bir genetik özellik hakkında
advertisement
GENETİK Günay GEÇKİN Fen Bilgisi Öğretmeni • DNA molekülünün belirli bir genetik özellik hakkında bilgi içeren kesitine gen adı verilir. Bütün hücrelerde bulunan DNA moleküllerinin her biri, hangi genin açılması gerektiğini bilir. Ama bilim adamları DNA'nın bunu nasıl başardığını henüz bilmiyorlar. Yine de bu konudaki çalışmalar, sürdürülüyor. Yeri gelmişken, DNA'nın zincirdeki hangi kısmınını kullanacağını biliyor olması gerçekten takdire değer bir durum. DNA bunu bilmeseydi ağzınızın yerinde ayağınız bulunabilirdi. • DNA bütün canlıların hücre çekirdeklerinde bulunur. Erkeğin spermi ile kadının yumurtası birleşerek yeni bir hücre oluşur. • Bu yeni hücre, bebek oluşana değin, kopyalama işlemiyle kendisini çoğaltır. • Anne ve babanın cinsiyet hücreleri, normal bir hücredeki kromozomların yarısını içerirler. • Sperm hücresindeki yirmi üç kromozom ile yumurtadaki yirmi üç kromozom birleşerek kırk altı kromozom, içeren tek bir hücre oluştururlar. İki cinsiyet hücresi birleştiği zaman ortaya çıkan yeni hücre, tıpkı insanın diğer bütün hücreleri gibi yirmi üç çift kromozom içerir. Yeni canlının DNA'sı anne ve babadan alınan DNA lardan oluştuğu için doğan çocuğun görünüşü bazı açılardan anneye bazı açılardan da babaya benzer. • İnsanların her bir hücresinde, hem anneden hem babadan alınmış bilgi dizileri bulunur. Yani iki eksiksiz bilgi dizisi tek bir hücrede bir araya gelir. Ama insanların her biri, yalnızca tek bir çeneye, tek bir buruna ve tek bir saç rengine sahiptir. • Herbir hücre bütün özellikler için hem anneden hem babadan alınmış genler içerir. • Peki mRNA,taşıyacağı mesajı annenin genindenmi yoksa babanın geninden mi alacağını nasıl bilir? Proteinin anneden alınan genetik özelliğe göre mi yoksa babadan alınana göremi yapılacağına nasıl karar veriliyor? A a • Dna nın belirli bir genetik özellik hakkında bilgi içeren kesitine kısmına gen denir. Sevgili Doktor Sue, Bir kız kardeşim olmasını gerçekten de çok istiyorum ama kardeşlerimin hepsi erkek. Anne ve babamın yeni bir bebeğe sahip olacaklarını öğrendiğimde çok heyecanlanmıştım. Ama sonuçta karşıma bir erkek kardeş daha çıktı. Arkadaşım Saundra, çocuğun erkek mi yoksa kız mı olacağına babanın karar verdiğini söylüyor. Bu yüzden babama çok kızdım. Ama o, bunun kendi hatası olmadığını söyledi. Kime inanayım? Rumuz, Kafası Karışık Sevgili Kafası Karışık, Sakın ola öfkeni babandan çıkarayım deme! Evet, çocuğun erkek mi yoksa kız mı olacağına karar verenin baba olduğu söylenebilir. Ama bu, bilinçli olarak verilen bir karar değildir. Yani, baba bu konuda herhangi bir belirleyiciliğe sahip değildir. Bunu sana açıklamaya çalışayım. Hem erkekler hem de kadınlardaki her bir hücrede kırk altı tane kromozom bulunur. Hücrelerdeki bu kromozomlar eşleşerek yirmi üç çift oluştururlar. Bu kromozomların ilk yjrmi iki çifti, kadınlar ve erkeklerde aynıdır. Ancak yirmi üçüncü çift, erkekler ve kadınlarda farklılık gösterir. • Bir erkeğin hücrelerindeki yirmi üçüncü kromozom çifti, X'e benzeyen bir kromozom ile Y'ye benzeyen bir kromozomdan oluşur. Bir kadının hücrelerindeki yirmi üçüncü kromozom çifti ise, X'e benzeyen iki kromozomdan oluşur. • İnsanda yirmi üç çift kromozom içermeyen tek hücre çeşidi, cinsiyet hücreleri; yani kadında bulunan yumurta hücreleri ve erkekte bulunan sperm hücreleridir. Bu hücrelerde eşleşmemiş yirmi üç kromozom bulunur ki bu, diğer hücrelerde bulunan kromozom sayısının yarısıdır. Kadınların yumurta hücresindeki yirmi üçüncü kromozom her zaman X olacaktır. Ancak sperm hücresindeki yirmi üçüncü kromozom, X veya Y olabilir İnsanda Cinsiyet Kalıtımı : İnsan vücut hücrelerinde 46 kromozom ve üreme hücrelerinde 23 kromozom bulunur. Vücut ve üreme hücrelerinde iki çeşit kromozom takımı bulunur. Vücut hücreleri = Vücut kromozomları + Cinsiyet Kromozomları 44 + Vücut kromozomları 44 Vücut kromozomları XY Erkek birey Cinsiyet kromozomları + XX Cinsiyet kromozomları Dişi birey Cinsiyet kromozomları 2 çeşit olup X ve Y ile gösterilir. Y kromozomu X'e karşı baskındır. XX Dişi birey XY Erkek birey Dişi ve Erkek bireylerin ana üreme hücreleri mayoz bölünme geçirmesiyle sperm ve yumurta hücreleri oluşur ve kromozom sayısı yarıya iner.
