II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemi Tarih Kronolojisi (1908-1937)

lOMoARcPSD|61152315
1908 – 1918 II.Meşrutiyet Dönemi
1908 Reval Konferansı (Rusya-ingiltere)
1908 Bulgaristan Bağımsız oluyor
1908 Girit Yunanistana veriliyor
1908 Bosna Hersek Elden çıkıyor
1909 31 Mart Ayaklanması : II.Abdulhamit out V.Mehmet Reşat in, rejime karşı ilk ayaklanma,harekat ordusu bs.
1911 Trablusgarp Savaşı : M.Kemal derne -tobruk,
1911 M.Kemal Genel Kurmay Başkanı oldu
1912 I.Balkan Savaşı :
1913 Londra Antlaşması : Midye-Enez,Makedonya yunanistana
1913 Arnavutluk Bağımsız
1913 Babali Baskını : İttihat ve Terakki Yönetime el koyuyor
1913 II.Balkan Savaşı :
1913 Bükreş Antlaşması
: Bulgaristan ile balkan devletleri arasında
1913 İstanbul Antlaşması
: Bulgaristan – Osmanlı, Meriç sınır
1913 Atina Antlaşması
: Yunanistan – Osmanlı,Ege adaları yunanistana
1914 I.Dünya Savaşı
4 Ağustos : Alman savaş gemilerine izin verilmesi(Yavuz-Midilli,Goben-Bresav)
22 Aralık : Sarıkamış Harekatı(Kafkas Cephesi) : Taarruz
1915 Techir Kanunu
1915 Çanakkale Zaferi
1916 M.Kemal Muş – Bitlisi ruslardan geri aldı
1917 Bolşevik Devrimi
1917 ABD Savaşa Giriyor
1918 Mustafa Kemal Yıldırım orduları grup komutanı oluyor (suriye cephesinde)
1918 Wilson İlkeleri : Savaş tazminatı yok, toprak yok
1918 Mondros Ateşkes Antlaşması : Rauf Bey
3 Kasım : İngilizlerin musulu işgali
13 Kasım : İstanbulun işgali
1919 Gelişmeleri
18 Ocak : Paris Barış Konferansı
30 Nisan : M.Kemal 9. Ordu Müfettişi oldu
15 Mayıs : İzmirin İşgali
19 Mayıs : M.Kemal Samsuna çıkıyor
28 Mayıs : Havza Genelgesi : Miting ve Protesto
22 Haziran : Amasya Genelgesi : Gerekçe,Yöntem,program,Temsilciler kurulu temelleri
27 Haziran : Balıkesir Kongresi
8 Temmuz : M.Kemal askerlikten istifa ediyor(Erzurum sınırı içinde)
23 Temmuz : Erzurum Kongresi : Temsilciler kurulu,manda red,azınlıklara hak yok,mebusan meclisi toplanmalı, dış yardım
alınabilir,albayrak gazetesi
6 Ağustos : Nazilli Kongresi : Celal bayar
16 Ağustos : Alaşehir Kongresi : mandacı zihniyet
4 Eylül : Sivas Kongresi : ali galip,ARMH,temsil heyeti tümyurt,manda kesin red,irade-i milliye,ali fuat batı komt.
20 Eylül
: General Harbour M.Kemal ile görüşüyor
30 Eylü
: Damat Ferit Paşa istifa ediyor
11 Ekim
: Amiral Bristol Raporu : izmirde Yunanlar haksız
20 Ekim
: Amasya Görüşmeleri : M.kemal – Salih paşa
27 Aralık : Temsil Heyetinin Ankaraya gelmesi
1920 Gelişmeleri
12 Ocak : Son osmanlı mebusan meclisinin toplanması : misak-ı milli,seçim kabul
28 Ocak : Misak-ı milli ilanı:
3 Mart : Salih paşa kabinesi kuruluyor
16 Mart : Anlaşma devletleri istanbulu işgal ediyo(fiili)
5 Nisan : Damat ferit paşa kabinesi kuruluyor
23 Nisan : TBMM’nin Kuruluşu
24 Nisan : M.Kemal’in meclise önergesi
29 Nisan : Hıyanet-i Vataniye kanunu : İsyanlara karşı
10 Ağustos : Sevr Barış Antlaşması : Tevfik paşa
11 Eylül : Firariler Kanunu , İstiklal Mahkemeleri : İsyanlara karşı
14 Ekim : Gediz Taarruzu (Ali Fuat Paşa)
8 Kasım : Düzeli Ordu kuruluyor
lOMoARcPSD|61152315
9 Kasım : Batı cephesi ikiye ayrılıyor : Batı(İsmet bey),Güney (Refet bey)
3 Aralık : Gümrü Antlaşması (Kars-ığdır-Sarıkamış Türkiyede)
5 Aralık : Bilecik Görüşmeleri : M.kemal – Salih Paşa
1921 Gelişmeleri
6-10 Ocak : I.İnönü Muharebesi : İsmet bey general
20 Ocak : Teşkilat-ı Esasiye kanunu(21 Anayasası):
23 Ocak : Londra Konferansı : Bekir Sami Bey
23 Şubat : Batum Antlaşması : Artvin-Ardahan-Batum Türkiyeye verildi
1 Mart : Türk Afgan dostluk antlaşması : kültürel ve askeri
12 Mart : İstiklal Marşının Kabulu : Milli eğitim bakanı Hamdullas Suphi Tanrıöver okuyor,Besete Zeki üngör, Kastamonuda açıksöz
gazetesinde yayımlandı
16 Mart : Moskova Antlaşması :Batum Gürcistana bırakıldı(ilk taviz)
23 Mart : II.İnönü Muharebesi :İngiltere maltada 40 türkü serbest , fransa zognuldak boşl.,”siz orada yalnız düşmanı değil....”
8 Nisan : Aslıhanlar – Dumlupınar taarruzu : henüz taarruz gücüne ulaşılamadı
5 Temmuz : İtalyanlar Anadoludan geri çekilmeye başladı
10 Temmuz : Eskişehir – Kütahya Muharebeleri
5 Ağustos : M.Kemal Başkomutan (3 ay)
7 Ağustos : Tekalifi Milliye Emirleri(Meclisin onayı yok, M.kemalin özel yetkisi ile)
23 Ağustos : Sakarya Meydan Muharebesi: “hattı müdafa yoktur...”,ukrayna dostluk,ingiltere esir ant.
19 Eylül : M.Kemal’e gazi ve mareşal rütbesi
13 Ekim : Kars Antlaşması : (Ermenistan,Gürcistan,Azerbaycan,Nahcivana muhafiyet,boğazlar açık)
20 Ekim : Ankara Antlaşması : Hatay ve iskenderun dışarda,caber kalesi türkiyede
1922 Gelişmeleri
26 Ağustos :Büyük Taarruz
11 Ekim : Mudanya Ateşkes Antlaşması : istanbul-boğazlar-doğu trakya savaşsız alındı : ismet paşa
1 Kasım : Saltanatın Kaldırılması : Osmanlı Devleti Resmen sona erdi,I.TBMM nin tek inkilabı
1923 Gelişmeleri
17 Şubat : İzmir İktisat Kongresi
24 Temmuz : Lozan Konferansı : İsmet paşa
11 Ağustos : II.TBMM nin Açılması
9 Eylül :Cumhuriyet Halk Fırkasını kurulması
13 Ekim : Ankaranın Başkent yapılması
29 Ekim : Cumhuriyetin ilanı : Kabine sistemi
30 Ekim : İsmet İnönü Başbakan
1 Kasım : Fethi Okyar Tbmm Başkanı
1924 Gelişmeleri
3 Mart : Halifeliğin Kaldırılması
- Şeriye Evkaf vekaletinin kaldırılması :diyanet,vakıflar açıldı yerine
- Erkan-ı Harbiye vekaletinin kaldırılması : Genel kurmay başkanlığu kuruldu
- Osmanlı hanedanın yurt dışına çıkarılması
- Tevhidi Tedrisat kanunu
20 Nisan : 24 anayasası :din islam,başkent ankara, dil türkçe,seçme yaşı 18,seçilme yaşı 30,cumhurbaşkanı 4 yıllığına
19 Mayıs : Haliç(İstanbul) Konferansı : Musul sorunu için ikili görüşme , başarısız
7 Ağustos : Nasturi İsyanı(ingiltere musul için destekliyor)
26 Ağustos : İş Bankası Açıldı
17 Kasım : Terakki Perver Cumhiriyet Fırkası Kuruldu : yerinden yönetim,tek derece,liberalizm,başkanı kazım karabekir
19 Aralık : Ordunu Siyasetten ayrılması kanunu
1925 Gelişmeleri
13 Şubat : Şeyh Sait İsyanı : Diyarbakır,ingiltere musul için destekliyor,seferberlik ilanı
17 Şubat : Aşar vergisi kaldırıldı
4 Mart : Takrir-i Sükun : Şeyh sait isyanını bastırmak için
5 Haziran : Terakki Perver Cumhuriyet fırkasının kapatılması
25 Kasım : Kılık Kıyafet İnkilabı , Şapka kanunu
30 Kasım : Tekke-Zaviye-Türbelerin kapatılması
26 Aralık : Uluslararası Saat ve Takvim Kabulü
- Locarno Antlaşması : İngiltere-Almanya-Fransa arasındaki saldırmazlık antlaşması
- Sanayi ve Maadin Bankası açıldı
1926 Gelişmeleri
17 Şubat : Türk Medeni Kanununun kabulü : isviçre,patrikhanelerin yetkileri alındı,tek eş,nikah,velayet,ceza=italya,ticaret =almanya
22 Nisan : Türkiye İran Dostluk Antlaşması
2 Mart : Maarif Teşkilatı Kanunu :yabancı okullardaki ayricalik kalkiyor(Fransa),MEB izinsiz okul açılamaz, dış politikada ilk başarı
lOMoARcPSD|61152315
5 Haziran : Ankara Antlaşması : Musul , İngiliz mandası ırak’a bırakıldı, türkiye para aldı(3. taviz)
16 Haziran : İzmir Suikasti : İstiklal mahkemelerinin son görevi,”Benim naciz vücudum...”,ittihatcı zihniyete son
1 Temmuz : Kabotaj Kanunu
- Bozkurt Lotus Olayı : Fransız-Türk gemilerinin ege denizinde çarpışması,Kabotaj kanununun çıkmasını hızlandırdı
1927 Gelişmeleri
15 Ekim : M.Kemal Nutuk’u okuyor (1919-1927 yıllarını kapsar)
16 Ekim : Teşvik-i Sanayi Kanunu
1928 Gelişmeleri
10 Nisan : Anayasadan “Devletin dini islamdır” ibaresinin çıkarılması
24 Nisan : Uluslararası Rakamların Kabulü
1 Kasım : Türk Harflerinin Kabulü
24 Kasım : Millet Mekteplerinin Açılması : M.Kemal başöğretmen
- Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu
- Brian Kellog Paktı : ABD-Fransa öncülüğünde dünya barışına katkı sağlamak
1929 Gelişmeleri
- Gümrük Tarife Kanunu Değişti : Yerli tüccarın korunması
- Topraksız köylüye toprak dağıtılması hakkında kanun
- Litvinov Protokolü : Sovyet Rusya dünya barışı
- Adana – Mersin demiryolu sorunu (Fransa)
1930 Gelişmeleri
20 Şubat : Türk Parasını koruma kanunu
3 Nisan : Kadınlara Belediye Seçimlerine Katılma hakkı verilmesi
10 Haziran : Nüfus Mübadelesi(Etabli) Antlaşması : İstanbul rumları, batı trakya türkleri yerleşik sayıldı, yunaninsanla ara düzeldi
11 Haziran : Merkez Bankasının kurulması : Para politikasıü,Türk parasını korumak
12 Ağustos: Serbest Cumhuriyet Fırkası Kuruluyor(Fethi Okyar): milliyetci,laik,tek derece,teşviki sanayi uygulanacak,yabancı sermaye
girecek,kadınlara siyasi hak,liberalizm
18 Kasım : Serbest Cumhuriyet Fırkasının Kendini Fesh Etmesi
23 Aralık : Menemen Olayı :Nakşibendi tarikatı,rejime karşı,Derviş mehmet,asteğmen kubilay, divan-ı harpte yargılandılar
- Hıfzıssıhha enstitüsü
- Osmanlı Borçları sorunu : düşük faizli taksitle 1954 e kadar ödendi, Fransa ile problem yaşandı
1931 Gelişmeleri
26 Mart : Ölçüler kanunun kabulü
15 Nisan : Türk Tarih Kurumunun açılması
1932 Gelişmeleri
19 Şubat : Halk Evlerinin açılması
12 Temmuz : Türk Dil Kurumunun açılması
18 Temmuz :Milletler Cemiyetine Giriş : ispanya temsilcisinin önerisi,Almanya ve italyanın yayılmacı politikalarına karşı, Cemal Hüsnü T.
- Zirai Donatım Kurumu açıldı
1933 Gelişmeleri
- Kadınlara Muhtar seçilme hakkı
- I. Beş yıllık kalkınma planı
- Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu
- Sümerbankın açılması (sanayiciye kredi)
- Razgrad Olayı : Bulgaristanda Türk-Müslüman mezarlarının tahrip edilmesi
- Wagon Litz Olayı : İstanbuldaki Fransız demiryolu şirketinde türk çalışanların işlerine türkçe konuştukları için son verilmesi
- Bursa Olayı : Türkçe Ezan
1934 Gelişmeleri
9 Şubat : Balkan Antantı : (Türkiye,Yunanistan,Yugoslavya,Romanya), Almanya ve italyanın yayılmacı politikasına karşı, Arnavutluk italya
etkisinde,Bulgaristan Yayılmacı politika izliyor(dobluca-ege denizi) katılamadılar
21 Haziran : Soyadı Kanunu: (milliyetçilik-halkçılık-laiklik):osmalıdan kalma rutbe-nişanlar,ağa,bey,paşa,derviş,-ayrıcalığı önlemek-resmi
işlemleri kolaylaştırmak)
5 Aralık :Kadınlara Milletvekili seçilme hakkı
1935 Gelişmeleri
- Hafta Tatilinin Cumadan Pazara alınması
- MTA kurulması
-Etibankın Açılması(Maden için kredi)
1936 Gelişmeleri
- Montrö Boğazlar Sözleşmesinin : Ticaret gemilerine açık, Savaş gemileri 15 gün önceden izin, Türkiye iki tarafta asker
bulundurabilir,Boğazlar komisyonu kaldırıldı,Almanya-İtalyanın yayılmacı politikası,Tam egemenlik
- Akdeniz Paktı : (ingiltere,Türkiye,Yugoslavya,Yunanistan) , İtalyanın Akdenizde oluşturduğu tehdid
lOMoARcPSD|61152315
1937 Gelişmeleri
- Atatürk İlkelerinin Anayasaya girmesi
- Denizbankın açılması (deniz için kredi)
- Sadabat Paktı : (Türkiye,Irak,İran,Afganistan) ,İtalyanın asya-afrika da yayılmacı politikası,Suriye katılmadı(Hatay), Doğu sınırı güvende
1938 Gelişmeleri
-10 Kasım :Atatürkün vefatı
-11 Kasım : İsmet İnönü Cumhurbaşkanı
1939 Gelişmeleri
29 Haziran : Hatayın Anavatana Katılması: İsveç-Sandler Raporu,En son belirlenen sınır. Misakı Milli büyük oranda
gerçekleştirildi.,Atatürkten sonra
1940 Köy Enstitüleri: İsmet İnönü zamanında köylerde öğretmen yetiştirmek, köylünün bilgi ve becerilerini artırmak için kuruldu. Adnan Menderes
döneminde kapatıldı.
1940 Milli Korunma Kanunu: Bazı fabrikaların devletleştirilmesi amaçlandı. Hükümete ekonomik hayatı düzenleyici çok geniş imkanlar
sağlamaktaydı. Üretim, dağıtım ve tüketim ilişkileri devlet kontrolüne alındı. Devlet gerektiğinde üretimi aksatan işletmelere el
koyabilecekti. Kanuna dayanarak Petrol Ofisi, Et ve Balık Kurumu gibi kurumlar oluşturuldu.
1943 Casablanca Konferansı: Roosevelt ve Churchill arasında yapılan görüşmedir. Görüşmeye göre mihfer devletleri ile teslim dışında antlaşma
yapılmayacak. Barış koşulları mihfer halklarına açıklanmadan önce bu ülke liderleri yenilgiyi kabul edecek. Sicilya’ya çıkarma yapılarak
Almanya üzerinde baskı yapılacak. Türkiye’nin savaşa katılması için hazırlık yapılacak.
1943 Adana Görümeleri: Churchill ile İsmet İnönü arasında yapılmış, İnönü Türkiye’yi savaştan uzak tutmuştur.
1943 Washington Konferansı: Kuzey Afrika cephesinin kapanması üzerine Churchill ve Roosevelt arasında yapılan görüşmedir. Görüşmeye göre
İtalya işgal edilip savaş dışı bırakılacak, 1944’te Fransa’da yeni cephe açılacak, Türk hava alanlarından yararlanma için hazırlıklar yapılacak.
Savaş sonrası barışın sorumluluğu ABD, SSCB, İngiltere ve Çin’e verilecek. Avrupa’da Tuna, Balkan, İskandinav federasyonlarını kapsayan bir
konfederasyon oluşturulacak, Türkiye balkan federasyonuna dahil edilecek.
1943 Qebec Konferansı: İtalya’da Mussolini’nin düşmesi üzerine ikinci cephe meselesini yeniden ele almak amacıyla Churchill, İngiliz Genelkurmayı
ve Amerikan Genelkurmayı arasında yapılan görüşmedir. Görüşmede Churchill ikinci cephenin Fransa yerine Türkiye’de açılmasını
savunmuş ama kabul ettirememiştir.
1943 Moskova Konferansı: Konferans 2. Dünya Savaşı’ndan sonra oluşacak düzen için yapılan ilk toplantıdır. Konferansa İngiltere, ABD, SSCB ve Çin
katılmıştır.
1943 Tahran Konferansı: Roosevelt, Stalin ve Churchill arasında yapılmıştır. Türkiye’nin savaşa girmesi kararı alınmıştır.
1944 Kahire Görüşmeleri: Roosevelt, Churchill ve İnönü arasında yapılmıştır. İsmet İnönü Türkiye’nin savaşa hazır olmadığını belirtmiştir.
1945 Yalta Konferansı: ABD, İngiltere ve SSCB tarından yapılmıştır. Konferansta; Birleşmiş Milletler kurulacak, Almanya işgal bölgelerinden ayrılacak,
boğazların statüsünün SSCB lehine değiştirilmesi kararları alınmıştır.
1945 Sanfransisco Konferansı: Birleşmiş Milletleri kurmak için Türkiye’nin de bulunduğu 51 devletin temsilcisinin katılımıyla toplanmıştır.
1945 Potsdam Konferansı: İngiltere, ABD ve Sovyet Rusya’nın yaptığı son büyük konferanstır. Barışın nasıl sağlanacağı görüşülmüştür.
1945 Çiftciyi Topraklandırma Kanunu: Toprak reformu.
1945 Birleşmiş Milletler Kuruldu: Dünya barışını ve güvenliğini sağlamak, uluslararası kültür, sosyal ve ekonomik işbirliği sağlamak için Türkiye’nin
de kurucu üyeler arasında yer aldığı kuruluştur.
1947 Truman Doktrini: ABD başkanı Truman tarafından Sovyet tehdidine karşı komünizm tehlikesi altındaki devletlere mali ve askeri yardımı içeren
doktrindir. Türkiye’ye 100 milyon dolar, Yunanistan’a 300 milyon dolar yardım yapılmıştır.
1947 Marshall Planı: Savaştan zarar görmüş Avrupa ülkeleri için ABD başkanı Marshall tarafından hazırlanan programdır. 12 Temmuz’da Türkiye,
İngiltere, Fransa, Belçika, İtalya, Portekiz, İrlanda, Yunanistan, Hollanda, Lüksemburg, İsviçre, İzlanda, Avusturya, Norveç, Danimarka ve
İsveç’in katılımıyla toplanan 16’lar Konferansı 22 Eylül’de ABD’ye sunulmak üzere Avrupa Ekonomik Kalkınma Programı hazırlamıştır. Bu
program üzerine ABD 3 Nisan 1948’de Dış Yardım Kanunu çıkararak 16’lara 6 milyar dolarlık yardım yapmış, bu yardımlar daha sonra da
devam etmiştir. Marshall’a karşılık Sovyet Rusya da kendi uydularına yardım için Molotov Planı çıkarmıştır. Türkiye Molotov’a üye değildir.
1949 NATO Kuruldu: Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı’na üye ülkeler askeri güçlerimi birleştirme amacı ile kurmuşlardır.
1950 Koreye Asker gönderildi
1952 Natoya Üye olduk
1955 Bağdat Paktı: Türkiye ve Irak arasında Orta Doğu’da Barış ve Savunma Teşkilatı adı ile kurulmuş, iki ülkenin birbirlerinin içişlerine karışmaması,
anlaşmazlıkların barış yoluyla çözülmesi kararları alınmıştır. Daha sonra İran, Pakistan ve İngiltere de katılmıştır. ABD Arapların tepkisini
çekmemek için resmen üye olmamış ama üyelere askeri, teknik ve mali alanda destek vermiştir.1959’da Irak Bağdat Paktı’ndan çekilmiş ve
merkez Ankara’ya taşınmıştır. 1959’da paktın adı Merkezi Antlaşma Örgütü yani CENTO adını almıştır. 1979’da pakt dağılmıştır.
1955 Varşova Paktı: SSCB’nin öncülüğünde Arnavutluk, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya, Çekoslovakya ve Demokratik Almanya
Cumhuriyeti’nin katılımıyla NATO’ya karşı kurulmuştur. 1991’de dağılmıştır.
1974 Kıbrıs Harekatı: 1959’da NATO’nun araya girmesiyle bağımsız bir Kıbrıs Cumhuriyeti Devleti kurulması kararlaştırılmıştır. Yine 1959’da
Londra’da Türkiye, İngiltere, Yunanistan ve Kıbrıs Rum ve Türk Kesimi temsilcileri arasında imzalanan antlaşmaya göre Kıbrıs Devleti
İngiltere, Türkiye ve Yunanistan garantörlüğüne kurulacaktır. 15 Temmuz 1974’te EOKA’cıların(Kıbrıslıların Millî Mücadele ÖrgütüYunanistan'ın Kıbrıs'ta kurduğu bir silahlı örgüttür) yaptığı ihtilal, Türklere karşı etnik arındırma politikası isleyen Başpiskopos Makarious’un
ve yönetiminin devrilmesine neden olmuştur. Türkiye 14 Ağustos 1974’te Kıbrıs’a askeri hareket düzenlemiş, 13 Kasım 1975’te Kıbrıs Türk
Federe Devleti, 15 Kasım 1983’te de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kurulmuştur.