Lipitler ortak özellikleri su ile karışmamak olan organik

Lipitler
Ahmet BAGATIR tarafından yazıldı
Çarşamba, 05 Kasım 2008 22:45
Lipitler ortak özellikleri su ile karışmamak olan organik maddelerdir ve kimyasal olarak yağ
asitlerinin bir alkolle esterleşmesinden oluşur.
1.1. Lipitlerin Yapısı ve Ortak Özellikleri
* Yapılarında C, H, O bulunur. Bazılarında C, H, O dan başka N, P, S bulunur.
* Suda değil organik çözücülerde çözünürler yani hidrofobdurlar (suyu sevmezler).
* Yağ asitlerinin esterleridir veya yağ asitlerinin esterleri haline gelebilirler.
*Canlı organizmalar tarafından kullanılırlar.
Lipitlerin Sınıflandırılması
1.Basit Lipitler
2.
Bileşik Lipitler
3.Türev Lipitler
Yağlar
Mumlar
Fosfolipitler Fosfatsız lipitler
Steroidler Lipokromlar
Yağda eriyen vitaminler
1/6
Lipitler
Ahmet BAGATIR tarafından yazıldı
Çarşamba, 05 Kasım 2008 22:45
YAĞLAR
Yağlar; kimyasal olarak gliserin ve yağ asitlerinin esterleridir. Yani yapı taşları üç
değerli bir alkol olan gliserol ( C3H5(OH)3) ve yağ asitleridir( R-COOH).
Bitki ve hayvan yağlarının % 99’una yakın kısmında gliserin (gliserol) esterleri
olduğundan bunlara nötral yağlar da denir. Nötral yağların yapılarında N bulunmaz.
Nötral yağlar bitkisel ve hayvansal hücrelerin başlıca depo yağlarıdır. Bitkisel yağların
bileşiminde gliseritlerden başka fosfogliseritler, yağ alkolleri ve türevleri, pigmentler, yağda
çözünen A,D,E,K vitaminleri, doğal antioksidanlar, steroller, tat ve aroma maddeleri bulunur.
Yağların yapısı
Yağların gliserol ve yağ asitlerinin esterleşmesinden oluşmuştur.
Gliserol (Gliserin) : Gliserol 3 hidroksil gurubu içeren (-OH) bir trialkoldür.
2/6
Lipitler
Ahmet BAGATIR tarafından yazıldı
Çarşamba, 05 Kasım 2008 22:45
Yağ asitleri : Doğada kırktan fazla yağ asidi vardır.Yağ asitleri çift bağ içerip içermemelerine
göre
doymuş ve doymamış yağ asidi; insan vücudunda sentezlenip
sentezlenememesine göre de
elzem
(esansiyel =temel) ve elzem olmayan
yağ asitleri olarak sınıflandırılır.
Doymuş yağlar oda sıcaklığında katı olup,çoğunlukla hayvansaldır.
Doymamış yağlar oda sıcaklığında sıvı olup, çoğunlukla bitkiseldir.Sağlık açısından doymamış
yağ içeriği yüksek olan gıdalar tercih edilmelidir.
Önemli esansiyel doymamış yağ asitleri
1. Oleik asit:Türk zeytin yağlarında %60-80 arasında bulunur.Oleik asit n-9 (omega 9) olarak
bilinir.
2. Linoleik asit:Çiğit ve soya yağlarında %50’nin üzerinde bulunur.Linoleik asit n-6 (omega 6)
olarak bilinir
3.Linolenik asit:Keten, kenevir gibi bitki yağlarında ve bu bitkilerle beslenen hayvanların süt yağı
ve yumurta sarılarında bulunur.Linolenik asit n-3 (omega 3) olarak bilinir.
Elzem yağ asitleri:
Birden fazla çift bağ içeren linoleik, linolenik ve araşidonik asitlere elzem yağ asitleri denir. İnsan
vücudu yalnızca bir çift sentezleyebildiğinden bu asitlerin gıdalarla hazır alınması gerekir.
Elzem yağ asitlerinin fonksiyonları
3/6
Lipitler
Ahmet BAGATIR tarafından yazıldı
Çarşamba, 05 Kasım 2008 22:45
* Yağların damar içinde akıcılığını sağlar.
* Kolesterol metabolizmasında görev alır.
* Hücre zarının dayanıklılığı ve işlevinde etkindir.
* Retina ve beyin gelişiminde etkilidir.
* Hücrelerin hormonlara karşı cevaplarını ayarlayan hormon benzeri bileşikler olan
prostaglantinlerin sentezinde görev alırlar.
Elzem yağ asitlerinin yetersizliğinde ciltte kuruma ve kanamalar, büyümede gerilik, kanda lipit
taşınmasında bozukluklar oluşur.
Mumlar
Mumlar suda erimez, organik çözücülerde erir. Yağlar gibi kolay hidrolize olmaz ve
sabunlaşmaz.Lipaz(yağ hidroliz enzimi) enzimi, mumları çok yavaş hidrolize edebildiğinden
mumların besinsel değeri fazla değildir.
Mumlar biyolojik yönden önemlidir. Bitki ve hayvan vücutlarını örten mum tabakaları su kaybını
önler.Örn:Yapraklarda kutikula gibi
Bileşik (Konjuge) Lipitler
Yapılarında C, H, O’dan başka N, P, S bulunduran lipitlerin karbonhidrat, fosforik asit, protein
gibi moleküllerle birlikte oluşturdukları bileşiklerdir.GLİKOLİPİT, LİPOPROTEİN,FOSFOLİPİT
4/6
Lipitler
Ahmet BAGATIR tarafından yazıldı
Çarşamba, 05 Kasım 2008 22:45
gibi...
Fosfolipitler : Lipitlerin yağlardan sonraki en önemli grubudur. Fosforik asidin (H 3 PO 4 )
diesteridirler (fosfolipitlere fosfatitler de denir.).
Türev Lipitler
Katı alkollerin yağ asitleri ile yaptıkları esterlerdir. Steroller de denir. Biyolojik
açıdanönemlidirler. Kolesterol, yağ asitleri, mum alkolleri, klorofil, karotenoitler gibi
lipokromlar,A, D, E, K lipovitaminleri antioksidantlar, steroidler, mono ve digliseridler.
Steroidler: Doğada serbest halde veya yağ asitleri ile esterleşmiş halde bulunan kristalsi
alkollerdir. Hayvan, bitki ve mantar streolleri olmak üzere üç grupta toplanır.
Steroidler yağ sabunlaştıktan sonra ayrılan sabunlaşmayan artık içinde bulunur.
Steroidlerin fizyolojik önemi çok büyüktür. Cinsiyet hormonları, adrenalin , kortizon gibi
hormonlar, safra asitleri, bazı alkoloidler, D vitaminleri steroid grubundaki bileşiklerdir.
Steroidlerin en önemlileri kolesterol ve ergesteroldür.
Kolesterol: İlk bulunan steroidtir. Yalnız hayvansal dokularda sentezlenir.Serbest ve yağ
asitleriyle esterleşmiş olarak tüm hayvansal yağlarda bulunur.Safra asitleri, steroid hormonları
ve D vitamini kolesterol türevidir.
Kolesterol, yağımsı bir maddedir. Normal koşullarda, yağ suyun içinde çözünmez. Kolesterol de
su özelliklerini taşıyan kanda normal koşullarda çözünmez.Kolesterol, kanda çözünmesi ve
taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir. Bu kolesterol ile protein birleşimi genel
5/6
Lipitler
Ahmet BAGATIR tarafından yazıldı
Çarşamba, 05 Kasım 2008 22:45
olarak lipoprotein kavramı içinde incelenir.
MARGARİNLER
Margarin tereyağı taklidi bir yağdır. Latince inci anlamına gelen margarita kelimesinden
kaynaklanır. Margarin kimyasal olarak su ve yağ içeren bir emülsiyondur.Margarinler sıvı
yağlardaki doymamış yağ asitlerinin çift bağlarına H 2 verilerek çift bağların tek bağ haline
dönüştürülmesidir. Margarin üretimi bir hidrojenlendirmedir. Sağlık açısından doymuş yağlarla
aynı durumdadır.
6/6