Document

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ 2
AYŞE DARICI
1090310418-26
CÜMLE TÜRLERİ
Cümleler Dört Grupta İncelenir




Yüklemlerine Göre Cümleler
Öğe Dizilişlerine Göre Cümleler
Anlamlarına Göre Cümleler
Yapılarına Göre Cümleler
Yüklemlerine Göre Cümleler

Fiil Cümlesi: Yüklem durumunda bulunan
söz, çekimlenmiş bir fiilse, cümle fiil
cümlesidir.
ÖRNEK: “Soğuk günler geride kaldı.”
“Yarın babam gelecek.”
“Ödevi neden yapmadın?”
 İsim
Cümlesi: Yüklem çekimli bir fiil değilse,
ister isimden, ister edattan, isterse
fiilimsiden oluşsun, isim cümlesi sayılır.
ÖRNEK: “Bu roman, yazarın okuduğum ilk
kitabıydı.”
“O gün sanki bir şeylere sıkılmış
gibiydi.”
Öğe Dizilişine Göre Cümleler
 Kurallı
Cümle: Yüklemi sonda bulunan,
yani öğelerin Türkçe’ nin kurallarına göre
sıralandığı cümlelerdir.
ÖRNEK: “Buralarda eskiden çok güzel
evler vardı.”
“En son onunla geçen yıl
görüşmüştük.”
 Devrik
Cümle: Yüklemi sonda bulunmayan
cümlelerdir.
ÖRNEK: “Bu kitabı iki yıl önce okumuştum
ben.”
“Hemen yattı biraz kitap okuduktan
sonra.”
 Eksiltili
Cümle: Yüklemi bulunmayan
cümlelerdir. Yargının ne olduğu okuyucunun
yorumuna bırakılır.
ÖRNEK: “Karşımızda geniş ve yemyeşil bir
ova…Onun tam ortasında küçük ama güzel
bir göl…” cümlelerinde yüklem yoktur.
Anlamına Göre Cümleler
 Haber
Cümlesi: Bir yargıyı olumlu ya da
olumsuz bir biçimde aktaran cümlelerdir.
ÖRNEK: “Aslında o seni tanımıyor değildi.”
cümlesinde “tanımıyor değil” yükleminde
iki olumsuzluk vardır ve bunlar yüklemin
“tanıyor” şeklinde olumlu bir yargı
vermesini sağlamışlardır.
 Soru
Cümlesi: Cevap almak amacıyla
hazırlanan cümlelerdir.
ÖRNEK: “Siz de bizimle gelir misiniz?”
“Sana bu ceketi kim almıştır?”
“ne zaman geleceksiniz?”
 Ünlem
Cümlesi: Yargıyı bir duygu aktararak
ortaya koyan cümlelerdir. Çoğu zaman
kızgınlık, sevinme, heyecan gibi bir duygu
aktarır ya da seslenme bildirir.
ÖRNEK: “Ne güzel bir kitap bu!”
“Hey bana baksana sen!”
Yapılarına Göre Cümleler
 Basit
Cümle: İçinde yan cümlecik
bulunmayan cümlelerdir.
ÖRNEK: “Bu sıcakta evde oturulur mu?”
“Neden bizimle sinemaya
gelmedin?”


Bileşik Cümle: Tek bir yüklemi olan ve
içinde yan cümlecik olan cümlelerdir.
Girişik Cümle: Yan cümleciğin fiilimsi
olduğu cümlelerdir.
ÖRNEK: “Çocukların sağlıklı büyümesi için
gayret gösterilmeli.”

Şart Cümlesi: Temel cümleye şart koşan
bir yan cümlecikten oluşan cümlelerdir.
ÖRNEK: “Bir kişi daha olursa kadroyu
tamamlıyoruz.”
“Bu kitabı okursam annem bana
hediye alacak.”
 İlgi
Cümlesi: Çekimlenmiş bir fiilden oluşan
yan cümleciğin temel cümleye “ki”
bağlacıyla bağlandığı cümlelerdir.
ÖRNEK: “Anladım ki o da beni seviyormuş.”
“Duydum ki yakında gelecekmiş.”
 İç
İçe Bileşik Cümle: Cümle içinde bulunan
başka bir cümlenin cümlenin bir öğesi
durumunda bulunduğu ya da bir öğenin
tamamlayıcısı olduğu cümlelerdir.
ÖRNEK: “İçeriye girerken duyduğum,
dışarıda bekle, sözü beni korkuttu.”
 Sıralı
Bağlı Cümle: En az iki yüklemi bulunan
cümlelerdir.
ÖRNEK: “Kalktı, gitti.”
“Aradım, fakat evde yoktun.”
“Seni çağırdım, çünkü sana bir
haberim var.”