viruslar n genel zellikleri 27-12

VİRUSLARIN GENEL
ÖZELLİKLERİ
Prof. Dr BEKİR KOCAZEYBEK
VİRUSLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ


İnsan, hayvan, bitki, mantar, bakteri
(bakteriyofaj) dahil tüm canlıların önemli
patojenidirler.
Virolojinin Tanımlanmasında bazı tarihi olay;
1796’da çiçek hastalığı için inek çiçeği virusu
E.Jenner tarafından kullanımı ile başladı (ilk tarihi
olay)
 1885. Kuduz aşısının bulunması (L.pasteur)
 1954. Poliyo Aşısının bulunması (Salk)
 1963. HBV’nin tanımlanması (Blumberg)
 1970. Retroviral RT enziminin tanımlanması (Tenin)
 1983. HIV virusunun tanımlanması (Monteigne,
Gallo, Barre- Sinaussu)
 2009. H1N1 pandemisi devam ediyor.


Boyutları nanometre (nm) ile ölçülür.
Bundan dolayı ışık mikroskobunda görülmez.
 Elektron mikroskobunda görülür.
 1u=1000nm
 1mm=1000nm
 20-300 nm arasında değişirler



– 20nm büyüklüğünde en küçük olan
 Parvovirus B19
 Picornaviruslar
– En küçük chlamydia elementer cisim
 300 nm büyüklüğünde
* En büyük virus Poxvirus büyüklüğündedir
Prokaryotlar (bakteriler)
– 200- 2000 nm
Eukaryotlar (mantarlar, protozoonlar)
– > 2000nm

VİRUSLAR CANLI MIDIR?

Bu sorunun yanıtı yaşamın nasıl tanımlandığına bağlıdır


VİRUS;
 Konak hücresi dışında metabolik olarak İNAKTİF
 Konak hücresi içinde CANLIDIR
VİRUSLARIN;

Diğer enfeksiyöz etkenlerden farkları,
 Çoğalma mekanizmalarındaki farktır.
 Kendi başlarına;
* Enerji üretemedikleri ve
* Makromolekül sentezleyemedikleri için
* Mutlak canlı hücreye gereksinim gösterirler
 Zorunlu hücre içi paraziti

DNA yada RNA şeklinde, tek tip nükleik asit içerirler

Uygun bir konak hücresi içinde, canlı bir nesne
gibi;
 Replikasyon,
 Mutasyon
 Rekombinasyon


özellikleri gösterirler.
Hücresel organizasyona sahip etkenler gibi;
 İkiye bölünerek değil
Genomlarını ve proteinlerini kopyalama
yoluyla replike olurlar.
 Genomlarını ve proteinleri birleştirerek virus
partikülleri oluştururlar.


Virusların Konaktaki bu özel çoğalma şeklinden
dolayı;
 Virusun
kültürle tanısı uzun zaman alır ve teknik
olarak güçtür,
 Bundan dolayı TANIDA;
–ÖZELLİKLE;


SEROLOJİK TESTLERE VE
MOLEKÜLER TESTLERE
* Başvurulur

VİRAL HASTALIKLARDA TEDAVİ;





Sadece antivirallerle değil
– Amantadine
– Asiklovir
– Zidovudine
İmmunmodülatörler (düzenleyici) özellikli antiviral etkinlik gösteren;
– INF-α/ß
– IL-2
Aynı zamanda;
– Destekleyici tedaviler gereklidir
 Antipretik
 İstirahat
 beslenme
Antibiyotikler viruslara etkisizdir
 Gereksiz kullanımıyla;
* Hastaya direnç kazanma
* Ülkeye ekonomik yönden zararlıdır
VİRAL HASTALIKLARDA KORUNMA

Aşı ile korunma mümkündür


HBV
Rubella
VİRUSLARIN YAPISI VE ÜRETİLDİĞİ ORTAMLAR
I-VİRUS YAPISI İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

VİRAL GENOM:Viral Nükleik asit


DNA (Çift yada tek)
RNA (Tek yada çift)
VİRAL




VİRİON:

Tam virus partikülü
 VİRAL
VİRİON İÇİ ENZİM:




RNA polimeraz
DNA polimeraz
Revers transkriptaz
Proteaz
Viral nükleik asit
Viriyon içi enzim
Özyapı proteinlerinden oluşan
kompleks
ÖZYAPI PROTEİNLER:


ÖZYAPI:
DNA viruslarında



Histon yapısında
Bazik ve Arjininden
zengin
Nükleik aside şekil veren
proteinler

VİRAL KAPSİD


VİRAL NÜKLEOKAPSİD



Kapsidin her bir yapısına denir
VİRAL ZARF


Viral nükleik asit
Kapsidin oluşturduğu yapı
VİRAL KAPSOMER


Viral özyapıyı çevreleyen protein tabaka
Bazı DNA ve RNA viruslarında nükleokapsidi çevreleyen viral
membran yapısına denir
VİRAL PEPLOMER

Zarfın antijenik yapısını oluşturan virusa özgül glikoprotein üniteleri




Hemaglutinin
Nöraminidaz
Füzyon proteinleri
VİRAL TEGUMENT

Viral kapsid ile viral zarf arasında kalan mesafeye denir
2) VİRAL ANA YAPILAR, ENZİMLER VE
FONKSİYONLARI
A) KAPSİD

VİRUSLAR KAPSİD YAPILARINA GÖRE

KÜBİK SİMETRİLİ:
 En sık görülen Geometrik şekil İKOZOHEDRAL
* 20 eşkenar üçgen yüzü
* 12 köşesi olan polihedrondur
Hem DNA hem RNA virusları kullanılır
* HSV, Adenovirus, HPV
* Rubella, HCV, HIV
Helikal (sarmal)
 Sadece RNA ve zarflı viruslar kullanılır
 İnfluenzae, Kuduz, Coronavirus (SARS), EBOLA
Karmaşık (Komleks)
 Hem DNA hem RNA virusları
* Poxviruslar
*Çiçek
* Bunyaviruslar
* KKHH
* Arenaviruslar
* Lassaviruslar



Kübik simetrili
Adenovirus symmetry
Helikal simetrili
Karmaşık simetrili
Karmaşık simetrili
Molluscum contagiosum
virus- a Molluscipoxvirus
VİRAL KAPSİDİN FONKSİYONLARI


Virus partikülüne morfolojik karakter kazandırır
Nükleik asidi;
 Dış ortamın olumsuz etkilerinden korur
 Onun paketlenmesi için bir kılıf oluşturur.


Virusa antijenik özellik verir
Virusun üreyebildiği konak hücreye;

Tutunmasında ve penetrasyonunda rol oynar
* Çıplak viruslarda
* HPV, HAV, Polyovirus
B) VİRAL ZARF

Zarf (membran);



Zarfın Lipid tabakası,


Konak hücreye ait Lipid tabakası ve
Virusa özgü proteinlerden oluşur
eter gibi maddelere karşı virusu duyarlı kılar
Zarf da iki grup protein yer alır
 Bunlar;
 Glikoproteinler ve
 Matriks proteinleridir
• GLİKOPROTEİNLER


Peplomeri oluştururlar
Zarfın dışında yer alınan trans membran proteinlerdir

HIV/gp 120’nin
– Kuyruk kısımları hidrofobik aa zarfın içinde gömülüdür
 HIV/gp41

Zarflı virusun konak hücreye;


Ayrıca;




Tutunmayı, adsorbsiyon ve penetrasyonu sağlar
Nörotoksik etki
Hemaglutünasyon
Nöraminidaz etki
ÖRNEĞİN;

Kuduz’da;


HIV’de;


gpG- Asetil koline
gp120- CD4 T lenfosit
Kızamık Virusun’da

gp H
* CD 46 Lökosit, Epitel, Fibrin
Matriks proteinleri

Glikozilleşmemiş hidrofobik bağlarla
 lipid
tabakasına bağlı transmembran
proteinlerdir
 Zarflı virusların hücre membranında
– tomurcuklanma yoluyla virusların ortaya
çıkmasına neden olur



Kızamık virusundan M Proteini
M protein defekti
* SSPE’ye neden olur
HIV’de
* p17
VİRUSLARIN ZARF OLUŞMA BÖLGELERİ

DNA virusları

Çekirdekte replike olanlar, çekirdek zarından



Çekirdekte replike olup, hücre zarından (ER-Golgi)


HBV
Sitoplazmada replike olanlar sitoplazmik zardan alırlar


Herpesviruslar
Çekirdekte replike olup, ER’den alanlar


HPV
Adenoviruslar
Poxviruslar
RNA virusları

Sitoplazmada replike olanlardan




Rubella, Kuduz (Sitoplazmik zar)
HCV (ER zarı)
SARS virusu (Golgi zarı)
Çekirdekte replike olanlar sitoplazma zarından alırlar

İnfluenzae, BHV, HIV
C) NÜKLEİK ASİTLER

DNA yada RNA yapısındadırlar
* Çift yada Tek iplikli
* Lineer yada Çembersel yapıdadırlar

RNA virusları viriyon içi RNA’ya bağımlı
 RNA
polimeraz olup olmamasına göre
 Pozitif polariteli (yok)
 Negatif polariteli (var)


Yapısal yada yapısal olmayan proteinleri kodlar
Retroviruslar hariç tüm viruslar haploid
genomludur
 Nükleik
asitten bir kopya içerir
 Retroviruslar çift kopya

Viral genom kilobaz ile gösterilir

Örneğin
– Poliovirus tek iplikli RNA genomu
 27 nm büyüklüğünde
 7.2- 8.0 kb çifti (kbp)
– Adenovirus çift iplikli DNA genomu
 70 nm büyüklüğünde
 30-38 kb çifti (kbp)
– HSV çift iplikli DNA virus
 120 nm büyüklüğünde
 15 kbp

Bazı viral genomlar segmentidir
 DNA
viruslarında segmentli yapı yok
 RNA viruslarında segmentli yapı var
İnfluenzae (8 segmentli)
 Rotaviruslar ( 11 segmentli)

ÖRNEKLER;

DNA/çift iplikli/ lineer
* Herpesviruslar
* Adenoviruslar
* Poxviruslar

(-)RNA/tek/segmentli
* KKHH
* İnfluenzae
* lassavirus

(+) RNA/tek/diploid)/lineer
* HIV
çift iplikli(%70 çift-%30
tek)/çembersel
*HBV

RNA/çiftiplikli/segmentli
* Reoviruslar
DNA/Tek

(-) RNA/tek/segmentsiz
* Kuduz
* Filovirus
* Paramiksovirus
DNA/çift/çembersel
* HPV
DNA/kısmen
iplikli/lineer
*Parvovirus B19
* Circoviruslar
(+)
RNA/tek/lineer
* Rubella
*Flaviviruslar
*Picornaviruslar
• VİRİON İÇİ ENZİMLER



Virus replikasyonunda rol oynarlar
Yapısal olmayan genler tarafından kodlanırlar
BAŞLICA ENZİMLER;
– RNA polimeraz


Negatif polariteli RNA viruslarında
Viral RNA’yı m- RNA’ya çevirirler





İnfluenzae
Kuduz
Paramiksoviruslar
Bunyaviruslar
filoviruslar
– DNA polimeraz


DNA viruslarında bulunur
DNA’dan DNA sentezi yapar





Herpesviruslar
Adenoviruslar
Parvoviruslar
Hepatit B virusu
İSTİSNA:

Sadece poksviruslar virion içi tüm enzimleri sentezler
* bu nedenle sitoplazmada replike olurlar

Revers-Transkriptaz(RT)
Retroviruslar (HIV) ve Hepadnaviruslar (HBV)’de
bulunur
 RNA’dan DNA sentezi yapar

– HIV’de;
 Genomik RNA’dan Proviral DNA oluşumu
(Sitoplazmada)
– HBV’de;
 Pregenomik m- RNA’dan DNA oluşur (Sitoplazmada)
E) ÜRETİLDİKLERİ ORTAMLAR
Zorunlu hücre içi paraziti olduklarından,
canlı hücreye gereksinim vardır.
 Virusların üretiminde üç ortam kullanılır

 Deney Hayvanları
 Embriyonlu Yumurta
 Hücre Kültürleri
 Her
virus deney hayvanlarında
üretilemez


 En
En uygun hayvan maymundur
Bunun da kullanımı oldukça zordur
sık kullanılan faredir
 Periton
ve intratekal inokülasyonla
 HSV-I,
Kuduz, Rubella üretilebilir

Embriyonlu yumurta,
Eskiden beri kullanılan, ucuz ve
 Pratik bir yöntem


Tavuk yumurtası, 40 ºC’de nemli bir ortamda,
21 günde embriyonlu gelişimini tamamlar

Embriyonun:
Sarı keseye
 6-7. günü (Kuduz, Togavirus)
 Amniotik keseye
 8-9. günü (Kabakulak)
 Kariyoallontik keseye
 9-11. günü(Influenzae, )
 Koriyoallontoik zara
 11-13.günü(HSV-1, 2, Variola (çiçek))



Günümüzde en sık kullanılan HÜCRE
KÜLTÜRÜDÜR
Hayvan yada insanlardan elde edilir
 Tavşan,
maymun böbreği, fare kas dokusu
 İnsan embriyonik akciğer, böbrek, karsinoma
dokuları

İçerdikleri hücre tiplerine göre üçe ayrılırlar:
 Primer;
• Normal taze dokulardan hazırlanırlar
• Sınırlı üreme kapasitesindedirler, en fazla on pasaj yapılabilir
• İnsan embriyonu böbrek amniyon dokularından fare embriyonu
ve maymun böbrek dokularından
• Aşı hazırlanması lab. tanı ve identifikasyonda kullanılırlar
 Diploid:
• İnsan embriyonundan hazırlanan diploid fibroblastlar kullanılır
• Tahrip olmadan yaklaşık 100 pasaj yapılarak üretilebilir
• Aşı çalışmalarında ve viral tanılarda kullanılır

MRC, WI-38
 Devamlı:
• Devamlı bölünebilen hücre yapılarıdır.
• Genellikle sınırsız üreme yeteneğindedirler, kanserli
dokulardan hazırlanırlar
• Diploid hücrelerde meydana gelen transformasyon sonucu
oluşurlar
* HeLA, Hep-2, Vero, BHK-21

SHELL-VİAL Hücre Kültür Yöntemi;
 Son
yıllarda kullanılan ve konvansiyonel yöntemlere
göre daha kısa sürede sonuç veren bir yöntemdir
 Bu
yöntemde;
Özel bir lam içeren düz tabanlı tüpler kullanılmaktadır
 Lamların üzerinde üretilmiş hücre kültürlerine klinik
örnekler ekilir,
 24-48 saat inkübasyondan sonra lamlar çıkarılır
 Immun Floresan ya da Immun Peroksidaz yöntemle
boyama yapılır
 Viral antijenler yönünden değerlendirmeler yapılır
* Böylelikle hücre kültüründe CPE beklenmeksizin
erken viral proteinler saptanmış olur

III- VİRUSLARIN SİTOPATİK ETKİLERİ

Viruslar üredikleri hücre kültürlerinde dört çeşit etki yapar.
 PİKNOSİS:
 Hücreler yuvarlaklaşır
 Hücrenin katı yüzeye tutunması kaybolur
* Enterovirus
* Rotavirus
* Rubella
 AGREGASYON:
 Yuvarlaklaşma ve üzüm salkımı
* Adenovirus
* Herpesvirus
 Sinsıtya, Füzyon ve DEV HÜCRE OLUŞUMU
 Hücreler arası sitoplazmik köprülerin oluşması (sinsitya)
 Hücrelerin kaynaşması (füzyon)
* Bunların sonucu çok çekirdekli Dev hücreler
* RSV, HSV, CMV, Kızamık

MİNİMAL ETKİ:
 Hücrede etki azdır
 Virusun varlığı
* Viral inhibisyon
* hemadsorbsiyon
* hemaglutinasyon gibi yöntemlerle
anlaşılır
* İnfluenzae
* Kuduz
* Coronavirus
Cytopathic effect in Vero cell culture caused by
SARS-associated coronavirus 24 hours post
inoculation; for comparison: uninfected cell culture
VİRUS- KONAK İLİŞKİSİ
A-Virusların Konağa Giriş Yolları
a) Solunum yolundan;
 Damlacık çekirdekleri



İnfluenzae,
Coronavirus,
Adenovirus
b) Oral yol
 Kontamine su ve gıdalar

Genellikle çıplak viruslar

Poliovirus ve HAV
c) Deri ve mukozalar
 Parenteral yol(enjeksiyon)


Vektöriyal (eklembacaklılar)


HBV, HCV, HIV
KKHH, Hantavirus, Sarı humma
Mekanik travma yolu

Kuduz, HPV, HSV-2
d) Kan transfüzyonu
■ HCV, HBV, HIV
e) Cinsel temasla
■ HCV, HBV
■ HIV, HSV-II, HPV
f) İntrauterin
■ CMV, Rubella, HSV
B- Virus- Konak İlişkisinde;
■ REPLİKASYON ;
 Viryonun kopyalama yoluyla çoğalmasıdır
 Üç aşamadan oluşur
1.
2.
3.
HÜCREYE GİRİŞ
HÜCRE İÇİNDE ÇOĞALMA
HÜCREDEN ÇIKIŞ
 Bir Araya Gelme (Assembley)
 Olgunlaşma
 Salınım
1)HÜCREYE GİRİŞ:
A)TUTUNMA
●Virus hücresel reseptörlere tutunma
 Viryon ligandları (tutunma molekülleri)
 Çıplak viruslarda;
 Kapsid proteinleri
♣ Fiber antijeni (Adenovirus)
♣ Major kapsid antijeni (HAV)
♣ VP1, VP2 (Parvovirus B19)
 Zarflı viruslarda;
 Zarf glikoproteinler
♣ GP 120 (HIV)
♣ GP E (I) (VZV)
♣ Hemaglutinin ve Nöramidaz (INF)
 Konak hücre reseptörleri,
 Glikoprotein ve karbonhidrat yan zincir
yapıda olan moleküller
 Lenfositlerde
♣ CD4 (Cluster of Differentiation)-(HIV)
♣ CXCR4 ( HIV Ko- reseptörü)
 Makrofajlar
♣ CCR5(HIV Ko-reseptörü)
Hücreler arası protein yapıda
 Coksaki-Adeno virus reseptörü
♣ CAR
B/I-PENETRASYONLA GİRİŞ;
– Endositoz, füzyon yada translokasyonla içeri
alınma
 Endositoz
– Çıplak viruslar ve bazı zarflılar
 HPV, Adenovirus, Parvovirus
 Füzyon
– Zarflı viruslar
 HIV, INF, Kuduz, Coronovirus
II- Hücreya Alternatif yolla giriş iki şekilde ;
a) Antikor, kompleman moleküllerini kullanarak,
 Rhopdoviridae
 Picarnoviridae
b) Yada sinsityum oluşturarak,
 HIV, HSV
C) SOYULMA;

VİRAL Genom sitoplazmada yada
– Picornaviruslar, flaviruslar, kuduz
– HIV, INF, BHV
 Sonra çekirdeğe gider

Hücre çekirdeğinde kapsidden sıyrılır
– HSV, Adenoviruslar, HPV
II. Hücre İçinde Çoğalma;

Viral Ürünlerin Biyosentez Süreci;
 Erken m-RNA sentezi

Nükleik asit sentezinde kullanılacak proteinlerin
transkripsiyonu
 Erken Protein Sentezi

Nükleik asit sentezinde rol oynayan enzimlerden ibaret
proteinler
 Viral nükleik asit sentezi
 Geç m-RNA sentezi

Viriyonun yapısına giren proteinlerin transkripsiyonları
 Geç protein sentezi


Viriyonun yapısal proteinleridir
Bu süreçte replikasyon;
 DNA virüslerinde çekirdekte

Poxvirus hariç
 RNA virüsleri sitoplazmada gerçekleşir

İnfluenzae, HIV hariç


VİRAL GENOM;
- Replikasyon için izlenen süreci tayin eder
 DNA virusları ve
– Poxvirus hariç

Retrovirus ve orthomyxovirus gibi RNA virusları
– Replikasyon ve transkripsiyon için hücre çekirdeğindeki;
 Enzimlere ve donanım gereksinim duyarlar
– KOPYALAMA ÇEKİRDEKTE

Diğer RNA virusları:
– Replikasyon ve transkripsiyon için
 Çekirdeğe gitmezler
 Kendi viral polimerazlarını kodlarlar ve
 Ribozomlarda proteinleri sentezlerler
– KOPYALAMA SİTOPLAZMADA
3- HÜCREDEN ÇIKIŞTA;
VİRAL PROTEİNLERİN VE GENOMUN BİRARAYA GELMESİ
(ASSEMBLY) AŞAMASI;

Çıplak viruslarda;


Zarflı viruslarda ise



Nükleokapsid oluşumu
Nükleokapsid oluşumu ve
Zarf oluşumunu tanımlar
Çıplak DNA viruslarının nükleokapsid oluşum yeri

Çekirdekte
– Adenoviruslar, HPV, Parvovirus B19

Zarflı DNA viruslarının nükleokapsid ve zarf
oluşum yeri

Çekirdekte ve hücre zarında (ER-Golgi)
– Herpesviruslar

Sitoplazmada
– Poxviruslar
– HBV (Zarf oluşum yeri ER)

Çıplak RNA viruslarının nükleokapsid oluşum
yeri

Sitoplazma


Zarflı RNA viruslarının nükleokapsid ve zarf
oluşum yeri

Sitoplazma ve Sit. Zarında veya ER, Golgi zarında


Picarnoviruslar, Caliciviruslar
Rubella, Coronaviruslar, Kuduz, HIV
Zarflı RNA viruslarından
– Nükleokapsid oluşum yeri

Çekirdekte
– Zarf oluşum yeri

Sitoplazmik zar
– INF
D) HÜCREDEN ÇIKIŞDA;
OLGUNLAŞMA



Viral partiküllerin enfeksiyöz formlara
farklılaşma aşamasıdır
Bir araya gelmeyle olgunlaşma
birbirlerinden ayırt edilemez
ANCAK;
Bazı viruslarda ilk oluşan partikül enfeksiyöz değildir
 Sonradan viral proteaz enzimlerince olgunlaşma
tamamlanır

– Zarflı RNA viruslarından ;
 HIV
*Plazma zarında
E) HÜCREDEN ÇIKIŞTA;
* SALINIM
Viruslar hücre dışına;
1- Hücreyi patlatarak(otoliz)
2-Tomurcuklanarak
3- Ekzositozla
4- Aktin kuyrukları tarafından dışarı itilme

1- Hücreyi patlatarak(otoliz)

Çıplak viruslar
– DNA viruslarından;

Adenoviruslar, HPV, Parvovirus
– RNA viruslarından;

Rotavirus, Picarnovirus, Calicivirus
2- Tomurcuklanma ile;

Zarflı viruslar kullanır
– Hücre zarlarından gerçekleşir
 Plazma zarından
– Doğrudan dış ortama salınan RNA virusları
 HIV, Kuduz, INF, Rubella
– Doğrudan yada aktin kuyruklarının itmesiyle DNA virusları
 Poxviruslar
 ER ve Golgi zarlarından;
– ekzositozla atılan RNA virusları
 Coronovirus, bunyavirus, Flavivirus
– Ekzositozla atılan DNA virusları
 HBV
 Çekirdek, ER ve golgi zarından
– Ekzositozla atılan DNA virusları
 Herpesviruslar
Zarflı Virüslerin Hücreden
Çıkışı
C- Virusların konaktaki yayılmaları
a)Lokal yayılma
■ Rhinoviruslar
 Nazal ve solunum epitellerinde
■ Rotaviruslar
 GIS epitellerinde
b) Primer hematojen yayılma
■ Direk kan dolaşımına girer
■ Kan yoluyla hedef organlara gider
 Togaviruslar, artropodlarla
 HBV, parenteral, kan transfüzyonu
c) Sekonder hematojen yayılma
■ Giriş yeri ve replikasyonu;
 Mukozalardır
■ Birincil üremeden sonra,
 Lenfatik yolla
 Kana bulaşır
■ Kandan da hedef organa
 Kızamık, kızamıkcık, kabakulak, poliomyelit
d) Nöral yayılma
■ Periferik dokulardan sonra MSS’e giderler
 Kuduz
 Kas dokusunda çoğalır
 Periferik ve MSS sinirlerine gider
D- Virus konak hücre ilişkisinde sonuçlar
1)Abortif ilişki
■ Konakçı hücre viral replikasyona uygun değildir
(non- permisif) veya
 Virus defektlidir (mutasyonlar)
 Konak hücresinde değişim yok
 Yetersiz enfeksiyonlardır
2)Litik (sitopatik) ilişki
■ Replikasyon sonrası konak hücre ölür
■ Virus serbest kalır veya hücreden hücreye geçer
 Akut enfeksiyonlar şeklinde görülür
 Polio, influenzae
 Akut enfeksiyondan uzun yıllar sonra komplikasyon
 Kızamık (SSPE)
3)Non sitolitik ilişki
a)Latent enfeksiyon(LA)
■ Konak hücrede viriyon partikülleri tam oluşma
 Sınırlı makro moleküller,
 Biyosentez sonlanmaz
■ Virus genomu konak hücre genomuna entegre olur
■ Hücre çoğalırken viral genomda replike olur
■ İmmun yanıta karşın tam temizlenemezler
 LA etkenleri
 Hayat boyu konakta kalırlar
 Belirti göstermezler
 Reaktivasyonlar vardır
 HSV-1 (uçuk-uçuk)
 VZV (suçiçeği-zona)
b)Persistan (prodüktif) enfeksiyon
■ Konak hücrede akut dönemden sonra;
 Viriyon oluşumu yavaş düzeyde devam eder
■ KRONİK ENFEKSİYON şeklinde görülür
 HBV
c)Transforme edici ilişki
■ Konak hücre DNA veya RNA işlevini değiştirerek
 Neoplastik değişimler,
 Apoptozisi etkileyen hücre ölümsüzlüğü
 HPV, HSV-II, HIV, HTLV-I
V- VİRUSLARIN SINIFLAMASI
 Viruslar;
Yerleştikleri organ ve dokuya
 Yaptıkları patolojik ve histolojik değişikliklere
 Hastalıklara göre




Hepatit
Enterit
Virusların;
Büyüklük, Morfoloji, Simetri,
 Kapsomer ve Zarf durumu
 Fiziksel ve kimyasal etkenlerin virusa etkisi (eter
duyarlılığı)
 Örnek:

– Zarflı kübik viruslar
 Herpesviruslar
– Zarflı sarmal viruslar
 Coronoviruslar
– Çıplak kübik viruslar
 Adenoviruslar
Virusların;

Doğal taşınma yolları
 Solunum yolu virusları
 RSV
 Sindirim sistemi virusları
 Rotavirus

Konak ve doku hücrelerine ilgilerine göre
MSS
 Poliovirus
 Karaciğer
 HCV, HBV


Nükleik asit tipine göre
 DNA
 RNA
 VİROLOGLAR TARAFINDAN EN KABUL GÖREN SINIFLAMA
VİRUSLARIN REPLİKASYON
STRATEJİLERİNE GÖRE;

BALTİMORE SINIFLAMASI
1971 yılında ortaya konmuştur
 Virusların hücrelerde replikasyon stratejileri genom
yapısıyla ilgilidir
 7 sınıfa ayrılmıştır
 Sınıflamada temel alınan bazı noktalar


Memeliler DNA ve RNA sentezini hücre çekirdeğinde
yaparlar
* Buna karşı sitoplazmada replike olan viruslar
kendi polimerazlarını yapmaları gerekir

Memelilerde RNA’yı kalıp olarak kullanan RNA yada
DNA sentezi yapabilen enzimi yoktur

Virusların ise bu enzimi vardır





Pozitif yönelimli RNA viruslarında viryon içinde RNA’ya
bağımlı RNA polimeraz (RbRP) yoktur


Reverse transkriptaz(RT), RbRP enzimi gibi
Bu enzimlerin hata düzeltme fonksiyonları yoktur
Bu nedenle sıklıkla yanlış nükleotider diziye girer
Bundan dolayı sık mutasyon görülür
Bu viruslar hücre içine girdikten sonra genomlarını direk
m-RNA olarak kullanarak, RbRP enzimini sentezlerler
Negatif yönelimli RNA viruslarında RbRP enzimi vardır

Virus hücre içine girdikten sonra bu enzimle pozitif RNA (M
RNA) sentezler
•Pox virusları dışındaki DNA virusları hücre
çekirdeğinde replike olur
•DNA viruslarında DNA genomlarında 5- 3
yönünde yazılan iplik,
• m-RNA (T:U değişimi dışında) ile aynı diziye
sahiptir.
*Bu nedenle anlamlı yada pozitif
yönelimli iplik olarak kabul edilir
•RNA viruslarının çoğu;
• Sitoplazmada replike olur
•ANCAK;
*Retroviruslar, Orthomiksoviruslar,
*Bornaviruslar, ve HDV
*çekirdekte replike olur
I-Çift İplikli DNA Virüsleri
– Çekirdekte replike olanlar

Hücresel DNA polimerazı kullanlar
– Adenovirideae
– Herpesvirideae
– Papovavirideae
– Sitoplazmada replike olanlar

Replikasyon ve Transkripsiyon için TÜM enzimlere
sahiptir
– Poxvirus
II-Tek İplikli DNA Virüsleri
 Çekirdekte
replike olanlar
 Hücresel polimerazla çift iplik ara form
DNA oluşur
 Bu formdan hücresel RNA polimeraz
– Translasyon oluşur
 Parvovirus
B19, TTV, Sen V
III- Çift İplikli RNA Virüsleri
 Sitoplazmada
replike olanlar
 Genomları segmentlidir
 RNA’ya bağımlı polimerazlar var
 Rotavirus
IV-Tek İplikli, pozitif/ RNA Virüsleri
 Replikasyonu sitoplazmadadır
 Genomları m- RNA olarak görev yapar
 Transkripsiyon süreçlerine göre:
– Polisistronik m- RNA’ sı olanlar


M- RNA poliproteindir
Viral proteazlarca kesilirler
– Yapısal ve yapısal olmayan
 Picarnoviridae
 Flaviviridae
– Karmaşık transkripsiyonu olanlar

İki aşamalı trankripsiyon
– İlk aşamada yapısal olmayan
– İkinci aşamada yapısal olan
 Togoviridae
 Coronoviridae
V- Tek iplikli Negatif polariteli

Negatif RNA kalıbından viryona ait RNA polimerazdan pozitif
RNA oluşur
 Pozitif RNA, m-RNA görevi yürütür

REPLİKASYONU;
 Nukleusta olanlar
 Orthomyxviruslar
 Bornaviruslar
 Sitoplazmada olanlar
 Rhopdoviruslar
 Paramyxoviruslar

Genomlarının segmentli olup, olmamalarına göre:
1) Segmentsiz genomu olanlar
 Bornaviridae
 Paramyxoviridae
 Rhapdoviridae
2) Segmentli genomu olanlar
 İnfluenzae (7-8)
 Kırım- Kongo HH (2)
 Lassa Humması (3)
3) Segmentlerden en az biri pozitif yönelimli diğerleri negatif yönelimli
 AMBİSENSE
* Arenaviruslar, Bunyaviruslar
VI- Tek iplikli (Diploid), RT Taşıyan pozitif RNA virusları

RETROVİRUSLAR
– Replikasyon süreci iki dönemde

Erken dönem (Sitoplazmada)
– RT aktivitesi ile
 (+) RNA’dan-(-) DNA
 (-) DNA’dan- (+) DNA

Nukleus porunda geçiş
– Preintegrasyon kompleksi
 İki iplikli v - DNA oluşumu
 IN. (İntegraz)
 P17 (Matrix Pr)
 Wpr

Geç dönem (Nukleusda)
– Proviral DNA’dan
 Hücresel RNA polimerazla- Transkripsiyon
 RNA transkriptleri oluşur
*Genomik RNA ve mRNA’lar oluşur
– Viral genom ve proteinler (Enkapsidasyon)(Sitoplazmada)
– Sitoplazma zarında olgunlaşma ve salınım

Viral proteaz katkısıyla
VII- Kısmi Çift İplikli DNA Virüsleri(% 70 çift, %30 tek iplik)
 Hepatit B virusu (HBV)
– REPLİKASYON SÜRECİ

Sitoplazmada;
– Kapsidten ayrılan genom (rc DNA- Kısmi DNA)

ÇEKİRDEKTE
– Viral enzimlerce kısa ipliği düzeltir
– Kovalen bağlarla bağlı, kapalı, sirküler DNA (ccc- DNA) oluşur
– Hücresel RNA polimeraz-II yardımıyla TRANSKRİPSİYON
 3.5 kb.lık pregenomik RNA (pg RNA)
 2.4, 2.1 diğer subgenomik m-RNA

SİTOPLAZMA
– 3.5 Kb’lık pg RNA’dan
 Kapsid içinde
* RT ile
* (-) DNA (tam)
* (+) DNA (eksik)
 Diğer 2.4 ve 2.1 m RNA’dan
* Zarf proteinleri
 Viryon olgunlaşması
VİRÜS DIŞI SUBVİRAL
AJANLAR

VİROİDLER;
–
–
–
–
–
Satellet(uydu) subviral ajanlardır
Küçük(<5nm), 250-500 nükleotidli
Çembersel, tek iplikli RNA’lı
Çıplak, otonom replike olan moleküllerdir
Enfekte hücrenin çekirdeğinde replike olurlar
 Konağın DNA’ya bağımlı RNA polimeraz ile olur
– Protein kılıfları yoktur
 Isı ve formaline dirençlidir
– Hepatit Delta virusu viroid benzeri patojendir
 32 nm büyüklüğünde
 Ancak 1700 nükleotid vardır
 Çevresinde protein kılıf vardır

VİRUSOİDLER;
–
–
–
–
Satellit, subviral RNA ajanlardır
Viroidler gibi küçük(<5nm) yapılar
Satellit(uydu) moleküllerdir
Viroidlerden farklı
Konak hücrenin veya yardımcı virus RNA’ya
bağımlı RNA polimeraz ile replike olurlar
– Örn;
 Tütün Benekli Virusu

PRİONLAR;
– Protein içeren (PrP:Protein infeksiyöz partikül),
küçük(<25nm partikül), enfeksiyöz glikoprotein
yapılardır
– 1982 yılında ilk defa PRUSİONER;
 Priyon adını vermiştir
– MSS’de;
Kronik, progresif ve defektif bozukluk olur
Hastalıklar ölümle sonuçlanır
Hastalık inkübasyon süreleri uzundur
Hastalık,
– Enfekte dokuların enjeksiyonu ile geçebilir
– Tranmissible Spongioforu Encephalopaty(TSE)
Hastalık Patolojisi
– Beyin dokularında hafif enflamasyon
– Reaktif antrositosiz
– Küçük vakuoller(SPONGİOFORM değişiklikleri) ve
AMİLOİD birikimdir
Priyon Proteini;
– Çalışan en fazla Scrapie Priyon(PrPsc)
– PrP (Proteaza dirençli protein)’dir
– 27.30 k.dal. Ağırlığındadır(Prp 27-30)
– Priyon içinde bir kromozom tarafından kodlanır
– TSE’li beyin dokularında saptanır
Hastalıkları;
– İnsanlarda;
KURU, CJH, NVCJH
Gerstmann-Strausler-Sheinke Sendromu (GSS)
Fatal Familian İnsomnia (FFİ)
– Hayvanlarda;
BSE(Bovine Spongioform Enceph.)
-Deli dana hastalığı
-1981 yılında İngiltere’de

Ortaya Çıkışı-Bulaşı(CJH)
– Sporadik
 %80-85
 Kendiliğinden ve bilinmeyen nedenle ortaya çıkar
– İyatrojenik
 %5’ini oluşturur
 MEDİKAL PROSEDÜRLER sonucu
-Kadatra kaynaklı hipofiz hormon alımı
(Gonodotropik)
-Kornea transplantasyon
-Duramatter inplantasyon
-Kontamine beyin cerrahisi aletleri
– Familyal (Kalıtsal)
 %10-15
 Aile içinde PrP geninde mutasyonlara bağlı
– Prion Hastalıkları;
 Hem enfeksiyöz hem kalıtsal özellik bakımından tüm
hastalıklardan farklılık gösterirler.
– Kan ve kan ürünleri ile bulaşmayla ilgili kanıt yok
 Fiziksel ve kimyasal inaktivasyonlara
dirençlidir
– Sadece;
1N NaOH’de, oda sıcaklığında 1 saat
bekletme
%5’lik hipokloritte
Yüksek ısıdaki buhar otoklava
dayanıksız(132 ºC’de 4.5 saat)
 TANI VE KORUNMA
–TANI
 Premortem :
 Klinik belirtilerle;
 Familyal hastalıklarda moleküler yöntemlerle
(PCR) lökositlerden elde edilen DNA lardan PRP
gen mutasyonları bakılabilir.
 Postmortem
 Histopatoloji
 Tanıda altın standart
 Deney hayvanlarına bulaştırmak, özellikle
transgenik farelere
 KORUNMA
 Prion hastalığı olanlarda cerrahi müdahaleden
kaçınılmalıdır.
 Bilinen DAS yöntemleriyle inaktive
edilemediklerinden
 fenol gibi proteini denatüre edici organik
çözücüler
 NaOH, nAclo
 132 ºC’ de 4 buçuk saat otoklavlama kullanılabilir

Tedavi:
– Henüz standart bir tedavi modeli yok
– Aşırı Prp ekspresyonunu engelleyici kimyasal
maddelerin etkili olabileceği
– Prp’in etken mi yoksa ko-faktor mü konusu
tartışmalıdır. Bundan dolayı tedavi arayışları
sürmektedir.