diş gelişimi - Adnan Menderes Üniversitesi

DİŞ GELİŞİMİ
Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN
Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi
Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı
Diş gelişimi
İki diş grubu normal olarak gelişir.
1- Primer Dişlenme (Süt Dişleri)
2- Sekonder Dişlenme (Kalıcı Dişler)
Gelişim (Odontogenezis)
• Ağız ektodermi
• Mezoderm
• Nöral krista hücrelerinden gelişir.
Gelişim
• Diş minesi, ağız boşluğu ektoderminden
gelişirken
• Diğer tüm dokular, mezoderm ve nöral
krista hücrelerinden köken alan çevre
mezenşiminden farklılaşır.
• Mandibula ve maksilla gelişen dişlere yer
sağlamak için büyürken, yüzün şekli
değişikliğe uğrar.
Odontogenezis
• Ektodermin üzerini örten nöral krista
mezenşiminin uyarısı ile başlar.
• Bütün dişler aynı anda gelişmeye
başlamazlar.
• İlk diş tomurcukları,ön alt çenede belirir.
• Sonra üst ön çenede görülür.
• Daha sonra her iki çenede arkaya doğru
gelişir.
Odontogenezis
• Diş gelişimi, doğumdan sonra yıllarca
devam eder.
• Dental lamina denilen “u” şekilli bantlar
ilkel çenelerin kavislerini takip eder.
Odontogenezis
• Tomurcuk Safhası (Bud Stage)
• Kep Safhası(Cap Stage)
• Çan Safhası (Bell Stage)
Tomurcuk Safhası
• Her dental laminada, 10 çoğalma merkezi
oluşur.
• Bunlar alttaki mezenşime doğru büyüyen
diş tomurcuklarını meydana getirir.
• Bu diş tomurcukları süt dişleri olarak
gelişir. Çocukluk döneminde dökülür.
• Her çenede 10 adet diş tomurcuğu olup,
her tomurcuk bir süt dişini oluşturur.
Tomurcuk Safhası
• Süt dişi öncülerine sahip olan kalıcı
dişlerin tomurcukları, dental laminanın
derin bir devamı olarak yaklaşık 10.
haftada görülmeye başlar.
• Kalıcı dişlerin tomurcukları, dile doğru süt
diş tomurcukları yönünde gelişir.
• Süt dişi öncüleri olmayan kalıcı azı dişleri
ise, dental laminaların arka uzantılarından
tomurcuklar olarak gelişir.
Tomurcuk Safhası
• Kalıcı dişlerin tomurcukları, çoğunluğu
fetal dönemde olmak üzere farklı zaman
larda ortaya çıkar.
• 2. ve 3. kalıcı azı dişlerin diş tomurcuk
ları,doğumdan sonra gelişir.
Kep Safhası
• Her diş tomurcuğu, dental papillanın ilkeli
olan mezenşim tarafından baskılanarak
kep şeklini alır.
• Gelişen dişin ektodermal kısmı olan mine
organı, ileride mine üretimi yapar.
• Dental papilla denilen kep şekilli her dişin
iç kısmı, diş pulpasının gelişmemiş
şeklidir.
Kep Safhası
• Dental papilla ve mine organı diş germini
oluşturur.
• Mine organının dış hücre tabakası: Dış
mine epitelini
• Kebi döşeyen iç hücre tabakası: İç mine
epitelini yapar.
Kep Safhası
• Mine epitel tabakaları arasında gevşek
olarak dizilmiş hücrelerin merkezi çekirdek
kısmına mine retikulumu denir.
• Gelişen dişi saran mezenşim, dental kese
denilen damarlanmış kapsüler bir yapı
oluşturmak için yoğunlaşır.
Dental Kese
• Sement
• Periodental ligamentin taslağını
Çan Safhası
• Mine organı farklılaşırken, gelişen diş bir çan
şekline benzer.
• İç mine epiteline bitişik dental papilladaki
mezenşim hücreleri, odontoblastlara farklılaşır.
• Dentin oluşur. Dentin kalınlaştıkça, odontoblast
lar dental papillanın merkezine doğru çekilir
fakat, odontoblastların parmak benzeri sitoplaz
mik uzantıları olan odontoblastik uzantılar dentin
içinde gömülü kalır.
İç Mine Hücreleri
• Bu hücreler (iç mine epitel hücreleri),
dentinin üzerinde bulunan ve prizma
şeklindeki mine üretme işlevine sahip
ameloblast hücrelerine farklılaşır.
• Mine yapımı artarken, ameloblastlar dış
mine epiteline doğru çekilir.
• Mine ve dentin oluşumu, dişin en tepesin
den başlar ve oluşacak köke doğru ilerler.
Dental Kesenin İç Hücreleri
• Sementoblastlara farklılaşırlar sementi
üretir.
• Sement, kök dentini üzerinde depolanır ve
diş boynundaki mine ile birleşir.
• Dişler gelişip ve çeneler kemikleşirken,
dental kesenin dış hücreleri de kemik
yapımında aktifleşirler.
Diş Sürme
• Dişler gelişirken, ağız boşluğuna doğru
devamlı yavaş bir harekete başlar.
• Alt dişler, üst dişlerden önce çıkar.
• Kızların dişleri erkeklerden önce çıkar.
• Çocuğun dişlenmesi, 20 süt dişini kapsar.
• Erginde ise 32’dir.
Diş Sürme
• Diş kökü büyürken,diş kronu giderek ağız
epitelinden dışarı çıkar.
• Süren diş kronu etrafındaki ağız mukozası,
diş etini oluşturur.
• Süt dişlerin çıkması 6-24.aylar
• 20 süt dişi 2. yaşın sonuna kadar sürer.
Kalıcı Dişler
• Kalıcı dişler gelişirken, karşılığı olan süt
dişinin
kökü,
giderek
osteoklastlar
tarafından eritilir.
• Süt dişi düştüğünde, sadece kron ve
kökün en üst kısmını içerir.
• 6 yaşında çıkmaya başlar
• Erken ergenlik dönemine kadar devam
eder.
Klinik