Karbonhidrat çeşitleri

Karbonhidrat
Karbonhidrat, hem canlının yapısına katılan hem de enerji sağlayan karbon, hidrojen ve
oksijen elementlerinden oluşan organik bileşiklerin genel adıdır.Bütün canlı hücrelerde
bulunur. Doğada genellikle büyük moleküller halindedir. Vücuda alınan bu büyük
moleküllerin hücrelere iletilmesi için canlı tarafından sindirilmesi ve uygun molekül
büyüklüğüne kadar parçalanması gerekir.
Karbonhidrat çeşitleri [değiştir]
Karbonhidratlar birinci dereceden enerji verici olarak kullanılırlar. Karbohidratlar > yağlar >
proteinlerdir. Karbonhidratlar vucütta en çok bulunan üçüncü besin maddesidir. Açlık anında
ilk tüketilen besin maddesidir. Yapıtaşları glikozdur. Depo şekli glikojendir. Kimsayal
sindirimi ağızda başlar. DNA, RNA ve ATPnin yapısına katılır.
Sindirim [değiştir]
Karbonhidratların sindirimi ağızda başlar. Ağızdaki tükürük bezlerinin salgıladığı
Pityalin(Amilaz) enzimi sayesinde kimyasal sindirim başlar. Aynı zamanda ağızda dişlerimiz
sayesinde mekanik sindirim de başlamış olur. Vücudumuzda Karbonhidratların kimyasal
sindirimi ince bağırsakta pankreas tarafından salgılanan pankreas öz suyu sayesinde biter.
Sindirim ağızda başlayarak kalın bağırsakta son bulur.
Monosakkaritler [değiştir]
En basit karbonhidratlardır, daha küçük parçalarına ayrılamazlar ve basit şekerler olarak
adlandırılır. En küçük olan -hücreden en rahat geçen- karbohidrattır. (CH2O)n genel formülü
ile gösterilir (n = 3,4,5,6.... gibi rakamları gösterir). Fakat bu formül bütün karbohidratlara
uygulanamaz. Mesela, deoksiriboz (C5H10O4) ve rammoz (C6H12O5) şeker oldukları halde
yukarıdaki formüle uymazlar. Diğer taraftan C3H6O3 formülü ile gösterilen laktik asit,
karbohidratların genel formülüne uymasına rağmen bir şeker değildir.
Monosakkaritlerin, karbon sayısı 3-8 arasında değişir. Biyolojik açıdan önemli
monosakkaritler; 5 C'lu pentoz ve 6'lu heksoz şekerlerdir. Riboz ve deoksiriboz, 5 C'lu
şekerlerdir. Glikoz (üzüm şekeri, kan şekeri), galaktoz (süt şekeri) ise 6 C'lu şekerlerdir. Suda
çözünürler ve tatlıdırlar.
Fruktoz (meyve şekeri) bitkilerde bulunur ve insanlarla hayvanlar da bitkileri yediği için
onlara da geçer fakat galaktoz(süt şekeri) sadece hayvanlarda bulunur bitkilerde bulunmaz.
Eğer bitkiler memeli hayvanları yiyebilselerdi onlarda da galaktoz bulunurdu.
Disakkaritler [değiştir]
Disakkaritler çift şekerlerdir. Bir disakkarit iki molekül monosakkaritin glikozit bağı ile
bağlanmasıyla oluşur. Bu bağlanma sırasında bir molekül su ortaya çıkar. Buna dehidrasyon
sentezi denir. İnsan ve hayvanların yedikleri disakkaritler, sindirim sisteminde
monosakkaritlerine ayrılarak kullanılır. Canlılarda en çok bulunan disakkaritler; maltoz (arpa
şekeri), sakkaroz diğer adı sükroz (çay şekeri), laktoz (süt şekeri)dir
Monosakkarit + Monosakkarit → disakkarit + Su
Yukarıdaki olay bir dehidrasyondur. Disakkariti oluşturan monosakkaritler aynı cinsten
olabilecegi gibi, farklı cinsten de olabilirler



glikoz + glikoz = maltoz + H2O
glikoz + fruktoz = sakkaroz + H2O
glikoz + galaktoz = laktoz + H2O
H2o
Oligosakkaritler [değiştir]
Üç ile altı arasında monosakkaritin birleşerek dehidrasyonu (su açığa çıkması) ile meydana
gelirler. Bazı bitkilerde serbest olarak bulundukları gibi, karbonhidrat olmayan çeşitli
maddelerin yapısına da katılırlar. Üç monosakkaritten ibaret olanlara trisakkarit, dörtlü
olanlara tetrasakkarit denir.
Raffinoz, heksozlardan türeyen önemli bir trisakkarittir. Fruktoz, glukoz ve sakkaroz
moleküllerinden meydana gelmiştir. Şeker kamışında, okaliptüs türü ağaçlarda, pamuk
tohumunda bulunur. Şeker üretimi esnasında melasta toplanır. Enerji vermenin yanı sıra yapı
maddesi olarakta kullanılırlar.
Polisakkaritler [değiştir]
Çok sayıda monosakkaritin dehidrasyonu ile oluşmuş büyük moleküllü karbonhidratlardır.
Temel yapı birimi glikoz molekülüdür. Kolloid yapıda olan bir bileşiktir. Bitkilerde, ozmotik
basıncı yükselteceğinden dolayı şekerler monosakkarit halde depolanamaz, bu nedenle
polisakkaritlere çevrilerek saklanırlar.
n (Monosakkarit) → Polisakkarit + (n-1) Su





Nişasta: En önemli bitkisel polisakkarittir. İyotla maviye boyanır ve monosakkaritlere
parçalanmadan indirgenemez.
Selüloz: Binlerce gilkoz molekülünden oluşmuş, suda erimeyen iyotla boyanmayan bir
bitkisel polisakkarittir. Hayvanlarda Tulumlular hariç bulunmazlar.
Glikojen: Hayvanlarda bulunan polisakkattir. Özellikle karaciğer ve kasta bu şekilde
yedek enerji kaynağı olarak depo edilir,
Neuramin Asit: Sütteki oligosakkaritlerde bulunur ve membran oluşturan glikolipitte
bulunur.
Uron Asidi ve Glikuron Asidi de diğer polisakkarit gruplarındandır.
Karbonhidratların çoğu canlılar için temel besin maddeleridir. Yeşil bitkilerde fotosentez
sonucu meydana gelirler. Otçul hayvanlar bu ihtiyaçlarını bitkilerden, etçil hayvanlar da
otçullardan tedarik ederler. Vücutta 1 gr karbonhidratın yanması sonucunda ortalama 4 kalori
açığa çıkar.
Önemli Polisakkaritler [değiştir]
Polisakkaritler suda çözünmeyen büyük moleküllerdir. Belirtilmemiş olarak nişasta da bir
glukoz polimeridir, depo polisakkaritidir. Ayrıca patojenik bakteriler de polisakkarit
sentezleyebilirler.
polisakkaritler 4'e ayrılır bunlar;
Nişasta: bitkilerde depo edilir.
Selülöz: bitki hücre çeperinde bulunur.
Glikojen: hayvannlarda bulunur kas hücrelerinde ve karaciğerde depo edilir.
Kitin: böceklerin iskeletinde ve kabuğunda bulunur.
Homopolisakkaritler [değiştir]
Çok sayıda monosakkaritin dehidrasyonu ile oluşmuş büyük moleküllü karbohidratlardır.
Temel yapı birimi glukoz molekülüdür.
n (Monosakkarit) → Polisakkarit + (n-1) Su
Karbohidratların çoğu canlılar için temel besin maddeleri'dir. Yeşil bitkilerde fotosentez
sonucu meydana gelirler. Otçul hayvanlar bu ihtiyaçlarını bitkilerden, etçil hayvanlar da
otçullardan tedarik ederler. Vücutta 1 gr karbohidratın yanması sonucunda ortalama 4 kalori
açığa çıkar. Selüloz, besin kaynağı olmakla birlikte bitkilerin destek yapısına da giren önemli
bir karbohidrattır.
Polisakkaritler birimlerin tekrarlanmasıyla şekillenen polimerlerdir. Monomerik birimler
glikosidik bağla bağlanırlar. Bu bağlar, monosakkarit monomerlerinde birinci karbon atomuna
bağlı hidroksil grubunun alfa veya beta şeklinde bulunuşuna bağlı olarak alfa veya beta
glikosidik bağlar olabilir. Monomerler alfa bağlarla doğrudan bağlanabilirler. Beta bağların
şekillenmesinde, bir monomerin (OH) grubu, komşu monomerin (OH) grubu ile ilişki kurmak
için 180 derece döner. Bu bağlar fizyolojik bakımdan hiç değilse üç nedenle önemlidir. Bu
bağlar, farklı görev ve özelliklere sahip birçok daha geniş molekülün oluşmasında iki veya
daha fazla alt birimin bağlanmasında görevlidirler. Bundan başka, alfa ve beta glikosidik
bağlarını tutar. Böylece bu bağlar, yapı ve görevleri sırasında kullanılan, bileşikler arasındaki
farkın ayırt edilmesini sağlarlar. Son olarak, alfa glikosidik bağlarla bağlanmış moleküller,
metabolizmada kolayca değişirler. Halbuki beta glikozidik bağlar daha güçlü glikozidik
bağları güçlendirirler.
Heteropolisakkaritler [değiştir]
Yapılarında monsakkaritlere ek olarak başka maddeler de içeren karbohidratlardır. Ek gruplar
kükürtlü veya azotlu olabilir. Çoğunlukla bağ dokuda yapı elemanı olarak kullanılır.
Hiyalüronik asit, heparin, kertan sulfat, kondrotin sulfat başlıca örnekleridir
[gizle]
g•t•d
Karbonhidratlar
Genel Aldoz · Ketoz · Piranoz · Furanoz
Geometri Siklohekzan uyumu · Anomer · Döndürme açısı
Triozlar Ketotrioz (Dihidroksi aseton) · Aldotrioz (Gliseraldehit)
Tetrozlar Ketotetroz (Eritruloz) · Aldotetroz (Eritroz, Treoz)
Ketopentoz (Ribuloz, Ksiluloz)
Pentozlar Aldopentoz (Riboz, Arabinoz, Ksiloz, Liksoz)
Deoksi şekeri (Deoksiriboz)
Ketoheksoz (Piskoz, Fruktoz, Sorboz, Tagatoz)
Monosakkaritler
Heksozlar
Aldoheksoz (Alloz, Altroz, Glukoz, Mannoz, Guloz, İdoz,
Galaktoz, Taloz)
Deoksi şekeri (Fukoz, Fukuloz, Ramnoz)
Heptoz Sedoheptuloz
Sükroz · Laktoz · Maltoz · Trehaloz ·
Turanoz · Sellobiyoz
Trisakkaritler Rafinoz · Melezitoz · Maltotrioz
Tetrasakkaritler Acarboz · Staçioz
Frukto-oligosakkarit (FOS) · GalaktoDiğer oligosakkaritler oligosakkarit (GOS) · Mannan-oligosakkaritler
(MOS)
Çoklular
Glukoz: Glikojen · Nişasta (Amiloz,
Amilopektin) · Selüloz · Dekstrin · Glukan
(Beta-glukan)
Polisakkaritler
Fruktoz: Fruktan (İnülin, Levan beta 2→6)
Disakkaritler
N-Asetilglukozamin: Kitin
Glikozaminoglikanlar
Aminoglikozitler
Heparin · Kondroitin sülfat · Hyaluronan · Heparan sülfat · Dermatan sülfat ·
Keratan sülfat
Kanamisin · Streptomisin · Tobramisin · Neomisin · Paromomisin · Apramisin ·
Gentamisin · Netilmisin · Amikasin
Temel biyokimyasal aileler
Sakkaritler · Karbonhidratlar · Glikozitler · Amino asitler · Peptitler · Proteinler · Glikoproteinler ·
Yağlar · Terpenler · Steroidler · Karotenoitler
Alkaloitler · Nükleobazlar · Nükleik asitler · Enzim kofaktörleri · Flavonoitler · Poliketitler ·
Tetrapiroller
KARBONHİDRATLARIN YARARLARI
Karbonhidrat deyince tüm diyetisyenler şöyle bir durur. Her zaman yemeye
çekindiğimiz ama ‘keşke kilo aldırmasa da daha çok yesek!’ dediğimiz karbonhidrat
grubundaki gıdaların bir kısmı aslında gerektiği gibi tüketilirse besin değeri en yüksek
ve aynı zamanda zayıflatıcı gıdalar haline gelebilirler.
İşte size ilginç karbonhidrat tüyoları ve karbonhidratlı yiyecekleri sevmemizin 6
nedeni;
Kilo vermeye yardımcı olur...
Tabi ki de yağlı börekler veya kurabilyeler sağlıklı yiyecekler olmayabilirler fakat
karbonhidrat yönünden zengin doğal sebzeler de bulunmaktadır. Brokoli, kırmızı
biber, yeşil biber, fasulye ve mısır da karbonhidrat yönünden zengindir ve bu
yiyecekler doyurucu ve kilo vermeye yardımcı olurlar.
Genellikle diyetisyenler tarafından tavsiye edilen miktar, 1 dilim ekmek, 1/3 bardak
pirinç ve yarım bardak yulaf ezmesidir...
Lif yönünden zengindir...
Çoğu karbonhidratlı yiyecek lif yönünden zengin olup şeker oranı oldukça düşüktür.
Doygunluk hissi vermenin yanında sağlığa faydalı birçok yanı da bulunmaktadır.
Lifler, ‘çözülebilir’ ve ‘çözülmez’ olarak başlıca iki ana grup altında toplanabilir.
Çözülmez lifler sindirim sisteminin hızlanmasını sağlar ve kabız olmayı önler. Kepekli
gıdalar ve buğday içeren tüm yiyecekler ‘kompleks karbonhidratlar’ grubunda yer alır
ve çözülmez lifler yönünden zengindir.
Çözülebilir lifler ise yulaf, havuç ve elma da bulunur. Bu tip gıdalar da kandaki
kolesterol miktarının emilmesini azaltarak kalp sağlığını korumaya yardımcı olur.
Diabet hastalarında da kandaki glukoz oranını düzenleyerek kontrol sağlar.
Açlığınızı bastırır...
Gün içinde sürekli açlıkla savaşıyorsanız nişastalı gıdaları diyetinizin bir yerine
mutlaka koyun. Patates ve fasulye gibi sebzelerde nişasta bolca bulunur. Bu tip
sebzeleri pişirip tekrar soğuttuğunuzda nişasta oranı artar ve tokluk hissinin
artmasına neden olur.
Kandaki şeker miktarının zaman zaman artmasına da neden olan nişasta bazı kanser
türlerine karşı vücudu korur...Enerjinizi arttırır...
Kompleks karbonhidratlar vücudunuzda açıkta bulunan enerjinin depolanma yeridir.
Ayrıca vücut kaslarınızın besleyici yakıtıdır. Sadece kaslarınız için değil aynı zamanda
beyin, kemikler, hormonlar, kalp ve tüm sistemlerinizin düzenini sağlar. Daha aktif
ve enerjik olmanıza neden olur.
Doğal şifa kaynağı olarak düşünülebilir...
Kahverengi pirinç, kereviz, çilek, tahıl ürünleri gibi karbonhidrat içeren yiyecekler
ayrıca doğal vitamin kaynağıdır. B2, B3, B5, ve C vitamini yönünden zengin olan
karbonhidratlar ayrıca mineral, demir, manganez, folik asit ve çinko yinünden de
vücuda katkı sağlar.