Kontak anahtarı genler!

advertisement
Kontak anahtarı genler!
Faaliyete geçen ilk genlerimiz bulundu
İsveç’in ünlü Karolinska Enstitüsü yönetiminde gerçekleştirilen bir çalışma, yaşama atılan ilk
adımlarda hangi genlerin faaliyeti başlattığını ortaya koydu.
Yaşam serüveninin başlangıcı
döllenen tek bir yumurta
hücresiyle başlıyor.
Döllenmeden bir gün sonra
hücre sayısı ikiye, iki gün sonra
dörde, üç gün sonra sekize çıkıp
sonunda yetişkin bir insanın
çeşitli kaynaklara göre 10
trilyon ile 100 trilyon arasında
değişen hücre sayısına ulaşıyor.
Bu kadar hücrenin uyum içinde çalışmasını yöneten, her hücrenin çekirdeğindeki kromozomlar
üzerine sarılı DNA sarmalları üzerine dizili, büyük çoğunluğu vücusudun gereksinim duyduğu
proteinleri kodlayan genler.
İsviçre’den araştırmacıların da katıldığı çalışmanın Nature Communications dergisinde yayımlanan
bulgularına göre, insan gen havuzundaki 23.000 kadar genden yalnızca 32’si döllenmeden iki gün
sonra embryo gelişimini başlatmak üzere harekete geçiyor.
Araştırmayı yöneten Karolinska Enstitüsü Biyo-Bilimler ve Beslenme Bölümü’nden Prof. Juha Kere’nin
“kontak anahtarı” benzetmesi yaptığı bu genlerin sayısı, üçüncü gün 129’a çıkıyor. Bunlar arasında
yedisiyse ilk kez belirlenen genler.
Genler, çift sarmal denen helezon biçimli DNA
yapısını oluşturan ve “baz” diye adlandırılan
milyarlarca farklı molekülün dört farklı türünün özel
biçimlerde ve farklı sayılarda bağlandığı bölgeler.
DNA üzerinde gen bölgelerinin dışında tekrarlayan
biçimlerde bağlanmış ve yakın zamana kadar
işlevsiz olduğu sanılıp “çöp DNA” ya da “hurda DNA”
diye adlandırılan bölümler var. Ancak, son yıllarda
“çöp DNA”nın da genlerin harekete geçirilmesinde
önemli roller üstlendikleri ortaya çıkmıştı.
Yeni çalışmada araştırmacılar, yeni tanımlanan genlerin “çöp DNA” ile etkileşime girerek embriyo
gelişimini başlattıklarını gösterdiler.
Karolinska Enstitüsü Klinik Bilimler Bölümü’nden Prof. Outi Hovatta, çalışmada yetişkin hücrelerin
gelişme sürecinin tersine döndürülerek çok yetili (pluripotent) kök hücrelere dönüştürülmesinde
yararlanılabilecek yeni bulgulara da erişildiğini belirtti.
Araştırmacıya göre, yeni bulgularbazı hastalıkların tedavisini mümkün kılacağı gibi, kısırlık tedavisinde
de kullanılabilecek.
Raşit Gürdilek
KAYNAKLAR:
“Study reveals the genetic start-up of a human embryo”, Karolinska Institutet, 3 Eylül 2015
Download