kişilik

KİŞİLİK
Kişilik, bireyi diğer
bireylerden ayırt eden,
tutarlı olarak sergilenen,
bireye özgü özellikler
bütünüdür.
Kişilik= Huy + Karakter
PSİKOSEXÜEL GELİŞİM
S. FREUD
PSİKANALİTİK KURAM
• Sigmun Freud (1856-1939)
• İnsan cinsellik ve saldırganlık
dürtüleri ile dünyaya gelen kötü
bir varlıktır.
• Kişilik gelişiminde cinsellik
önemlidir.
• Davranışın nedeni bilinçaltı
motifler,çatışmalar, savunmalar,
erken çocukluk dönemi
deneyimleri, çözülmemiş
çatışmalardır
Topografik Kişilik
• Bilinç:Herhangi bir anda
farkında olunan yaşantıların
bulunduğu alan.
• Bilinçöncesi:Ancak dikkati
zorlayarak hatırlanabilen
yaşantıların bulunduğu alan.
• Bilinçdışı:Bilince çıkarılamayan,
hatırlanamayan olayların bulunduğu
alan.
Yapısal Kişilik Kuramı
• İd
Kişiliğin ilkel yönüdür. Haz
ilkesine göre çalışır.
• Ego
Kişiliğin dengeleyici yönüdür.
Gerçeklik ilkesine göre çalışır.
• Süperego
Kişiliğin ahlaki yönüdür. Vicdan
ilkesine göre çalışır.
Psikoseksüel Gelişim Kuramı
GELİŞİM
DÖNEMLERİ
Oral
Dönem
(0-1 yaş)
Anal
Dönem
(1-3 yaş)
Fallik
Dönem
(3-7 yaş)
Latent
Dönem
(7-12 yaş)
Genital
Dönem
(12-18 yaş)
Freud’un psikosexüel gelişim
kuramında,
•
•
•
•
Cinsellik önemlidir
İd baskındır
Telafi yoktur.
Ayrıca psikosexüel gelişim ergenlik sonu ile
sınırlıdır.
PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM
• Freud kişilik gelişiminde cinselliği temel almış ve kişilik
gelişimini çeşitli dönemlerle açıklamıştır. Her dönem belli
bir kritik gelişimi kapsamaktadır ve eğer o döneme ait temel
ihtiyaçlar karşılanmazsa bu durumun yetişkinlik yıllarında
bir patoloji olarak ortaya çıkabileceğine işaret etmiştir.
• Freud her insanın
• oral, anal(erken genital), fallik, latent(örtülü-gizil) ve
• genital olmak üzere 5 psiko-seksüel evreden geçerek kişilik
yapısını kazandığını ileri sürer.
• Özellikle yaşamın ilk 6 yılının kişilik gelişiminde daha önemli
yani belirleyici (kritik dönem) olduğunu ileri sürer.
1. ORAL (0-18 ay) Dönem
•Bu dönemde temel bölge ağızdır ve bebek çeşitli
nesneleri ve çevresini ağzıyla (emme, çiğneme, ısırma)
tanır. Zevk alma (haz) bölgesi ağızdır. Bu dönem İd’in
egemenliği altındadır. Doğal dürtülerin doyurulması,
gerginliğin hemen giderilmesi çocuğun en baştaki
beklentisidir. Çocuk tamamen dışa bağımlıdır.
•Freud’ a göre bu dönemdeki ihtiyaçların karşılanmaması,
yetişkin yaşamında tırnak yeme, sigara kullanma, oburluk,
alkol vb. gibi durumlara neden olabilir.
2. ANAL DÖNEM (1,5 – 3 yaş)
• Bu dönemde dışkılama organı olan anüs temel
bölgedir. Çocuk, anüsle ilişkili eylemlerle
(dışkısını tutma ve bırakma) oldukça ilgilidir.
Bu dönemin en önemli konusu ise tuvalet
eğitimidir.
• Çocuk bu dönemde kendisini ve çevreyi kontrol
etmeyi
öğrenir.
Çocukta
özdenetimin
öğrenilmesi bağımsızlık duygusunu geliştirir.
Dışkı çıkarmak veya denetim altına almak,
bağımsızlık için ilk adımlardır.
• Çocuğun tuvaleti ile ilgili anne-babanın tutumu çocuğun kişiliğini
etkiler.
• Freud’a göre çocukken baskıcı, katı ve titiz tuvalet eğitimi alanlar
cimri, inatçı, yıkıcı, kızgın, aşırı düzenli ve aşırı kontrolcü bireyler
olarak gelişebilir.
• Tuvalet eğitiminde ailesi ilgisiz olan bireyler ise dağınık, disiplinsiz
ve düzensiz bireyler olarak gelişebilir.
Tuvalet eğitimi iyi olanlar ise yaratıcı,
üretken ve aktif olurlar.
Tuvalet eğitimi nasıl olmalı?
3. FALLİK DÖNEM (3 – 6 yaş)
• Bu dönemde temel bölge genital (cinsel organlarıdır) bölgedir.
Çocuk cinsel bölgesiyle sürekli oynar durumdadır.
• Çocuk cinsiyet farklılıklarını bu dönemde daha net olarak görmeye
başlar. Cinsel kimlik bu dönemde iyice netleşir. Çocuk bu kimliği
oluşturmak için model arayışı içinde olur ve bu model kendi
cinsiyetindeki ebeveyni olur.
• Çocuklar, karşıt cinsiyetten ana babasına karşı bilinçli olmayan
duygusal, cinsel bir yakınlık duyarlar ve kendi cinsiyetindeki ana
babasının yerini almak isterler. Ancak bu arzu ve isteklerinden dolayı
kendi cinsiyetlerindeki ana babaları tarafından cezalandırılacakları
beklentisi çocuklarda kaygıya yol açar. Buna bağlı olarak, erkek
çocuklar Oedipus, kız çocuklar Elektra karmaşasını yaşarlar. (Krl Oid)
Oidipus efsanesi
• Thebai Kralı Laios ile Kraliçe İokaste'nin oğulları olan Oidipus'un
öyküsü Eski Yunan efsanelerinin en dokunaklısıdır. Bir kehanete göre
öz oğlunun kendisini öldüreceğini öğrenen Laios, doğar doğmaz
oğlunun ayak bileklerini delip bir kayışla ayaklarını birbirine
bağladıktan sonra onu bir dağ yamacında ölüme terk eder. Bebeği
bir çoban bularak Korint kentine götürür. Burada Kral Polybos onu
evlat edinir ve ona "şiş ayaklı" anlamına gelen Oidipus adını verir.
• Oidipus büyüdükten sonra aslında Polybos'un oğlu olmadığını
öğrenir. Gerçek kimliğini öğrenmek için krala ne kadar yalvarırsa da
yanıt alamaz. Bunun üzerine tanrı Apollon'un kehanetlerini
insanlara ulaştıran Delfi Tapınağı'na gitmeye karar verir. Burada
kâhin ona, babasını öldüreceğini ve annesiyle evleneceğini söyler.
Oidipus bu haberden çok sarsılır ve bir daha Korint'e dönmemeye
karar verir. Thebai'ye varana kadar dolaşır durur. Yolda Kral Laios'a
rastlar ve aralarında çıkan kavgada, babası olduğunu bilmeden, onu
öldürür. Böylece kehanetin ilk bölümü gerçekleşmiş olur.
• Oidipus Thebai'ye vardığı zaman, yarı aslan yarı kadın olan Sfenks'in kentin
başına bela olduğunu görür. Sfenks gelen geçene "Sabahlan dört, öğleyin
iki, akşamları üç ayağıyla yürüyen yaratık hangisidir?" diye sorarak bu
bilmecenin yanıtını bilmeyeni öldürmektedir. Oidipus, "Bu yaratık insandır,
çünkü çocukken emekler, büyüdüğünde dimdik yürür, yaşlandığı zaman da
bir bastona dayanır," yanıtını verir. Bu doğru yanıt üzerine Sfenks orada
kendini öldürür. Kendilerini Oidipus'a borçlu hisseden Thebaililer onu
ülkenin kralı yaptıktan başka, eski krallarının dul karısı İokaste'yle de
evlendirirler. Böylece Oidipus kendi annesiyle evlenmiş ve kehanetin ikinci
bölümü de gerçekleşmiş olur.
İokaste ile Oidipus aslında ana oğul olduklarını bilmeden birlikte mutlu
yaşarlar ve dört çocukları olur. Yıllar sonra Thebai'de bir salgın hastalık baş
gösterir. Kenttekileri ölümden kurtarmak için ne yapılabileceğini sormak
üzere kâhine bir elçi gönderilir. Kâhin, Laios'u öldürenin cezalandırılması
gerektiğini söyler. Bunun üzerine Laios'u kimin öldürdüğünü araştırmaya
koyulan Oidipus sonunda acı gerçeği öğrenir. İokaste dehşet içinde canına
kıyar. Oidipus da bir iğneyle kendi gözlerini kör eder. Thebai'den
sürüldükten sonra, kızı Antigone'nin koluna yaslanarak kör bir dilenci gibi
dolaşa dolaşa Atina yakınlarındaki Kolonos'a gelir ve orada ölür
Kaynak: http://www.msxlabs.org/forum/efsaneler/209669-oidipusefsanesi.html#ixzz33rVOYyxJ
• Oedipus karmaşası; Erkek çocuğun annesine karşı özel bir sevgiyle
yaklaşmasıdır. Babasıyla bir yarışa girer. Erkek çocuk bir yandan
babasına sevgi duyar onun gibi olmak ister, diğer yandan da ondan
nefret eder. Bu yüzden önemli bir çatışma durumu yaşar.
• Elektra karmaşası; Erkek çocuklarda görülen Oedipus karmaşasının
kız çocuklarındaki karşılığıdır.
• Hem Oedipus hem Elektra karmaşası çocukların kendi cinsiyetinden
ebeveynlerini model almasıyla çözülür. Böylece, çocuklar kendi
cinsiyetindeki ana babayla özdeşim kurarak cinsel kimliklerini
geliştirirler. Bu çerçevede, çocuklar kendi cinsiyetine özgü rolleri,
toplumsal kuralları, değerleri, sorumlulukları kavramaya başlar.
4. LATENT (GİZİL) DÖNEM (6 - 11 yaş)
• Bu dönemde cinsel dürtüler bastırılmış ve onların yerini
artık sosyal ilişkiler almıştır. Ergenlik öncesi durgunluk ve
geçiş dönemidir. Fallik döneminin tersine bu dönemde
çocuk cinsel konulardan hoşlanmaz. Enerjisini oyuna
(spora) ve ders çalışma gibi sosyal ve bilişsel etkinliklere
verir.
• Bu dönemde çocuklar hemcinslerine karşı yakınlık
göstermeye başlarlar (özdeşim kurulur) ve hızla
sosyalleşirler. Çocuk bu dönem yaptıklarıyla övünür,
başkalarının beğenisini kazanmaya çalışır. Çevresinden
beğeni ve destek alan çocuk kendini yeterli, güvenli ve
becerikli görürler.
• Bu dönemi sağlıklı geçirenler, ergenlik döneminin
sorunları ile daha kolay baş edebilirler. Bu dönemi
sağlıklı geçirmeyenler ise tedirgin, içe dönük ve
güvensiz bir kişilik yapısı
geliştirirler.
Bu dönemde anne babanın
rollerini(erkeksi- kadınsı) iyi
oynamaları gerekir.
5. GENİTAL DÖNEM (12 - 18 yaş)
• Bu dönem cinsel olarak çocukluktan çıkılıp ergenliğin
yaşandığı dönemdir. Daha önceki dönemleri başarıyla
atlatmak bu dönemin birey açısından kolay atlatılmasında
önemli bir faktördür.
• Fallik dönemde görülen cinsel dürtülerden kaynaklanan
çatışmalar bu dönemde tekrar ortaya çıkabilir. Bireyin çok
hızlı bir fiziksel değişim yaşadığı bu dönemde karşı cinse
duyulan ilgi doruğa çıkar. Bu nedenle karşı cins ile
arkadaşlık ilişkileri kurulmaya çalışılır.
• Bu dönemde birey kim olduğu, ne olduğu, yaşamın
anlamının ne olduğu sorularının yanıtlarını bulmaya çalışır.
SAVUNMA MEKANİZMALARI
Bastırma
Hayal kurma
Bahane bulma
Yansıtma
Yer/yön değiştirme
Karşıt tepki
oluşturma
• Ödünleme (telafi)
• Yüceltme
•
•
•
•
•
•
Sorular
• Kemal Bey çok disiplinli, otoriter bir babadır. Evdeki
herkesi sürekli kendi koyduğu kurallara uymaya
zorlayan ve koyduğu kuralların tartışılmasına kesinlikle
izin vermeyen birisidir. Örneğin, hafta sonlarında,
tatillerde bile evdeki herkesin en geç saat 07.00’de
kalkmasını ve kahvaltıda hazır olmasını ister.
• Kemal Bey’in katı, kuralcı ve kurallarından taviz
vermeyen kişiliği, hangi gelişim dönemindeki olumsuz
ve yanlış ana baba tutumları sonucunda oluşmuş
olabilir?
• A)Genital B)Oral C)Fallik
D)Latent
E)Anal
.
• Freud’a göre hangi dönem gelişim açısından
belirleyicidir?
• a) Okul öncesi
c) Ergenlik
• b) İlköğretim
d) Yetişkinlik
• Freud’a göre aşırı yeme, aşırı içme gibi
davranışların altında hangi dönemdeki temel
ihtiyaçların yeterince karşılanmaması yatar?
• a. Oral b. Anal c. Fallik
d. Örtülü