıt veya heykellerin müzelerde korunma altında
tutularak,
açık
alanlarda
bire
bir
kopyalarını
sergilemek
başvurulabilecek
yöntemlerdendir.
Ülkemiz turizminin iklim değişikliğinden en az etkilenmesi için uyum önlemlerinin
alınması gerekmektedir.
Devlet tarafından alınacak uyum önlemleri:

Doğal yasam alanları koruma altına alınmalıdır. Alınan bu önlemler parasal
cezalarla desteklenmelidir.

Turizm sektöründe enerji tüketimi az olan ve atık üretimi düşük seviyede olan
işletmeler teşvik edilmeli ve ödüllendirilmelidir.

Yeni oluşturulacak olan Turizm Kalkınma Planlarında şu konulara yer
verilmelidir:
1. Az enerji tüketen, çevreye daha az veren ve yeşil dokunun önem verilen
yeni turizm projeleri
2. Çevre koruma, geri dönüşüm ve enerji kullanımı konularında sektör
tarafından alınabilecek önlemler.
3.

İklim değişikliğine karşı oluşturulacak olan alternatif turizm çeşitleri
Türkiye’nin turizm merkezlerinin iklim değişikliğine karşı dirençlerin tespit
edilmesi ve gerekli adımların belirlenmesi amacıyla Turizm ve İklim
Değişikliği Ulusal Stratejik Plan oluşturulmalıdır. Bu planda alternatif turizm
çeşitleri de yer almalıdır. Oluşan sonuçlara göre 2023 Turizm Stratejisi Eylem
Planda gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.

İklim değişikliği konulu çalışma ve faaliyetlere turizm konusu da yer verilmeli.
Oluşturulacak komisyonlarda kamu ve özel sektörün beraber çalışması
sağlanmalıdır.

Sektörün daha çevreci olması için teşvik ve yasal düzenlemelere gidilmelidir.
İşletmeler tarafından alınacak uyum önlemleri.

İsraftan kaçınılmalıdır. Böylece yetersiz esmeye başlayan kaynaklar daha
verimli kullanılmış olacaktır.

Çevreci işletmeler olmak için işletmeler beyaz yıldız ve yeşil yıldız… gibi
projelere gönüllü katılmalıdırlar.

İşletmelerin kullandıkları içme suyu dışındaki ihtiyaçlarını deniz suyundan yada
yağmur suyundan temin etmelidirler.

Konu ile ilgili dünyada yapılan çalışmaların ve alınan tedbirlerin işletmeler
tarafından yakından takip edilmesi ve kendilerini yenilemeleri.
Yerel yönetimlere düşen görev ise gelecekte oluşabilecek olan sel ve su baskınlarına
karsı alt yapı çalışmalarını tamamlamalıdırlar (Aydemir ve Şenerol, 2014; 413).
KAYNAKÇA
AYDEMİR, Burhan ve ŞENEROL, Hüseyin 2014, “İklim Değişikliği Ve Türkiye
Turizmine Etkileri: Delfi Anket Yöntemiyle Yapılan Bir Uygulama Çalışması’’,
Balikesir University The Journal of Social Sciences Institute, Volume: 17 - Number: 31.
DOĞA ile BARIŞ 2006, “ Buzullar Eridiğinde Her Yeri Su Basacak’’, 24.02.2006
http://www.doğailebarış.org.tr/gunhaber/buzullar.htm, (06.02.2007).
GİLES, Andrew R. ve PERRY Allen H. 1998, “The Use Of a Temporal Analogue to
Investigate the Possible Impact of Projected Global Warming on the UK Tourist
Industry’’ Torism Management, Vol.19, No.1 pp.75-80, Elsevier Science Ltd.Printed in
Great Britain.
GÜLBAHAR, Onur 2008, “Küresel Isınma, Turizme Olası Etkileri Ve Türkiye’’, KMU
İİBF Dergisi, Yıl:10, Sayı:15, Okan Üniversitesi, Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu,
Turizm ve Otelcilik Bölümü.
GREENPEACE
2007,
“İklim
Değişikliği-
Küresel
Isınma’’,
(çevrimiçi),
http://www.greenpeace.org/turkey/compoıgns/enerji/iklim-de-i-mi, (04.08.2007).
KADIOĞLU, M. 2007, Küresel İklim Değişimi ve Türkiye-Bildiğiniz Havaların Sonu,
2.baskı, Güncel Yayıncılık, Yay. No: 110, İstanbul.
KADIOĞLU, M. 2007, Küresel İklim Değişimi, Söyleşi: Serhan Yedig, Türkiye İş
Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
KARACA, M. ve ŞEN, Ömer L. 2007, “Küresel Isınma: Gerçekler ve Belirsizlikler’’,
(çevrimiçi),
http://www.yerbilimleri.com/index.php?option:com_contect&task:view&id:668ıtemid:1,
(15.07.2007).
KAYA, T. 2007, Küresel Isınma-Etkileri ve Önlemleri, Ferman Yayınları, İstanbul.
KOÇ, Hakan ve GÜÇER, Evren 2005, “İklim Değişikliklerinin Turizm Üzerine
Etkileri’’, Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi, Ankara.
NİELSEN, S 2008, Climate Change and Torism, Intertwined. Doctor’s Thesis, Sabine
Louise
Perch-
Nielsen
University
of
Zurich,
Switzerland.
(http://ecollectionethbib.ethz.ch/eseru/eth:30509/eth-30509-02pdf), (2009 january 17).
SEVİM, Burhan ve ZEYDAN, Özgür 2007, İklim Değişikliğinin Türkiye Turizmi
Üzerine Etkileri, Çeşme Ulusal Turizm Sempozyumu.
SEVİM, Burhan ve ZEYDAN, Özgür 2007, İklim Değişikliğinin Kış Turizmi Üzerine
Etkileri, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi.
TÜRKEŞ, Murat 1997, “Hava ve İklim Kavramları Üzerine’’, TUBITAK Bilim ve
Teknik Dergisi, Sayı:355, Ankara.