alternatif tıp

alternatif tıp
dr. aydın kendirci
modern tıp
modern tıp, biyolojik temelde ve karşılaştırmalı klinik çalışmalardan elde edilen kanıta dayalı
bilgiyi esas alan uygulamalar alanıdır. bu nedenle “biyolojik tıp” olarak da anılır. bilimsel
çalışmalar, bedene yapılan uygulamaların sonuçlarını değerlendirerek, uygulama ile beden
arasındaki etkileşimleri ölçmeye ve genellikle sayısal olarak ifade etmeye çalışır. sayısal
sonuçlar istatistiksel analize tabii tutularak anlamlı ve anlamsız diye bir yargıya varır. anlamlı
çıkan sonuçlar o konuda çalışan diğer uygulayıcılar için bir kılavuz görevi görür ve aynı
zamanda uygulamalarına bir dayanak oluşturur. tüm dünyada oldukça yerleşik olarak kabul
gören bu sistematik yaklaşım, aynı zamanda tüm uygulayıcılara “ortak bir dil” de sağlar.
üretilen tüm bu bilgiler en yaygın olarak mesleki uzmanlık dergileri ile paylaşılır. belirli
kriterleri (hakemli olması, periyodik olması, özgün çalışmaların bulunması vb.) yerine getiren
dergiler science citation index te yer alır. bu listede yer alması ve impact factor puanının yüksek
olması bir derginin, bilimsel olarak güvenilir ve ilgili camianın geniş bir kesimi tarafından
dikkate alınan bir dergi olduğu anlamına gelir.
bilgi üretiminin ve dağıtımının devasa boyutlara ulaştığı günümüz koşullarında, belirli bir
konuda nitelikli ve standardize bilgiye ulaşmanın yolu bu “bilgi süzgeçleri” sayesinde mümkün
olabilmektedir.
alternatif tıp
“alternatif” deyimi modern tıbbın konumuna göre belirlenmiştir. alternatif tedaviler olarak
adlandırılan uygulamaların birçoğunun modern tıp uygulamalarından çok daha önce var olduğu
göz önüne alındığında, bu tanımlamada semantik bir paradoks olduğu görülür.
çok genel olarak tanımlarsak, modern tıp bilgi sistematiğinin dışında kalan iyileştirici
uygulamaların tümüne alternatif tedavi yöntemleri denilir. alternatif tedaviler şemsiyesinin
altında farklı esaslara dayanan metodolojilerin kullanıldığı geniş bir yelpazeye dağılmış sayısı
yüzlerce olarak ifade edilebilecek uygulamalar bulunur. bu uygulamalar geleneksel, anonim,
inanca dayalı olabileceği gibi, yeni tasarlanmış, gözleme, deneyime ve deneye dayalı iyileştirici
yöntemler de olabilir.
alternatif tıbbın yeniden keşfi
pozitif bilimlerin ve teknolojik gelişmelerin yükselişe geçtiği ondokuzuncu yüzyıldan itibaren tıp
uygulamalarından ve eğitiminden tamamen ayrıştırılan bu yöntemler, yakın zamana kadar
meslek profesyonelleri tarafından ciddiye alınmadı ya da mesafeli duruldu. bu arada insanlar
sadece doğuda değil, batı ülkelerinde de giderek artan oranda bu uygulamalara daha çok rağbet
etmeye başladı. 1998 yılında, kanser tedavisi gören hastalarla ilgili olarak 13 ülkeyi içeren bir
sistematik değerlendirmede, hastaların % 31 inin alternatif tıbbi bir yönteme başvurdukları
belirlenmiştir. önemli miktarda sağlık kaynaklarının ve toplumsal yönelimin farklı bir odağı
işaret eden bu araştırmanın sonuçları sağlık otoritelerinin ve bilim camiasının dikkatini tekrar bu
alana yöneltmelerine yol açmıştır.
insanlar neden alternatif tıp yöntemlerine baş vuruyor?
insanların alternatif yöntemlere başvurmalarının nedenleri son derece çeşitli ve farklı olabilir.
sıkça rastlanan birkaçını saymak gerekirse,
1-modern tıbbın sınırlı çözüm sunduğu ya da hiç çözüm sunamadığı tıbbi sorunlara çare bulmak
için
2-bazı insanların tedavi için ilaç kullanımına uygun olmaması ya da sunulan tedaviyi tolere
edememesi
3-modern tıp hizmetlerine yeterince ulaşamama
4-modern tıbbın kendi sorunlarını yeterince anlamadığına ve alternatif yöntemlerden daha iyi
şifa bulacağına inanma
5-çeşitli gerekçelerle ilaç kullanımını ya da cerrahi girişimi red etme
6-dünyanın bazı bölgelerinde alternatif değil, asıl tıp olarak kabul edilmesi.
alternatif tıp bilim dışı mıdır?
çok dağınık teorik referanslara dayandığı için, tüm uygulamaları aynı çerçevede değerlendirmek
ve totaliter bir tanımlama yapmak mümkün değildir. bugün içerisinde vaadettiği iyileşme dışında
kanıtlanabilir somut verileri olmayan oldukça uç uygulamalar bulunduğu gibi, bilimsel kanıtları
birer ikişer ortaya konan, insan fizyolojisi ile tutarlı sonuçlar veren ve modern tıp çevrelerince
kabul gören uygulamalar da vardır.
bu noktada, insanlara doğru bir yönelim sağlamak amacıyla dünya sağlık örgütü bu konuya
önemli araştırma fonları ayırarak, alternatif yöntemlerin etkinliğini bilimsel kriterlere göre
belirlemek için komiteler oluşturmuş ve bunun stratejilerini belirlemiştir. aşağıdaki linkte bu
çalışmaların ayrıntılarına ulaşabilirsiniz.
https://www.who.int/topics/traditional_medicine/en/
bu konuyla yakından ilgilenen bir diğer önemli kurum amerikan ulusal sağlık enstitüleri
(national ınstitutes of health– nih) dir. bu kurumun önemi, yayınladığı sağlık bildirilerinin ve
tıbbi önerilerin, ulusal sınırları aşarak tüm dünyadaki tıp çevreleri tarafından bir kılavuz olarak
kabul edilmesinden kaynaklanır.
bu kurum, “alternatif tıp” kavramını biraz daha açımlayarak, “tamamlayıcı” deyimini de
tanımına katmıştır (complementary and alternative medicine = cam). amerikan ulusal sağlık
enstitülerine bağlı kuruluş olan ulusal tamalayıcı ve alternatif tıp merkezi (national center for
complementary and alternative medicine-nccam) nin önerdiği tanımlara göre:
tamamlayıcı tıp: standart medikal tedavilerle birlikte uygulanır. örneğin kemoterapinin yan
etkilerini gidermek için akupunktur uygulanması.
alternatif tıp: standart medikal tedavilerin yerine uygulanır. örneğin kas iskelet sisteminin
ağrılarını gidermek için ilaç yerine manipülatif yöntemlerin uygulanması.
entegratif tıp: bu tanımların dışında ayrıca, hastalıktan korunma ve sağlık durumunu yükseltmek
üzere, akıl-beden-ruh (mind-body-spirit) bütünlüğü yaklaşımı çerçevesinde hem konvansiyonel
tıbbın hem de cam olanaklarını değerlendirmeyi öngörür. örneğin gebelik sorunlarının
azaltılması için yoga yapılması.
bütün cam kapsamındaki uygulamalar dört esas kategori içerisinde değerlendirilebilir:
1-biyolojik temelli uygulamalar (özel beslenme rejimleri, diyetler, mineraller, bitkisel ilaçlar,
probiyotikler)
2-enerji tıbbı (enerji alanlarını kullanarak sağlık elde etme, bu enerjilerin bazıları -manyetik alan
gibi-ölçülebilir, bazıları ise –suptil enerji gibi- ölçülemez. örneğin, reiki)
3-manipülatif ve beden temelli uygulamalar (kas iskelet sisteminin yapısını, yumuşak dokuları
ve dolaşım kanallarını temel alır. kraniospinal tedavi-chiropractic)
4-akıl-beden tıbbı (zihnin kapasitesini artırarak bedensel fonksiyonlarda etki sağlama esasına
dayanır. çok farklı teknikleri bulunmaktadır. yoga, tai-çi, qi-gong, imajinasyon, hipnoz gibi)
bütüncül tıbbi sistemler: bunlar teorisi ve uygulamalarıyla hem bedensel hem de spirütüel
boyutlara sahip, kendi içerisinde sistematik bir tutarlılığı olan ve yukarıdaki dört kategoriyi
kesen geleneksel sistemlerdir. (geleneksel çin tıbbı ve ayurveda buna örnektir.)
cam hakkında daha detaylı bilgi için: http://nccam.nih.gov/ adresine başvurabilirsiniz.
alternatif tıptan fayda görmek için inanmak gerekir mi?
inanç temelli tedaviler (dua terapisi, bazı meditasyon türleri) dışında, inanıp inanmamayla ilgisi
yoktur. benzer biçimde, ülkemizde yaygın olarak daha az eğitimli insanların bu yöntemlere daha
çok başvurdukları ve fayda sağladıkları yönünde bir düşünce hakimdir. benim gördüğüm
pratikte tam tersi: başvuranların yarıdan fazlası üniversite eğitimi almış, bilgiye erişimleri
ortalamanın üzerinde, bunların üçte biri de sağlık alanında (doktor, eczacı, hemşire, biyolog)
çalışan kişilerden oluşmaktadır.