Serbest ticaret bölgesi

Chapter 9
Ticaret Ekonomi Politiği
Prepared by Iordanis Petsas
To Accompany
International Economics: Theory and Policy, Sixth Edition
by Paul R. Krugman and Maurice Obstfeld
Bölüm İçeriği
 Giriş
 Serbest Ticaret Durumu
 Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah Argümanı
 Gelir Dağılımı ve Ticaret Politikası
 Uluslararası Müzakereler ve Ticaret Politikası
 Özet
 Appendix: Optimum Tarifenin Pozitif Olduğunun
İspatı
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-2
Giriş
 Serbest ticaret ulusal refahı maksimize eder, fakat bu
gelir dağılımı yoluyla olur.
• Pek çok devlet kısıtlayıcı ticaret politikalarını
bazılarını kullanır.
• Bu bölümde, devletlerin ticaret politikalarını neden
ekonomistlerin getiri-maliyet hesaplarına
dayandırmadıklarını ve dayandırmamaları gerektiği
incelenecek.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-3
Giriş
 Devletin ticarete müdahale etmemesi için ne sebepler
var?
• Serbest ticaret lehine üç argüman var:
– Serbest ticaret ve verimlilik
– Üretimde ölçek ekonomisi
– Siyasi argümanlar
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-4
Serbest Ticaret Durumu
 Serbest Ticaret ve Verimlilik
• Serbest ticarette verimlilik argümanı, serbest ticaretin
en iyi politika olduğu küçük ülke durumuna dayanır.
– Tarifeler ekonomide net kayba sebep olur.
– Tarife dengesinden serbest ticarete geçiş, verimlilik
kaybını önler ve ulusal refahı artırır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-5
Serbest Ticaret Durumu
Figure 9-1: Serbest Ticarette Verimlilik Durumu
Price, P
Dünya fiyatı
artı tarife
Üretim
kaybı
S
Tüketim Kaybı
Dünya fiyatı
D
Quantity, Q
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-6
Serbest Ticaret Durumu
Table 9-1: Korumacılığın Tahmini Maliyeti, Milli Gelire Yüzdesi
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-7
Serbest Ticaret Durumu
 Serbest Ticaretten Diğer Kazanımlar
• Küçük ülkelerde korunan piyasalardaki firmalar için
ölçek ekonomisi yoktur.
– Örnek: bir otomobil endüstrisinde, verimli ölçekte bir
kurulum ile yıllık minimum 80000 araba üretilmeli.
– Arjantin’de 13 firma yılda toplam 166000 araba üretiyor.
• Ölçek ekonomisinin varlığı, çeşitliliği artıran ve
fiyatları düşüren serbest ticaretin lehinedir.
• Müdahale edilmiş ticarete karşı serbest ticaret, daha
geniş bir fırsat ve dolayısıyla daha geniş bir inovasyon
yelpazesi sağlar.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-8
Serbest Ticaret Durumu
 Serbest Ticaretin Siyasi Argümanları
• Serbest ticarete siyasi bir bağlılık, uygulamada iyi bir
fikir olabilir.
• Ticaret politikalarında, ulusal maliyet ve getiriden
ziyade bireysel çıkarlar ön plandadır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-9
Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah
Argümanı
 Aktif ticaret politikaları, bazen ulusun refahını bütün

olarak artırabilir.
Serbest ticaret politikasına karşı iki teorik argüman
vardır:
• Ticaret haddi argümanı
• İç piyasa başarısızlıkları argümanı
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-10
Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah
Argümanı
 Ticaret Haddi Argümanı
• Büyük bir ülkede (yani ticaret yoluyla dünya fiyatını
etkileyebilen bir ülke) gümrük tarifesi, ithalatın
fiyatını düşürerek ticaret haddi getirisi sağlar.
– Bu getiri, tarifenin maliyetleriyle muhakkak
karşılaştırılmalı (üretim ve tüketim kaybı).
• Tarifenin getirileri maliyetlerini muhtemelen
aşacaktır.
– Bu yüzden büyük bir ülke için serbest ticaret en iyi
politika olmayabilir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-11
Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah
Argümanı
Figure 9-2: Optimum Gümrük Tarifesi
Ulusal refah
1
Optimum Yasaklayıcı
tarife, to
tarife oranı, tp
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Tarife oranı
Slide 9-12
Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah
Argümanı
• Optimum tarife
– Ulusal refahı maksimize eden tarife oranıdır.
– Her zaman pozitiftir ve tüm ithalatı sıfırlayan
yasaklayıcı orandan küçüktür.
– Küçük bir ülke için sıfırdır çünkü küçük ülke kendi
ticaret haddini etkileyemez.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-13
Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah
Argümanı
• Ticaret haddi argümanı, ihracatçı sektörler için hangi
politikayı dayatır?What policy would the terms of
trade argument dictate for export sectors?
– İhracat teşvikleri ticaret haddini bozar. Bu yüzden ulusal
refahı düşürür.
– Bundan ötürü, ihracatçı sektörler için optimum politika negatif
teşvik, yani ihracat vergisi olmalıdır.
– Optimum tarifeye benzer şekilde, optimum ihracat
vergisi de her zaman pozitif ve tüm ihracatı durduracak
olan yasaklayıcı vergi oranından küçüktür.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-14
Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah
Argümanı
 İç Piyasa Başarısızlıkları Argümanı
• Üretici ve tüketici fazlası sosyal getiri ve maliyetleri
münasip bir şekilde ölçmez.
– Tüketici ve üretici fazlası:
– İşsizlik ya da eksik istihdam
– Yeni ya da inovatif endüstrilerden teknoloji yayılması
– Çevresel dışsallıklar
gibi iç piyasa başarısızlıklarını göz ardı eder.
• Gümrük tarifesi; bir malın üretiminde, üretici fazlası
yoluyla tespit edilemeyen bir marjinal sosyal fayda
varsa, refahı yükseltebilir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-15
Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah
Argümanı
Figure 9-3: İç Piyasa Başarısızlıkları Argümanı
Price, P
S
(a)
PW + t
PW
a
b
D
S1 S2
D2 D1 Quantity, Q
Dollars
(b)
c
S1 S2
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Marjinal
sosyal
fayda
Quantity, Q
Slide 9-16
Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah
Argümanı
• İç piyasa başarısızlıkları argümanı, en iyi ikinci
teorisinin özel bir durumudur. The domestic market
failure argument against free trade is a particular case
of the theory of the second best.
– En iyi ikinci teorisi; müdahale etmeme politikasının,
ancak ve ancak diğer tüm piyasalar düzgün çalışıyorsa
istenen bir durum olduğunu ifade eder.
– Eğer bir piyasa düzgün çalışmakta başarısız olursa, devlet
müdahalesi refahı yükseltebilir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-17
Serbest Ticarete Karşı Ulusal Refah
Argümanı
 Piyasa Başarısızlıkları Argümanı Ne Kadar İkna
Edici?
• İç piyasada bozukluklar olması durumunda serbest
ticareti savunan iki temel argüman var:
– İç piyasa bozuklukları, yerel (uluslararası ticaret dışı)
politikalarla düzeltilmelidir.
– Örnek: yerel bir üretim teşviki, üretimle ilgili piyasa
başarısızlıklarını çözmede tarifeden daha başarılıdır.
– Piyasa başarısızlıklarının fark edilmesi ve ölçülmesi
zordur.
– Örnek: kırsal endüstriyi koruyacak bir gümrük tarifesi sosyal
getiri yaratacaktır ancak bu sektörlere olan göçü de
destekleyecektir. Böylece işsizlik oluşacaktır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-18
Gelir Dağılımı ve
Ticaret Politikası
 Pratikte ticaret politikasında, gelir dağılımı endişesi
baskındır. In practice, trade policy is dominated by
income distribution considerations.
• Bireylerin istekleri, devletin belirlediği hedeflerde az
ya da çok yansıtılır.
– Hükümetlerin siyasi başarılarını maksimize etmekte
kullandıkları modeller vardır.
 Seçim Rekabeti Electoral Competition
• Siyaset bilimciler, politikaların olabildiğince çok oy
çekmek için yarışan siyasi partiler tarafından
belirlendiğini iddia etmekteler.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-19
Gelir Dağılımı ve
Ticaret Politikası
• Modelin varsayımları:
– Yarışta iki tane parti var.
– Her iki partinin de amacı seçilmek.
– Her parti, uygulanacak gümrük tarifesi seviyesine karar
vermek zorunda (var olan tek politika bu).
– Seçmenlerin tarife tercihleri farklı.
• Bu iki parti hangi politikaları izleme vaadi vermeli?
– Her iki parti de, medyan seçmenin (skalanın tam
ortasındaki seçmen) tercihinden oluşan aynı tarifeyi
önerecektir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-20
Gelir Dağılımı ve
Ticaret Politikası
Tercih edilen
tarife oranı
Figure 9-4: Politik Yarış
Politik destek
tA
tB
tM
Medyan
seçmen
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Seçmenler
Slide 9-21
Gelir Dağılımı ve
Ticaret Politikası
 Toplu Hareket Collective Action
• Bu yaklaşım, siyaseti kamu malı olarak görür.
– Örneğin, bir gümrük tarifesi koyulması endüstrideki
tüm firmaları kapsar. Buna karşın, gümrük tarifesi
için yapılacak lobi çalışmasının maliyetini ancak
birkaç firma karşılayabilir.
• Pek çok bireysel firma ve tüketiciye yayılmış ama
toplamı büyük kayıplar oluşturan ticaret
politikaları, itiraz görmeyebilir.
– İyi organize olmuş (ya da şirket sayısı az)
endüstriler korunur.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-22
Gelir Dağılımı ve
Ticaret Politikası
 Siyasi Süreci Modelleme
• Interest groups “buy” policies by offering
contributions contingent on the policies followed by
the government.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-23
Gelir Dağılımı ve
Ticaret Politikası
 Kim Korunur?
• Gelişmiş ülkelerde iki sektörün korunduğu görülür:
– Tarım
– Çiftçiler iyi organize olmuşlardır ve ABD’nin devlet yapısı
politik güçlerini artırmaktadır.
– Giyim
– Hem tekstil hem de kıyafet sektörü ciddi koruma altında. Bu
sektör az kalifiye işçi alır ve iyi sendikalaşmışlardır.
• Her iki sektörde de koruma yakın gelecekte azalacak
(uluslararası ticaret anlaşmaları sebebiyle).
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-24
Gelir Dağılımı ve
Ticaret Politikası
Table 9-2: ABD’de Korumacılığın Etkileri ($ milyar)
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-25
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
 Uluslararası entegrasyonlar, 1930’ların ortasından
1980’e kadar yükseldi çünkü ABD ve diğer gelişmiş
ülkeler tarife ve tarife dışı engelleri giderek artan bir
hızda kaldırdılar.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-26
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
Figure 9-5: ABD Gümrük Tarifesi
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-27
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
 Siyasi olarak tarifelerin kaldırılması nasıl mümkün
oldu?
• Ticaretin savaş sonrası liberalleşmesi, uluslararası
müzakerelere başarıldı.
– Devletler karşılıklı olarak gümrük tarifesinde indirim
konusunda uzlaştılar.
 Müzakerenin Avantajları
• Karşılıklı bir anlaşmanın tarafı olarak tarifede
indirime gitmek, tek taraflı olarak indirime
gitmekten daha kolaydır. Çünkü:
– İhracatçıları, daha serbest ticaret için harekete geçirir.
– Devletlerin ticaret savaşına girmemelerini sağlar.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-28
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
Table 9-3: Ticaret Savaşı Problemi
Japonya
ABD
Korumacılık
Serbest ticaret
10
20
Serbest ticaret
10
-10
Korumacılık
20
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
-10
-5
-5
Slide 9-29
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
 Table 9-3’te her ülkenin baskın bir stratejisi var:

Korumacılık.
Korumacılık durumunda her iki ülke bireysel olarak
daha iyi olsa da, serbest ticaret durumunda ikisi
birden daha iyi olacaktır.
• Oyun teorisinde bu durum Tutsak İkilemi olarak
bilinir.
• Japonya ve ABD serbest ticareti sürdürmek için
bağlayıcı bir anlaşma yapabilir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-30
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
 Uluslararası Ticaret Anlaşmaları: Kısa Tarih
• Ticaret politikası olarak, uluslararası koordine edilmiş
tarife indirimlerinin tarihi 1930’lara kadar gider (the
Smoot-Hawley Act).
• İkinci Dünya Savaşından beri çok taraflı tarife
indirimleri, 1947’de yapılan ve Geneva’da olan
General Agreement on Tariffs and Trade (GATT)
çerçevesinde yapılmaktadır.
– Şimdi Dünya Ticaret Örgütü (WTO) diyoruz.
– GATT-WTO sistemi, uluslararası ticaret politikalarını
belirleyen bir dizi kurallardan oluşan legal bir
organizasyondur.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-31
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
• GATT-WTO sistemi şunların uygulanmasını yasaklar:
– İhracat Teşviki (tarım ürünleri hariç)
– İthalat Kotaları (ithalatın piyasa işleyişini bozma
tehlikesi yoksa)
– Tarifeler (her yeni vergi ya da vergi artışının, etkilenen
ihracatçı ülkeyi telafi etmek için başka bir vergide
indirimle dengelenmesi)
• Trade Round
– Büyük bir ülke grubu bir araya gelerek, tarife indirimi
ve ticaret serbestleştirici diğer ölçüler hakkında
müzakere ederler.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-32
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
• 1947’den beri sekiz trade rounds yapıldı.
– İlk beşi iki taraflı paralel müzakere şeklindeydi (mesela
Almanya ile Fransa ve İtalya).
– Kennedy Round olarak bilinen altıncı çok taraflı ticaret
anlaşması 1967’de tamamlandı.
– This agreement involved an across-the-board 50% reduction in
tariffs by the major industrial countries, except for specified
industries whose tariffs were left unchanged.
– Sonuçta Kennedy Round ile birlikte ortalama tarifeler yaklaşık
%35 düştü.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-33
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
– 1979’da tamamlanan ve Tokyo Round olarak bilinen
ticaret müzakeresi şu şekilde sonuçlandı:
– Tarifelerde indirim
– VER gibi tarife dışı engellerin çoğalmasını kontrol amaçlı yeni
kurallar.
– Müzakerelerin sekizinci roundu 1994’te biten Uruguay
Roundudur.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-34
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
 Uruguay Round
• En önemli sonuçlar:
– Ticaret Liberalizasyonu
– İdari Reformlar
 Ticaret Liberalizasyonu
• Gelişmiş ülkeler tarafından uygulanan tarifeler yaklaşık %40
düşürüldü.
– Daha önemlisi, iki önemli sektörde (tarım ve giyim) ticareti
serbestleştirme hareketidir.
 GATT’tan WTO’ya
• Uruguay Roundundaki tanıtımın çoğu WTO’nun kuruluşu
üzerineydi.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-35
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
• WTO GATT’tan ne kadar farklı?
– GATT geçici bir anlaşmayken, WTO tam anlamıyla bir
uluslararası organizasyondur.
– GATT sadece mal ticaretine uygulanırken, WTO hizmet
ticaretini (the General Agreement on Trade in Services
(GATS)) ve uluslararası mülkiyet haklarının uluslararası
başvurusunu da kapsıyordu.
– WTO, daha kısa sürede sonuca varmak için dizayn
edilmiş yeni bir ‘anlaşmazlık çözüm’ prosedürüne
sahipti.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-36
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
 Getiri ve Maliyetler
• Uruguay Roundunun ekonomik etkilerini tespit etmek
zor.
– Fakat GATT ve OECD’nin tahminlerine göre, anlaşma
tam olarak yürürlüğe girdikten sonra her yıl, dünya
ekonomisinin toplamda $200 milyar kazancı olacak
– Çoğu ekonomist bu tahminin çok düşük olduğunu söylüyor.
– The costs of the Uruguay Roundunun maliyeti iyi
organize olmuş gruplar tarafından hissedilecekken,
getirilerin çoğu topluma nüfuz ederek artacaktır.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-37
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
 Tercihli Ticaret Anlaşmaları
• Devletler kendi aralarında, dünyanın geri kalanını
ilgilendirmeyen Tercihli Ticaret Anlaşmaları
yaparak tarifeleri indirebilirler.
• GATT-WTO, ayrımcılık yapmama prensibiyle
(most favored nation (MNF)) bu tip anlaşmaları
yasaklar.
– Tercihli Ticaret Anlaşmaları yapılmasına, anlaşma
ile taraflar arasında serbest ticaret oluşacaksa izin
verilir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-38
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
• Serbest ticaret çok sayıda WTO üyesi arasında
aşağıdaki şekillerde kurulabilir:
– Serbest ticaret bölgesi, üyeler arasında serbest
ticarete izin verir fakat üye ülkeler, üye olmayan
ülkelere karşı ticaret politikalarında serbesttirler.
– Örnek: The North American Free Trade Agreement
(NAFTA).
– Gümrük Birliği üyeler arasında serbest ticarete izin
verir ve üye olmayan ülkelere karşı ortak bir ticaret
politikası gerektirir.
– Örnek : The European Union (EU)
– Ortak Pazar, üye ülkeler arasında faktör (özellikle
de işgücü) hareketliliğinin serbest olduğu bir gümrük
birliğidir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-39
Uluslararası Müzakereler ve
Ticaret Politikası
 Tercihli Ticaret Anlaşmaları iyi midir?
• Etkisinin ticaret yaratan mı yoksa ticaret saptıran
mı olduğuna göre değişir.
– Ticaret yaratan
– Anlaşma sonrasında yüksek maliyetli yerel ürün ile üye
ülkelerden ithal edilen düşük maliyetli ürün yer
değiştiriyorsa ortaya çıkar.
– Ticaret saptıran
– Anlaşma sonrasında üye olmayan ülkelerden ithal edilen
düşük maliyetli ürün ile üye ülkelerden ithal edilen yüksek
maliyetli ürün yer değiştiriyorsa ortaya çıkar.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-40
Özet
 Serbest ticaret lehine üç argüman var:
• Serbest ticaret ve verimlilik
• Üretimde ölçek ekonomisi
• Siyasi argümanlar
 Serbest ticaretten uzaklaşmak içinse iki argüman var:
• Ticaret haddi argümanı
• İç piyasa başarısızlıkları argümanı
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-41
Özet
 Pratikte ticaret politikası, gelir dağılımı endişelerine
yoğunlaşır.
• Siyasi partiler, medyan seçmenin ilgisine hizmet edecek
şekilde politika belirlerler.
• İyi organize olmuş (ya da küçük) gruplar genelde, kendi
çıkarlarına hizmet eden politikaları, geri kalan çoğunluğa
rağmen, elde edebilirler.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-42
Özet
 Uluslararası müzalereler, endüstriyel ülkelerde tarife

indirimine yardımcı olurken, ticaret savaşlarını engeller.
GATT uluslararası ticaret sisteminin merkez
kuruluşudur.
• Dünya çapındaki en son GATT anlaşması ise yeni bir
organizasyon kurdu: WTO.
 WTO’nun izin verdiği üç çeşitli tercihli ticaret

anlaşması vardır. Serbest ticaret bölgesi, gümrük birliği
ve ortak pazar.
Tercihli ticaret anlaşmaları, ticaret yaratıcı ve saptırıcı
etkilerin büyüklüğüne göre iyi ya da kötü olabilir.
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-43
Appendix: Optimum Tarifenin
Pozitif Olduğunun İspatı
Figure 9A-1: Gümrük Vergisinin Fiyatlar Üzerindeki Etkisi
Price, P
~
P
Onlar’ın ihracat arzı
t
PF
PW
Biz’im ithalat talebimiz
Quantity, Q
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
Slide 9-44
Appendix: Optimum Tarifenin
Pozitif Olduğunun İspatı
Figure 9A-2: Gümrük Vergisinin Refah Etkisi
Price, P
S
~
P
Kayıp
PF
kazanç
PW
D
Q1 Q2
Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.
D2 D1
Quantity, Q
Slide 9-45