ARAPÇA GİRİŞ “AVÂMİL” DERSİ SERVET HAYMA 24 OCAK 2023 İHTİSAS OKULU DERSLERİ İHTİSAS HAZIRLIK TELEGRAM GRUBU AVÂMİL KİTABI • Arapça’da kelimelerin i‘rabına tesir eden âmillerin özeti mahiyetindeki kitaplara verilen genel ad.. • Müellifi İmam Birgivi’dir • Avâmil âmil kelimesinin çoğulu olup Arapça’da “terkip ve cümle içerisindeki kelimelerin i‘rabına tesir eden unsurlar” demektir. • “100 âmil” anlamına gelen el-avâmilü’l-mie ifadesi, zamanla, nahiv konularını âmil-mâmul esasına göre tasnif ederek kısaca inceleyen kitap türünün adı olmuştur. • Konuları • Kitap 3 bölümdür. • Birinci bölüm kelimelerin irablarına etki eden amillerden bahseder. • İkinci bölüm bu amillerin etki ettiği kelimelerden yani mamullerden bahseder • Üçüncü bölüm mamülün sonunun taşıyacağı sembolden yani irabtan bahseder AVÂMİL KİTABININ TAKSİMİ İ’RAB (10) MA’MULLER (30) ÂMİLLER (60) 1.HAREKE 1.MA’MULÜN Bİ’L-ASÂLE (25) 1.LAFZİ AMİLLER (58) 1.A. DAMME 1.A. MERFU (9) 1.A. SEMAİ AMİLLER (49) 1.B. FETHA 1.B. MANSUB (13) 1.A.1. HARFİ CERLER (20) 1.C. KESRA 1.C. MECRUR (2) 1.A.2. İSMİNİ NASB HABERİNİ RAF EDENLER (8) 2. HARF 1.D. MECZUM (1) 2.A. VAV 2. MA’MULÜN Bİ’T-TEBİYYE (5) 2.B. ELİF 2.A. SIFAT 2.C. YA 2.B. ATIF 2.D. NUN 2.C. TE’KİD 1.A.5. FİİLİ MUZARİYİ CEZM EDENLER (15) 3. HAZF 2.D. BEDEL 1.B. KIYASİ AMİLLER (9) 3.A. HAZFU’L-HAREKE (SÜKUN) 2.E. ATF-I BEYAN 2. MANEVİ AMİLLER (2) İ’RAB MA’MUL AMİL KESRA MECRUR HARFİ CER ِه هللا ِآمنتِِبِلل ُ 1.A.3. İSMİNİ RAF HABERİNİ NASB EDENLER (2) 1.A.4. FİİLİ MUZARİYİ NASB EDENLER (4) 3.B. HAZFU’L-ÂHİR 3.C. HAZFU’N-NUN NAHİV OKUMANIN HEDEFİ İRABI DOĞRU VERMEKTİR. İRAB KELİME SONUNDAKİ SEMBOLDÜR… İRAB MAĞAZASINA GİRMEYE HAZIR MISIN? MERFU MANSUB NUN’UN HAZFİ NUN DAMME FETHA, KESRA VAV, ELİF ELİF, YA İRAB MAĞAZASI Sahibi Mu’rib Ali YÂ HAZFU’L-ÂHİR HAZFU’L-HAREKE (SÜKUN) KESRA FETHA NUN’UN HAZFİ MECRUR MECZUM İRAB MAĞAZASININ MÜŞTERİLERİ! ASIL (LAFZİ) MÜŞTERİLER İSİMLER FİİL-İ MUZARİ MÜŞTERİLER BEDENLER (İRAB) MÜŞTERİLER BEDENLER (İRAB) Müfred C. Teksir C. Müen. Salim Tesniye C. Müz. Salim Esma-i Hamse Gayr-i Munsarif Damme, Fetha, Kesra Damme, Fetha, Kesra Damme, Kesra Elif, Ya Vav, Ya Vav, Elif, Ya Damme, Fetha Beş Müfredler (İlletsiz) Beş Müfredler (İlletli) Efal-i Hamse Damme, Fetha, Sükun Fetha, Hazfu’l-Ahir Nun, Nun’un Hazfi DİĞER MÜŞTERİLER BEDEN BULAMAYANLAR (TAKDİRİ) ELBİSE DENEYENLER (MAHALLİ) İSİMLER FİİLİ MUZARİ İSİMLER İsm-i Maksur İsm-i Mankus Ya-i Mütekellime Muzaf Beş Müfredler (İlletli) Zamir İsm-i İşaret İsm-i Mevsul İsm-i İstifham İsm-i Şart MÜŞTERİ OLAMAYANLAR (İRABTAN MAHALLİ OLMAYANLAR) Fiiller: Fiil-i Mazi, Emr-i Hazır, F. Muzari C. Müennes, Te’kid Nun’lu Muzari İsimler: Esma-i Mürekkebe, İsim Fiil, Harfler: Bütün Harfler İRAB MAĞAZASI PRATİĞİ BEDEN (İRAB) MÜŞTERİ (KELİME ÇEŞİDİ) ENDAM (MAMUL) ETKİ EDEN (AMİL) ِِآمنتِِبِلل ُ Mecrur - ِللا ب Mecrur - مؤمنين ب ۡ ۡ ۡ ۤ ِی ن م ؤ ۦِوِبٱل ُم ن ُه نوِٱلَّذیِأنيَّ ند نكِبننصره ن Kesra Müfred Yâ C. Müz. Salim ÂMİLLER (60) MANEVİ AMİLLER (2) 1.Mübteda ve Haberi Raf Eden 2. Fiil-i Muzariyi Raf Eden LAFZİ AMİLLER (58) KIYASİ AMİLLER (9) SEMAİ AMİLLER (49) 1.Mutlak Fiil 1. Harfi Cerler (20) 2. İsm-i Fail 2. İsmini Nasb Haberini Raf 3. İsm-i Mef’ul Edenler (8) 4. Sıfat-i Müşebbehe 3. İsmini Raf Haberini Nasb 5. İsm-i Tafdil Edenler (2) 6. Masdar 4. Fiili Muzariyi Nasb Edenler 7. İsmi Muzaf (4) 8. İsm-i Mübhem-i Tam 5. Fiili Muzariyi Cezm 9. Ma’na’l-fiil Edenler (15) SEMAİ ÂMİLLER (49) 1.HARF-İ CERLER (20) • ٍ مررتِِبيبِز Sadece ismin başına gelir ve bir isme etki eder: ِيد • Fiili muzarinin başına geldiğinde, harf-i cer (hatta ve lam) ile fiil arasında hazf edilen bir “en” vardır: ِليغفر • Başına geldiği ismi mecrur kılar. Bu mecrur isimler, durumlarına göre farklı sembollerle irab alırlar: 1. Kesra alır: a: Müfred: مبحمد ٍِ مررتb: Cemi Teksir: ِ كتبت باألقالمc: C. Müe. Salim: ِمررتُ بمسلمات 2.ِYaِalır: a: C. Müz. Salim: ِ مررت بمسلمينb: Tesniye: ِ كتبت بقلمينc: Esma-i Sitte: مررت بأبيه 3. Fetha alır:ِ a. Gayr-i Munsarif: ِمررت بأحمد • • Bu harflerin diğer adı izafet harfleridir. Harf-i cerler bazı fiillerle bileşik bir yapı oluşturur. Bunu öğrenmenin en güzel yönü ezberdir. Örn: ِرغبِعن،ِرغبِيف • Harfi cerler mütellağı olup olmamasına göre ikiye ayrılır: - Müteaallağı Olanlar: ِِكي،ِمنذ،ِمذ،ِت،ِو،ِحىت،ِك،ِيف،ِل،ِعلى،ِعن،ِاىل،ِمن،ب - Müteaalağı Olmayanlar: ِِلعل،ِلوال،ِعدا،ِخال،ِحاشا، رب َّ َّ ” HARFİ CERİب“ En çok kullanılan harfi cerdir. Kasem harfi olarak lafzatullah veya zamirden önce gelebilir. Lafzatullah dışında açık • • ق isme geldiğinde kasem manasında olamaz. بللِألفعلِكذاِ،بهِألمشيِيفِالطري ِ ب Kullanıldığı Manalar Kasem Zaid Ta’diye )İlsak (Bağlanma ile, e, a بهِألبعثنِيومِالقيام ِة أليسِهللاِبكافِعبدِه نذهبِهللاِبنورهم آمنتِبلل Örnek Kelime Çeşidi Müfred İrab Kesra C. Müz. Salim Ya İsm-i Mevsul Mah. Tesniye Ya Gayr-i Munsarif Fetha Ayet ۡ ۡ ۡ يمو نن َّ ِٱلصل ٰنوِةن ِِويُق ُ ينِيُؤمنُو ننِِبٱلغنيب ن ٱلَّذ ن ۡ نو َّ طِبٱل نكٰفر نِ ين ُِمي ُِ ٱَّللُ ُ ۡر ۡ قن ۡ ۡ یِۡ نِبٱلَّذیِ ُه نوِ نخ ِ یِه نوِأند نِٰ ن الِأنتنستن بدلُو ننِٱلَّذ ُ ۡ ۡ ۡ ࣰ انِ سِ نالِتن ۡعبُ ُدو ننِإ َّال َِّ ِٱَّللنِ نوبٱل نِوِال ندينِِإح ن ࣰ ۡ ࣰ ۡ َّ اِو ُهدىِلل نعٰلنم نِ ی ِوض نعِللنَّاسِلنلَّذیِببن َّك ِةنِ ُمبن نارك ن إنِأ َّنو نلِبني ࣲت ُ ” HARFİ CERİمنِ“ من Kullanıldığı Manalar Zaide Ba’diye ٍ ماِجاءينِمنِأحدِ نوأُوتينناِمنِ ُكلِِ نش ۡی ٍءِ Beyan ۡ ۡ ۟ سِم نِنِٱأل ۡنوثنٰ ِن ٱجتننبُواِٱلر ۡج نِ فن Ayet ولِءن نامنَّاِب َِّ ٱَّلل نوم نِنِٱلنَّاسِِ نمنِين ُق ُ ࣰۡ ۡ فنأنخ نر نجِبهۦِم نِنِٱلث نَّم نِراتِرزقاِلَّ ُك ۡمِ ۡ ۡ ۡ َّ ۤ ۡ ِونكا نِنِم نِنِٱل نكٰفر نِ ين َب ك يسِأ ن ٰ ن نَب ن ن ِوٱستن ن إالِإبل ن İbtida den, dan تبتِمنِكلِذنب Örnek Kelime Çeşidi C. Teksir İrab Kesra C. Müe. Salim Kesra C. Müz. Salim Ya ” HARFİ CERİاىلِ“ ىل اِ Kullanıldığı Manalar Ta’lil ۡ نوٱأل ۡنم ُِرِإل ۡنيكِ Birliktelik ويز ۡد ُك ِۡمِقُ َّوةًِإ نىلِقُ َّوت ُك ِمۡ ٰ نن Ayet ۟ ىلِٱلَّ ۡي رِل امِإ نِ ُُثَِّأنِتُّواِٱلصين نِ ۡ ىلِٱلظُّلُ نمٰتِ ُّورِإ نِ وَنُمِم ننِٱلن ِ ُُیر ُج ن ُث ۡ ُِثَِّإل ۡنيهِِتُ ۡر نجعُو نِن َُِّیيي ُك ۡم ُِ ُ ُ ۡ ۟ ر ۡ ۡ یِ ىلِٱل نك ۡعبن ۡ ِ ِوأ ۡنر ُجلن ُك ِۡمِإ نِ س ُحواِب ُرءُوس ُكم ن نوٱم ن İntiha هللا تبتِاىلِ ِ e, a Örnek Kelime Çeşidi Müfred İrab Kesra C. Müen. Salim Kesra Zamir Mah. Tesniye Ya ” HARFİ CERİعن“ عن Kullanıldığı Manalar )Mücaveze (Ayrılmak رميتِالسهمِعنِالقوس Ta’lil ۤ إ َّالِع َّ ۡ ِو نع ند نهاِإ ََّّی ِهُ ن نِموع ند ࣲة ن Ayet ۡ ۡ اب فِ نعن ُه ُِمِٱل نع نذ ُِ ُِینَّف ُِ فن نال ُ ۤ سا نءلُو نِن نع َِّمِينتن ن ۡ والِت ۡس ِلِع ِۡنِأ ۡ يم نص نحٰبِِٱۡلنح ِ نن ُ ن ُ ن ۡ فنإ َّن َّ ِٱَّللنِغننیِِ نع ِنِٱل نعٰلنم نِ ی )Bu’d (Uzaklaşmak كففتِعنِاحلرامِ den, dan Örnek Kelime Çeşidi Zamir İrab Mah. İsm-i İstifham Mah. C. Teksir Kesra C. Müz. Salim Ya ” HARFİ CERİعلى“ على Kullanıldığı Manalar Ta’lil ولتكَبِهللاِعلىِماِهداكم Beraberlik وهبِيلِعلىِالكَبِإمساعي ِل Ayet ر وم ۤاِأُنزلنِِعلىِ ۡٱلملك ۡ وت ِونمُٰر نِ وت ر ِه ل اب ب ب ِ ِ ی ٰ ن ن نن نن ن ن ن ن ن ُ ن ۡ ۡ ۡ تِ نعلنيه ِۡمِ ينِأنن نعم نِ طِٱلَّذ نِ ص نِر ا نِ ۡ َّ ی یةِۡإ َِّالِ نعلن ِىِٱۡلنٰشع نِ نوإَنناِلن نكب ن ۡ ۟ ينِظنلن ُمواِر ۡج ࣰزِا ننزلننِاِ نعلنىِٱلَّذ نِ فنأ ن İsti’la ب جتبِالتوبةِعلىِكلِمذن ِ üzerine Örnek Kelime Çeşidi Tesniye İrab Ya Zamir Mah. C. Müz. Salim Ya İsm-i Mevsul Mah. ” HARFİ CERİلِ“ ل Kullanıldığı Manalar İstihkak أحلمدِلل Ta’lil نصحتِابينِللتأبي ِد Ayet َّاسِإ نم ࣰامِا كِللن ِ یِجاعلُ نِ قن ن الِإن ن ۡ َۛ َۛ ࣰ ۡ ی ِهدىِلل ُمتَّق نِ بِفيه ُ نال ن ِري ن ۡ نكِ َّ ك َّمِمنِذننب نِ لِين غف نِرِل نِ ِماِتن نقد ن ٱَّللُ ن ۡ ۡ ۤ ِع نمل ِه نونك نِذال نِ كِ ُزي نِنِلفر نعو نِنِ ُسوءُ ن Sahiplik ىل أنِعبيدِللِتعا ِ için Örnek Kelime Çeşidi C. Teksir İrab Kesra C. Müz. Salim Ya Zamir Mah. G. Munsarif Fetha ” HARFİ CERİيف“ يف Kullanıldığı Manalar İsti’la ۡ ُصلبن نَّ ُك ِۡمِفیِ ُج ُذوعِِٱلنَّخلِِ نونأل ن Zarfiyet - mekan املطيعِيفِاۡلن ِة Ayet ࣰ ࣱ اد ُه ُم َّ ِم نرضاِ فیِقُلُوِبمِ َّم نرضِفن نز ن ِٱَّللُ ن تَِّالِيُ ۡبص ُرو نِن نوتن نرنك ُه ِۡمِفیِظُلُ نمٰ ࣲ ِ وفیِ نِذ ل ُِكمِب ن ۤال ࣱءِم َّ ۡ يم ِعظ ࣱِ نِرب ُكم ن ن ن ُه ِۡمِف نيهاِ نخٰل ُدو نِن ۡ ۤ ۟ يمِ ُكنتُ ِۡم ُواِف نِ ينِتن نوفَّٰى ُه ُمِٱل نملنٰ ِٕى نكةُِظنالم ۤیِأنن ُفسه ۡمِقنال ِ إ َّنِٱلَّذ ن içinde Örnek Zarfiyet - zaman اِس نك نِنِفیِٱلَّ ۡيلِِ نولنهُ ن ِم ن Kelime Çeşidi C. Teksir İrab Kesra C. Müen. Salim Kesra İsmi İşaret Mah. Zamir Mah. İsmi İstifham Mah. ” HARFİ CERİك“ Kullanıldığı Manalar ك Teşbih ِ ليسِكمثلهِشيءۡ gibi Örnek Ayet ۡ ۡ كِفنه نِیِ نكٱحل نج نارِةِ ستِقُلُوبُ ُكمِمنِبن ۡعدِذنِ ل نِ ُُثَِّقن ن ۡ نول ۡنيس َّ ِٱلذ نك ُِرِ نكٱألُنثن ِٰى ن ر ۤ ۡ ۡ كِ نكٱألنن عٰمِِب ۡل ۡ ض ُِّل أ ُ۟ولنٰ ِٕى نِ ِهمِأن ن ن ن ُ ۟ ۟ ُوا ۡ اِو ُه ۡم نِالِين ۡس نمعُو نِن نونالِتن ُكونُ ِواِ نكٱلَّذ نِ ينِقنال ن ِمسعنن ن ۡ ۡ ی یِ نكٱل ُم ۡجرم نِ أنفن نن ۡج نع ُلِٱل ُم ۡسلم نِ Kelime Çeşidi Müfred İrab Kesra İsmi Maksur Tak. C. Teksir Kesra İsmi Mevsul Mah. C. Müz. Salim Ya ” HARFİ CERİحىت“ حىت Kullanıldığı Manalar İntiha Sebebiyet e-kadar أعبدِهللاِتعاىلِحىتِاملوت أسلمِحىتِتدخلِاۡلنة Örnek Kelime Çeşidi Müfred İrab Kesra ”“en tettebia cümle Mah. ”“en ye’tiye cümle Mah. Ayet ۡ ۡ ج ىتِ نمطلن ِعِٱل نف ِۡ نسلنٰ ۡمِه نِیِ نح َِّٰ ۡ ۡ ىتِتن تَّب نِعِملَّتن ُه ِۡمِ ىِ نح َِّٰ َّصٰنر ِٰ ِع ن نولننِتن ر ن نكِٱلين ُه ُ ض ٰى ن ِونالِٱلن ن ود ن ۡ ۡ ۟ ۡ ۟ ىتِ نَیت نی َّ ِٱَّللُِِب ۡنمرِه ٱص نف ُح ِواِ نح َِّٰ ِو فنٱع ُفوا ن “ِ”رب َّ HARFİ CERİ حىت Kullanıldığı Manalar nice Örnek Azlık ربِرجلِكرميِلقيت ِه َّ Çokluk ربِاتلِيلعنهِالقرآن َّ ِب َّ ِر، َّ ُِرşeklinde gelebilir ِر ن، ُ ِر، ِر ن: ب ن ِرب ن، ُ ب ُ ب ُ ب Not: İrab Mah. Kelime Çeşidi İsmi Mevsul Kesra Müfred Ayet – Hadis ۟ ۡ ۟ ِِم ۡسلم ن ی ُ ينِ نك نف ُرواِلنوِ نكانُوا ُِرمبنناِين نودُِّٱلَّذ ن ِ سِلهِمنِصيام ِ صائمِلي ٍِ ِب َِّ ُر ُهِإالِاۡلوع DİĞER HARFİ CERLER Harf-i Cer Örnek Harf-i Cer Örnek واوِالقس ِم نو ٰاَّلل نِالِأنف عن ُلِال نكبنائ نِر ض ِننِال نف نرائ ن َّ اتنَّٰلل نِألنف نعل خال نكِالعنال ُمو ننِ نخ نالِالعناملِبعلم ِه نهل ن م ِذ ٍ تِمنِ ُكلِ نذن ُوغ ِ ِمذِينومِالبُ ل ُ ِتُب ُ ُبِفن نعلتُه )ِِكيم:ِما+ِكيِ(كي من ِذ ُوغ ِ ِمن ُذِي ِومِالبُ ل َّ ب ُ ُِالص نالة ُ نجت )ِلعلِ(لغةِعقيل اتءِالقس ِم حاشى ال ِ َّاسِ نحا نشاِال نع نهل ن ُ نكِالن عدِا لوال ِِع نداِال ُمخلص نهل ن نكِال نعال ُمو نن ن ٰ لوالكَِّیِرمحنةن َِّاس ِِهلنل ن-ِِاَّلل ن ُ نكِالن ت ِ؟ صي ن نكي نمه ن ِع ن ٰ َّل ننعل ب ِ ِاَّللِتن نعالنیِيغف ُرِذنن Hap Bilgiler: • “ِل،ِيف،ِعن، ”بharfi cerlerden sonra istifham ismi “ ”ماgelirse, kelime sonundaki “elif” hazfedilir: ِل،ِفيم،ِعم،مب (Ma-i mevsule de elif hazfedilmez) َّ • “ِمن، ”بgibi harfi cerler cümlede zaid olarak gelebilirler. • “ ”لharfi ceri zamir öncesinde fethalı olur: يلِ( لنهburada ise yine esrelidir.) • Lam-ı tarifli kelime öncesinde, harfi cer gelirse oluşacak değişiklikler şu şekildedir: - “ ”منfetha ile geçilir: ت ِ منِالبي ن • - “ ”عنkesre ile geçilir:ِِعنِالرجل - “ِحىت،ِيف،ِاىل، ”علىmed harfi düşer:ِِاىلِاملدرسة،ِعلىِالشجرة - “ ”لlam-ı tarifin hemzesi düşer:ِِللرجال Harfi cerler zamirlere gelebilir. Zamirler mebni oldukları için harfi cer kaynaklı herhangi bir hareke değişikliği olmaz. Ancak dile kolaylık olması yönüyle harfi cerlere göre zamirler farklı harekeler alabilir: - “ِل،ِعن، ”منgibi harfi cerlerden sonra zamir dammelidir: ُِله، ِ ُِعنه،ُمنه - “ِب،ِيف،ِاىل، ”علىgibi harfi cerlerden sonra zamir kesrelidir:ِِِبه،ِفيه،ِاليه،ِعليه 2. İSMİNİ NASB HABERİNİ RAF EDENLER (8) • • • • • İsim cümlesinin başına gelir, iki isme veya bir isim ve bir cümleye etki edebilir. Bu sekiz amilin ilk altısı fiile benzedikleri için “huruf-u müşebbehe bi’l-fiil” şeklinde adlandırılırlar. Amillerin sıralaması en çok kullanılandan az kullanılana doğrudur. Bu amiller isimlerini nasb, haberlerini raf ederler: Nasb alametleri: - Fetha: Müfred, C. Teksir, G. Munsarif - Elif: Esma-i Hamse - Kesra: C. Müennes Salim - Ya: Tesniye, C. Müzekker Salim Raf alametleri: - Damme: Müfred, C. Teksir, C. Müennes Salim, G. Munsarif - Vav: Esma-i Hamse, C. Müzekker Salim - Elif: Tesniye Ma-i kaffe Özellik Tahfif olanlar Anlamları إّنا İsminin veya da haberinin başına bir fethalı lam (lam-ı müzahleka) gelebilir. Genelde cümle ortasında gelir ve genel olarak cümlesi meful konumunda olur. ِإن Te’kid: Muhakkak ki… ٰ إ َّن ِِاَّللنِتن عنالنیِعنالُِ ُكلِ نشي ٍء ِإن ِأن Te’kid,Tahkik: dığını َّ تِأ ٰ نن ِِعلنیِِكلِ نشي ٍء ُ اعتن نقد ِاَّللنِتن نعالنیِقناد ۡر ن ِأن ِكأن Teşbih: Sanki, gibi َّ نكأ ِِنر ۡ ننِاحلننر نام نماِفنا نزِاۡلناه ُلِلنك َّنِال نعالنِفنائ ِۡز نح ٍِد لني ن ِمرُزو ۡقِل ُكلِأ ن تِالعل نم ن ِكأن ِلكن ٰ ل ننع َّل ِِاَّللنِتن نعالنیِغناف ُرِ نذنب ِلعل أّنا كأّنا لكنمِا Cümle ortasında gelir. ِلكن İstidrak: Lakin, fakat ليِتمِا Kendisinden önce bazen nida harfi “ya” gelir - Temenni: Keşke - Teracci: Umulur ki لعلمِا İnne ve Benzerleri (6) İstisna-i Munkatı Olan Cümledeki إال اعةنِ ُم نقربنةِمن نهِا ِعنِاۡلننَّةِإ َّالِالطَّ ن ِمبنع ندةۡ ن ُ ُانل نمعصينة Cinsini Nefyeden ( الİsmi her zaman nekre kelime, Haberi ise genelde harfi cerli kelime olur) ِنالِفناع نلِ نشرِفنائ ۡز 1.Kelime İrab 2.Kelime İrab Damme Müfred Fetha Müfred Damme Müfred Fetha Müfred Damme Müfred Mah. Zamir Damme Müfred Fetha Müfred Mah. Cümle Tak. Ya-Münasebet Damme Müfred Fetha Müfred Mah. Ş. Cümle Fetha Müfred Mah. Cümle Fetha Müfred Ayet ۡ َّ ينِِعن ند ِِٱَّللِٱۡل ۡسلنٰ ُم إ َّنِِٱلد ن ࣱ ۤ ۡ َّ ۟ ۤ ۡ ۡ ننِٱلساعةِالِر َّ َّ بِف نيهِا ي أ ِو ق ِِح ِِٱَّلل د ع ِِو ن ن َّ ن ن ن ن لين علن ُمواِِأنن ن ن ن ۡ ۡ ۡ ࣱ نوإذِننتن قنناِٱۡلنبن نلِفن ۡوقن ُه ۡمِِ نكأننَِّهُِِظُلَِّة ࣱ َّ اب يد ِ ِِٱَّللِِ نشد نولنٰك َّن ن ِِع نذ ن ۡ تِِقن ۡومیِين ۡعلن ُمو نِن قنالنِِينٰلني ن ۡ يب ࣱِ اعةنِِقنر َّ يكِِل ننع َّل نونماِيُدر ن ِِٱلس ن ۡ ۡ نَِی َّ ك ِه نِو ض ࣲرِفن نالِِ نكاش ن ُ ِٱَّللُِب سس ن ُ فِِلنهُِِإ َّال نوإ ن ن ۡ فسجد ۤو۟اِِإ َّ ۤالِِإ نَب ِٰيسِِأ ن ل ب ُنن ن ن ت ِ لي 3. İSMİNİ RAF HABERİNİ NASB EDENLER (2) • • • • İsim cümlesinin başına gelir, iki isme etki edebilirler. Leyse’ye benzeyen harflerdir. Bazı alimlere göre bu harfler bazen sadece nefi için gelir. Bu durumda amil olmazlar. Özellikle “la” olan örneklere hiç rastlanmaz. Önemli: Arapçada isimlerin başında nefi harfi “la” gördüysek bunun “cinsini nefyeden la” olduğuna karar vermek ve sonraki kelimeyi mansub okumak gereklidir. ِما ان ٍِ نیِمتن نمكنًاِمبن نك ُ نماِهللاُِتن عنال ِال اِبًاِللِتن عنالنی ِش ِم ن ُ ۡنونالِ نشيء İrab 2.Kelime İrab 1.Kelime Fetha Müfred Mah. İsmi işaret Mah. Şibh. Cümle Damme Müfred Ayet ࣱ ࣱ َّ ۤ ۡ ِِملنكِ نكرمي نماِ نهٰ نذاِبن ن ش ًراِإن ن ِهٰ نذاِإال ن ۡ ِو ِالِخ ۡوفِِۡعل ۡنيه ۡمِوالِه ۡم ُِِی نزنُو نن نن ُ ن نن ن ن 4. FİİLİ MUZARİYİ NASB EDENLER (4) • • • Fiili Muzarinin önünde gelirler ve bir fiili muzariyi nasb ederler. Fiili Muzarinin Nasb alametleri: - Fetha: Beş müfredler - Hazfu’n-nun: Efâl-i Hamse Bu amiller nun-u nisveli muzarilere etki etmezler. Nefs-i Mütekellim MüennesMuhataba MüzekkerMuhatab MüennesGaibe MüzekkerGaib T. Nefi İstikbal ِنصر لنِأ ن ِلنِن ن نصر ِلنِتنصِري ِنصر لنِت ن ِلنِتنصرا ِنصر لنِي ن ِلنِينصرا Müfred ِلنِتنصرا ِنصر لنِت ن ِلنِتنصرا ِلنِتنصرن ِلنِتنصِرِوا ِلنِينصرن ِلنِينصرِوا ِنصر لنِن ن Özellik Anlamları Mutlak nasb edatıdır. “ِ ”أنِالِ=ِأالşeklinde de gelebilir. “Ajan En” şeklinde kodlamak işimizi kolaylaştırır. Masdar harfi: meyi, mayı, dığını… Te’kid,Nefi: Elbette Fiili muzariyi geniş veya gelecek zamana hasr eder ve olumsuzluğu tekid eder. “ِكيِال،ِلكي، ”كيşekillerinde genelde cümle ortasında gelir. Cümle başında gelemez. Muzari istikbal manasında olmalıdır. Tesniye Cemi Nasb Edenler يعِهللاِتن نعالن ِی ُّ أُح بِأننِأُط ن ِأن ين ِلننِيغف نرِهللاِتن نعالنیِلل نكافر ن ِلنن İçin ُحص نلِالعل نِم بِط ن ُّ أُح ُولِالعُمرِ نكيِأ ن كي O takdirde ِ–ِإذننِتند ُخ نلِاۡلننَِّةن.يعِهللانِتن نعالنی ُ أُط إذن AJAN EN “ila” veya “illa” manasında ()أو Nefi mahz veya taleb sigasından sonra Vav-ı maiyyet ()و Fa-i sebebiyye ()ف Hatta-i sebebiyye veya intihaiyye ()حتى Lam-ı cühud ()ل Lam-ı ta’lil ()ل • Ayetlerden Örnekler: İrab Muzari Çeşidi Fetha Beş Müfred Nun’un Hazfi Efali Hamse Mebni C. Müennes Fetha Beş Müfred Fetha Beş Müfred Nun’un Hazfi Efali Hamse Fetha Beş Müfred Fetha Beş Müfred Nun’un Hazfi Efali Hamse Fetha Beş Müfred Nun’un Hazfi Efali Hamse Ayet ۡ ر ۡ َُِّ ُبِِ نك نماِعنلَّ نمه ِٱَّلل ت ك ننِي أ ِِ ب ات ك ِِ ب َِی ن ُ نونال ن ن ۡ ن ن ۡ ۡ ۡر ۡ َّمتِأنيديه ِم نولننِينتن نمنَّوهُِِأنبن نداِمبناِقند ن ۡ ۡ ۡ ِِِاج ُه َّن ُ فن نالِتن ع ُ ضل ُوه َّنِِأنِنِيننكح ننِِأنزو ن ۡ ۡ ۤ ۡ ر ۡ ِٱلعمرِِلك ۡی نمِِبن ۡع ندِعل ࣲمِ نش ۡيًِا َّ نومن ُك مِمنِيُ نردُِّإ ن ٰىلِأنر نذل ُ ُ ن ن ِِالِِينعل ن ۡ ر ۡ ۡ ۡ كِإ ن ٰۤىلِأُم ن َِِت نز نن اِونال ن فن نر نجعننٰ ن كِِ نكیِِتن نق َّرِِعني نُ نه ن ۡ ࣱ ۡ ۡ َّ ۤ ٍ وماِي علمانِم ۡنِأ اَِن ُنِفت ننةِفن نالِتنك ُف ِۡر والِِإّنن ن ىتِِين ُق ن ٰ َّ ِِح نحد ن ن نن ُن ن ۡ ۡ ٍ َّ ونم ۤاِأ ۡنر نسلنناِم یِِ نهلُ ِۡم سانِقنومهۦِليُ بن ن ن نِر ُسولِإ َّالِبل ن ۡر َّ نونماِ نكا نن يعِِإَینٰنن ُك ِم ِِٱَّللُِِليُض ن ۟ ۡ ۤ ۡ الِي ب نیِِالِِت ۡق ۡ ص نكِ نك ۡي ًدِا كِفن ينكي ُدواِل ن نىِإخ نوت ن ٰ ِعل ِِرء نَّی نك ن ُ قن ن نُٰ ن َّ ن ن ُ ص ۡ ِٱَّللِٱلَّذينِج هد ۟واِمنك ۡم ۡ ين ِِِٱلصَٰب ن َّ نم ُ نول َّنماِينعلنم َُّ ن ن ٰ ن ُ ن ِِوينعل ن ۟ ۡ ۡ ۡ َّ ت ولَّ ۟وا ِِماِيُنف ُقو نِن ِح نزًنِِأ َّنال ن ُ ِوأنعيُ نُ ُهمِتنف َِِی ُدوا ن يضِم ننِٱلدَّمع ن نن 5. FİİLİ MUZARİYİ CEZM EDENLER (15) • • • Fiili Muzarinin önünde gelirler ve bir fiili muzariyi cezm ederler. Fiili Muzarinin Cezm alametleri: - Hazfu’l-hareke (Sükun): Beş Müfredler (Ahiri sahih) - Hazfu’l-âhir: Beş Müfredler (Ahiri illetli) - Hazfu’n-nun: Efâl-i Hamse Bu amiller nun-u nisveli muzarilere etki etmezler. Nefs-i Mütekellim MüennesMuhataba MüzekkerMuhatab MüennesGaibe MüzekkerGaib T. Nefi İstikbal لِأنصرِِ–ِلِأرم ِلِتنصري ِلِننصرِِ–ِلِنِرم لِتنصرا لِتنصرا لِتنصرا لِينصرا Tesniye ِلِننصرِِ–ِلِنِرم ِلِتنصرن لِتنصرِوا ِِلِينصرن لِينصرِوا Cemi ِلِينصرِِ–ِلِيرمِ لِتنصرِِ–ِلِترمِ لِتنصرِِ–ِلِترم Müfred 5.A. BİR FİİLİ MUZARİYİ CEZM EDENLER (4) Özellik En fazla kullanılan cezm edatıdır. Olumsuz geçmiş zaman manasında kullanılır. Bir Muzari Cezm Edenler ِِونلِيُولند نلِينلد ن ل Bu edat çok az kullanılır. Zarf “ ”ملِاile karıştırılmamalıdır. ي ِ ل َّنماِينِنِ نفعِعُمر ملا Emri gaib manasında kullanılır. Harfi cer olan “li” ile karıştırılmamalıdır. ًِصاحلِا لين ع نمل ن ِع نم ًال ن ب ِ نالِتُذن ۡ ۡ ِفنٱذ ُك ُرون ِۤیِأنذ ُك ۡرُك ۡم ل Mutlak nehiy edatıdır. Talep ifade eden “emir, nehiy, dua…” kelimelerinden sonra bir muzari cezm olur. ال Talep 5.B. İKİ FİİLİ MUZARİYİ CEZM EDENLER – ŞART EDATLARI (11) • • Bu edatların asıl görevi cümlede şart manası oluşturmaktır. Ancak muzari fiilden önce gelirlerse muzari fiili cezmederler. Hatta iki muzari fiili bile cezmedebilirler. Bu edatlardan “ِإذا، ”إنdışındakiler isimdir ve irabtan konumları vardır. • Bu edatlardan “ِ”أي ُّ dışında hepsi mebnidir. Harf olanların irabtan konumu yoktur. Ancak • isimlerin irabtan konumu vardır. Bu 11 edat dışında şart manasında kullanılan ancak muzariyi cezmedemeyenler de vardır: - ِإذِا،ِكلَّما،ِملَّا،ِلوال،ِأما،لو َّ • Şart edatları gelen bazı yerlerde cevap cümlelerinin başında “ ”فharfi olmalıdır. Buna fa-i • • cevabiyye denir. Bu “fa” harfini gördüğümüz yerde şart manası kastedildiği anlaşılır ve cümle ona göre tercüme edilir. Bazen de cevap cümlesinin başında iza-i fücaiyye gelir. Önemli: Bütün dillerde bir olayın gerçekleşmesini belirli bir koşula bağlayan şart edatları bulunur. Arapça’da şart edatlarıyla başlayan cümlelerin iki temel öğesi vardır: Şart ve Cevap Cümlesi Şart ve Cevap Cümlesi farklı şekillerde gelebilir. Şöyle ki: Cevap Cümlesi Şart Cümlesi Şart Edatı ننزلِعليهمِمنِالسما ِء ِ نشِأ إن Muzari Muzari فعليهِكفرِه ِ كفر Cezmeden من İsim Cümlesi Mazi ِوج َّ ر ۡ فثم ِهِٱَّلل َّ Cezmeden تولوِا أينمِا İsim Cümlesi Muzari Cezmeden ِالَِیخر ُ جاء ِإذا Mazi Cezmetmeyen Fiil Cümlesi • Cezmeden şart edatları: Özellik En fazla kullanılan şart edatıdır. “ِِإنِالِ=ِإال، ”إنِماِ=ِإماşekillerinde de gelebilir. Harftir ve irabtan konumu yoktur. Akılsız varlıklar için kullanılır. Mübteda, meful ve haber konumunda olabilir. Akılsız varlıklar için kullanılır. Mübteda ve meful konumunda olabilir. Akıllı varlıklar için kullanılır. Mübteda ve meful konumunda olabilir. Zarfı mekandır. Genelde peşine “ ”ماgelir. Zarfı zamandır. Peşine “ ”ماgelebilir. Zarfı mekandır. Murebtir. Devamlı izafetle kullanılır. Peşine “ ”ماgelebilir. Zarfı mekandır. Peşine “ ”ماgelmelidir. Zarfı zamandır. Peşine “ ”ماgelmelidir. Zarfı zamandır. Peşine “ ”ماgelmelidir. İki Muzari Cezm Edenler ِك إنِتن تُبِيغِ نفرِذُنُوبُ ن ِإن ِعن ِه نمه نماِتن ف نعلِتُسأنل ن نمه نمِا ِجتدهُِعن ندِهللاِتن نعالن ِی نماِتن ف نعلِمنِ نخ ٍی ن نمِا احلًاِين ُكنِِ ننجيا ِ ِص نمنِيعِ نملِعن نم ًال ن ت ُِ كِال نمو أني ننِتن ُكنِيُدرك ن ِسدِ نَﺗلك نم نَت ن ُ َِت ٰ ك ِاَّللُِتن نعالن ِی أننَّیِتُذنبِيعِلنم ن ٰ ُالِيتن نك ََّبِيبِغضه ِتعالن ِی ٍِ ِع ُّ أ ني ن ِاَّللُ ن ُِك نحي ثُ نماِتنف نعلِيُكتنبِفعل ن ِإذ نماِتن تُبِتُِقِبنلِتنوبنتُ ن ك َّاس ِ یِالن إذن ناماِتن ع نملِبعلم ن كِتن ُكنِ نخ ن ِنمن أني نِن ِنم ن ىت أننَّ ِی ِني ُّ أ نحي ثُ نمِا إذ نمِا إذن نامِا • Bir Muzariyi Cezm Edenler Konusu Ayetlerden Örnekler: Ayet ۡ ۟ ۡ اِول َّنماِيند ُخلِِٱۡلَینٰ ُنِفیِقُلُوب ُك ۡمِ نولنٰكنِقُول ُۤواِأ ۡنسل ۡنمنن نِ ۡ ر ۡ َِِتم ۡل ۡ ۤ ۡ ࣰ ينِمنِقن ۡبلنناِِ ِِعلني نناِإصراِ نك نم ن اِمحنلتنهُ ن نونِال ن ن ۥِعلنىِٱلَّذ ن ۡ ۡ ۡ ۡ ࣰ ࣰۤ ࣰ ۡ نحدِا فن ن اِونالِِتنستن فتِِفيهمِمن ُهمِأ ن ِالِِتُنارِفيهمِإ َّالِم نراءِظنٰهر ن ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ىتِيُغنين ُه ُم َّ ِٱَّللُِمنِفنضلهِ ين نِال ن اِح َّ ٰ اح ن َِی ُدو ننِن نك ً نولينستن عففِِٱلَّذ ن ۟ ۡ ۡ ۡ ۡ ِملن نكتِأنَینٰنُ ُك ۡمِِ ين ن ينِءن نامنُواِِلينستن ذن ُك ُمِِٱلَّذ ن بِانِيُّ نهاِٱلَّذ ن ࣱ ۡ ࣱ ِِونۡل ن ۟ ࣰ ۡ ضةِِ ِس نف ࣲر نِ ِِجت ُدواِِ نكاتباِفنرنهٰن َّ ِمقبُو ن ِعل ٰ نوإنِ ُكنتُم ن نى ن ࣰ ۤ ۡ ِربِ نشقيا نونلِِأن ُكنِِب ُد نعا ِٕى ن كن ࣰ ࣱ ۡ ۡ ۡ َِی ۡ نكِبنغيِا ش ࣱِرِ نونۡلِِأ ُِ قنالنتِأ َّٰ سسنیِبن ن ننِين ُكو ُنِلیِغُلنٰم ن ِونل ن ن ۡ ۡ ۡ ۡ ُوه ۡمِِيُ نعذِبُ ُم َّ ِوُُیزه ِۡم قنٰتل ُ ِِٱَّللُِِبنيدي ُكم ن ۡ ۡ ۟ ۡ ࣰ ۡ اُِیلِِلن ُك ۡ ِِو ۡجهُِأنبي ُك ۡمِِ م ض نر أ ِ وه ح ر ِٱط نو أ ِ ف وس ِي ُوا ٱق تُ ل ن ن ُ ُ ُ ُ ن ن ُ Muzari Çeşidi İrab Beş Müfred Sükun Beş Müfred Sükun Beş Müfred Hazfu’l-ahir Beş Müfred Sükun Beş Müfred Sükun Efali Hamse Hazfu’n-nun Beş Müfred Sükun Beş Müfred Sükun Beş Müfred Sükun Beş Müfred Hazfu’l-ahir • İki Muzariyi Cezm Edenler Konusu Ayetlerden Örnekler: Ayet ر ࣰ ۡ ف ِِوِاح ندةِِفنل ننهاِٱلن ۡص ُِ نوإنِ نكانت ن ۡ َّ ۡ نونمنِينتَّق َّ ۥَِم نر ࣰجا َِِی نعلِلهُ ن ِِٱَّللن ن نىِٱَّللِفنهو ۡ ۡ نونمنِينتن نوَّكل ن ِحسبُِهُ ِعل َّ ُ ن ن نص ۡرُك ُم َّ بِلن ُك ِۡم ِِٱَّللُِفن ن إنِين ُ ِالِغنال ن ۡ ۡ ر ۟ ۤ ۟ ۡ نوإنِين ۡستنغيثُواِِيُغناثُواِِمبناءࣲ ِ نكٱل ُم ۡهلِينشویِٱل ُو ُج ِ وهن ۡ ۡ ۤ ۡ ۤ ۡ ماِ ۡ ۡ اَِنتِِبن ۡ ࣲیِمن نهاِأ ۡنوِمثل نها ِۗ نسخِِمنِءناين ٍةِأنوِنُنس نه ن ن ن ن ۡ ر ۟ ۡ َِِیتِب ُك ُم َّ يعِا ِٱَّللُ ن َِج ً أني نن ن ِِماِتن ُكونُوا ن ۟ ۡ ۡ ۡ ۡ نكِمبُؤمن نِ ی اَِتتنناِبهۦِم ۡنِءناين ࣲةِلتن ۡس نح نرننِِبناِفن نم ن اَِن ُنِل ن ِِمه نم ن نوقنالُوا ن ۡ ۡ ۡ ۤ ۡ ۟ ࣰ ر ن ِِماِتندعُواِفنلنهُِٱألنمسناءُِٱحلُ ۡس ن ِٰ أنَّی َّ ۤ۟ ر ۡ ۡ ۡ ࣱ ِس نر نقِأنخِلَّهُۥِمنِقن ۡب ُلِِ قنالُواِِإنِينسرقِِفن نقد ن ۡ ۟ ࣰ ۤ ۡ س ٰىِأننِتنك نرُهواِ نش ۡي ا فنإنِ نكرهتُ ُم ُ وه َّنِِفن عن ن ۡ أ ۡني نن نماِتن ُكونُو ۟اِِيُ ۡدر ُّ كك ُمِٱل نم ۡو ُِ ت ۡ ۤ ۤ ۡ َِی نز ٰىِإ َّالِمث ل ننهاِ ٱلسيئنةِِفن نال ُ نِجاءنِِب َّ نونم ن ۡ ۡ ۟ ۡ ۡ ۡ ٱعل ۤ ی ِر ُسولنناِٱلبن لنٰ ُغِٱل ُمب ُِ اِعل ٰ نمواِِأ َّنّنن ن نى ن فنإنِتن نولَّي تُمِِفن ُ َّۡ ۡ ۡ ۟ ۡ ۤ اِه ۡمِين ۡس نخطُو نِن نوإ نِلِِيُعطنواِمن نهاِِإذن ُ ۡ ۡ وإ َّۡ ۡ ۡ اِوتن ۡر نمحنناِلننن ُكون َّنِم ننِٱۡلنٰسر نِ ين نِلِِتن غفرِلننن ن ن فمنِكانِِمنكمِمريضاِأ ۡنوِعلنىِِسفرِفعد ࣱَّةِم ۡنِأنَّیٍمِأُخ ِرر ن ن ن ن ُ َّ ً ن ٰ ن ن ࣲ ن َّ ن ن Şart İrab Ceza İrab Mazi - İsim Cümlesi - Beş Müfredler H. ahir Beş Müfredler Sükun Beş Müfredler Sükun İsim Cümlesi - Beş Müfredler Sükun İsim Cümlesi - Efali Hamse H. nun Efali Hamse H. nun Beş Müfredler Sükun Beş Müfredler H. ahir Efali Hamse H. nun Beş Müfredler H. ahir Beş Müfredler H. ahir İsim Cümlesi - Efali Hamse H. nun İsim Cümlesi - Beş Müfredler Sükun ”“kad - Mazi - ”“camid fiil - Efali Hamse H. nun Beş Müfredler Sükun Mazi - ”“nefi harfi la - Mazi - ”“emir fiili - Fiil cümlesi - İsim Cümlesi - Fiil cümlesi - Muzari - Mazi - İsim Cümlesi - KIYASİ ÂMİLLER (9) Amel etmesi Araplardan işitmeye dayalı olmayan, amelinde bir kural olan amillerdir. • Semai amiller genelde harf olmakla birlikte bazıları isimdir. Ancak kıyasi amillerin hepsi ya isimdir ya da fiildir. Semai amiller 49 sayısıyla sınırlıdır. Ancak kıyasi amillerin bir sınırı yoktur. Binlerce fiil, yüzlerce ismi fail, ismi meful amil olarak karşımıza çıkar. 1. MUTLAK FİİL En kuvvetli amildir.ِAmel etmek için başka bir şart gerekmez. İki kısımdır: 1.A. TAM FİİL Sadece merfu (fail) bir kelime aldığında kelam bakımından tam olan ve bir mansuba ihtiyaç duymayan. Fail alıp raf eden, meful alma durumu olduğunda nasb eden. • • • • ٍ • وال ًِ ِنز ِ نخلن نق ُ ِنز نلِال ُقرآ ُن، ِهللاُِتن نعالنیِِ ُك َّلِ نشيء ن • Tam fiil 4 kısımdır: Örnek ۡ ۡ ۤر ۡ َّ نوإ َّنِم ۡن نهاِل ننماِين ُِجِمنهُِٱل نما ِء ُِ ش َّق ُِقِفن ينخ ُر ࣰۡ ۡ ۤ ۤ ِما ࣰءِفنأنخ نر نجِبهۦِم ننِٱلث نَّم نِر اتِِرزقاِلَّ ُك ِۡم َّ ننزلنِِم نن نوأ ن ِٱلس نماء ن ۡ ۡ ۡ ِويُ نزكيه ِۡم ِوٱحلك نمةن ن بن نويُ نعل ُم ُه ُِمِٱلكتنٰ ن ۡ ۡ ۡ َِّ ِكِيريه ِم تِعنلنيه ِۡم ٍِ سِرا ُ ُ ِنك نِذ ل ن ٱَّللُِأنع نمٰل ُنه ِمِ نح ن • 4 Kısım Lazım Bir Meful Alabilir İki Meful Alabilir Üç Meful Alabilir Ayetlerden Örnekler: İrab Meful İrab Fail - - Damme Müfred Yâ C. Müz. Salim Damme Müfred Fetha Müfred Mah. Zamir Fetha C. Teksir Mah. Zamir Tak. İsmi Maksur Damme Müfred • • • Ayet ۡ ۡ ص ند نقِِٱل ُم ۡر نسلُو نِن َّ اِو نع ند ِِو ن نهٰ نذ ن ِِٱلرمحنٰ ُن ن اِم ن ۡ ۡ ٍ نك َّذب ۡتِِقن ۡومِِن ِی ُُ وحِٱل ُمر نسل ن ن ۡ َّ ُِِینٰدعُو نن ِِِو ُه نوِ نخٰدعُ ُه ۡم ُی إ َّنِِٱل ُمننٰفق ن ِِٱَّللن ن ۡ ࣰ ۤ َّ ِِونالِينذ ُك ُرو نن ِ ِٱَّللنِإ َّالِقنل يال َّاس ن يُ نراءُو ننِِٱلن ن ۡ ك ِذ لك ۡ ۡ َّ ُِِیی ِويُري ُك ۡمِءناينٰت ِه ُ نن ن ِِٱَّللُِِٱل نموتن ٰى ن 1.B. NAKIS FİİL Sadece merfu bir kelime aldığında kelam bakımından tam olmayan ve bir mansuba ihtiyaç duyan. İsim alıp raf eden, haber alıp nasb eden. ِِص نارِال نعاصيِ ُمستنح ًّقاِلل نع نذاب، ِ نكا نن اِحكيما ن يم ن ً ِهللاُِتن نعالنیِعنل Nakıs fiil 4 kısımdır: Örnek ۡ َِّ ِونكا ِن يما ن ن ً ٱَّللُِِبمِعنل ۡادِ ۡٱل َۡب ُقِ ن ُۡیطنفِأ ۡنبصٰره ِم ُُ ن ن ين نك ُِ ن ۡ ۡ ِع ُد َّوُك ِۡم س ِٰىِ نربُّ ُكمِأننِيُهل ن ك ن قنالنِِ نع ن ۡ ۡ ۡ ِنِونرقِٱۡلننَّة نوطنف نقاِ نُیص نفانِِ نعلنيه نماِم ن 4 Kısım Kane ve Kardeşleri Efali Mukarebe (Kade) Efali Reca (Asâ) Efali Şurû • Kane ve Kardeşleri 13 Nakıs Fiildir. ليسِ كان-يكون-كنِ (ما)ِدامِ صار-يصی-صرِ (ماِ،الِ،لن)ِزالِ-يزالِ أصبح-يصبح-أصبحِ (ماِ،الِ،لن)ِبرحِ-يَبحِ أضحى-يضحي-أضحِ (ماِ،الِ،لن)ِانفك-ينفكِ أمسىَ-یسيِ-أمسِ (ماِ،الِ،لن)ِفتئ-يفتئِ نلِ ظلِ-يظ ُِّ نلِ-ظ َّ بت-يبيتِ-بتِ • Ayetlerden Örnekler: Ayet ۡ ۡ ی مِمؤمن نِ نونماِ نكا ننِِأنكثن ُرُه ُّ وأ ۡ وس ٰىِفنٰرغًاِ حِفُ نؤ ُِ نصبن نِ ادِأُم ُ ِم ن ن ۡ ࣰ ۡ ظنلَِِّ نوج ُههُۥِ ُمس نودا ۡ نمِب َّ ين ٱلشٰكر نِ سِ َِّ أنل ۡني نِ ٱَّللُِِبنعل ن İsim İrab Haber İrab Müfred Damme C. Müz. Salim Yâ Müfred Damme Müfred Fetha Müfred Damme Müfred Fetha Müfred Damme Müfred Mah. DİĞER KIYASİ AMİLLER Diğer Kıyasi Amiller Ayet 2 İsmi Fail ُكلُِّحس ٍ س ُدهُِعن نملنه ود ُ ُِمر ۡق ن ِح ن نُ 3 İsmi Meful ُك ُّلِاتنئ ٍ ولِتنوبنتُِه ِمقبُ ۡ بن 4 Sıfatı Müşebbehe يحِ العبن ن ِثو ِابُهاِ،وال نمعصينةُِقنب ۡ ادةُ ن س ۡن ن ِح ن 5 İsmi Tafdil س ننِفيهِاحلل ُمِمنهُِيفِ نماِمن ن ِر ُج ٍلِأنح ن 6 Masdar 7 İsmi Muzaf 8 İsmi Mübhemi Tam Manayı Fiil ب ٰ یاِ ُُی ُّ ِاَّللُِتن نعالنیِإعطناءًِلنهُ ن ِعب ُدهُِفنق ً در نَهًا ادةُِهللاِتن نعالنیِ نخیِ عبن ن 9 ۡ ۤ ۡ ۤ ظ یِٱلغن ۡي نِ ِوٱلض ََّّراءِِ نوٱل نكٰظم نِ ينِيُنف ُقو ننِف َّ یِٱلس َّراء ن ٱلَّذ ن ۡ إ َّّناِٱلصدق تِل ۡلفقرۤاءِو ۡٱلمس كیِو ۡٱلع ملی ۡ ُوِبُ ۡمِ اِوٱل ُم نؤلَّنفةِقُل ُ ن َّ ن نٰ ُ ُ ن ن ن ن ن ٰ ن نٰ ن ن ِعلني نه ن نع نذ ِابُهِا ۡ ِعنِ نسبيلهِ كِ ُه نِوِأنعل ُِ ِربَّ نِ نمِ نمنِينضلُّ ن إ َّن ن العنالِ ِرك نع ِة ان َّن لَّتاو ُ يحِعش ُرو نن ن ۡ ۡ ۤ ۡ ۟ ِٱَّللنِ نكذكرُك ِۡمِءن ناب نء ُك ۡمِأ ۡنوِأن نشدَِّذك ࣰراِِ فنٱذ ُك ُروا َِّ ۡ ۡ ٱَّللِقنر ࣱ ی يبِم ننِٱل ُم ۡحسن نِ تِِ َِّ إ َِّنِ نرمحن ن ۤ ۡ ش نِرِ نك ۡونك ࣰبا یِرأ ۡني ُِ إذِقن ن نح نِدِعن ن وس ُ تِأ ن الِيُ ُ فِألنبيهِينٰأنبنتِإن ن ۡ ۟ ۟ ۡ ۡ۟ یِسبيل َّ ِٱَّللِأنوِٱدفن عُ ِوا يلِ نهلُِمِتن نعالنوِاِقنٰتلُواِف ن نوق ن بِم نن ٰ ِاَّللِتن نعالن ِی نهي نه ن اتِال ُمذن ُ )MANEVİ AMİLLER (2 Manevi Amiller 1 2 Mübteda Haberi Raf Eden Fiili Muzariyi Raf Eden Ayet ِر ُس ِولِهللاِ ُُمن َّم ۡد ن ب ِهللاُِتن نعالنیِالتَّائ نِ ينر نح ُم ِ یُِمبناِتن ۡع نملُو ننِ ٱَّللُِ نخب ِ نو َِّ ۡ ۡ ۡ ࣰ ۡ فن نمنِ َُینٰدلُِِ َّ ِوكيالِ ِعن ُه ۡمِين ۡو نمِٱلقينٰ نمةِأ َّ نمِمنِين ُكو ُن ن ٱَّللن ن ِعلنيهم ن MA’MULLER (30) MA’MUL Bİ’TTEB’İYYE (5) MA’MUL Bİ’L-ASÂLE (25) MECRUR (2) MANSUB (13) MERFU (9) İSİMLER İSİM VE FİİLİ MUZARİ 1. Harf-i cerle 1. Mef’ûlü mutlak 1. Fail 1. Sıfat MECZUM (1) FİİLİ MUZARİ Evveline cezm 2. Atıf (Nesak) edatlarından biri mecrur olan 2. Mef’ûlün bih 2. Naib-i fail 3. Te’kid gelmiş olan isim 3. Mef’ûlün fih 3. Mübteda 4. Bedel muzari fiiller 2. İzafetle 4. Mef’ûlün leh 4. Haber mecrûr olan 5. Mef’ûlün meah 5. Kane’nin ismi isim (Muzafun 6. Hal 6. İnne’nin haberi ileyh) 7. Temyiz 7. Cinsini nefyeden 8. Müstesna lâ’nın haberi 9. Kane’nin 8. Leyse’ye haberi benzeyen mâ ve 10. İnne’nin ismi lâ’nın ismi 11. Cinsini 9. Evveline nefyeden lâ’nın herhangi bir nasb ismi veya cezm edatı 12. Leyse’ye gelmeyen muzari benzeyen mâ ve fiiller 5. Atf-ı beyan lâ’nın haberi 13. Evveline nasb edatı gelmiş olan muzari fiiller • Ayetlerden Örnekler: İrab Mansub Fetha Ma’mul Bi’tTeb’iyye ࣰ ِعن نربيا Sıfat İrab Mansub Fetha Ma’mul Bi’lAsâle ِِقُ ۡرءنِا ًن Ayet ۡ ۤ ࣰ ِننزلننٰهُِقُ ۡرءنِا ًنِِعن نربياِلَّعنلَّ ُك ۡمِتن ۡعقلُو نن إ َّنِأ ن Hal Açıklama ۡ ۡ ۡ ࣰ يم ِاِوِإ ۡب نِر ه ن نولن نقدِِأنر نسلنناِنُوح ن Mansub يم ِإ ۡب نِر ه ن Mansub ࣰ ن ِوحا ُ Fetha Matuf Fetha Meful Merfu ُُِكلُِّه Merfu ۡ ِِٱأل ۡنم ُر Açıklama ۡ ۡ ۡ ۡ ُنوإلنيهِِيُر نج ُعِِٱألنم ُرِِ ُِكلُِّه Damme Te’kid Damme Naibu’l-fail Mecrur ِِِقتن ࣲال Mecrur َّ ٱلش ۡه ِر Açıklama ۡ ۡ َّ ِعن ِِٱلش ۡهرِٱحلننرامِِقتن ࣲالِِفيه ينسنلُون ن ك ن Kesra Bedel Kesra Car-Mecrur Açıklama MA’MUL Bİ’L-ASÂLEِ(25) • • Bizzat amilin etkisiyle ma’mul olan kelimelerdir. 4 kısımdır. Bunlardan merfu ve mansub olan hem isimleri hem de fiili muzariyi içerir. Mecrur olanlar isimlere özeldir. Meczum olanlar da fiili muzariye özeldir. Bu bilgiden hareketle şu noktalara temas edilmelidir: - Bütün harfler mebnidir ve cümlede bir öğe olma hakları yoktur. Arapça ifade ile “ ”الُِملِهلاِمنِاۡلعرابirabtan mahalleri yoktur (imy). - Bir isim merfu, mansub ve mecrur olabilir. Bir fiili muzari merfu, mansub, meczum olabilir. Bir isim meczum (sükunlu) olamaz. Bir fiil mecrur (kesralı) olamaz. Ancak fiilden sonra hemze-i vasıl gelirse geçiş için bir kesra gelir. Bu kesra fiilin kesrası değildir. Bu kesra “”الساكنِإذاِحركِحركِبلكسر kaidesinden dolayı gelmiştir: ول ِٱلر ُس ن َّ ِِشاقق نونمنِيُ ن 1. MA’MULU MERFU (9) • • • Raf alameti alabilen isimler ve fiili muzarilerden ibarettir. İsimlerin raf lametleri: - Damme: Müfred, C. Teksir, C. Müennes Salim, Gayr-i Munsarif - Vav: Esma-i Hamse, C. Müzekker Salim - Elif: Tesniye Fiili muzarinin raf alametleri: - Damme: Beş Müfredler - Sübutu’n-Nun: Efal-i Hamse 1.A. FAİL • • Fiil cümlesinin öznesidir.ِMalum tam fiilin öznesidir.ِDaima merfudur. Açık İsim Olarak Gelebilir: - Müfred: ِِۡنصرِرجال،ِجاءِرجالن،تكلمِأمح ُِد - • Cümle: ح ِ يسرينِأنِتنج Zamir Olarak Gelebilir: - Bu Zamir Bariz (Açık) Olabilir: علماِاملسال ِة - Zamir Müstetir (Gizli) Olabilir: أنصرِأمح نِد • • • Fiil, cümle başında geldiğinde faili ile tezkir-te’nis açısından uyum sağlar. Fiil, cümle başında geldiğinde faili tesniye veya cemi de olsa kendisi müfred gelir. Fail ve Naib-i Fail fiilinin önüne geçmez. Fiilden önce özne gelirse bu cümle isim cümlesi olur: İsim cümlesi: ِزيدِقام • • Fail genelde fiilden hemen sonra gelir. Mefûlün Failden Önce Gelmesi Gereken Yerler: - Fail Açık İsim Olup, Mefûl de Mansub Muttasıl Zamir Olursa: وعدكِهللا - Failde Mefûle Dönen Bir Zamir Varsa: إبتلىِإبرهمِربُِه Failde Hasr Kastedilirse: اّناِسرقِكتابِابوِجهل Fail ب ِهللاُِتن عنالنیِالتَّائ نِ نرح نم ِ Ayet ۤ ۡر ۡ ۡ ۡ صٰره ِمِ نول ۡنوِ نشا ِءنِ َِّ سمعهمِ نوأنب ن ٱَّللُِلن نذ نه ن بِب ن ࣰ ۡ ۡ ۡ ۡ ٱَّللنِ نج ۡه نرةِ ىتِنن نرىِ َِّ وس ٰىِلننِنُّؤم ننِل ن ِح َّ ٰ نك ن نوإذِقُلتُمِينٰ ُم ن ۡ ۡ ۡ ۡ ࣰ ِع ۡي نِا اِعش نرةن ن فنٱن نف نج نرتِمنهُِٱث نن تن ن ۡ ۡ یِ الِأنعُو ِذُِب َِّ قن ن ٱَّللِأننِأن ُكو ننِم ننِٱۡلنٰهل ن ࣱ ۤ اِم نع ُه ِۡم اِجاءن ُه ۡمِكتنٰ ࣱبِم ۡنِعندِِ َِّ ٱَّللِ ُم ن صدقِل نم ن نول َّنم ن ۟ ۡ ۡ ۡ ࣰ ۟ ۡ ۡ ِعل ۡنيه ِۡم ينِل ِۡ شِٱلَّذ نِ نوِتن نرُك ِواِمنِ نخلفهمِذُريَّةِض نعًٰفاِ نخافُوا ن نولينخ ن ۡ ۡ ۡ ۡ نوإ ِذِين ۡرفن ُِعِإ ۡب نِر ه ۧ ُِمِٱل نق نواع نِدِم نِنِٱلبن ۡيتِِ نوإمسنٰع ُِ يل ۡ ۡ ۤ َّۡ ۡ ۡ نِلِتن غف ۡرِلننناِ نوتن ۡر نمحنناِلننن ُكون َّنِم ننِٱۡلنٰسر نِ ين اِوإ قن نِ سنن ن االِ نربَّنناِظنلنمنناِأنن ُف ن ۡ ۡ ۡ ٱذ نهبِبكتنٰبیِ نهٰ نذاِفنأنلقهِإل ۡنيه ِۡم ۡ ۡ ۤ ࣱ نودَّتِطَّا ِٕى نف ِةِم ۡنِأنهلِٱلكتنٰبِل ۡنوِيُضلُّون ُك ِۡم ۤ۟ ۡ ۡ ِد نخ نالِبن ۡي نن ُك ِۡمِفن تنز َِّلِقن ندمُِِبن ۡع ندِثُبُوَﺗنا نونالِتن تَّخ ُذواِأنَینٰنن ُكم ن Amil ۤ نشا ِءنِ ۡ قُلتُ ِۡم ۡ ٱن نف نج نرتِ Fail Çeşidi İrab َِّ ٱَّللُ ۡ ُِت Müfred Damme Zamir Mah. Tesniye M. Elif Müstetir - Müfred Damme İsmi Mevsul Mah. Gayri Munsarif Damme Mah. ۡ ۡ اِعش نرِةن ٱث نن تن ن أنعُو ِذُِ ۤ نجا ِءن ۡ ش لينخ نِ ين ۡرفن ُِعِ كتنٰ ࣱبِ ٱلَّذ نِ ين قن ناالِ ا Zamir ت أن ِ ۤ ࣱ طَّا ِٕى نف ِةِ Müstetir - Müfred Damme Müfred Damme ۡ ٱذ نهبِ نودَّت تنز َّلِ أن إ ۡب نِر ه ۧ ُِم قن ندمُِِ )1.B. NAİB-İ FAİL (SÖZDE ÖZNE Fiil cümlesinin sözde öznesidir.ِMeçhul tam fiilin öznesidir.ِDaima merfudur. Fail konusundaki kuralların çoğu burada da geçerlidir. • • Naib-i Fail بِ ُرح نمِالتَّائ ُِ Ayet ۡ ۡ ۡ نتِقُلُوِب ِمۡ ٱَّللُِ نوجل ينِإذناِذُك نِرِ َِّ ُُ إ َّّنناِٱل ُمؤمنُو ننِٱلَّذ ن ۡ ࣰ ۡ ۡ ۡ ادَﺗُ ۡمِإَینٰنِا نوإذناِتُلينتِعنلنيهمِءناينٰتُهُ ن ۥِز ن ۤ اِونراءنِذنِ ل ُك ِۡمِ نوأُح َِّلِلن ُكمِ َّم ن تِ قُ ِۡلِأُحلَِِّلن ُك ُِمِٱلطَّيبنٰ ُِ ۡ ۡ ۡ ظِبهۦِ نمنِ نكا ننِمن ُك ۡمِيُؤم ُنِب َّ ِوٱلين ۡومِٱلناخرِِ وع ُِ ذنِ ل نِ كِيُ ن ٱَّلل ن ۟ ۡ وإذناِت ۡت ل ِ ۡ ۡ ِمس ۡعننِا نىِعنلنيهمِءناينٰتُ نناِقنالُواِقند ن ن ُ ٰ ۡ ر ۡ ۦِونمنِبنلن نِغِ نوأُوح نِیِإل َّ نی ن ِهٰ نذاِٱل ُقرءنا ُِنِألُنذ نرُكمِبه ن ۤ نِرِب ِۡمِ نونمِاِأُوت نِیِٱلنَّبيُّو ننِم َّ ر ۟ ۡ ُواِفیِ نسبيل َّ ِٱَّللِأ ۡنم نِو ناتِ ينِقُتل ِ س نَبَِّٱلَّذ نِ نونال ن َِت ن ۡ ی نوأُم ۡرنِنِلنُ ۡسل نمِل نربِٱل نعٰلنم نِ ۤ ۟ ۡ ۡ ۤ ۡ ُّوهِا ِرد ن س ننِمن نهاِأنو ُ نوإ نذاِ ُحييتُمِبتنحيَّ ࣲةِفن نحيُّواِِبنح ن ۡ ۡ ورُك ۡمِين ۡو نمِٱلقينٰ نم ِة نوإ َّّنناِتُ نوفَّو نِنِأ ُ ُج ن Amil Naib-i Fail Çeşidi İrab ذُك نرِ ۡ تُلين ِ ت ٱَّللُِ ِ َِّ Müfred Damme ت ءناينٰ ُِ C.Müen. S Damme İsmi Mevsul Mah. أُحلَِّ تِ ٱلطَّيبنٰ ُِ C.Müen. S Damme ظ وع ُِ يُ ن ۡ نىِ تُت ل ِٰ نمن İsmi Mevsul Mah. أُوح نیِ أُوت نِی ۟ ُواِ قُتل ِ أُم ۡرنِنِ ت ءناينٰ ُِ C. Müen. S. Damme نهٰ نذِا İsmi İşaret Mah. ٱلنَّبيُّو نِن C. Müz. S. Vav و Zamir Mah. ننِ Zamir Mah. ُحييتُ ِم ِتُ نوفَّ ۡو نِنِ ُتِ ِۡو Zamir Mah. Zamir Mah. أُح َّلِ نِمِا 1.C. MÜBTEDA • • • • Genelde isim cümlesinin kendisiyle başladığı isimdir. İsim cümlesinin öznesidir. Daima merfudur. Genelde Marife İsim Olur. Marife: Zamir, Alem, İsmi Mevsul, İsmi İşaret, Lam-ı Tarifli İsim ve Bu Sayılan İsimlerden Herhangi Birine Muzaf Olanlardır. 1.D. HABER • • • • • İsim cümlesinin ikinci kısmı olup, mübtedânın durumunu beyan eder. İsim cümlesinin yüklemidir. Daima merfudur. Haber genelde nekre olur. Haber “dır,dir..” şeklinde tercüme edilir. “Her dır, dır haberdir” derler. Mübtedâ habere 3 bakımdan; sayı, cinsiyet ve irab bakımından uyar: - ِاملسلمونِجماهدو ِن،ِزينبِجمتهدة،الدفَّتِجديد • Önemli not: Mübtedâ akılsız çoğul olursa haber müfred müennes gelir: األشجارِمثمرِة • Haber müfred (cümle olmayan) gelebilir: - ِِاملسلمونِصاحلون،ِالقلمانِجديدان،الكتابِجديد • Haber cümle gelebilir: - İsim cümlesi: امحدِأبوهِقائ ِم - Fiil cümlesi: املسلمِيقيمِالصالة - Şibh cümle: احلمدِلل • Mübteda Nekre, Haber Şibhi Cümle İse Haber, Cümle Başında Gelir: ِيفِالبئرِولد،عنديِكتاب • Haber Taaddüd Eder (Birden fazla gelebilir): هوِالغفورِالرحي ِم • Çok Önemli: Haberde öğrenilen bilgiler; İnne’nin haberi, Kane’nin haberi, hal ve sıfat konularında karşımıza gelecektir. Mübteda - Haber ِالس نال ُم َّ ِعلنيه ُم َّ ِالص نالةُِ نو ُُمن َّم ۡدِ نخ ناتُِاألننبيناء ن İrab Haber Çeşidi İrab Mübteda Çeşidi Mah. İsim Cümlesi Mah. Zamir Damme Mü. (Müfred) Mah. İsmi Mevsul Damme Mü. (Müfred) Damme Mü. (Müfred) Mah. Fiil Cümlesi Damme Mü. (Müfred) Mah. Fiil Cümlesi Damme Mü. (Müfred) Mah. Şibh Cümle Damme Mü. (Müfred) Damme Mü. (Müfred) Mah. Cümle Damme Mü. (Müfred) Damme Mü. (Müfred) Mah. Ş.C. (Mukaddem) Damme Mü. (Müfred) Mah. Ş.C. (Mukaddem) Damme Mü. (Müfred) Ayet ۡر ۡ ۡ ۡ اج ُه ِم ُ ِه نو ُِِمن َّرۡم ن ُ نو ُ ِِعلني ُكمِإخ نر ࣰ ۟ۤ َِّ ِِحب اَِّلل ُ ينِِءن نامنُ واِِأن نش ُّد نوِٱلَّذ ن ۡ ر ۡ ۡ نوٱل نوز ُنِِين ۡونم ِٕى ٍذِٱحلن ُِّق ۡ َّ نو ی ِبِِٱل ُم ۡحسن ن ُّ ُِِی ُ ُِٱَّلل ۡ ۡ ۡ َّ ِرب ِه بن جِننبناتُهُۥِِبذن ن ُ ُِِی ُر ُ نوِٱلبن لن ُدِِٱلطي ۡ ۡ ين ِكِِفن نالِتن ُكون َّنِم ننِٱل ُم ۡم نَّت ن َّ ٱحلن ُّقِِم نِرب ن ۡ ۡ ۡ ࣱ ۡ ۟ ِوأننِتص نمو نِن ُ ُن ن ُ ومواِِ نخیِلَّ ُكمِإنِ ُكنتُمِتن عل ࣱ ۡ ࣱۡ ࣰ ۤ ۡ ۡ ۡ ࣱ ِنِص ندقن ࣲةِينت بن عُ نهاِأنذى َّ قنول ِِونمغف نرةِۡ نخیِم ن ِِمع ُروف ن ۡ ࣱِ ِِعظ يم اب ن نونهلُم ن ۡ ِِع نذ ۡ ۡ ۡ َّ نو ِِی ۦِولل ُمؤمن ن ِِول نر ُسوله ن َِّللِِٱلع َّزةُ ن ÖNEMLİ BİR MESELE NEVASIH: İsim cümlesinin başına gelip, mübteda ile haberin ismini ve i’rabını değiştiren fiil ve harflerdir. Fiiller Kane ve Benzerleri Kade ve Benzerleri Zanne ve Benzerleri Harfler İnne ve Benzerleri Leyse’ye Benzeyen “ma ve la” Cinsini Nefyeden la 1.E. KANE BABININ İSMİ • • • Bu fiillerle kurulan cümlelerde mansub bir kelimeye ihtiyaç duyulduğu için, bu fiillere nakıs fiiller denir. Bu fiiller isimlerini raf, haberlerini nasb ederler. Mübteda-haber artık Kane’nin ismi ve Kane’nin haberi diye isimlendirlir. Bu kelimelerin haberleri, mübteda-haber konusunda olduğu gibi müfred ve cümle olarak gelir. Kane Babının İsmi يمِا نكا ننِهللاُِتن نعال ن يم ن ً اِحك ً نیِعل İrab Haber Fetha Fetha Fetha Mah. Fetha ࣰ عبنادِا ُمغن ࣰیِا ࣰ ِنش ۡي ا ِقُ َّد ࣰ نعاكفِا İrab İsim Mah. و - Müstetir hüve - Müstetir hüve Damme يص ُِ قنم Mah. ِت ن Ayet ࣰ ۟ َّ نِدون ِِٱَّلل ُُثَِّين ُق ن ُ ولِللنَّاسِِ ُكونُواِِعبناداِلیِم ۡ ۡ ࣰ ۡ َّ نن َّ كِِِب ِنىِقن ۡوٍم ُ ِِٱَّللنِِ نلِِين ذنِ ل ن ٰ ِِمغنیاِنع نمةًِأنن عن نم نهاِعنل ُك ۡ ࣰۡ ۡ ࣱ ۡ ۡ ۡ ورِا َّ نسٰنِحیِم ننِٱلدَّهرِِ نلِِين ُكنِ نشي نهلِأنتن ٰى ن ً اِمذ ُك ِعلنىِٱۡل ن ۡ ۡ ی ِِو ُه نوِم ننِٱل نكٰذب ن ِإ يصهُِِقُ َّدِِمنِقُبُ ࣲلِفن ن ُ نِ نكا ننِِقنم ص ندقنت ن ۡ ࣰ ۤ ۡ وٱنظ ُۡرِإىلِإلنهكِٱلَّذیِظنلت ِِعاكفِا نٰ ٰ ن ِِعلنيه ن ن ن ن 1.F. İNNE BABININ HABERİ • Bunlar fiillere benzeyen birtakım harflerdir ()حروفِمشبةِبلفعل. Bu harfler isimlerini nasb, • • haberlerini raf ederler. Mübteda-haber artık İnne’nin ismi ve İnne’nin haberi diye isimlendirilir. Bu kelimelerin haberleri, mübteda-haber konusunda olduğu gibi müfred ve cümle olarak gelir. İnne Babının Haberi ِح ِق إ َّنِالبن ع ن ث ن İrab Haber İrab İsim Tak. ِص نِر طِی ۡ ِنَی ُم ُرُك ِۡم ۡ ِنم ُِ أنعل ࣱِ نك ۡونك ب Mah. ِنهٰ نذا Fetha َِّ ٱَّللن Mah. ي Mah. نها ࣰ لُِوطِا Mah. Mah. Damme Mah. ف نيها Fetha Ayet ࣰ َّ نِوأ ِ ُِیِم ۡستنقيماِفنٱتَّبع ُوه نن ن ُ ِِهٰ نذاِص نِر ط ۡ ࣰ ۟ ۡ َّ إ َّن َِِی ُم ُرُك ۡمِِأننِتنذ نَبُواِبن نق نرِة ِِٱَّللن ن ۡ ۤ ۡ نمو نِن ِِم ن نم ن ُ اِالِتن عل ُ قنالنِِإنیِِأنعل ࣱ ࣱ ۡ َّ ِز ۡي تُونࣲِة ُّ ِدریِيُوقن ُدِمنِ نش نج نر ࣲة ِمبنٰنرنك ࣲة ن ُ اجةُِِ نكأنَنناِ نكونكب ُّج ن ٱلز ن ࣰ ۟ ر ۡ ۡ نمِمبننِف نيهِا قالنِِإ َّنِِف نيهاِلُوطاِقنالُوا ن ُ َِن ُنِأنعل 1.G. CİNSİNİ NEFYEDEN LA’NIN HABERİ • İsimleri her zaman nekre, haberleri ise genelde şibhi cümle olan nefi harfidir. Cinsini Nefyeden La’nın Haberi نالِعمل ٍ ِمقبُولِۡ ِم نراء ن نن ن ُ Ayet ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ نويُؤمنِب َّ امِِ نهلناِ كِبٱلعُرنوةِٱل ُوث نق ٰى ن سن صن ِِالِِٱنف ن ٱَّللِفن نقدِٱستنم ن ۤ ۡ ۡ ۡ ۤ ِالِِإ ُۡث ۡ ِِعل ۡنيهِ ِونم ن َّرِِفن نالِِإُثن ن فن نمنِتن نع َّج نلِفیِينونمیِِفن ن ن ن ِِعلنيه ن نَِتنخ ن ِِونزنرِ نك َّال ن ِِال ن İsim امِ صن ٱنف ن ۡ إ ُِثنِ نونزنرِ İrab Haber İrab Fetha نهلنا نعل ۡني ِه Mah. Fetha - Fetha Mah. - 1.H. LEYSE’YE BENZEYEN MA VE LA’NIN İSMİ • Bazı alimlere göre bu harfler amil olmadığı için mübteda-haber konumu devam eder. Leyse’ye Benzeyen Ma Ve La’nın İsmi ِح نال ًالِ س ۡد ن ِ،ونال ن نماِالتَّ نك َُّبُ نِالئ ًقاِلل نعال ن ِح ن İsim Ayet ش ًراِ اِهٰ نذاِبن ن نم ن ۤ نهٰ نذِاِ İrab Haber İrab Mah. ش ًراِ ِبن ن Fetha 1.I. EVVELİNE NASB VE CEZM EDİCİ GELMEYEN FİİLİ MUZARİ • Fiili muzarinin merfu olması şu şekillerdedir: )- Damme (Lafzi): Beş Müfretler (Ahiri sahih )- Damme (Takdiri): Beş Müfretler (Ahiri illetli/Nakıs-Lefif - Sübutu’n-Nun: Efal-i Hamse Evveline Nasb Ve Cezm Edici Gelmeyen Fiili Muzari ض نِع ب ِ ُُی ُّ َّوا ُ ِهللاُِتن نعالنیِالت ن Ayet ۤ ِرب ُك نماِتُ نكذ نبنِ فنبأنیِءن ناالء ن ۡ ين ۡستن ۡبش ُرو نِنِبن ۡع نم ࣲةِم نن َّ ِوفنض ࣲِل ِٱَّلل ن ۟ ۤ ر نج نل َّ ِٱَّللِلنن ࣲ ِ ات نمنِ نكا نِنِين ۡر ُج ِواِل نقاءن َِّ ِٱَّللِفنإ َّنِأ ن ۡ ِونماِيُ ۡعلنُو نِن ٱَّللنِين ۡعل ُِ ننِ َِّ نمو ننِأ َِّ نمِ نماِيُس ُّرو نن ن أ ننونالِينعل ُ ر ۡ َّ ۡ ۡ ۡ ِونماِتن ۡز ند ُِ اد ِونماِتنغ ُ يضِٱألنر نح ُ نم ن ام ن ِماِ نَتم ُِلِ ُك ُّلِأُنثن ٰى ن ٱَّللُِينعل ُ ۡ ۟ ون َۡتم ِلِأ ۡنث قالنك ۡمِإ نىلِب لند َّۡ س ِلِتن ُكونُواِبنٰلغيهِإ َّالِبشقِٱألنن ُف رِ ن ُ ن ُ ٰن ࣲ ر ۡ ۡر ٱَّللُِفن ُق ِۡلِأنفن نالِتن تَّ ُقو نِن سين ُقولُو نِنِ َِّ نونمنِيُ ندب ُرِٱألنم نِرِفن ن ۡ ۡ َّ ۡ ِرب ِه بِ نُی ُر ُِ نوٱلبن لن ُدِٱلطي ُِ جِ نبناتُهُۥِِبذن ن فنأنن نذ ۡرتُ ُك ِۡمِ نن ࣰراِتنلنظَّ ِٰى ۡ ۟ ۡ ۡ ۡ نم ۤواِأ َّ نن َّ يرِ نىِ ُكلِ نش ۡیءࣲ ِقند ࣱِ ِعل ٰ ِٱَّللن ن ينتن نن زَّلُِِٱألنم ُرِبني نن ُه َّنِلتن عل ُ Muzari Çeşidi İrab Fail ِتُ نكذ نبنِ ين ۡستن ۡبش ُرو نِنِ ۟ ين ۡر ُج ِواِ نمِ ين ۡعل ُِ ۡ نَتم ُِلِ ۡ نَتم ُِلِ Efali hamse Nun ا Efali hamse Nun و Beş Müfret Tak. Müstetir Beş Müfret Damme Müstetir Beş Müfret Damme ُك ُّلِ Beş Müfret Damme Müstetir Efali hamse Nun و Beş Müfret Damme ات نبن ُِ Beş Müfret Tak. Müstetir Beş Müfret Damme ۡ ٱأل ۡنم ُِر تن تَّ ُقو نِن ۡ جِ نُی ُر ُِ تنلنظَّ ِٰى َّل ينتن نن ز ُِ 2. MA’MULUِMANSUB (13) • • • Nasb alameti alabilen isimler ve fiili muzarilerden ibarettir. İsimlerin nasb alametleri: - Fetha: Müfred, C. Teksir, Gayr-i Munsarif - Kesra: C. Müennes Salim - Elif: Esma-i Hamse - Ya: Tesniye, C. Müzekker Salim Fiili muzarinin nasb alametleri: - Fetha: Beş Müfredler - Hazfu’n-nun: Efal-i Hamse 2.A. MEFULÜ MUTLAK • • • • Cümledeki temel fiilden elde edilen ve mansub durumda bulunan masdarlardır. 4 farklı kullanımı vardır: - Fiilin kendi masdarından: فجمعناهمَِجعِا - Aynı manaya gelen masdardan: ومنِافَّتىِعلىِهللاِِكذب - Aynı kökten değişik masdardan: سافرتِسفرا - Aynı kökten isim masdardan: فإينِأعذبهِعذاب Mefûl-ü mutlak fiilin manasını pekiştirmek, çeşidi veya sayısını bildirmek için getirilir. Emir, nehiy ve dua ifade eden fiiller geçtiğinde ve başka durumlarda meful-ü mutlakın fiili hazfe gidebilir: ِمحداِوصالِة،ِمعاذِهللا،ِصبغةِهللا،ِمحداِلل،ِصَبا،ِعجبا،ِمرحبا،ِمثال،ِحقا،ِمعذرة،ًِرجاء،ِعفوا،شكرا Mefulü Mutlak وحِا ُ تب ُ تِتنوبنةًِن ً ص İrab Çeşidi Fetha Müfred Fetha Müfred Fetha Müfred ࣰ ۡ ِاال ِ زل نز ۟ نك َّذبُ ِوا ۟ ۡ ُِوا ِ ُزلزل Fetha Müfred نمعنا ِذن )ِ(أعوذ M. Mutlak ۡ تندم ࣰیِا ࣰِ ك َّذ اب Fiil ِند َّم ۡرنن Ayet ۡ ۡ َِّعل ۡني نهاِٱل نق ۡو ُلِفن ند َّم ۡرنٰ نهاِتندم ࣰیِا فن نحق ن ۟ اب ࣰِ نونك َّذبُواِبناينٰتنناِك َّذ ࣰ ۡ ۟ ۡ ࣰ ۡ ۡ ۡ هنال االِ نشديدِا ِ ُواِزل نز ِ ِوُزلزل ُن ن كِٱب تُل نیِٱل ُمؤمنُو نن ن ۡ ۡ ۤ ٱَّللِإنَّه ای ِِمث نو ن س نن ن قنالنِِ نمعناذِنِ َّ ُ ن ۥِربیِأنح ن 2.B. MEFULÜN BİH • • • Failin yaptığı işin alakalandığı isimdir. Lazım fiiller sadece failde gerçekleştiği için mefulün bih alamazlar. Ancak harfi cer ile mefulün bih gayr-i sarih alırlar.ِMüteaddi fiiller mefulün bih alabilirler. Fiilin türüne göre kendisinde üç meful olan cümleler bile vardır. Mefulün bih dört şekilde gelir: - Zamir: ِاَّیكِنعب ِد،إجتباهِربه - Müfred: ِعلمتِاملسأل ِةن،ِنصرتِالرجلی،رأيتِالرجال َّ علمت Nasbedici En ve Enne cümlesi: ِرأيتِأنِتكتب،ِأنِهللاِغفور ُ Kavlin mekulu cümlesi: ِقلتِأنِعبدِهللا Mefulün Bih ِهللانِتن عنالن ِی أُعبُد ِ Ayet ۡ ۡ فنإ ۡن ۡ ۡ وه َّنِإ نىلِٱل ُك َّفارِ ن ِِمؤمننٰ ࣲتِِفن نالِتنرجعُ ُ ِِعلمتُ ُم ُ وه َّن ُ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ر ۡ ۡ ۡ ِموَﺗنِا جِٱل نمي ن ِِوُُییِِٱألنر ن ضِِبنع ند ن نوُُیر ُ تِِم ننِٱحلنی ن ۠ ۡ ۡ ِنص ۡحِأنم ِۡ ی یِوأ نننِلن ُكم ن أُبنلغُ ُكمِِر نسٰلنٰت ن ِِرب ن ۤ ۤ ۡ ۡ ابِِٱلنَّارِ اِوِقنن ن اِع نذ ن نربَّنناِإنَّنناِءن نامنَّاِفنٱغفرِِلننناِذُنُوبننن ن ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ نسٰ ُِن یِأ ن ِفنأنبن ن اِوأنش نفق ننِمن نه ن ننُِیملنن نه ن اِو نمحنل ننهاِٱۡل ن Fiil M. Bih Çeşidi İrab نعل نمِ ۡ ج ُُیر ُِ ُه َّنِ Zamir Mah. ۡ ت ٱل نمي نِ Müfred Fetha ر نسٰلنٰتِِ C. Müen. S. Kesra ِ ق ی أنبن ۡ نِ نِن ۡ ۡ ننُِیملنن نها أ ن Zamir Mah. Cümle Mah. أُبنل ُِغ 2.C. MEFULÜN FİH Fiilin işlendiği zamanı veya mekanı bildiren kelimelerdir. Bu kelimelerin bazıları birçok yerde karşımıza çıkar. صباحاِ،عصراِ،ليالِ،يوماِ،شهراِ،عشاءِ،أصيالِ،قبلِ،بعدِ،سنةِ،بكرةِِ - Zarf-ı zaman: أمامِ،قدَّامِ،مشالِ،يسارَِ،نوِ،بیِ،عندَِ،تتِ،فوقِ،دونِ،شرقِ،تلقاء Zarf-ı mekan: • • - Mefulün fih daima lafzen mansubtur. Ancak bazı harfi cerlerle kullanılan kelimelerde fiilin işlendiği zamanı veya mekanı bildirebilir. Bu durumda mahallen mansub olur. • Mefulün Fih ضا ننِ ِرنم ن ُ صمِ نشه نر ن Fiil Ayet ۟ ۡ ࣰ ࣰ ۡ ۤ ۡ ۡ ننِسب ُح ِواِبُك نرِةِ نو نعشيِا فنأنو نح ٰىِإلنيهمِأ ن ࣰ ِوُزلنفاِم ننِٱلَّ ۡي رِل نوأنقم َّ ِٱلصل ٰنوِةنِط ننرفنیِِٱلن ن َّهار ن ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ونِم ننِٱأل ۡنس نفل نِ ی تِأنق ندامنناِلين ُك نِ نَنعنل ُه نماِ نَت نِ انِ نعليًّا نونرفن ۡعننِٰهُِ نم نك ًِ ۟ نسب ُح ِواِ أنق ِم ۡ ۡ نَنعنل ُه نماِ نرفن نعِ M. Fih ۡ ࣰ بُك نرِةِ ط ننرفنیِ ۡ نَت نِ ت نم نك ًانِ Çeşidi İrab Müfred Fetha Tesniye Ya Müfred Fetha Müfred Fetha 2.D. MEFULÜN LEH أصليِإبتغاءِمرضاتِهللاِ Fiilin yapılış sebebini bildiren mefuldür: • Mefulün leh daima lafzen mansubtur. Ancak bazı harfi cerlerle kullanılan kelimelerde fiilin yapılış sebebini bildirebilir. Bu durumda mahallen mansub olur. • Mefulün Leh ضاةِهللاِِتن نعالن ِی اع نملِطنلنبًاِل نمر ن Ayet ۡ ۡ ر ۡ ِٱلص نِو اعقِِ نح نذ نِرِٱل نمو ِ ت نصٰب نع ُه ۡمِف ۤیِءناذناَنمِم نن َّ نَی نعلُو ننِأ ن ۡ ۟ ۡ نونالِتن قتُ ل ُۤواِأ ۡنولنٰ ند ُك ِۡمِ نخشينِةنِإ ۡملنٰ ࣲِق ۡ ۡ ۡ ۡ س ًِ اد نوينس نعو ننِفیِٱألنرضِِفن ن ۡ ࣰ َّاسِإحلنافاِ نالِين ۡسنلُو ننِٱلن نِ Fiil َِۡی نعلُو ننِ ۡ نالِتن قتُ ل ِۤ ُو ين ۡس نع ۡو نِن نالِين ۡسنلُو ننِ M. Leh Çeşidi İrab نح نذ نرِ ۡ نخشين ِةنِ Müfred Fetha Müfred Fetha Müfred Fetha Müfred Fetha ادِ سً فن ن ۡ ࣰ إحلنافاِ 2.E. MEFULÜN MEAH • Vâv-ı maiyye’den sonra gelen ve beraberlik bildiren mefuldür: سرتِوِعليا • Atıf kaidesine uygunluk olmaması veya da mananın atfa uygun olmaması gibi sebeplerden dolayı vav-ı maiyyet tespit edilebilir. Mefulün Meah ِنك ُ يفننیِال نم یِوعن نمل ن ِوتن ب نق ن ال ن İrab Çeşidi Fetha Müfred M. Meah Fiil ۡر ی ٱلطَّ ِن Ayet ۡ َّ ۡ ر ۡ ۡ ِسبح نِنِ نوٱلط ن ی ي ِ ال ِن ب ِٱۡل ِد ُاو نۥد ِم نع ن ن نو نسخَّرنن ن ُ ن ِسب ۡح نِن يُ ن 2.F. HAL • • • • • • Fail ve mefulün bih gibi öğelerden birinin veya birden fazlasının durumunu açıklayan isimdir. Hal daima mansubtur. Ayrıca müştak (türemiş) ve nekre olmalıdır. Hal konumunda olan kelimenin alakalandığı bir zi’l-hal vardır. Zi’l-hal genellikle fail ve meful konumunda olur ve genellikle marifedir. Hal müfred geldiğinde cinsiyet ve sayı bakımından zi’l-hale uyar. Hal teaddüd edebilir (birden fazla yani atıfsız gelebilir). Cümle ve şibhi cümle şeklinde de gelebilir. Hal müfred (cümle olmayan) gelebilir: - كِقائ ِمِا ِإنتظرِتُ ن Hal cümle gelebilir: - İsim cümlesi: همِكافرونِبللِوهمِيعلمون - Fiil cümlesi: سجدِأمشيِعلىِاألقدا ِم ِ اِوصلتِاىلِامل - Şibh cümle: ِتكلمتِمعِأستاذيِيفِأدب • Kalıplaşmış hal örnekleri: ِِعامة،ِكافة،ِوحد،َجيعا • Nekre isimden sonra gelen cümle sıfat, marife isimden sonra gelen cümle ise hal cümlesidir.ِِِ Hal cümlesini zi’l-hale bağlayan “vav” harfine “el-vavu’l-haliyye” denir. • Hal اِراجيًِا ِ أُعبُد ِهللانِتن عنالنیِ نخائ ًف ن İrab Çeşidi Fetha Müfred Fetha G. Munsarif Mah. Cümle Mah. Cümle Mah. Cümle Mah. Cümle Mah. Ş. Cümle Hal ࣰ ِنبزغن ِة ۡ ِغنضبنٰ نِن ر ننتِفيه ِۡم ِنوأ ن ۡ ٱلر ُسولُِِيندعُوُك ِۡم َّ نو ۡ نوقن ِدِبنلنغنن نِی ين ۡع نم ُهو نِن ۡ ِبٱحلنق Zi’l-hal َّ ِس ِٱلش ۡم ن ۤ وس ِٰى ُم ن - ۡ ب ِٱلكتنٰ ن Ayet ۡ ۤ ࣰ َّ اِرءن ِیِهٰ نذاِأنك ن ِاِٱلش ۡم ن سِ نبزغن ِةِقن ن َّ فنل اِرب ن ال ن ِهٰ نذ ن نم ن َُب ࣰ ۡ ۤ وس ٰىِإ ن ٰىلِقن ۡومهۦِغنضبنٰ نِنِأنسفا ُ اِر نج نع ِم ن نول َّنم ن ر َّ نونماِ نكا نن ننتِفيه ِۡم ِِٱَّللُِليُ نعذ نِبُ ِۡمِ نوأ ن ۡ ۡ ٱلر ُسولُِِيندعُوُك ِۡم َِّ نونماِلن ُك ۡم نِالِتُؤمنُو ننِب َّ ٱَّللِ نو ۡ ۡ ࣱ ِو ۡٱم نرأنتیِعناق ࣱِر قن ن َّٰ ِربِأ ال ن ننِين ُكو ُنِلیِغُلنٰ ِمِ نوقن ِدِبنلنغنن نِیِٱلك نَبُ ن ۡ ۡ ٱَّللِي ۡست ۡهز ُّه ۡمِفیِطُغينٰنه ِۡمِين ۡع نم ُهو نِن ُ َُّ ن ن ُ ِوَینُد ئِِبم ن ۡ ۡ ࣰ ۡ یِين ند ۡي ِه ِنزَّلنِِعنل ۡني ن صدقاِل نماِبن ن ِم ن ُ بِبٱحلنق كِٱلكتنٰ ن 2.G. TEMYİZ • • • • • Kendisinden önce geçen ve anlamı kapalı olan kelime veya cümleden (mümeyyez) ne kastedildiğini açıklayan kelimeye “temyiz” denir. Temyiz mansub, camid ve nekre olmalıdır. İzafet ve harfi cerli gelince veya da bazı sayılarla kullanılınca mecrur olabilir. Temyiz genelde vezn, keyl, misaha, aded, ismi tafdil, sıfat-ı müşebbehe ifade eden kelimelerden sonra gelir: ًِأمحدِفصيحِلسا ِن، ًِأنِأكَبِمنكِسنا،ًِرأيتِأحدِعشرِكوكبا،ِأكرمتُهِكوبِعصیا،ًأكرمتُهِرطالِلبنا ۡ Atıf olmadığı sürece temyiz birden fazla olmazِve cümle olarak gelemez. Sayıların temyizi ile ilgili şu bilgiyi kesinlikle ezberlemek gerekir: ٍ إشَّتتِِمخس - 3-10 arası sayıların temyizi cemi-mecrur: ًِنساءِمخارِا ن ُ - 11-99 arası sayıların temyizi müfred-mansub: ًشرينِركع ِة ِصليتِع ن ُ ٍ 100 ve katlarının temyizi müfred-mecrur: ِالفِسنة ِ عاشِأمح ُد Temyiz ًادِة نابِال نعالُِعبن ن ط ن İrab Çeşidi Temyiz Mümeyyez Kesra C. Müen. S. ِت ۡس نِع Fetha Müfred Fetha Müfred Fetha Müfred ِِءناينٰت نش ۡه ࣰرا ࣰ ن ۡع نج ِة ۡ عل ࣰما Fetha Müfred ࣰ ِنش نهٰ ندة Ayet ۡ ۡ ت ِ ࣲ ٰوس ِٰىِت ۡس نِعِءناينٰتِِبنينن ُ نولن نقدِءناتن ي نن اِم ن ۡ ُّ إ َّنِع َّدةن َّ ِٱلش ُهورِعن ند ش نِرِ نش ۡه ࣰرا ِٱَّللِٱث نناِ نع ن ࣰ ۤ ِهٰ نذاِأنخیِلنهُۥِت ۡس ࣱِعِ نوت ۡسعُو نِنِ ن ۡع نج ِة إ َّن ن ࣰۡ ٍ ۡ نوس نِعِ ُك َِّلِ نشی ِءِعلما ࣰ ۡ َِبُِ نش نهٰ ند ِة ِنیِ نش ۡی ٍءِِأنك ن ُّ قُ ۡلِأ ۡ ِش نِر ٱث نناِ نع ن ِت ۡس ࣱِعِ نوت ۡسعُو نِن ِنوس نِعِ ُك َِّلِ نش ۡی ٍِء ۡ َُِب ِِأنك ن 2.H. MÜSTESNA • • Bir kelimeyi veya bir terkibi, ana cümlenin ifade ettiği genel hükmün dışında tutmak İstisnanın üç temel öğesi vardır: Müstesna minh (kendisinden istisna edilen), istisna edatı ve müstesna (istisna edilen şey). İstisna üç çeşittir: - Müferrağ İstisna: Müstesna minhin zikredilmediği istisnadır. Genelde karşımıza çıkan istisna çeşidi budur. Burada i. edatı sadece manaya etki eder:ِِِۡوماُِمم ِۡدِإالِرسول - Muttasıl İstisna: Müstesna minhin zikredildiği ve müstesna ile müstesna minh arasında bir bağın bulunduğu istisnadır:ِِحفظتِالقرآنِإالِسورةنِالكهف - Munkatı İstisna: Müstesna minhin zikredildiği ve müstesna ile müstesna minh arasında bir bağın bulunmadığı istisnadır:ِِماِجاءِالناسِإالِمحارا M. Çeşidi İrab Muttasıl Fetha Munkatı Fetha Müferrağ Fetha Müstesna َِّاسِإ َّالِ ن الكافر ُِ يند ُخ ُلِاۡلننَّةنِالن Müstesna ࣰ ِ قنل يال ِيس ِإ ۡبل ن Meful (الظن َِّ ) Müstesna M. ۡ ُِِت و - Ayet ࣰ ۡ ۡ ۡ ۡ ضو نِن ُّ ُِوأننت ُ مِمعر ُُِثَِّتن نولَّي تُ ِمِإ َّالِقنليالِمن ُكم ن ۤ ۡ ۡ ۡ ۤ ۟ ۟ ۡ نَب ِٰيسِأ ن ِس نج ُد ۤوِاِإ َِّالِإ ۡبل ن نوإذِقُلنناِلل نملنٰ ِٕى نكةِٱس ُج ُدواِلن ن اد نمِفن ن ۡ َّ ۡ ۡ َّ َّ صو نِن ِهمِإال ن ُ ِِوإن ُ ُِی ُر إنِينتَّبعُو ننِِإالِٱلظ َّن ن 2.I. Kane Babının Haberi ادِهللاِِتن نعالن ِی نكا ننِال نم نالئ نكةُِعبن ن 2.İ. İnne Babının İsmi ِح ِق ِالس نؤ ن إ َّن ُّ ال ن 2.K. Cinsini Nefyeden La’nın İsmi ِمغتن ٍ ابِ نمقبُولنِةۡ نالِط ن ناعةن ُ 2.L. Leyse’ye Benzeyen Ma Ve La’nın Haberi ِجائ نزِةً يمةۡ ن نماِالغي بنةُ ن ِ،ونالِ نّن ن ِح نال ًال ن 2.M. EVVELİNE NASB EDİCİ GELEN FİİLİ MUZARİ • Fiili muzarinin mansub olması şu şekildedir: )- Fetha (Lafzi): Beş Müfretler (Ahiri sahih ya da “vav” veya “ya” ile biterse )- Fetha (Takdiri): Beş Müfretler (Ahiri elif-i lazime - Hazfu’n-Nun: Efal-i Hamse Evveline Nasb Edici Gelen Fiili Muzari ويب بِأننِيغُنف نرِذُنُ ِ أُح ُّ Ayet ۡ ر ۡ اِعلَّ نمهُ َِّ بِِ نك نم ن ِٱَّللُ َِی ن بِ نكات ۡ نونال ن بِِأننِينكتُ ن ۡ نونمنِينل نعن َّ یِا ِٱَّللُِِفنِلنن ن ِِجت ندِِلنهُۥِنص ً ۤ ࣰ ض ُّروُك ۡمِِإ َّالِأنذىِ لنِين ُ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ِربُّ ُكم إذِتن ُق ُ ولِلل ُمؤمن ن یِِِأنلننِينكفين ُكمِِأننَُِی َّد ُكم ن ۡ ۡ ۡ ۟ ࣰ وس ٰىِل نق ۡومهۦِۤإ َّن َّ َِی ُم ُرُك ۡمِِأننِتنذ نَبُواِِبن نق نرِة نوإذِقن ن ال ُ ِم ن ِٱَّللن ن ۡ ۟ ۡ ۡ ۡ وتِمنِظ ُُهورنها ننَِتتُواِِٱلبُ يُ ن سِٱلَبُِِِّب ن نولني ن ۡ ۤ۟ ۡ ۡ ر ى بِللتَّق نو ِٰ نوأننِتن ع ُفواِِأنق نر ُ ۡ ر لك ۡی ۡ نمِِبن ۡع ندِعل ࣲمِ نش ۡيًِا ن ن ِِالِِينعل ن ۡ ۤ ۟ اح إ َّالِِأننِين ۡع ُفو ننِِأ ۡنوِين ۡع ُف نواِٱلَّذیِبيندهۦِعُق ندةُِٱلن نك رِ ۡ ر ۤ لِت ۡذهب ۟واِبب ۡعض ۤ ۡ ِمبن ينن ࣲِة ش ࣲة ُّ یِِب نفٰح ن ِماِءناتن ي تُ ُم ُ ننَِیت ن ن ن نُ ن وه َّنِإ َّالِِأ ن ۡ ۡ ۟ ۡ ۟ ۡ َِِیت نی َّ ِِٱَّللُِِبنمرهِ ِِح َّ ٰ ِوٱص نف ُحوا ن ىت ن فنٱع ُفوا ن ۡ یِولنٰكنِٱنظ ُۡرِإ نىلِٱۡلنبنلِ قنالنِِلننِتن نرىٰن ن ۡ ولتنذ ِرِأ َُّمِٱلقرى ۡ ِح ۡونهلنا ِونمن ن ن ُ ن ُن ٰ ن ۡ ۡ ۟ ۟ ۡ ۡ سبُّوِاِ َّ ِعد نواِبغنیِعل ࣲِم نِدون َِّ ٱَّللن ن ينِيندعُو ننِم ُ سبُّواِٱلَّذ ن ِٱَّللِفن ين ُ نونالِتن ُ Çeşidi İrab Fail B. Müfred Fetha Müstetir ِ نجت نِدِ B. Müfred Fetha Müstetir ض ُّر ِو ين ُ ۡ ينكف نِی ۡ ۟ تنذ نَبُ ِواِ ۡ ۟ نَتتُ ِوا ۟ تن ۡع ُف ۤوِاِ نم ين ۡعل نِ ين ۡع ُفو نِنِ ۡ ۟ تنذ نهبُوِا ۡ ِ نَیت نِیِ ِتن نر ٰىِ Efali Hamse H.Nun و B. Müfred Fetha Cümle Efali Hamse H.Nun و Efali Hamse H.Nun و Efali Hamse H.Nun و B. Müfred Fetha Müstetir C. Müen. Mebni ننِ Efali Hamse H.Nun و B. Müfred Fetha َِّ ٱَّللُ B. Müfred Tak. Müstetir B. Müfred Fetha Müstetir Efali Hamse H.Nun و Muzari ۡ بِ ينكتُ نِ تُنذ نِرِ ۟ سبُّوِاِ ين ُ 3. MA’MULU MECRUR (2) • • Cer alameti alabilen isimlerden ibarettir. İsimlerin cer alametleri: - Kesra: Müfred, C. Teksir, C. Müennes Salim - Fetha: Gayr-i Munsarif - Ya: Tesniye, C. Müzekker Salim, Esma-i Hamse 3.A. HARFİ CERLE MECRUR İSİM • Semai amillerden harfi cerin amel etmesiyle cer olan isimlerdir. Harfi Cerle Mecrur Olan İsim ٍ اع نملِِبخ نال ِص İrab Çeşidi Kesra C. Teksir Mecrur ۡ ٱل نم نراف ِق H. Cer Ayet ۡ ۟ ۡ ۡ ُواِوج ِِوأ ۡنيدين ُك ِۡمِإىلنِِٱل نم نرافق فنٱغسل ُ ُ ن وه ُكم ن ىل ِإ ن 3.B. İZAFETLE MECUR OLAN İSİM • • • • • Kıyasi amillerden olan muzafın etkilediği muzafun ileyh olan isimlerdir. Muzaf (tamlanan) ve muzafun ileyh (tamlayan) izafet terkibinin (isim tamlamasının) iki öğesidir. İzafet terkibi bir cümle değildir. Muzaf olmak bir irab konumu değildir. Muzaf olan kelime cümledeki yerine göre fail, ٍ جاءِابوِز meful, mübteda, haber, sıfat v.b olabilir: ت ِ اسِالعبادةِمخسِصالوا ُِ ِر،يد Lam-ı tarif veya tenvin almaz.ِMarife isim muzaf olmaz: ِبيت ٍِ صاحب ِ–ِِالصاحب،ِ صاحب ۡ ُ ُ Muzaf, tesniye veya c. müzekker s. olduğunda sondaki nun düşer: نصرِمسلموِاألنصا ِر • Marife isme muzaf olan kelime marifelik kazanır. Nekre isme muzaf olan kelime ise nekre kalıp hususiyet kazanır: ِكتابِامرأِة،ِكتابُِممد • Muzafun ileyh lam-ı tarif almadığı, muzaf veya gayr-i munsarif olmadığı sürece tenvin ٍ صاحب alır: ِأخوِزينبِكرميِالنفس، ِبيت ن ُ • ِأمام،ِفوق،َِتت،ِوراء،ِقبل،ِبعد،ِأول،مع gibi zarflar genelde muzaf olarak karşımıza çıkar. َّ İzafetle Mecrur Olan İsim سو ُدِقنلبنِه ُ ذنن بِال نعبدِيُ ن İrab Çeşidi M. İleyh Kesra Müfred Kesra Müfred Kesra Müfred Mah. Zamir ِنرب ۡ ِأنهل ۡ ِس ࣲِ ن ف ُِك ِۡم Kesra Müfred Ya C. Müz. S. Mah. İ. Mevsul ِنم َّر ࣲة ۡ ی ِٱل نعٰلنم ن ی ِ ٱلَّذ Muzaf ۡ ِِنمحد ۟ ُِم ۡهل ُك ۤوِا ُِك ُّل ِت ُ ِٰأ َُّم نه ِِِأ َّنولن ِنرب ِنمثنل Ayet ۡ ِۡ فنسب ين ِِٱلسٰجد ن َّ ِوُكنِم نن حَِبنمدِِ نرب ن كن ن ۡ ۡ ۟ ۤ ۡ َّ ۟ ۤ ۡ ِهٰذهِٱل نقرينِة قنالُوِاِإ ِنِ ُمهل ُكوِاِأنهل ن ۡ ۤ ۡ ت ِ سِذنا ِٕى نق ِةُِٱل نم ۡو ࣲِ ُك ُِّلِن ف ۡ ُحرنمتِعنل ۡني ُك ِۡمِأ َُّم نهٰتُ ُك ِۡمِ نوبننناتُ ُك ِۡم ۡ ۡ ۡ ونِفُِرا ند ٰىِِ نك نماِ نخلنقننٰ ُك ِۡمِأ َّنو نِلِ نم َّرࣲِة نولن نقدِجئ تُ ُم ن ۡ ۡ ۡ َّ نوءناخ ُِرِ ندع نوىٰ ُه ِۡمِأننِٱحلن ۡم ُد ِِربِٱل نعٰلنم ن ی َِّلل ن ۡ ۡ ۡ ِن ࣰرِا نمثنل ُُه ِمِ نك نمثنلِِٱلَّذیِٱستن وقن ند ن 4. MA’MULU MECZUM (1) • Cezm alameti alabilen fiili muzariden ibarettir. 4.A. EVVELİNE CEZM EDİCİ GELEN FİİLİ MUZARİ • Fiili muzarinin cezm alametleri: - Hazfü’l-Hareke (Sükun): Beş Müfretler (Ahiri sahih) - Hazfü’l-Âhir: Beş Müfretler (Ahiri illetli/Nakıs-Lefif) - Hazfü’n-Nun: Efal-i Hamse Evveline Cezm Edici Gelen Fiili Muzari ُِك ُ إن ِع نمل ن ُِتلصِيُِقِبنل ن Fail İrab Çeşidi و H.Nun Efali Hamse و H.Nun Efali Hamse Müstetir H.Ahir B. Müfret Müstetir Sükun B. Müfret ِك ب نرب ن H.Ahir B. Müfret H.Nun Efali Hamse و Muzari ۟ ِين ۡعرفُ ِوا ۟ ِتن ۡس ُج ُدوِا ِتن ۡع ُِد تُط ِۡع ۡ ِِينكف ۟ ۡ ِتنطغن ۡوِا Ayet ۟ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ِۥِمنك ُرو نن ُ ُِِر ُسونهلُمِفن ُهمِلنه أنمِِ نلِِينعرفُوا ن ۡ ۡ َّ الِِت ۡسجد ۟واِِل ِِونالِلل نق نمر ُُ ن ن لشمس ن ۡ ۡ ۡ اكِِعنن ُه ِۡم نونالِِتن ع ُدِِعني نن ن ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ِۥِعنِذكرنن ِِمنِأنغ نفلنناِقنلبنهُ ن نونالِتُطع ن ۡ ِأ ننونۡلِِينكفِِب نرب ن ك ۡ ۡ ونِالِت ۡطغ ۡوِ۟اِفيهِفن يحل ضب ِی ن ن ن ِعلني ُكمِغن ن ن َّ ن MA’MUL Bİ’T-TEBİYYEِ(5) • • • • Bizzat amilin etkisiyle ma’mul olmayan kelimelerdir. Bu kelimelere tabiiler denir. Metbu oldukları kelimelerin konumlarını alırlar. Önemli: Bunlar hareke değil konum taşırlar. Sıfat, Atf-ı Nesak, Te’kid, Bedel ve Atf-ı Beyan olmak üzere beş tabii vardır. 1.SIFAT • • • • Bir şeyin durumunu bildiren kelimelerdir. Küçük, büyük gibi. Zamir ve alem isimler dışındaki kelimeler sıfat olabilir. Sıfat olmak, cümle de bir konumdur. Sıfatın tabi olduğu kelime mevsuf diye adlandırılır. Mevsuf; durumu bildirilen kelimedir. Mevsuf olmak bir irab konumu değildir. Mevsuf olan kelime cümledeki yerine göre fail, meful, mübteda, haber, sıfat v.b olabilir. Sıfat ve mevsuf arasına kelimeler girebilir. Sıfat ve mevsuf arasında dört yerde uyum aranır: ِنجح ِۡ عاقل ُِ جلِال ُِ الر ِ İfrad/Cem’i İrab Müfred Raf Tesniye Nasb Cem’î Cer Gayr-i akil cemi kelimelerin sıfatları umumiyetle müfred müennes gelebilir. • ِِرأيتِالسياراتِِاۡلديدِةن،قطعتِاألقالمِاۡلديد ِةن ِ،كتبتِاألوامرِاۡلديد ِةن ِن ن Tarif/Tenkir Marife Nekre • • • • Tezkir/Te’nis Müzekker Müennes Sıfat hakiki sıfat ve sebebi sıfat diye ikiye ayrılır: رأيتِرجالِمهذبِالول ِد Nekre bir kelimeden sonra gelen cümle sıfat cümlesidir. Sıfat teaddüd edebilir (birden fazla yani atıfsız gelebilir). Sıfat müfred (cümle olmayan) gelebilir: ض أيفِهللاِشكِفاطرِِالسماوتِواألر ِ • • Sıfat cümle gelebilir: منِقبلِأنَِیيتِِيومِِۡالِمردِلهِ - İsim cümlesi: • فبعثِهللاِغرابِيبحثِيفِاألرض Fiil cümlesi: - زدنهمِعذابِفوقِالعذابِ،الِتُصلِعلىِأحدِمنهمِ Şibh cümle: - Sıfat يم ِهللانِال نعظ نِ أُعبُد ِ Ayet ۡ ۟ ر ۡ نوٱذ ُك ُروا َّ ود ا ࣲ ِ ت ِٱَّللنِف ِۤیِأن ََّّی ࣲِمِ َّمع ُد نِ ۡ نیِ نكامل ۡنیِ تِيُ ۡرض ۡع نِنِأ ۡنولنٰ ند ُه َِّنِ نح ۡول ۡ ِ نو ِٱلوِانل نِدا ُِ ۡ ۡ ۡ ࣱ ٱَّللِ نونر ُسولهۦِۤإىلنِِٱلنَّاسِِين ۡونِمِٱحلنجِِٱألنك نَبِ نوأنذنِا ِنِم نِنِ َِّ ۡ ۡ ۡ ِوٱۡلك نرامِ نوين ۡب نق ِٰىِ نو ۡج ِهُِ نرب نِ كِذُوِٱۡلنلنٰل ن ۡ ۡ ۡ بِٱلطُّورِِٱألنَین نِن نونِو ا نعدنٰ ُك ِۡمِ نجان نِ ۡ ۡ ࣱ ۡ یِٱلتن نقتناِِ قندِ نكا ننِلن ُك ۡمِءناينةِفیِفئن تن ِ Mevsuf ِأن ََّّی ࣲِمِ نیِ نح ۡول ۡ ِ ۡ ٱحلنجِِ كِ نو ۡج ِهُِ نرب نِ بِٱلطُّورِِِ ِ نجان نِ یِ فئن تن ۡ ِ Sıfat ودِا ࣲ ِ ت َّم ۡع ُد نِ نكامل ۡ ِ نی ۡ ۡ ٱألنك نِ َب ۡ ذُوِٱۡلنلنٰلِ ۡ ۡ ٱألنَین نِن ۡ ِٱلتن نقتناِِ Çeşidi İrab C. Müen. S. Kesra Tesniye Ya Müfred Kesra Esma-i Hamse Vav Müfred Fetha Cümle Mah. 2. ATF-I NESAK • • Atıf harflerinden biriyle iki kelimeyi ya da iki cümleyi birbirine bağlamaya denir. إنِهللاُِیيِوَِیيتِ Arapça’da kelimeler atfedildiği gibi cümleler de atfedilir: Atfın Öğeleri Örnekler امِ يع ِ ِهللانِ نو َّ یةُِاالفتتناحِفنالقين ُ أُط ُ الر ُسولنِ ِ،نَی ُ بِتنكب ن ِحتَّیِاألننبين ِ بِالعل ُم ُ ُِثَِّال نع نم ُِل ِ،نم ن َّاس ن نَی ُ اءُ اتِالن ُ اِمستن نحبًِّا ن اِوإ َّم ُ صلِالض ن اِواجبً ن ُّحیِأنر ًِبعاِأنوَِثنانيًاِ،إع نملِإ َّم ن ِسيئًا ِص ِ أنر ن ِس نخطنهِ،اع نمل ن احلًاِ نال ن ُبِأنم ن ضاءنِهللاِِتنطل ُ الصِ ِح نال ًالِبنلِطنيبًا ن ِ،ال ن ُِیلُِّرنَّیءِۡلنكنِإخ ۡ ِاُطلُب ن Matufun Aleyh Atıf Harfi Matuf أتِكتابِِالفقهِ نِ قر و احلديثِِ Matufun aleyh olmak cümle de bir konum değildir. Bu kelime fail, meful, haber v.s olabilir. وِ،فُِ،ثِ:اۡلمعِبیِشيئیِ Matuf olmak cümle de bir konumdur. Bu kelimeye ikinci fail veya ikinci meful demek doğru değildir. أوِ،أمِ:التخيیِ لكنِ،بلِ:اۡلستدراكِ حىتِ،الِ،إماِ • Ayetlerden Örnekler: Ayet ۡ ۡ ۡ ٱحلن ۡم ُد َّ ٱلس نمِٰواتِِ نوٱألنر نِ ض َِّللِٱلَّذیِ نخلن نِقِ َّ ۡ ۡ ۡ ۡ ٱل نمالُِِ نوٱلبن نُو نِنِزيننةُِٱحلنين ٰوةِٱلدُّن ينِا ۡ ق ۡلناِي ۤ ادمِِ ۡ ٱس ُك ِۡنِأ ِ ۡ كِٱۡلننَِّةن ننتِ نونزو ُج ن ن ُ ن نٰن ن ُ ۡ فن نك َّفٰرتهۥِۤإ ۡطعامِعشرةِمسٰك ۡ ۡ ِماِتُطع ُمو ننِ نُُ ن ُ ن ن ن ن ن ن یِمنِأنو نسط ن ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ِرقن بن ࣲِة نوِكس نو َُﺗُمِأنو ن أنهلي ُك ِمِأ ِ َِتر ُير ن سو ۤاءِعل ۡني ن ۤاِأ ۡ ۤ ۡ ص ن َۡبنِنِ نماِلننناِم َّ يص نُِم ࣲِ نجزعننِاِأ ِنمِ ن نن ۡ ن ن ن Matuf A. ٱلس نمِٰواتِِ َّ ۡ ٱل نمالُِِ ننت أ نِ ۡ إط نع ُِ ام ۡ ۤ نجزعننِاِ Matuf ۡ ٱأل ۡنر نِ ض ۡ ٱلبن نُو نِنِ ۡ كِ نزو ُج ن ك ۡس نو َُﺗُ ِۡم ص ن َۡبنِنِ ن Çeşidi İrab Müfred Fetha C. Müz. S. Vav Müfred Damme Müfred Damme Cümle - 3.TE’KİD • Tabi olduğu kelimenin (müekkedin) manasını pekiştiren kelimedir. İkiye ayrılır: - Lafzi tekid: Harf, fiil, isim, zamir ve cümle tekrarı ile yapılan pekiştirmedir. ِ ِصفاِصفِا،هيهاتِهيهاتِملاِتوعدون Manevi tekid: Birtakım özel kelimeler kullanılarak yapılan pekiştirmedir. ِأَجعون،)ِكلهم،ِكلها،َِجيعِ(كله،ِكل،ِعامة،)ِِكلتاَها،ِكلتاِ(كالَها،ِكال،)ِِأعی،ِأنفس،ِعينه،ِعیِ(نفسه،نفس - Bu tekit sözcükleri, müekkedlerine sayı ve cinsiyet yönünden uyan zamirlere muzâf olurlar. Ancak akılsız çoğul kelimelerin zamiri müfred müennes olur. Önemli: )ِِأعی،ِأنفس،ِعينه،ِعیِ(نفسه، نفسtekid kelimelerinden önce zaid بharfi ceri gelebilir. - • Tekid ُّ اُت ُِرك وبِِ ُكلَّ نِها ِالذنُ ن İrab Çeşidi Mah. Lafzi Damme Manevi Tekid Müekked ِأننتُ ِۡم ُِكلُّ ُه ِۡم ِۤو ۤ ۡ ُِٱل نملنٰ ِٕى نك ِة ِص صِاۡلخ نال ن اُطلُبِاۡلخ نال ن Ayet ۡ ۟ ۡ ۤ ࣰیِٱأل ۡنرضَِجيعِا وس ِٰىِإنِتنك ُف ُر ۤوِاِأننتُ ِۡمِ نونمنِف نوقن ن ن ُ ال ِم ن ۤ ۡ ۡ ۡ ُّ س نج ندِٱل نملنٰ ِٕى نك ِةُِ ُكل ُه ِمِأنَجنعُو نِن فن ن 4.BEDEL • Tabi olduğu (mübdelün minh) kelimeyi açıklamak için gelen kelimedir. Üçe ayrılır: - Bedel-i kül mine’l-kül (mutabık): رأيتِصديقيِعثما نِن - Bedel-i ba’d mine’l-kül (parça-bütün): حفظتِالقرآنِنصف ِه - Bedel-i iştimal (nicelik): أعجبينِأستاذيِعلم ِه • • Önemli: Bedel-i ba’d ve iştimalde bedelden mübdelün minhe dönen bir zamir vardır. Önemli: İsmi işaretten sonra gelen lam-ı tarifli kelime genelde bedeldir: ِمررتِِبذاِالرجل • İsim isime, fiil fiile, cümle cümleye bedel olabilir. Tekid هللانِتن نعالنیِ نح َّق ِه ِ ِاح نفظ هللانِ نتعالنیِمن ُه ِم ِ ِصی ِمن ن ِع ن َّاس ن أنبغضِالن ن İrab Çeşidi Bedel Mübdelün m. Fetha Kül ندِراه نِم َِِثننن Mah. Ba’d ِِ نمن Kesra İştimal ِال ِ ࣲ قتن ِِٱلنَّاس ۡ َّ ِِٱلش ۡهرِٱحلننرام ی ِكِإ ٰلهنِال نِعالنم ن ِربَّ ن اُعبُد ن Ayet ۡ ۡ ۡ ِود ࣲِة ِدِراه نِمِ نمع ُد ن سن ࣲ نو نش نروِهُِبثن نمنِِ نِب ࣰر ۡ ۡ ۡ ِ و ََّّللِعلنىِٱلنَّاسِِح ۡ يال ِ ِسب ُّ ن ن جِٱلبن يتِِ نمنِٱستنطناعنِإلنيه ن ࣱ ۡ ۡ ۡ ࣱر ۡ َّ ِعن ِ الِفيهِ نكب ی ِ الِفيهِقُ ِلِقتن ِ ࣲ ِٱلشهرِٱحلننرامِِقتن ينسنلُون ن ك ن 5. ATFI BEYAN • Tabi olduğu kelimeyi izah etmek için gelen kelimedir. Bedeli mutabıkla aynıdır. Atf-ı Beyan َّ اُِمن َّم ٍدِعنلنيه ُ آمنَّاِبننبينن َّ ِو ُالس نال ِم ن ِالص نالةُ ن İrab Çeşidi A.Beyan Metbu Fetha G. Munsarif ِنهُٰرو نن أخ ِيه Ayet ۡ ۡ ۡ وس ِٰىِألنخيهِِ نهُٰرو ننِٱخلُفنیِفیِقن ومی نوقن ن ُ ال ِم ن İRAB • • • Kendisine etki eden amil sebebiyle kelime sonunda oluşan sembole irab denir. İrab sembolleri 10 tanedir. Her kelime kendine uygun olabilecek sembolü alabilir. MERFU MANSUB NUN’UN HAZFİ NUN DAMME FETHA, KESRA VAV, ELİF ELİF, YA İRAB MAĞAZASI Sahibi Mu’rib Ali YÂ HAZFU’L-ÂHİR HAZFU’L-HAREKE (SÜKUN) KESRA NUN’UN HAZFİ FETHA MECRUR MECZUM • 10 sembolün tasnifi şu şekildedir: HAREKE (3) HARF (4) HAZF (3) DAMME VAV HAZFU’L-HAREKE (SÜKUN) FETHA ELİF HAZFU’L-ÂHİR KESRA YA HAZFU’N-NUN NUN • • İsimler; - harflerden “nun” irabı alamaz. - sükun alamaz. - hazfu’l-âhir alamaz. - hazfu’n-nun alamaz. Fiiller (Fiil-i Muzari); - harekelerden “kesra” irabı alamaz. - harflerden “vav, elif, ya” irabı alamaz. KELİME ÇEŞİTLERİNE GÖRE İRAB ÇEŞİTLERİ 9’DUR İsimlerin İrabı (6) Hareke-i Mahza (3) (Sadece Hareke) Huruf-u Mahza (3) (Sadece Harf) Tam İrab (1) İsmi Müfredi Munsarif Cemi Mükesser Munsarif Raf: Damme Nasb: Fetha Cer: Kesra Tam İrab (1) Esma-i Hamse Raf: Vav Nasb: Elif Cer: Ya Nakıs İrab (2) Gayr-i Munsarif Raf: Damme Nasb: Fetha Cer: Fetha C. Müennes Salim Raf: Damme Nasb: Kesra Cer: Kesra Nakıs İrab (2) C. Müzekker Salim Raf: Vav Nasb: Ya Cer: Ya Tesniye Raf: Elif Nasb: Ya Cer: Ya Fiillerin (Fiili Muzarinin) İrabı (3) Hareke Maa’l-Hazf (2) (Hareke ile Hazf) Tam İrab (2) Ahirine Merfu Zamir Bitişmeyen ve Son Harfi İlletli Olmayan Muzari (Beş Müfretler) Raf: Damme Nasb: Fetha Cezm: Hazfu’l-hareke Ahirine Merfu Zamir Bitişmeyen ve Son Harfi İlletli Olan Muzari (Beş Müfretler) Raf: Damme (Takdiren) Nasb: Fetha Cezm: Hazfu’l-âhir Huruf Maa’l-Hazf (1) (Harf ile Hazf) Nakıs İrab (1) Ahirine Merfu Zamir Bitişen Muzari (Efal-i Hamse) Raf: Sübutu’n-nun Nasb: Hazfu’n-nun Cezm: Hazfu’n-nun İRAB MAĞAZASI PRATİĞİ ۡ ۟ ۡ ۡ ۡ َُِّ ِِوهُِ ُُیناس ۡب ُكمِبه ٱَّلل ِ نوِ ُُت ُف ِ یِٱلس نمِٰواتِِ نونماِفیِٱأل ۡنرضِِ نوإنِتُ ۡب ُد ِواِ نماِف ِۤیِأنن ُفس ُك ِمِأ َّ ِماِف ََّّلل ن BEDEN (İRAB) ENDAM (MAMUL) ETKİ EDEN (AMİL) Kesra MÜŞTERİ (KELİME ÇEŞİDİ) Müfred أهلل- Mecrur ل Mah. İsm-i Mevsul Amili manevi Kesra C. Müen. S. َما- Merfu, Mübteda Kesra Müfred Hazfu’n-nun Efali Hamse Mah. Zamir Mah. İsmi Mevsul Kesra C. Mükesser Mah. Zamir Hazfu’l-hareke Beş Müfredler (A. S.) Damme Müfred Mah. Zamir Mah. Zamir ٱلس َمـوات َّ - Mecrur أ ٱۡل أَرض- Mecrur تـُ أب ُدوا- Meczum و- Merfu َما- Mansub أَن ُفس- Mecrur ُك أم- Mecrur ُُیَاس أب- Meczum ه ٱلل َُّ - Merfu ُكم- Mansub ه- Mecrur فی فی إن تُـ أب ُدوا تُـ أب ُدوا فی أَن ُفس إن ُُیَاس أب ُُیَاس أب ب MU’REB VE MEBNİ KONUSU MU’REB: Amilin Değişimiyle Sonunda Değişiklik Olan Kelimeler MEBNİ: Amilin Değişimiyle Sonunda Değişiklik Olmayan Kelimeler Lafzi İrab: İrab sembolünün telaffuz edilmesine bir engel bulunmayan Takdiri İrab: İrab sembolünün telaffuz edilmesine bir engel bulunan Mahalli İrab: Cümlede bir konumu olan İrabtan Mahal Olmaması: Cümlede bir konumu olmayan ِالُِملِهلاِمنِاۡلعراب İsmi Müfred-i Munsarif C. Mükesser Munsarif Gayr-i Munsarif C. Müennes Salim Esma-i Hamse (Sitte) C. Müzekker Salim Tesniye Ahiri Sahih Müfred Muzari Ahiri İlletli Müfred Muzari Efali Hamse Engeller: Teazzür: İsmi Maksur F. Muzari İstiskal: İsmi Mankus F. Muzari Münasebet: İsimler Zamir İsmi İşaret İsmi Mevsul İsmi İstifham İsmi Şart Esmau’l Murekkebe Fiili Mazi Fiili Muzari C. Müennes Fiili Muzari Tekid Nunu Emr-i Hazır İsim Fiiller Bütün Harfler LAFZİ İRAB ALAN KELİMELER ِ1.İSİMLERDE İRAB • • 1.A. İSM-İ MÜFRED MUNSARİF Tesniye ve cemi olmayan, tenvin ve kesra alabilen isimlerdir. Arapçada en fazla karşımıza çıkacak kelime türü budur. Raf Damme Nasb Fetha Cer Kesra ُِجاءنِالرسول اِالرسول ِن ص ندق نن ن ِآمنَّاِبلرسول ن İrab Kesra Konumu Cer Mamul َّ ِٱَّلل ِِا ۡسم Damme Raf َِّ ُٱَّلل Fetha Nasb َِّ ٱَّللن نختن نِم ُُِینٰدعُو نِن • • Harf ilavesiyle: رجلِ–ِرجال Cemi kıllet: Sayıları üçten ona kadar olan varlıklara delalet eden: ِفعل ِة،ِأفعلة،ِأفعال،أفعل Cemi kesret: Sayıları üçtenِsonsuza kadar olan varlıklara delalet eden: 33 kalıp var. Raf Damme Nasb Fetha Cer Kesra ب ِۡ ُِالسماءِكت َّ ن نزلِم نن تب ِص ندق نناِال ُك ن ن َّاِبلكتب ِ آمن ن Konumu Nasb Mamul Damme Raf ِٱلر ُس ُِل ُّ ِ Kesra Cer • ۡ يم ِ ِٱلرح َِّ ِِب ۡسم َّ ٱلرمحنٰن َّ ِٱَّلل نىِقُلُوِب ِۡم َِّ ِنختن نِم ٰ ٱَّللُِعنل ۟ ينِءن نامنُوِا َِّ ُُِینٰدعُو نِن ٱَّللنِ نوٱلَّذ ن Harf hazfi ile: ِرسولِ–ِرسل İrab Fetha • Ayet 1.B. CEMİ MÜKESSER MUNSARİF (C. TEKSİR) Müfred isimdeki değişim sebebiyle oluşan cemidir. Tenvin ve kesra alabilir. - Hareke değişimi: ان نس ۡدِ–ِاُ ُس ِۡد - • Amil ِور ُأ ُج ن ِظلنٰ ٍِل Amil ِتُ نوفَّ ۡو نِن - فی Ayet ۡ ۡ ورُك ِۡمِين ۡو نمِٱلقينٰ نم ِة ُ نوإ َّّنناِتُ نوفَّو نِنِأ ُج ن ۡ ۡ كِٱلرس ِلِفنض َّۡلناِب ۡع ࣲࣲِ نىِبن ۡع ض تل نِ ُّ ُ ُ ن ن ن ٰ ض ُهمِعنل ۤ ۡ ۡ ۡ ۡ ِِمتَّكُو نن ُ ُهمِ نوأنزِوا ُج ُه ِمِفیِظلنٰ ٍِلِ نعلنىِٱأل ننرا ِٕىك 1.C. GAYR-İ MUNSARİF Kendilerinde bulunan bir özellik/iki özellikten dolayı tenvin ve kesra alamayan isimlerdir. Genelde müfred olmakla birlikte cemi mükesser kelimelerden de gelir. Bu kelimeler lam-ı tarifli geldiğinde veya muzaf olduğunda kesra alır. Raf Damme Nasb Fetha Cer Fetha ِجاءنِأمح ُد ص ندق نناِأمح نِد ن آمنَّاِِبمح نِد ن İrab Fetha Konumu Nasb Fetha Cer Damme Raf Mamul ِِإ ۡبِره ۧ نِم ِِإ ۡبِره ۧ نِم ِإ ۡب ِره ۧ ُِم Amil ۤ ِنى ِٰ ۡٱب تن ل ام ِ َّم نق ِقنالن Ayet ۤ نىِإ ۡبِره ۧ نِمِ نربُّهُۥِب نكل نمٰ ࣲتِفنأننِتَُّه َِّن ِٰ نوإذِ ۡٱب تن ل ࣰ ۟ ۧ ۡ ِصلى َّ نو َّٱُت ُذواِم نِم نقامِِإب ِره نِمِ ُم ن ۡ ࣰ ۧ ۡ ۡ ۡ ِِهٰ نذاِبنلن ًداِءنامنا نوإذِقنالنِِإبره ُِمِ نربِٱج نعل ن İki Özellikli Gayr-i Munsarifler Ortak Özellik T (Te’nis) Alemiyet (Özel İsim) Vasfiyet (Sıfat) ،ِِمحزة،ِعائشة،زينب - U (Ucme) ِإبرهي ِم،ِيعقوب،إدريس - T (Terkib) ِبعلبك،خضرموت ن - F (Fiil Vezni) ِيزيد،ِيشكر،أمحد ِأحسن،أكَب A (Adl Vezni) ِِهبل،ِزفر،عمر ِربع،ِثالث،مثن Z (Ziyade Elif Nun) ِمروان،ِعفان،عثمان ِِشبعان،رَّین İsm-i Maksur Tek Özellikli Gayr-i Munsarifler İsm-i Memdud Sıga-i Münteha’l-Cümû ِِكَبى،ِفرادى،بشرى ِحسنا ِء،ِعرجاء،محراء ح ِ ِمصابي،ِاكابر،مفاتح • • 1.D. CEMİ MÜENNES SALİM Ahiri zaid ( )اتileِbitirilerek cemi yapılan müennes isimlerdir: مسلمات ِۡ ِ–ِمسلمة ِۡ Önemli: elif ve ta harflerinin her ikisi de zaid olmalıdır: ِأموات، أبياتgibi kelimeler cemi teksirdir. ِأ ِوالت، بناتkelimeleri de cemi müennese mülhaktır. Raf Damme Nasb Kesra ٍ ص ندق نناِمعجز ِات ن ُ ِات ۡ جاءنِ ُمعجز İrab Kesra Konumu Nasb Damme Kesra • • • İrab Mamul Amil - Raf ِت ِۡ ٰقنٰنتن Manevi Cer ِت ِ ࣲ ُٰم ظُل ن فی ۡ ِِٱل ُم ۡسل نمٰت Cer Kesra ات ٍِ آمنَّاِ ِمبُعجز ن Ayet ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ِ ِٱلم ۡسلم ِِوٱل ُمؤمننٰت یِ نوٱل ُمسل نمٰتِِ نوٱل ُمؤمن ن ن ین ُ إ َّن ر ۡ ۡ ࣱ ُِنِٱَّلل َِّ اِحفظ ِۡ ٰتِقنٰنتن ُِ ٰٱلصٰل نح َّ فن تِ نحٰفظنٰتِللغنيبِمبن ن ۡ تِ َّالِيُ ۡبص ُرو نِن ِ ࣲ ُٰم نوتن نرنك ُهمِفیِظُل ن 1.E. ESMA-İ HAMSE (SİTTE) Birtakım şartları taşıyarak üç halinde üç ayrı harf ile irab alan beş (altı) isimdir. • )ِ(هنوه،ِذوِمال،ِفوه،ِمحوها،أبوهِأخوه Bu isimler; Müfred olmalı, İsm-i tasğir sigasında olmamalı, Ya-i mütekellim dışında bir isme veya zamire muzaf olmalı, ( )ذوzamire muzaf olamaz. Ya-i mütekellime muzaf olduğu durumda esma-i hamse irabı alamaz. Bu durumda takdiren irab alır: ِمررتَِبمي،ِِرأيتِأخي،جاءِأيب Raf و Nasb Cer ا ي جاءنِأبوِالقاس ِم ص ندق نناِأبِالقاس ِم ن آمنَّاِِبيبِالقاس ِم ن و Konumu Raf ي Cer ا Nasb Mamul ۡ ِِذُوِٱۡلنلنٰل ۡ ِذیِٱۡلنلنٰل ِأ ننب ُه ِۡم Amil - ۤ ِنجاءُ ِوا Ayet ۡ ۡ ۡ ۡ وي ۡب قى ِكِذُوِٱۡلنلنٰلِِ نوٱۡلك نرام ِِرب ن ِوجهُ ن نن ن ٰ ن ۡ ۡ ۡ ۡ ِكِذیِٱۡلنلنٰلِِ نوٱۡلك نرام ِِرب ن تن بنٰنر نكِٱس ُم ن ۤ ۡ ۤ ۤ شا ࣰءِين ۡب ُكو نِن نو نجاءُ ِوِأ ننب ُه ِمِع ن 1.F. CEMİ MÜZEKKER SALİM Müfred siga değişmeden yapılan cemidir. Bu kelimenin müfredi ile ilgili birtakım şartlar aranır: Müfredi;ِ - bizzat olmalı, müzekker olmalı, “”ةlı olmamalı, sıfat olmalı (camid olmamalı) • • Bu kelimelerin sonunda bulunan “ ”نharfi tenvinden ivaz gelmiştir. İzafet ۡ ۡ ۡ ُّوإ َِّنِلنموف durumunda düşer: وص ࣲِ ِمن ُق ُ ن ُن ین وه ِمِ نصيبن ُهمِغن ن C. müzekkere mülhak olan bazı kelimeler vardır: ِسنو ِن،ِعشرون،ِا ِولو،بنون • İrab Raf و Nasb Cer ي ي ِجاءنِاملرسلون ص ندق نناِاملرسلی ن ِآمنَّاِبملرسلی ن و Konumu Raf ي Cer ي Nab Mamul Amil Manevi ۡ ِٱل نكٰف ُرو نِن ۡ ين ِٱل نكٰفر ن ۡ ِين ِٱل نكٰفر ن Ayet ۡ ۤ ۟ ࣰر ِه ُِمِٱل نكٰف ُرو نِنِ نحقِا أُولنٰ ِٕى ن ُك ۡ ۡ ۡ ِِونكا ننِم نِنِٱل نكٰفر ن ين نوٱستنك نن َب ن ۡ ۤ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ی ِنِدونِٱل ُمؤمن ن َِّالِينتَّخذِٱل ُمؤمنُو نِنِٱل نكٰفر ن ُ ينِأنوليناءنِم ِم نن َّالِينتَّخ ِذ 1.G. TESNİYE Müfred siga değişmeden yapılan ikildir. Müzekker ve müennes isimlerin tesniyeleri aynı şekilde irablanır. Bu kelimelerin sonunda bulunan “ ”نharfi tenvinden ivaz gelmiştir. İzafet ࣱ ۡ ۡ ر durumunda düşer. يد ِ اع ۡيهِِبٱل نوص ِ نونكلبُ ُهمِبنٰس طِذ نر ن Tesniyeye mülhak olan bazı kelimeler vardır: ِإثنا ِن،ِكلتِاَها،ِ كالَها • • • Raf ا Nasb Cer ي ي ِاۡلثنانِكالَها ِ ِجاءن ُأيِالكتابِوالسن ِة ُ اۡلثنیِكليهمِا ِ ِإتبعنا عملناِبۡلثنیِكليهمِا İrab ي Konumu Cer ي Nasb ا Raf Mamul Amil ِنی ِ ۡ ر ۡجل ِنی ِ ۡ نر ُجل ِنى ِٰ نعل ِنو نج ند ِنر ُج نالن ِقنالن Ayet ۡ ۡ ۤ ۡ ۡ ۡ ۡ نىِأ ۡنربن ࣲرِع ِٰ یِعل َّ نىِرجلنیِِ نومن ُه َّ نومن ُه مِم ن مِم ن ٰ یِعل نَِیش ن نَِیش ن ۡ ۡ ۡ ِع ُدوِه ِهٰ نذاِمنِش نيعتهۦِ نو نهٰ نذاِمن ن فن نو نج ندِف نيهاِ نر ُجلنیِِينقتنت نالن ن ۡ َّ َّ ُِینافُو ننِأنن نع نم ِعل ۡنيه نمِا ين ن ِٱَّللُ ن قنالنِِ نر ُج نالنِِم ننِٱلذ ن GENEL TEKRAR İsim Türü Raf Nasb Cer İsmi Müfredi Munsarif Damme Fetha Kesra Cemi Mükesseri Munsarif Damme Fetha Kesra Gayr-i Munsarif Damme Fetha Fetha Cemi Müennes Salim Damme Kesra Kesra Esma-i Hamse (Sitte) و ا ي Cemi Müzekker Salim و ي ي Tesniye ا ي ي 2.FİİLİ MUZARİDE İRAB 2.A. AHİRİ SAHİH MÜFRED MUZARİ (BEŞ MÜFRETLER) Nakıs veya lefif olmayan muzarilerdir.ِِِِ Sonuna merfu muttsasıl zamir bitişmeyen müfred muzarilerdir. • • Raf Damme Nasb Fetha Cezm Hazfü’l-hareke (Sükun) ِب ُّ َُن فع ِأنِتُش ن ِلَِنرم İrab Sükun Konumu Cezm Mamul ۡ ِينل ِد Amil Damme Raf ف ُِ تنص Manevi Fetha Nasb ِح ِسب ن ِنُ ن Ayet ۡ ۡ ِ نِۡلِينل ِدِ نونۡلِيُول ند ۡ ۡ ۡ ر َّ بِأ ِٰ ننِ نهلُ ُمِٱحلُ ۡس ن ن ُِ نوتنص فِأنلسنن تُ ُه ُِمِٱل نكذ ن ۡ كِ نكث ࣰیِا ِسب نح ن نك ِیِنُ ن ِنِۡل ِنك ِۡی 2.B. AHİRİ İLLETLİ MÜFRED MUZARİ (BEŞ MÜFRETLER) Nakıs veya lefif olan muzarilerdir. Sonuna merfu muttasıl zamir bitişmeyen müfred muzarilerdir. • • Raf (Takdiren) Damme ىل ِ ندعوِهللانِتعا İrab Fetha Konumu Nasb Fetha Nasb H. Âhir Cezm • • Nasb (Takdiren) Ahiri Elif-i Lazime ۡ ۡ ِود ض ِٰىِعن ن نولننِتنر ن ُ نكِٱلين ُه Mamul ۡ ِنَّدعُ نِو ۡ ِتُلق نِی ۡ ِنُی ُِل Nasb (Lafzen) Ahiri Ya veya Vav Cezm Hazfü’l-âhir أنِينع ُف نو ِن َّار ِ ولِينرمنناِيفِالن Amil Ayet ۟ ۡ نِدونهۦِۤإلنٰ ࣰهِا ُ لننِنَّدعُ نوِاِم ۡ ۡ ۡ ۡ ۤ ۤ ۤ ۟ َِِن ُنِٱل ُملق ن ی وس ٰىِإ َّمِاِأننِتُلق نِیِ نوإ َّماِأننِنَّ ُكو نن ن قنالُواِينٰ ُم ن ۡ ۟ ۡ ۡ ࣰ فِأنوِٱط نر ُحوهُِأ ۡنرضاِ نُی ُِلِلن ُك ِۡمِ نو ۡجهُِأنبي ُك ِۡم وس ن ُ ُٱق تُ لُواِي لنن أنن Talep sigası 2.C. EFALİ HAMSE Sonuna merfu muttasıl gelen muzarilerdir. Her zaman lafzen irab alır. Nakıs, lefif, salim, ecvef, mudaaf, mehmuz, misal olması hükmü değiştirmez. Raf ن Nasb Hazfü’n-nun Cezm Hazfü’n-nun األولياءِوالعلماءِيشفعانِيومِالقيام ِة فنرجوِأنِيشفعاِلنِا ولِيعرضاِعنا İrab H. Nun Konumu Nasb Nun Raf H. Nun Cezm Mamul ۟ ۡ ِنُیلُ ُق ِوا ۡ ِنمو نِن ُ ينعل ۟ ۡ ُِوا ِ تن ف نعل Amil Ayet ۟ ۡ ۡ ِِٱَّللِلننِ نُیلُ ُق ِواِذُ نب ࣰب َِّ نِدون ُ ينِتندعُو ننِم إ َّنِٱلَّذ ن ۡ ۡ ۟ ِنِرِب ۡم َّ نمو نِنِأننَّهُِٱحلنقُِّم ُ ينِءن نامنُ ِواِفن ين عل فنأ َّنماِٱلَّذ ن ۟ ۡ َِّ ُُواِم ۡنِ نخ ۡ ࣲیِين ۡعل ۡنمه ِ نونماِتن ف نعل ُِٱَّلل لنن Manevi ِنما GENEL TEKRAR Fiili Muzari Türü Raf Nasb Cezm Ahiri Sahih Beş Müfretler Ahiri İlletli Beş Müfretler Efali Hamse Damme Damme (Takdiren) Fetha Fetha (Takdiren veya Lafzen) Hazfü’n-nun Hazfü’l-hareke (Sükun) Hazfü’l-âhir Hazfü’n-nun ن TAKDİRİ İRAB ALAN KELİMELER • İrab sembolünün telaffuzuna bir engel bulunan kelimeler takdirî irab alır. Takdiri irab sadece hareke ile irab alan kelimelerde olur. Engeller: 1.TEAZZÜR sonu elif-i lazime (ِا- )ىile biten طsim ve muzarilerde ortaya çıkan engeldir. Elif-i lazime • hareke taşıma noktasında özürlü bir harftir ve her durumda harekeyi takdirî alır. Arapçada teazzür iki tür kelimede oluşur: 1.A. İSMİ MAKSUR Sonu elif-i lazime (ِا- )ىolan ve kendisinden önce fethalı bir harf olan isimlere ismi • maksur denir. İsmi Maksur + (Rıza – ضى ً ِر، )ألرضى+ Teazzür şeklinde kodlanabilir. • Bu kelimelerin lam-ı tarifli veya tenvinli gelmesi takdiri iraba engel oluşturmaz. Raf - )ِجاءِفىتِ(الفىت Nasb -ِ)ِِفىت (الفىت ًِ أيت Cer -ِ)فىت (الفىت ًِ ررتِب ُ نم ُ ر ً T. İrab Kesra Konumu Cer Damme Raf Fetha Nasb Mamul ࣰ ُِهدى ࣰ ُِهدى ࣰ ُِهدى Amil ِنى ِٰ نعل ۡ َِّ نَیت ن ی - Ayet ۤ ۟ ࣰ ِنِرِب ِۡم ِٰ ِعل َّ نىِ ُهدىِم أُولنٰ ِٕى ن ك ن ۡ ࣰ ای ِِه ند ن ُ اَِیتين نَّ ُكمِمنیِ ُهدىِفن نمنِتنب نع فنإ َّم ن ۡ ࣰ ۡ ࣰ ۡ ۡ ی ِیِين ند ۡيهِِ نو ُهدىِ نوبُش نر ٰىِلل ُمؤمن ن صدقاِل نماِبن ن ُم ن 1.B. FİİLİ MUZARİ Sonu elif-i lazime (ِا- )ىile biten müfred muzaridir. Nakıs ve lefiflerde gelir. • Raf - ِيرضىِاملسلمون T. İrab Damme Konumu Raf Fetha Nasb Mamul ۡ ِشى نُی ن ۡ ض ِٰى تنر ن Nasb - لنِيرضىِالكافرون Amil Manevi Ajan En Ayet ۟ ۤ ۡ ۡ َّ ِإ َّّناِ ُۡیشى نمُٰؤِا ن ن ن ٱَّللنِم ِنِعبنادهِٱلعُل ن ۡ ۡ وعجل ۡ ض ِٰى ِربِِل نَّت ن تِإلني ن ُ نن كن 2.İSTİSKAL Sonu ya-i lazime ( )يile biten isimler ve sonu (ي/ )وile biten muzarilerde ortaya çıkan • engeldir. Bu harflerin hareke taşımasında bir özür yoktur. Ancak bu harfler illetli harfler olduğu için damme ve kesra harekelerini taşıyamazlar. Fetha hafif hareke olduğu için fethayı lafzen alabilirler. Arapçada istiskal iki tür kelimede oluşur: • • 2.A. İSMİ MANKUS Sonu ya-i lazime ( )يolan ve kendisinden önce kesreli bir harf olan isimlere ismi mankus denir. İsmi Mankus + (Safi – ِصاف،)ألصايف ٍِ + İstiskal şeklinde kodlanabilir. Bu kelimelerin lam-ı tarifli veya tenvinli gelmesi takdiri iraba engel oluşturmaz. ٍ ِجاءن Raf – )ِ قاضِ(القاضي Cer – )ِمررتِبقاضِ(القاضي ٍِ T. İrab Damme Konumu Raf Mamul Amil - Kesra Cer ِنو ٍال من ۡ ال ِ ٱل ُمتن نع Ayet ۡ ۡ ۡ ۡ َّ ِو یُِٱل ُمتن نعا ِل ِ ٱلش نهٰ ندةِٱل نكب عنٰل ُمِٱلغنيب ن ٍِ نِو ال نونماِ نهلُمِمنِ ُدونهۦِم ن 2.B. FİİLİ MUZARİ Sonu (ي/ )وile biten ile biten müfred muzaridir. • Raf ِ- ِِيهديِهللا،يدعوِاملسلمون T. İrab Damme Konumu Raf Damme Raf Mamul ۟ ۡ ِيندعُ ِوا ين ۡهدی Amil Manevi Manevi Ayet ۟ۤ ۡ ِِٱلسلنٰم َِّ نو َّ ِدار ٱَّللُِيندعُوِاِإ ن ٰىل ن ۤ ۡ يم ࣲِ شاءُِإ ن ٰىلِص نِر طࣲِِ ُّم ۡستنق یِمنِين ن نوينهد ن 3.MÜNASEBET • Sonu mecrur muttasıl zamir olan ( )يile biten isimlerdir. 3.MÜNASEBET En fazla karşılaşılan engel budur. Üç durumda da takdiri irab alır. Raf - )ِ أب ِۡ (ِِجاءِأيب Nasb -ِ)أب ًِ ( يب ِ أيتِأ ُ ر • • T. İrab Ya (Lafzen) Konumu Cer (Esma-i Hamse) Damme Raf ِأنب ِۤی Kesra Cer أنب ِی Fetha Nasb أنب ِی Mamul Amil أنب ِيه ِل Cer -ِ)ِبب ٍِ ( ررتِِبيب ُِ نم Ayet ۡ ۡ ُِ الِإ ۡبره نوإذِقن ن ًيمِألنبيهِِءنا نزنرِأنتن تَّخ ُذِأنصنن ًاماِءناهلنِة ۡ ۡ َِیذنِل ِۤیِأنب ِۤیِأ ۡنو َّ ُِی ُك نم ِِٱَّللُِلی ن ىت ن ن ن ٰ َّ نح ۡ ۡ ِو ۡجهِِأنبیِ نَیتِبنص ࣰیِا ٰ ِعل فنأنل ُقوهُ ن نى ن ر ۡ إ َِّنِأنبیِي ۡدعوكِلي ۡجزيكِأ ۡنجرِم تِلنننِا اِس نقي ن ن ُ ن ن نن ن ن ن ۡ ِنَی نذ نن ِِنو ۡجه إ َِّن GENEL TEKRAR İsim Türü Engel Türü Raf Nasb Cer İsmi Maksur İsmi Mankus Ya-i Mütekellime Muzaf Olan İsim Fiili Muzari Türü Ahiri Elif-i Lazime (ِا- )ىİle Biten Teazzür İstiskal Münasebet Takdiri Damme Takdiri Damme Takdiri Damme Takdiri Fetha Takdiri Fetha Takdiri Kesra Takdiri Kesra Takdiri Kesra Engel Türü Teazzür Raf Takdiri Damme Nasb Takdiri Fetha Cezm - İstiskal Takdiri Damme - - Müfred Muzari Ahiri (ي/ )وİle Biten Müfred Muzari Hap Bilgiler: • İsmi maksur kelimelerde elif-i lazime zaid ise isim, gayr-i munsarif olur: ِِبشرى،كَبى • İsmi maksur kelimelerde elif-i lazime zaid değilse isim, tenvin alır: ن ًِ ِمع،ه ًدى • • • Nakıs ve lefif sülasi mezidlerin ismi mefulleri ismi maksurdur: ب ًِ ِجمتن، ُ ُمصط ًفى ٍ ِجمتن، Nakıs ve lefif sülasi mücerred ve mezidlerin ismi failleri ismi mankustur: ِرا ٍِو،ب ٍِ ُمص ُ طف Nakıs ve lefif sülasi mücerred ismi mefuller, ismi mensub gibi sonunda şeddeli ya olan kelimeler normal isimlerdir takdiri irab almazlar: ِِۡرَِّبين، ري ن ۡ ِجمز، ۡ ِسام،ي ۡ نمرو ي ن MAHALLİ İRAB ALAN KELİMELER • • • Amilin değişimiyle sonunda değişiklik olmayan, ancak cümlede konumu olan isimlerdir. Bu isimler cümle içinde fail, meful, mübteda, haber, tekid, sıfat gibi konumlar alırlar. Bu kelimelerle karşılaştığımızda “fail – mahallen merfu, mefulِِ-ِِmahallen mansub, muzafun ileyh – mahallen mecrur” gibi ifadeler kullanılır. Bu kelimeler üç harekeden birisi veya sükun ile mebni olurlar. “Damme üzere mebni, fetha üzere mebni, kesra üzere mebni, sükun üzere mebni” şeklinde ifadeler kullanılır. • 1. ZAMİR İsmin yerini tutan, marife, mahalli irabı olan mebni bir isimdir. ِِن،ِت،ِهي،هو ُ • • • • • • Müstetir ve Bariz şeklinde ikiye ayrılır. 1.Müstetir: Bir sureti olmayan demektir ve sadece merfu (fail) konumunda gelir. 2. Bariz: Bir sureti olan demektir. Muttasıl ve munfasıl şeklinde ikiye ayrılır. 2.A. Muttasıl: Fiil, isim veya harfe birleşen merfu, mansub ve mecrur zamirlerdir. 2.B. Munfasıl: Fiil, isim veya harfe birleşmeyen merfu ve mansub zamirlerdir. Merfu Muttasıl Zamirler: Nefsi Müt. Müe-Muhataba Müz-Muhatab Müen-Gaibe Müz-Gaib ِِن-ِت ُ ِِِتُ َّن-ِتِ–ِِتُا ِِِ ُت-ِتِ–ِِتُا ن ِِن-ِا ِِوا-ِا Mazi ِِن-ِيِ–ِا ِِو-ِا ِِن-ِا ِِو-ِا Muzari ِِن-ِيِ–ِا ِِو-ِا Emir Mansub ve Mecrur Muttasıl Zamirler (Cümledeki konuma göre): Nefsi Müt. Müe-Muhataba Müz-Muhatab Müen-Gaibe Müz-Gaib ِي ِك ِك ها ِ ه... Müfred ن ِكما ِكما َِها َِها Tesniye ن كن كم هن هم Cemi Nefsi Müt. Müe-Muhataba Müz-Muhatab Müen-Gaibe Müz-Gaib أن ِأنت ِأنت هي هو Mazi َنن ِأنتما ِأنتما َِها َِها Muzari َنن ِأنت ِأنتم هن هم Emir Merfu Munfasıl Zamirler: Mansub Munfasıl Zamirler: Nefsi Müt. Müe-Muhataba Müz-Muhatab Müen-Gaibe Müz-Gaib إَّیي ِإَّیك ِإَّیك إَّیها إَّیه Müfred إَّین ِإَّیكما ِإَّیكما ِإَّیَها ِإَّیَها Tesniye إَّین ِإَّیكن َّ ِإَّیكم إَّیهن إَّیهم Cemi • Ayetlerden Örnekler M. İrab Merfu Çeşidi Munfasıl Mamul Amil Manevi Merfu Muttasıl ِنن أنق ِۡم Mansub Muttasıl ِنن ِق Merfu Muttasıl ِنن ۡ ِنخلنق Mecrur Muttasıl ي ِآَّیت ۡ ِنَن ُِن Ayet ۡ ِ ون َۡن ِنِنسب ِنك سِل ن ُ ن ُ ُن حَِبنمد نك ن ُ ِونُ نقد َّ ی َّ أنق ۡم نن ِٱلزنك ٰوِةن ِوءنات ن ِٱلصل ٰنوةن ن َّار ِ ابِٱلن ِنوقنناِ نع نذ ن ۡ ۡ ۡ ۡ ِم َّرࣲِة ِٰ ونِفُِنرا ند ِنولن نقدِجئ تُ ُم ن ىِ نك نماِ نخلنقننٰ ُكمِأ َّنو نل ن ࣰ ࣰ ۟ ۡ ِيالِ نوإيَّٰ نِیِفنٱتَّ ُقون ِ نونالِتنش نَّتُواِبناينٰتیَِثننناِقنل • 2. İSMİ İŞARET Kişi, kavram ya da nesnelere işaret etmek için kullanılan marife isimlerdir:ِِهذه،ِهذا • • İsm-i işaretlerin cümle de bir konumu vardır. Mübteda, haber, fail v.s olabilirler. Tesniyeler dışında tüm ism-i işaretler mebnidir: ِكتبتِِبذينِالقلمی،ِكسرتِهذينِالقلمی،هذانِقلمان • Müşarun ileyh: İsm-i işaretlerden sonra gelen harf-i tarifli isimdirِ(marife isim değil). Bu kelime genelde bedel konumundadır: لوِأنزلناِهذاِالقرأ نِن • Müşarun ileyh akılsız çoğula delalet eden bir kelime ise ism-i işaret müfred müennes olarak gelebilir: ِهذهِاألقالم،وتلكِاألَّیم • İsm-i işaretten sonra gelen kelime nekre olursa, ism-i işaret mübteda, nekre olan kelime haber konumundadır: هذاِقلم ِۡ İsmi İşaretler: Cemi Tesniye Müfred ه ِؤال ِء ِِهاذين،هذان هذا Yakın için Müzekker ه ِؤال ِء ِِهاتی،هتان هذه Müennes Cemi Müfred ِأولئك Tesniye - ِذلك Uzak için Müzekker ِأولئك - ِتلك Müennes Kelimelerin Taksimi: ِِكن،ِكما، ِك،ِكم،ِكما،ك َّ ل ِِأوالء،ِاتن،ِذان،ِات،ِذه،ذا ه Hitap Harfi Buud (Uzaklık) Harfi İsm-i İşaret Tenbih Harfi • Ayetlerden Örnekler M. İrab Merfu Çeşidi Müf. Müe. (Mübteda) Mamul Mecrur Müf. Müz. (Sıfat) نهٰ نذِا Elif (lafzen) Tes. Müz. (in’in haberi) ِنهٰذان Mecrur Müf. Müz. Mansub C. Müz. (meful) ِك ِذنِ ل ن ۤ ۤ ِنهُٰؤنالء • • • • • • ِنهٰذهۦ Amil Manevi - ۡ ِإ ِن ِب ُِّّن ُّد Ayet ۡ وع ُدو نِن ُِ نهٰذهۦِ نج نهن َّمِٱلَّتیِ ُكنتُمِتُ ن ۡ ۡ ۡ ٱذ نهبِبكتنٰبیِ نهٰ نذاِفنأنلقهِإل ۡنيه ِۡم ۡ ۟ۤ ۡ نسٰحِرِانِِيُري ندانِِأننِ ُُیر نجا ُِكم قنالُواِإ ِنِ نهٰذانِِل ن ۡ َّكِف ۡلي ۡفرح ۟واِهوِخ ۡ ࣱیِّم ِاَِی نمعُو نن ن فنب نِذ ل نِ ن ن ن ُ ُ ن ن ر ۤ ۡ ۤ ۤ ۤ ۤ ُّ ࣰ ِِرب ن ك ِ ُك ِو نهُٰؤنالءِمن ن ِعطناء ن الِّن ُِّدِ نهُٰؤنالء ن 3. İSMİ MEVSUL Manası kendisinden sonra gelen ve “sıla cümlesi” adı verilen cümle ile tanımlanan marife isimlerdir. Cümle de fail, sıfat, mübteda v.s gibi konum alırlar. Tesniyeler ve “ِ”أي ُّ dışında tüm ism-i işaretler mebnidir: ِرأيتِاللذينِمشيِا،جاءِاللذانِمشيا Sıla Cümlesi: her ismi mevsulden sonra açıklayıcı olarak gelen ve irabtan konumu olmayan tam cümleye veya da şibh cümleye denir. Sıla cümlesinden ismi mevsule dönen bir “aid zamiri” olur. Aid zamiri, sıla cümlesinde bariz, müstetir veya mahzuf gelebilir. Sıla cümlesi şibh cümle olursa aid zamiri bulunmaz. Sıla cümlesi ismi mevsulün önüne geçmez. Sıla cümlesi Türkçeye tercüme edilirken ismi mevsule “en, an, dığı, cek, cak” gibi ekleri alarak bağlanır. İsmi Mevsuller İkiye Ayrılır 1.Has İsmi Mevsuller: Müzekker, Müennes, Müfred, Tesniye, Cemisi Olanlardır. • Has İsmi Mevsuller hem akıllılar hem de gayr-ı akıllılar için kullanılır. Gayr-ı akıllıların cemisi için “ ”ألَتismi mevsulü kullanılır. Cemi Tesniye Müfred ِألذين ِِأللذين،أللذان ِألذي Müzekker ِِألالئي،ِألاليت،أللوايت ِِأللتی،أللتان ِألَت Müennes 2.Müşterek İsmi Mevsuller: Müzekker, Müennes, Müfred, Tesniye, Cemisi Olmayanlardır. • Müşterek İsmi Mevsuller: ِِذو،ِذا،ِال،ِأي،ِما،من • Müşterek ismi mevsuller cümlenin unsuru yani fail, meful vs. olurlar, ancak sıfat olarak gelmezler. “ ”منakıllı varlıklar, “ ”ماakılsız varlıklar için kullanılır. • Ayetlerden Örnekler M. İrab Mansub Çeşidi Has. C. (meful) Ya (lafzen) Has. Tes. (meful) Elif (lafzen) Mamul Amil ِين ٱلَّذ ن ِِٱلَّ نذ ۡين بنش ِر Has. Tes. (mübteda) ِٱلَّ نذان Manevi Merfu Müş. (mübteda) نمن Manevi Mansub Müş. (meful) نمِا • • ِأنرنن ۡ ِينف نع ُِل 4. İSMİ İSTİFHAM Cümlede fail, meful, mübteda, hal vs. gibi konumlar alan soru isimleridir. İstifham edatlarının taksimi şu şekildedir: Harf Olanlar Mebni. İrabtan konumu yok. Mureb ِأ،هل ِأي ُّ َِّأن ِأي ُّ Nasıl Ne zaman • Hangi, Hangisi كم Sayı için Ne kadar, Kaç İsim Olanlar Mebni. İrabtan konumu var. ِكم،ِكيف،ِأَّین،ِماذا،ِأين،ِمىت،ِما،من İsim Olanların Kullanıldığı Manalar أَّین ِمنِذا ِماذا ِأين ِكيف Hal için Nasıl Gelecek zaman Ne zaman Akıllı varlıklar Kim, Bu Kim Kime, Bu Kime Akılsız varlıklar Ne, Bu ne Niye, Bu niye Mekan için Nerede Nereye مىت Zaman için Ne zaman ما Akılsız varlıklar Ne, Niye, Neye من Akıllı varlıklar Kim, Kime Kimi İstifham isimlerinin cümledeki konumu sordukları şeye göre belirlenir. Soru İsminin İrabı Meful-Mahallen Mansub • Ayet ۟ ۟ ِِِٱلصٰل نحٰت ِنوبنشرِِٱلَّذ ن َّ ِو نعملُوا ينِءن نامنُوا ن ۡ ۡ ۤ ۟ ۡ ِِوٱۡلنس قن ن ِربَّنناِأنرنِنِٱلَّ نذينِِأن ن ينِ نك نف ُروا ن ض َّال ننِم ننِٱۡلن ن الِٱلَّذ ن ۡ وَهنِا ُ ُنوٱلَّ نذانِِ نَیتينٰن نهاِمن ُك ۡمِفنناذ ۡ ۡ كِقن ۡولُهُۥِفیِٱحلنين ٰوةِٱلدُّن ينِا ِنوم ننِٱلنَّاسِِ نمنِيُ ۡعجبُ ن ۡ َّ نولنٰك َّن ِٱَّللنِينف نع ُِلِ نماِيُري ُِد Cevap Soru Cümlesi أكرمتِعليا ُ ِِأكرمت من ن Nasıl Kullanıldığı Fiil cümlesi gelirse ve cümlenin nesnesi sorulursa mefulün bih olur. Soru İsmi من Ayetlerden Örnekler M. İrab Merfu Konumu Mübteda Mamul Amil Manevi Mansub Mefulün fih - Mansub Mefulün fih ِىت ِٰنم ن ِأ ۡني نِن Kesra Car-Mecrur ِأنی ِب Mübteda نمِا Manevi (lafzen) Merfu َِّم ِۡن - Ayet ۡ َّ ُِی َِیتي ُكمِب ِه ِ ۡ َّم ِۡنِإلنِٰهِۡغن ٱَّلل ن ۟ َِّ ِىتِن ۡص ُِر ٱَّلل ِِٰم نعهُۥِ نم ن ُ ِٱلر ُس ىتِين ُق ن َّ ول ٰ َّ نح ينِءن نامنُوا ن ِوٱلَّذ ن ول ن ۤ ۡ ينِِ ُكنتُ ۡمِتن ۡزعُ ُمو نِن أني نِنِ ُش نرنكا ُؤُك ُمِٱلَّذ ن ۡ ِبِقُتلنت ِ ࣲ ِبنیِِذنن ۡ ۤ ق ُِ كِ نماِٱلطَّار ِنونماِأند نرىٰ ن 5. İSMİ ŞART Bütün dillerde bir olayın gerçekleşmesini belirli bir koşula bağlayan şart edatları bulunur. Bunlardan şart isimlerinin cümlede bir konumları vardır: - منve ماkelimeleri mübteda, meful gibi konumlarda gelir. • • ِأَّین،ِمىت،ِحيثما،ِأن، أينkelimeleri cümlenin mefülün fih öğesi, كيفماise hal öğesi olur. إذاkelimesi zaman zarfı olur. Şart edatlarının taksimi şu şekildedir: Harf Olanlar Mebni. İrabtan konumu yok. Mureb ِكلَّمِا،ِملَّا،ِلوال،ِأما،لو َّ ِ،ِإذا،إن ِأي ُّ • Konumu Mübteda Mamul Mansub Meful نمِا Mansub Mefulün fih Mansub Meful Fetha Meful نمن ِأ ۡني نِنِ نما نم ۡه نمِا ࣰ ِأن َِّیِ َّما (lafzen) • ِإذامِا،ِكيفما،ِحيثما،ِأن،ِأينما،ِأَّین،ِأين،ِمىت،ِمهما،ِما،من Ayetlerden Örnekler M. İrab Merfu • İsim Olanlar Mebni. İrabtan konumu var. Amil Manevi ۡ ِخ ِ نس ن ن - ۡ نَتتننِا ۟ ۡ ِتندعُ ِوا Ayet ۡ ۡ ࣰ ق ۡلِمنِكان ِك نىِقنلب ن ٰ ۥِعل يلِفنإنَّهُۥِنن َّزلنهُ ن ُ ن ن ن ن ِع ُدواِۡلَب ن ۡ ۤ ۡ ۤ ۡ ۡ ۡ ِۡ ماِ نس اَِنتِِبن ۡ ࣲیِمن نهاِأ ۡنوِمثل نهِا خِمنِءناين ٍةِأنوِنُنس نه ن ن ن ن ۡ ر ۟ ۡ َّ َِیتِب ُك ُم يعِا ِٱَّللُ ن ً َِج أني نِنِ نماِتن ُكونُوا ن ۡ ۡ ۟ ۡ ۡ ِنكِمبُؤمن ن ی اَِتتنناِبهۦِم ۡنِءناين ࣲةِلتن ۡس نح نرننِِبناِفن نم ن اَِن ُنِل ن ِمه نم ن نوقنالُوا ن ۡ ۡ ۤ ۡ ۟ ۡ ࣰ ر ن ِٰ أن َِّیِ َّماِتندعُ ِواِفنلنهُِٱألنمسناءُِٱحلُ ۡس ن 6. ESMÂU’L-MURAKKEBE 11-19 sayıları arasındaki sayılara murakkeb isimler denir. Zira birler ve onlar basamağı herhangi bir atıf harfi olmadan gelmiş ve iki kelime birleşik isim oluşturmuştur: أحدِعش ِر Bu isimler cümlede fail, meful gibi konumlar aldığı için irabtan mahalli olan isimlerdir. Ancak on iki sayısının birler basamağı dışında tüm isimler mebnidir. • Uygulama: عشرة،شر َت ِ ِإثن،ِإثنتا،ِإثين،إثنا ِعشرِة،عشر ِاتس ِع،ِاثمن،ِسابع،ِسادس،ِخامس،ِأربع،ِثالث،أحد Mebni Mureb (Tesniye) • Ayetlerden Örnekler M. İrab Mansub Konumu Meful Elif (lafzen) Fail Ya (lafzen) Meful Elif (lafzen) İnne’nin haberi Merfu Mübteda Mamul ِش نِر نح نِدِ نع ن ِأ ن ۡ ۡ ٱث نن تناِ نعش نرِةن ۡ ش نِر ٱث نن ِۡیِ نع ن ۡ ش نِر ٱث نناِعن ن ۡ ش نِر ِتس نع ِةنِ نع ن Mebni Amil ِت ُِ نرأ ۡني ۡ ت ِ فنٱن نف نج نر ۡ بن نعث ننِا إ َِّن Manevi Mebni Ayet ش نِرِ نك ۡونك ࣰبِا ُِ یِرأ ۡني نح نِدِ نع ن تِأ ن إن ن ۡ ۡ ࣰ ۡ ۡ ِع ۡي نِا فنٱن نف نج نرتِمن ِهُِٱث نن تناِ نعش نرةن ن ۡ ۡ ۡ ش نرِ نق ࣰيبِا نوبن نعث نناِمن ُه ُِمِٱث نن ِۡیِ نع ن ۡ ُّ إ َّنِع َّدةن َّ ش نرِ نش ۡه ࣰراِفیِكتنٰب ِِٱَّلل َِّ ِٱلش ُهورِعن ند ِٱَّللِٱث نناِعن ن ۡ ۡ ش نِر نعلني نهاِتس نع ِةنِ نع ن GENEL TEKRAR Zamir İsmi-i İşaret İsm-i Mevsul İsm-i İstifham İsm-i Şart Esma-ul Murakkabe Kelime Türleri - Tesniye Tesniye, أي أي أي َت ِ ِإثن،ِإثنتا،ِإثين،إثنا İstisna Mureb-Lafzen İRABTAN MAHALLİ OLMAYAN KELİMELER • Amilin değişimiyle sonunda değişiklik olmayan ve cümlede konumu olmayan (mamul kısmından herhangi birisine dahil olmayan) isimlerdir. Bu kelimeler la mahalle lehâ/lehû mine’l-irab – الُِملِهلاِمنِاۡلعرابşeklinde isimlendirilirler. • • Bu kelimeler üç harekeden birisi veya sükun ile mebni olurlar. “Damme üzere mebni, fetha üzere mebni, kesra üzere mebni, sükun üzere mebni” şeklinde ifadeler kullanılır. 1. FİİL-İ MAZİ • Hangi babtan olursa olsun tüm maziler her durumda mebnidir. • Mebnilik durumu ister salim ister nakıs olsun her zaman aynıdır. • Dört yerde fetha, bir yerde damme, 9 yerde de sükun üzere mebnidirler. ُِ صر ت ِصرت ِصر ن ت ِص نرت ص نِر نن نن نن نن نن Sükun صرن ن ن Sükun صرن نن Sükun صرُِتا ن ن Sükun صرتُ َِّن نن Sükun صرُِتا ن ن Sükun صرُِت نن Fetha ص نرات ن ن Fetha صر نِن نن Sükun Sükun Sükun Sükun • • • Fetha ص نرِا ن ن Fetha ص ُروِا نن Damme 2. FİİL-İ MUZARİ CEMİ MÜENNES Daima sükun üzere mebnidir. صر نِن صر نِن ُ ِِتن ن ُ ِِينِن Sükun Sükun Müfred Mebni Tesniye Mebni Cemi Mebni Cemi M. Mebni 3. TEKİD NUNU GELEN FİİL-İ MUZARİِBEŞ MÜFRETLER Tekid nunu sebebiyle mebni olan tek yer beş müfretlerdir. - Beş müfretler tekid nunu yoksa murebtir. - Tekid nunu varsa daima fetha üzere mebnidir. Tekidِِnunu efali hamseye geldiğinde dile ağırlık olmaması sebebiyle hazfedilen harfleri irab kapsamında değerlendirmemek gerekir. Nefs-i Mütekellim ِأنصر َّن ن Mebni Fetha Mebni Fetha Mebni Fetha ِنصر َّن ن ن Müennes-Muhataba ِتنصر َّن Nun’un sübutu Nun’un hazfi Nun’un hazfi ِتنصران ن MüzekkerMuhatab ِنصر َّن ِت ن MüennesGaibe ِنصر َّن ِت ن Müzekker-Gaib ِنصر َّن ِي ن Müfred Mebni Fetha Mebni Fetha Mebni Fetha ِتنصران ن Mebni Fetha Mebni Fetha Mebni Fetha ِتنصران ن Mebni Fetha Mebni Fetha Mebni Fetha ِينصران ن Raf hali Nasb hali Cezm hali Tesniye Mebni Fetha Nun’un sübutu Nun’un sübutu Mebni Fetha Mebni Fetha ِنصر َّن ن ن Nun’un hazfi Nun’un hazfi ِتننصرنن Nun’un hazfi Nun’un hazfi ِتنصر َّن ُ Mebni Fetha Mebni Fetha Mebni Fetha Mebni Sükun Mebni Sükun Mebni Sükun Nun’un sübutu Nun’un hazfi Nun’un hazfi Nun’un sübutu Nun’un hazfi Nun’un hazfi ِينصرنن Nun’un sübutu Raf hali Nun’un hazfi Nun’un hazfi ِنصر َّن ُ ي Nasb hali Cezm hali Cemi Mebni Sükun Mebni Sükun Mebni Sükun Nun’un sübutu Nun’un hazfi Nun’un hazfi Raf hali Nasb hali Cezm hali • • 4. EMR-İ HAZIR Hangi babtan olursa olsun tüm emri hazırlar her durumda mebnidir. Mebnilik durumu sonunda illet harfi olanla sonu sahih olan arasında farklıdır. Müfred ي ِ ِِأُنصر ِأُغ ِز أُنص ِر ُ ُ Hazfu’n-nun ص نرا ُ ِِأُن Hazfu’l-ahir • Sükun ص نرِا ُ أُن Hazfu’n-nun ص ُروِا ُ ِِأُن Hazfu’n-nun ِصر نن ُ ِِأُن Sükun • ُ Mebni Tesniye Mebni Cemi Hazfu’n-nun Mebni 5. İSİM FİİLLER Kendileri isim oldukları halde mazi, muzari ve emri hazır manalarında kullanılan kelimelerdir daima mebnidirler. اك ِ تر ِهيهات ن Kesra Fetha 6. BÜTÜN HARFLER Amil olsun veya olmasın tüm harfler mebnidir. ِنسو ن ف Fetha ِمن Sükun CÜMLE İRABI • Arapçada 14 cümle çeşidi vardır. Bunlar irabtan mahalli olan ve olmayan şeklinde ikiye ayrılır: İrabtan Mahalli Olan İrabtan Mahalli Olmayan Haber Cümlesi (Merfu) İbtidaiyye (İstinafiye) Cümlesi ۡ ۡ ۡ ࣰ ۟ ۡ َّ إ َّن َِِی ُم ُرُك ۡمِِأننِتنذ نَبُواِبن نق نرِة ِيمِٱل ُمك نرم ن ی ِض ۡيفِإ ۡبِرِاه ن ِنه ِۡلِأنتنٰى ن ُ كِ نحد يثِ ن ِِٱَّللن ن Meful Cümlesi / Kavlin Makulu (Mansub) Sıla Cümlesi ۤ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ ۡ طِِٱلَّذ ۡ ِِربی ُِ ٱلر ی ِِونالِٱلضَّال ن صرِا ن ُّ ِِقُل ُ ِعلنيهمِِغنیِٱل نمغ ينِِأنن نعم ن ضوب ن ت ن وحِمنِأنمر ن ِعلنيهم ن ن Hal Cümlesi (Mansub) ۡ ۡٱَّللِِوٱلرسولُِِي ۡدعوُك ۡمِِلت ۡؤمن ۟واِبرب ُك ِم ۡ نماِلن ُكم نِالِتُؤمنُو ننِب َّ ن َّ ُ ن ُ ُ ُ ن Sıfat Cümlesi (Merfu/Mansub/Mecrur) ۡ ۡ ۡ ۟ ۟ ۤ ۡ ۡ ِِم نع ن ك صلُّواِِفن ليُ ن نولتنأتِطنا ِٕى نفةِۡأُخ نر ٰىِِ نلِِيُ ن صلُّوا ن Muzafun İleyh Cümlesi (Mecrur) ۡ ر َّ ال یِِصدقُ ُه ِۡم قن ن َّ ِهٰ نذاِين ۡومُِِينن نف ُع ِٱَّللُ ن ِِٱلصٰدق ن Cezmeden Şart Edatının Fa Veya İza İle Başlayan Cevap Cümlesi (Meczum) ۡ ۡ ࣰ ۡ ۡ ۡ ومنِي ۡب تغِِغ ُیِٱۡلسلنٰمِديناِفنلننِيُقبن نلِمن ِه نن ن ن ن ن Yukarıda Sayılan Herhangi Bir Cümleye Atfedilen Cümle ۡ ۡ ۡ ۡ ۟ ۡ ۡ ۡ َّ َّ نم ۤواِِأ َّ نن ش ُرو نِن ُ ۦِوأننهُۥِۤإلنيه ِِوقنلبه ن ُ ُُِی ِِٱَّللن ن َِت ن ولِبن ن یِٱل نمرء ن ُ نوٱعل Tefsir Cümlesi ۡ ۤ ۤ ۤ ۡ ۡ وس ٰىِِأننِِأ ۡنرضع ِيه ُ نوأنو نحي نناِإ ن ٰىلِأُم ِم ن Mu’terize (İtiraz) Cümlesi ۡ ۡ ࣱ وإنَّهۥِلق يم ِۡ ِعظ نمو نن ن ُ سمِِلَّوِتن عل ن ُ نن ن Kasemin Cevap Cümlesi ۡ ۡ ۡ ۡ ِكِلنم ننِٱل ُم ۡر نسل ن ی نوٱل ُقرءنانِٱحلنكيمِإنَّ ن Cezmeden Şart Edatının Fa Veya İza İle Başlamayan Cevap Cümlesi ۡ ر ۡ إنِيش ۡأِِي ۡذه ۡب ُك ِِو نَیتِبنا نخر ن ين َّاس ن اِٱل ه ني أ ِِ م ُّ ن ُ نن ُ ن Yukarıda Sayılan Herhangi Bir Cümleye Atfedilen Cümle ۡ ۡ ٱلَّذينِِي ۡؤمنونِب ۡٱلغ ۡ اِرنزق ننٰ ُهمِيُنف ُقو نِن ة نو ل ِٱلص ن و يم ق ِي ِو ب ي َّ ن ٰ ن ُ ِوّمَّ ن ن ُ نُ ُ ن ن ن
